Szybowiec szkolny PW-3 "Bakcyl"
Historia: Kolejn▒ konstrukcj▒ powsta│▒ w Zespole Naukowo-Badawczym Technologii
Lotniczych Konstrukcji Kompozytowych Politechniki Warszawskiej,
kierowanym przez dr. in┐. Romana ªwitkiewicza, by│ dwumiejscowy
szybowiec szkolny nazwany PW-3 Bakcyl. Prototyp (SP-P500) oblatany
14.08.1988 r. w Bielsku-Bia│ej przez Januarego Romana, by│ trzecim
szybowcem (po ULS-PW i Gapie) zbudowanym na Politechnice Warszawskiej w
ramach Programu ULS, przewiduj▒cego w wieloletnim cyklu powstanie
szkolno-rekreacyjnych, tanich w produkcji i eksploatacji konstrukcji
r≤╝nego typu: od jednomiejscowego szybowca (Gapa rozwiniΩta z ULS-PW)
przez dwumiejscowy szkolno-treningowy (w│a╢nie Bakcyl) do motoszybowca
(powsta│y w p≤╝niejszym okresie PW-4 Pelikan). Sprecyzowanie za│o┐e±
og≤lnych i konstrukcyjnych okre╢li│o wymagania technologiczne oraz
w│a╢ciwo╢ci lotno-pilota┐owe. Poniewa┐ szybowiec mia│ przede wszystkim
s│u┐yµ szkoleniu podstawowemu za wyci▒gark▒, w akrobacji podstawowej
oraz do lot≤w na termice, przy mo┐liwo╢ci startu z lin gumowych,
starano siΩ o uzyskanie mo┐liwie ma│ej masy w│asnej. Bakcyl jest
najl┐ejszym szybowcem dwumiejscowym na ╢wiecie, jego masa jest ni┐sza
ni╝ w przypadku wielu szybowc≤w jednomiejscowych! Poza tym wg. za│o┐e±
szczeg≤│owych szybowiec powinien charakteryzowaµ siΩ:- mo┐liwie ma│▒ prΩdko╢ci▒ minimaln▒ (ok. 50 km/h) wp│ywaj▒c▒ znacz▒co na mo┐liwo╢µ startu z lin gumowych, wysoko╢µ uzyskiwan▒ przy starcie za wyci▒gark▒ i bezpiecze±stwo w lotach szkolnych,
- osi▒gami por≤wnywalnymi z szybowcami szkolnymi (np. wΩgierski Gebe czy Schweizer 2-33) czyli opadanie w│asne poni┐ej 1 m/s, doskona│o╢µ ok. 20 przy p│askiej biegunowej dla prΩdko╢ci oko│ominimalnej,
- poprawnymi i bezpiecznymi w│a╢ciwo╢ciami pilota┐owymi podczas przeci▒gniΩcia, w locie prostym i w kr▒┐eniu, przy odpowiednio dobranych gradientach si│ na sterownicach,
- zachowaniem proporcji 1:1 przy stosunku masy w│asnej szybowca do ciΩ┐aru u┐ytecznego.
Tak jak poprzednie konstrukcje Zespo│u szybowiec mia│ byµ wykonany z laminatu szklano-epoksydowego przede wszystkim w oparciu o krajowe komponenty (Epidian 53 + tkaniny szklane STR-47 i niewielkim zakresie Interglass). RealizacjΩ projektu rozpoczΩto w oparciu o ╢rodki w│asne Zespo│u Technologii Lotniczych Konstrukcji Kompozytowych, a pod koniec budowy prototypu dziΩki poparciu ≤wczesnego Rektora Politechniki Warszawskiej, prof. Zbigniewa Grabowskiego, Departament Programowania i Organizacji Bada± Ministerstwa Edukacji Narodowej, po zaopiniowaniu przez prof. Tadeusza So│tyka i in┐. Kazimierza Pi▒tkowskiego utworzy│ specjalny jednostkowy program badawczo-rozwojowy finansuj▒cy dalsze prace, w tym bardzo kosztowne pr≤by w locie. UwzglΩdniaj▒c uwarunkowania organizacyjno-finansowe zdecydowano, ┐e Bakcyl (nazwany tak na cze╢µ zmar│ego tragicznie w wypadku samochodowym Andrzeja Gozdalika, obiecuj▒cego m│odego in┐yniera od pocz▒tku istnienia zwi▒zanego z Zespo│em TLKK, kt≤ry tym s│owem okre╢la│ swoje zwi▒zki z lotnictwem) zostanie zbudowany w jednym tylko egzemplarzu na kt≤rym zostan▒ przeprowadzone zar≤wno naziemne pr≤by wytrzyma│o╢ciowe jak i pr≤by w locie. Nieuniknion▒ konsekwencj▒ takiej metody by│a konieczno╢µ zastosowania pewnych nadmiar≤w wytrzyma│o╢ciowych (przy braku mo┐liwo╢ci wszechstronnego zbadania wytrzyma│o╢ci element≤w konstrukcji) i zwi▒zanego z tym przyrostu masy szybowca. Tym niemniej pozwoli│o to na stosunkowo szybk▒ i tani▒ realizacjΩ programu. Prace projektowe rozpoczΩto na pocz▒tku roku 1986, koncentruj▒c siΩ na zagadnieniach aerodynamiki skrzyd│a, ergonomii kabiny i og≤lnego uk│adu szybowca uwzglΩdniaj▒cego tzw. uk│ad modu│owy umo┐liwiaj▒cy │atwe rozwiniΩcie konstrukcji szybowca w motoszybowiec, z wykorzystaniem istniej▒cych ju┐ element≤w oprzyrz▒dowania i zespo│≤w konstrukcyjnych. Jako podstawΩ konstrukcyjn▒ przyjΩto przepisy budowy szybowc≤w JAR 22. W po│owie roku 1986 przyst▒piono do budowy foremnik≤w skrzyde│, kad│uba i usterzenia, a na pocz▒tku 1987 roku rozpoczΩto wykonywanie pierwszych zespo│≤w szybowca oraz metalowych element≤w okuµ i uk│ad≤w sterowych. W pracach nad konstruowaniem i budow▒ prototypu bra│ udzia│ ca│y Zesp≤l TLKK w sk│adzie: dr. in┐. Roman ªwitkiewicz (Kierownik), dr in┐. Piotr Czarnocki, in┐ynierowie Krzysztof Drabarek, Jan Filipiak, Wojciech Fr▒czek, Jerzy KΩdzierski, Waldemar Kwa╢niewski, Krzysztof Pierzchanowski, Przemys│aw Pleci±ski, Jerzy Tiereszko, technik Stanis│aw Skrzypek oraz studenci wydzia│u MEiL. Ponadto w opracowaniu i weryfikacji dokumentacji obliczeniowej uczestniczy│ dr. in┐. Witold B│a┐ewicz, a jako sta│y konsultant w pracach Zespo│u bra│ udzia│ prof. Leszek DulΩba. Dotychczasowe do╢wiadczenia w konstruowaniu szybowc≤w by│y niewystarczaj▒ce w przypadku Bakcyla, i przed konstruktorami stanΩ│a konieczno╢µ rozwi▒zania wielu problem≤w wynikaj▒cych ze znacznie wiΩkszego skomplikowania konstrukcji: nowe skrzyd│o, zakryta, do tego dwumiejscowa kabina, centralne wrΩgi no╢ne, podwozie o znacznie wiΩkszym obci▒┐eniu, zdwojony uk│ad sterowania to tylko niekt≤re z nich. Zachowano sprawdzony w poprzednich konstrukcjach og≤lny uk│ad konstrukcyjny zastrza│owego g≤rnop│ata z belk▒ ogonow▒ o niewielkim przekroju, usterzeniami o profilu "p│aska p│ytka" oraz hamulcami aerodynamicznymi w postaci owiewek obracanych na zastrza│ach. Ca│o╢µ prac przy budowie szybowca by│a prowadzona (podobnie jak w przypadku poprzednich konstrukcji) w pe│nym cyklu obejmuj▒cym projekt, konstrukcjΩ, technologiΩ, budowΩ prototypu, pr≤by naziemne i w locie. Te same osoby uczestnicz▒ce od pocz▒tku do ko±ca w programie gwarantowa│y sta│e gromadzenie do╢wiadcze±, co mia│o zaprocentowaµ w p≤╝niejszym czasie przy budowie Pelikana, i wielkiej pr≤bie jak▒ niew▒tpliwie by│ PW-5 Smyk. Oblot prototypu wykaza│ poprawne i bezpieczne w│a╢ciwo╢ci pilota┐owe (np. szybowiec kontynuowa│ lot z ca│kowicie ╢ci▒gniΩtym dr▒┐kiem, bΩd▒c przy tym ca│kowicie sterowny, nie wchodzi│ w korkoci▒g z przednim po│o┐eniem ╢rodka ciΩ┐ko╢ci). Po zako±czeniu cyklu pr≤b pa±stwowych, szybowiec przekazano do nowo utworzonego Aeroklubu Bieszczadzkiego w Lesku, korzystaj▒cego z reaktywowanego przedwojennego jeszcze szybowiska w Bezmiechowej. W 1990 roku przebywaj▒cy w Polsce piloci z Australii po zapoznaniu siΩ z Bakcylem rozwa┐ali mo┐liwo╢µ zakupienia kilku szybowc≤w do szkolenia.
Konstrukcja: PW-3 "Bakcyl" to dwumiejscowy szybowiec szkolno-treningowy w uk│adzie zastrza│owego g≤rnop│ata z usterzeniem w uk│adzie klasycznym, wykonany z laminatu szklano-epoksydowego. Kad│ub technologicznie podzielony na czΩ╢µ przedni▒ z kabin▒ z miejscami w tandem i tyln▒ w postaci belki o przekroju kwadratowym 200x200 mm, │▒czone ze sob▒ technologicznie poprzez dwie centralne wrΩgi no╢ne. CzΩ╢µ przednia o konstrukcji p≤│skorupowej z usztywnieniem litych skorup laminatowtch za pomoc▒ pas≤w wykonanych z rovingu, szeregu wrΩg, pod│u┐nic i integralnych foteli pilot≤w wklejonych na sta│e. Tylna belka kad│ubowa o konstrukcji ╢ciankowo-pasowej uzupe│nionej wrΩgami i pod│u┐nicami o strukturze przek│adkowej. WrΩgi no╢ne sklejkowo-kompozytowe, ze stalowymi okuciami mocowanymi pasowanymi sworzniami. Limuzyna jednoczΩ╢ciowa, otwierana na prawo, odrzucana awaryjnie. Rama kompozytowa, oszklenie na powierzchniach rozwijalnych wykonane z poliwΩglanu. Skrzyd│o dwudzielne, o obrysie prostok▒tnym z trapezowymi ko±c≤wkami i ujemnym skosem. Konstrukcja jednod╝wigarowa, z jednoobwodowym kesonem i pasami d╝wigara zbrojonymi rovingiem. ªcianka d╝wigara i pokrycie kesonu laminatowe, ┐ebra kompozytowe o konstrukcji kratowej i przekroju omegowym. Pokrycie w partii zad╝wigarowej p│≤cienne. Lotki typu Friese, laminatowe z kesonem i czΩ╢ci▒ sp│ywow▒ kryt▒ p│≤tnem, zawieszone w trzech punktach, napΩdzane w jednym, napΩd popychaczowy. Zastrza│y wykonane z rur duralowych 48x1,5 z laminatowymi owiewkami obracanymi o 90░ spe│niaj▒ce funkcjΩ hamulc≤w aerodynamicznych. Usterzenie wykonane w formie uproszczonej, o konstrukcji kratownicowej, na bazie profilu "p│aska p│ytka" grubo╢ci 52 mm, pokrycie ster≤w i statecznik≤w p│≤cienne, napΩd popychaczowy. Mocowanie usterzenia wysoko╢ci za pomoc▒ trzech okuµ z mo┐liwo╢ci▒ regulacji k▒ta zaklinowania. Statecznik konstrukcji dwud╝wigarowej z d╝wigarami rurowymi. Usterzenie pionowe o obrysie trapezowym w postaci kratownicy, statecznik na sta│e zwi▒zany z belk▒ ogonow▒, kryte w ca│o╢ci p│≤tnem, napΩd linkowy z prowadzeniem w rurkach poliamidowych. Podwozie g│≤wne adaptowane z szybowca Puchacz: stalowy wleczony widelec z hamowanym ko│em rozmiaru 350x135, z amortyzacj▒ ze sznur≤w gumowych. P│oza przednia sklejkowo-kompozytowa, z amortyzowana tulej▒ gumow▒. Na ko±cu belki ogonowej umieszczona jest ochronna podp≤rka. Wyposa┐enie to tablica przyrz▒d≤w tylko w przedniej kabinie, wyposa┐ona w prΩdko╢ciomierz PR-250s, wysoko╢ciomierz W-12s, wariometr PR-03, zakrΩtomierz EZS-3 i busolΩ BS-1. Radiostacja UKF typu RS-6101. Zaczep przedni do lot≤w holowanych i dolny do startu za wyci▒gark▒ oraz hak do startu z lin gumowych.
Malowanie: Ca│y szybowiec lakierowany na bia│o emali▒ poliuretanow▒. Czerwone: ko±c≤wki skrzyde│, ko±c≤wki usterzenia wysoko╢ci i szczyt usterzenia kierunku. Szare znaki rejestracyjne obustronnie w po│owie belki kad│uba i na dolnej powierzchni lewego skrzyd│a.
Dane techniczne:
mog+/- byµ powielane bez zgody autor≤w. Wszystkie ilustracje wykorzystano wy│+/-cznie w
celach informacyjnych. Wszelkie prawa autorskie pozostaj+/- u ich w│aPcicieli.