Szybowiec szkolny SZD-35 "Bekas"
Historia:
Jednym z mniej znanych szybowc≤w bielskich Zak│ad≤w Szybowcowych
jest Bekas nosz▒cy oznaczenie fabryczne SZD-35. Zbudowany w dw≤ch
prototypowych egzemplarzach (SP-2553 i SP-2557) nie wszed│ do
produkcji seryjnej. Przyczn▒ tego by│o wycofanie siΩ NRD z
zam≤wienia na podstawie kt≤rego rozpoczΩto prace nad now▒
konstrukcj▒, a poniewa┐ szybowiec nie wnosi│ nic nowego pod
wzglΩdem eksploatacyjno-pilota┐owym, bezcelowa by│a produkcja
dw≤ch podobnych pod wieloma wzglΩdami szybowc≤w. W produkcji by│
przecie┐ sprawdzony, bardzo dobrze siΩ sprzedaj▒cy, niedawno
zmodyfikowany Bocian w wersji 1E, a o Bekasie trudno by│o by
m≤wiµ jako o jego nastΩpcy. W za│o┐eniu mia│ to byµ szybowiec
przeznaczony do podstawowego szkolenia metod▒ dwusterow▒,
pierwszych lot≤w samodzielnych, nauki lot≤w termicznych i
zboczowych, akrobacji i lot≤w bez widoczno╢ci ziemi (tzw.
"╢lepaka"). Zamawiaj▒cy chcia│ mieµ szybowiec o w│a╢ciwo╢ciach
pilota┐owych zbli┐onych do Pirata, kt≤rych du┐▒ ilo╢µ
eksploatowa│y NRD-owskie aerokluby, co zwiΩkszy│oby bezpiecze±stwo
laszowania na jednomiejsc≤wkΩ, przyzwyczajaj▒c do do╢µ
specyficznych cech pilota┐owych Pirata. St▒d prace nad now▒
konstrukcj▒ rozpoczΩto w oparciu o uzgodnione z zamawiaj▒cym
za│o┐enia dotycz▒ce uk│adu, materia│≤w konstrukcyjnych, parametr≤w
geometrycznych i aerodynamicznych, wyposa┐enia i zakresu u┐ytkowania.
Dodatkowo uwzglΩdniaj▒c ewentualny eksport przewidywano mo┐liwo╢µ
zabudowy r≤┐nych zaczep≤w startowych, przystosowanie do startu z
lin gumowych, a tak┐e spe│nienie niekt≤rych wymaga± angielskich
przepis≤w budowy szybowc≤w BCAR. WstΩpne za│o┐enia przewidywa│y
rozpoczΩcie produkcji seryjnej z ko±cem 1972 r. Dla maksymalnego
skr≤cenia czasu opracowania nowego szybowca zdecydowano, ┐e
powstanie on w oparciu o wykorzystanie istniej▒cego oprzyrz▒dowania
warsztatowego szybowc≤w bΩd▒cych w produkcji lub maj▒cych wej╢µ
do produkcji w najbli┐szym czasie. Pozwoli│oby to na czΩ╢ciowe
wykorzystanie opracowanej wcze╢niej dokumentacji konstrukcyjnej,
szybsze przekazanie jej na warsztat i skr≤cenie okresu budowy
prototypu. W du┐ej mierze oparto siΩ na dokumentacji
wcze╢niejszego projektu SZD-34 Bocian 3 opracowanej przez mgr in┐.
Tadeusza úabucia oraz Bociana 1E, Muchy 100 i w mniejszym
stopniu innych. DziΩki temu okres opracowania zasadniczej
dokumentacji technicznej trwa│ od lutego do wrze╢nia 1969 r. a
pierwsze zespo│y do budowy prototypu zesz│y na warsztat ju┐ w
czerwcu. W efekcie dokumentacja konstrukcyjna sk│ada│a siΩ w 60% z nowo
opracowanej, w 20% adaptowanej ze zmianami i 20% adaptowanej bez
zmian. W sk│ad zespo│u konstrukcyjnego kierowanego przez in┐.
J≤zefa Niespa│a wchodzili J. »urek, J. Manda, J. Schubert,
M. MiΩdzybrodzki, St. Oskwarek, A. Dutka, St. Szular. CzΩ╢µ obliczeniow▒
dokumentacji wykona│ zesp≤│: W. Stafiej, E. Roman, W│. Korzonkiewicz,
a technologiczn▒ A. Fico±, J. Kubala±ca, K. Wojdeczko. Ze strony
IKCSP nadz≤r sprawowa│ J. Trzeciak.Gotowy prototyp przekazano do pr≤b statycznych. Ko±cowe wa┐enie wykaza│o przekroczenie zak│adanej masy w│asnej prptotypu o 31,5 kg, lecz zapas wytrzyma│o╢ci pozwoli│ na dopuszczenie go do pr≤b w locie dla okre╢lenia zakresu warunk≤w u┐ytkowania. Oblotu 29 listopada 1970 roku dokona│ Adam Zientek rozpoczynaj▒c tym samym cykl pr≤b fabrycznych i pa±stwowych. Drugi prototyp, po wprowadzeniu zmian konstrukcyjnych oblatano w marcu 1971 r. W trakcie pr≤b do po│owy roku 1971 w ponad 200 lotach wylatano ponad 100 godzin przeprowadzaj▒c opr≤cz standardowego programu dodatkowe wszechstronne pr≤by funkcjonalne amortyzowanego podwozia bardzo obci▒┐onego w normalnych lotach szkolnych.
ObjΩ│y one ponad 80 l▒dowa± nietypowych, symuluj▒cych b│Ωdy ucznia: przepadniΩcie (wykonane z wysoko╢ci do 3 m!), przytarcie, trawers. Pr≤by te prowadzono a┐ do wymuszonego uszkodzenia podwozia dla okre╢lenia wytrzyma│o╢ci i najs│abszego elementu. Zebrane do╢wiadczenia i uwagi pilot≤w pozwoli│y na opracowanie zmian kt≤re zrealizowano na drugim prototypie. ObjΩ│y one m.in: modyfikacjΩ lotek, usterzenia kierunku i wysoko╢ci, wyposa┐enia kabiny, p│ozy przedniej (wymiana klasycznej, na ma│▒ szcz▒tkow▒). W drugim prototypie zmieniono tak┐e pokrycie skrzyd│a w strefie zad╝wigarowej ze sklejkowego na p│≤cienne. Pozwoli│o to na obni┐enie masy w│asnej szybowca o 15 kg. Szybowiec okaza│ siΩ poprawny i bezpieczny pilota┐owo, mocna kostrukcja gwarantowa│a odporno╢µ na "nietypowe" wykonywanie figur akrobacji przez uczni≤w, po zmianie usterze± poprawi│a siΩ sterowno╢µ i si│y na sterach, doskonale zachowywa│ siΩ podczas startu za wyci▒gark▒, stosunkowo du┐a doskona│o╢µ umo┐liwia│a wyd│u┐enie czasu lotu po krΩgu, "cicha" kabina u│atwia│a porozumiewanie siΩ instruktora z uczniem. Do wad nowej konstrukcji nale┐a│o zaliczyµ utrudnione wsiadanie do kabiny (wi▒za│o siΩ to z wysokim po│o┐eniem burt przy specyficznej konstrukcji amortyzowanego podwozia), "ciΩ┐ki" ogon, mimo zastosowania tylnego k≤│ka du┐y promie± skrΩtu utrudniaj▒cy manewrowanie szybowcem na ziemi, niewygodna kabina zw│aszcza dla pilot≤w o wzro╢cie powy┐ej 180 cm (zbyt p│aska limuzyna). Niedoci▒gniΩcia te planowano usun▒µ w szybowcach seryjnych, ale w zwi▒zku z decyzj▒ o niepodejmowaniu produkcji sprawa rozwi▒za│a siΩ samoistnie.
Konstrukcja: Dwumiejscowy szybowiec szkolny konstrukcji drewnianej w uk│adzie wolnono╢nego ╢redniop│ata z usterzeniem klasycznym i amortyzowanym podwoziem. Kad│ub o konstrukcji drewnianej, w czΩ╢ci przedniej z pokryciem wykonanym z laminatu poliestrowego, konstrukcji p≤│skorupowej o pokryciu sklejkowym. Os│ona kabiny dwuczΩ╢ciowa, z czΩ╢ci▒ przedni▒ otwieran▒ na prawo odrzucan▒ awaryjnie i sta│▒ czΩ╢ci▒ tyln▒. Kabina wyposa┐ona w sta│e peda│y i przestawiane oparcie plecowe, z mo┐liwo╢ci▒ zamontowania w przedniej kabinie zas│onek do lot≤w bez widoczno╢ci ziemi. Dwa zaczepy: przedni do lot≤w holowanych i dolny do startu za wyci▒gark▒, otwierane ciΩgnem linkowym z uchwytem pod tablic▒ przyrz▒d≤w. Na lewej burcie d╝wignia napΩdu hamulc≤w aerodynamicznych i suwak trymera. Usterzenie klasyczne, w uk│adzie dolnokrzy┐owym, stery kierunku i wysoko╢ci kryte p│≤tnem, ster kierunku z odci▒┐eniem rogowym. Na lewym sterze kierunku klapka trymera. Monta┐ usterzenia wysoko╢ci za pomoc▒ przedniego poziomego czopa ustalaj▒cego i dw≤ch tylnych okuµ │▒czonych wsp≤lnym sworzniem poziomym. Statecznik wysok╢ci jednoczΩ╢ciowy, ster dwuczΩ╢ciowy. NapΩd ster≤w sprzΩgany automatycznie przy monta┐u usterzenia. NapΩd steru wysoko╢ci popychaczowy, steru kierunku i trymera linkowy. Podwozie g│≤wne - z amortyzowanym sznurem gumowym wahaczem i ko│em 350x135 wyposa┐onym w hamulec szczΩkowy. Szcz▒tkowa p│oza przednia, tylne k≤│ko sta│e u│atwiaj▒ce manewrowanie po betonie. Skrzyd│o dwudzielne, o obrysie trapezowym i profilu Wortmann Fx 61-163 u nasady przechodz▒cym w czΩ╢ci lotkowej w Fx 60-1261, ze skosem ujemnym Konstrukcja p≤│skorupowa, jednowigarowa z d╝wigarkiem sko╢nym i sklejkowym kesonem, wyposa┐one w p│ytowe hamulce aerodynamiczne i laminatowe op│ywowe ko±c≤wki. Lotki o konstrukcji klasycznej, drewniane, bezszczelinowe. NapΩdy lotek i hamulc≤w popychaczowe. ú▒czenie skrzyde│ za pomoc▒ zestawu dw≤ch sworzni sto┐kowych rozprΩ┐anych jednym pokrΩt│em, i czterech cylindrycznych sworzni poziomych. NapΩdy │▒czone ko±c≤wkami szybkoz│▒cznymi na popychaczach. Standardowe wyposa┐enie to tablica przyrz▒d≤w tylko w przedniej kabinie z wyposa┐eniem: wysoko╢ciomierz W-12S, prΩdko╢ciomierz PR-250s, zakrΩtomierz EZS-3 z chy│omierzem poprzecznym, wariometr WRs-5 z kompensatorem energii ca│kowitej i naczyniem wyr≤wnawczym.
Malowanie: Ca│y szybowiec lakierowany na bia│o lub ┐≤│to z czerwonymi ko±c≤wkami skrzyde│, statecznik≤w i przodem kad│uba. Lotki, ster kierunku i ster wysoko╢ci czerwone lub niebieskie. Wzd│u┐ kad│uba podw≤jne paski koloru niebieskiego lub czerwonego, stylizowany napis Pirat i znaki rejestracyjne czarne. W wersji SZD-30C wzd│u┐ kad│uba obustronnie stylizowana czerwona b│yskawica za│amana pod skrzyd│em. Na prawym skrzydle znaki na g≤rnej powierzchni, na lewym skrzydle na dolnej. W trakcie eksploatacji pojawi│o siΩ wiele odmiennie malowanych egzeplarzy po wykonanych remontach i naprawach powypadkowych.
|
mog▒ byµ powielane bez zgody autor≤w. Wszystkie ilustracje wykorzystano wy│▒cznie w
celach informacyjnych. Wszelkie prawa autorskie pozostaj▒ u ich w│a╢cicieli.