Samolot wielozadaniowy PZL-105 "Flaming"
Historia: W po│owie lat siedemdziesi▒tych zaczΩto w PZL OkΩcie snuµ
rozwa┐ania na temat nastΩpcy produkowanej Wilgi. Du┐a popularno╢µ
samolotu dobrze sprzedaj▒cego siΩ w krajach RWPG nie sz│a w parze z
oczekiwaniami dotycz▒cymi rynku zachodniego. Mimo znakomitych
w│a╢ciwo╢ci kr≤tkiego startu i l▒dowania, przede wszystkim
ameryka±scy i kanadyjscy u┐ytkownicy samolotu zwracali uwagΩ na
nisk▒ ekonomikΩ eksploatacji a tak┐e du┐▒ pracoch│onno╢µ obs│ugow▒.
Dostosowanie samolotu do wymaga± ameryka±skich przepis≤w FAR 23
(Wilga 80) stworzy│o teoretyczn▒ mo┐liwo╢µ rozszerzenia rynk≤w zbytu,
lecz do╢µ niechΩtnie zosta│o przyjΩte w╢r≤d dotychczasowych
g│≤wnych u┐ytkownik≤w ze wzglΩdu na zmiany konstrukcyjne wymagaj▒ce
odmiennych nawyk≤w od pilot≤w.Projekt nowego samolotu zacz▒│ powstawaµ jako po│▒czenie unowocze╢nionego wariantu Wilgi i jej nastΩpcy, a ze wzglΩd≤w reklamowych i organizacyjnych otrzyma│ nazwΩ Wilga 88. Inicjatorem i pomys│odawc▒ przedsiΩwziΩcia by│ g│≤wny konstruktor PZL OkΩcie in┐. Andrzej Frydrychewicz. Ju┐ na etapie projektowania (pocz▒tek prac w 1983 roku) wziΩto pod uwagΩ konieczno╢µ wyposa┐enia samolotu w zachodni, wypr≤bowany i znany potencjalnym u┐ytkownikom na zachodzie silnik, a tak┐e wymagania specyficznego rynku kanadyjskiego gdzie du┐▒ popularno╢ci▒ ciesz▒ siΩ samoloty p│ywakowe. Dlatego te┐ samolot wyposa┐ony w silnik Textron Lycoming mia│ byµ w wersji l▒dowej sze╢cioosobowy, co umo┐liwia│o zabudowΩ p│ywak≤w przy zmniejszeniu za│ogi do czterech os≤b z niewielkim baga┐em (Wilga z p│ywakami ma za│ogΩ dwuosobow▒). Odbiorcy krajowi oczekiwali natomiast na samolot bardzo do Wilgi podobny pod wzglΩdem wielozadaniowo╢ci i w│asno╢ci pilota┐owych. Sytuacja polityczna i finansowa wymusi│a jednak budowΩ prototypu na miarΩ mo┐liwo╢ci. Do napΩdu samolotu u┐yto dostΩpnego w kraju silnika AI-14RD (wariant opracowanego w ZSRR silnika M-14) o mocy 206 kW /280KM/. Analiza oczekiwa± odbiorc≤w sprecyzowa│a koncepcjΩ bry│y p│atowca oraz przeznaczenie. Samolot mia│ znale╝µ zastosowanie jako:
- dyspozycyjno-transportowy o ud╝wigu ok. 450 kg,
- uniwersalny aeroklubowy (holowanie szybowc≤w, wywo┐enie skoczk≤w, trening nawigacyjny)
- patrolowy,
- rolniczy o ud╝wigu ok 500 kg ╢rodk≤w chemicznych,
- sanitarny.
PrzyjΩto uk│ad g≤rnop│ata sprawdzony w Wildze (│atwe wsiadanie i wysiadanie lub za i wy│adunek towar≤w). Ze wzglΩdu na zakres prΩdko╢ci eksploatacyjnych zdecydowano siΩ na podparcie skrzyd│a pojedy±czym zastrza│em (nie wp│ywa to znacz▒co na aerodynamikΩ samolotu) co umo┐liwi│o spore zmniejszenie ciΩ┐aru skrzyde│. Ponadto zamierzano wyposa┐yµ skrzyd│o w poszerzacze (klapy Fowlera) zwiΩkszaj▒ce znacznie si│Ω no╢n▒ i obni┐aj▒ce prΩdko╢µ minimaln▒, co wp│yn▒µ mia│o na charakterystyki STOL nowej konstrukcji. Mimo konwencjonalnego uk│adu konstrukcyjnego (zastrza│owy g≤rnop│at ze sta│ym podwoziem) spodziewano siΩ znacznej poprawy parametr≤w eksploatacyjnych dziΩki "wyczyszczeniu" p│atowca z wszystkich wystaj▒cych element≤w co jest przypad│o╢ci▒ Wilgi w znacznym stopniu pogarszaj▒c▒ jej osi▒gi.
Po zako±czeniu etapu wstΩpnego, prace nad samolotem kontynuowa│ zesp≤│ pod kierownictwem in┐. Romana Czerwi±skiego. Dalsze prace posuwa│y siΩ w szybkim tempie. CzΩstym go╢ciem m│odego zespo│u konstrukcyjnego by│ prof. Tadeusz So│tyk s│u┐▒cy swoj▒ wiedz▒ i do╢wiadczeniem. Planowana sprzeda┐ samolotu w Ameryce Pn. spowodowa│a zast▒pienie dr▒┐ka sterowego bardzo tam popularnym wolantem. Starannie opracowywano projekt ergonomiczny kabiny (autorem rozwi▒za± jest in┐. Jacek Ko±czak), aby zapewniµ du┐▒ funkcjonalno╢µ i wygodΩ co najmniej tak▒, jak w samolotach konkurencyjnych. S│uszno╢µ rozwi▒za± potwierdzono p≤╝niej w trakcie pr≤b w locie. WΩz│y mocowania w kabinie mo┐na wykorzystaµ do monta┐u foteli pasa┐erskich lub pas≤w mocuj▒cych │adunek, przy czym fotele mo┐na szybko zdemontowaµ. WnΩtrze kabiny przystosowano jednocze╢nie do przewozu chorych na noszach. Du┐▒ pomoc okaza│ Instytut Lotnictwa, kt≤ry udostΩpni│ nowo opracowany profil A 5, a w okresie p≤╝niejszym przeprowadzi│ pr≤by modelu w tunelu aerodynamicznym. Sw≤j udzia│ w powstaniu samolotu mia│ tak┐e Zak│ad Samolot≤w i ªmig│owc≤w Politechniki Warszawskiej. Ze wzglΩdu na to, ┐e w konstrukcji samolotu zdecydowano siΩ na u┐ycie element≤w kompozytowych, tΩ w│a╢nie czΩ╢µ prac powierzono Politechnice Warszawskiej. Opracowano tam owiewki ko±c≤wek skrzyde│, statecznik≤w, drzwi kabiny i najwa┐niejszy element: laminatowe sprΩ┐yste golenie podwozia, kt≤rych kilka pierwszych zestaw≤w tak┐e wyprodukowano. Na pocz▒tku 1987 roku rozpoczΩto technologiczne opracowywanie prototyp≤w, w trakcie kt≤rego wprowadzono wiele zmian i poprawek upraszczaj▒cych produkcjΩ. Po roku uko±czono pierwszy prototyp przekazany do pr≤b statycznych, wykonanie kt≤rych warunkowa│o dopuszczenie do lot≤w pr≤bnych. Niestety, potraktowanie Orlika jako programu priorytetowego op≤╝ni│o znacznie prace nad Wilg▒ 88. Dopiero 7 listopada 1989 roku uko±czono drugi prototyp przeznaczony do pr≤b w locie, i zaprezentowano go publicznie przedstawicielom wojska zmieniaj▒c jednocze╢nie nazwΩ na PZL-105 Flaming. Samolot by│ wyposa┐ony w radziecki silnik M-14 z my╢l▒ o zainteresowaniu odbiorcy z ZSRR. 19 grudnia 1989 r. in┐. Jerzy JΩdrzejewski wykona│ pierwszy 19 minutowy lot, poprzedzony trwaj▒cymi od listopada pr≤bami naziemnymi w czasie kt≤rych sprawdzono zachowanie siΩ samolotu w trakcie ko│owania, rozbiegu, dobiegu oraz dzia│anie nowego podwozia. 22 grudnia 1989 r. samolot zaprezentowano oficjalnie potencjalnym u┐ytkownikom, w╢r≤d kt≤rych wzbudzi│ du┐e zainteresowanie. Otrzyma│ on rejestracjΩ SP-PRC. R≤wnolegle z prowadzonymi pr≤bami prototypu zajΩto siΩ pracami rozwojowymi: opracowaniem wersji dwusterowej, wprowadzenia drzwi otwieranych i zamykanych w locie (skoki spadochronowe), zmiany podwozia z ko│owego na wyposa┐one w narty, oraz wersji p│ywakowej. Jednocze╢nie, w wyniku pojawienia siΩ wiosn▒ 1990 roku mo┐liwo╢ci zakupu zachodnich silnik≤w dokonano jego wyboru i rozpoczΩto opracowywanie dokumentacji wersji Flaminga oznaczonej PZL-105L wyposa┐onej w silnik Textron Lycoming IO-720 o mocy 295 kW/217 KM. Mia│ to byµ wzorzec dla zachodniego wariantu eksportowego. Rozwa┐ano tak┐e wstΩpnie koncepcjΩ wyposa┐enia Flaminga w silnik turbo╢mig│owy.
Trudna sytuacja ekonomiczna PZL OkΩcie spowodowa│a jednak du┐e op≤╝nienie w programie Flaminga. RozpoczΩcie produkcji Orlika, opracowywanie jego nowych wersji spowodowa│o przej╢cie wielu cz│onk≤w zespo│u konstruktorskiego do tych w│a╢nie prac. Konstruktorem prowadz▒cym zosta│ in┐. Wojciech Wo╝niczka. Do ko±ca 1992 r. prototyp z silnikiem M-14 wylata│ ok. 175 godzin, a w miΩdzyczasie, w lipcu 1991r, oblatano trzeci prototyp z silnikiem Lycoming kt≤ry do ko±ca 1992 r. wylata│ ok. 60 godzin. Prowadzone pr≤by w locie wykaza│y konieczno╢µ wprowadzenia kilku zmian: podniesienia usterzenia poziomego (utrudnione u┐ytkowanie z lotnisk trawiastych), zmiany w napΩdzie klap. Odst▒piono tak┐e od budowy wersji na nartach, pr≤buj▒c znale╝µ jednocze╢nie projektanta i wykonawcΩ p│ywak≤w. Dopracowywano tak┐e ergonomiΩ i estetykΩ kabiny wersji seryjnej. Du┐ym utrudnieniem by│y ci▒g│e zmiany w sk│adzie zespo│u konstruktorskiego i ci▒g│y brak fachowc≤w mog▒cych szybko rozwi▒zywaµ pojawiaj▒ce siΩ problemy. Dlatego te┐ Flaming pozostawa│ ci▒gle w stadium prototypu. Niepokoj▒cy by│ fakt, i┐ na salonie ILA 94' w Berlinie pojawi│ siΩ konkurent Flaminga kt≤ry bΩd▒c w fazie prototypu by│ ju┐ oferowany ewentualnym nabywcom. By│ to bardzo podobny do Flaminga SM-92 FINIST opracowany przez Smole±skie Zak│ady Lotnicze, lecz o wiele bardziej zaawansowany (trwa│y w tym czasie pr≤by pa±stwowe maj▒ce zako±czyµ siΩ wydaniem certyfikatu). W po│owie lat dziewidziesi▒tych prace nad Flamingiem zawieszono, powracaj▒c po raz kolejny do pomysu modyfikacji Wilgi. Zaowocowa│o to powstaniem nowej pod wieloma wzglΩdami konstrukcji oznaczonej PZL-104M Wilga 2000 kt≤rej produkcjΩ na niewielk▒ skalΩ uruchomiono w 1998 roku. Brak zdecydowania ze strony PZL OkΩcie doprowadzi│ do zmarnotrawienia dotychczasowego wk│adu pracy i ╢rodk≤w w│o╝onych w projekt Flaminga...
Konstrukcja: PZL-105 "Flaming" to sze╢ciomiejscowy, wielozadaniowy zastrza│owy g≤rnop│at ze sta│ym podwoziem. Kad│ub ca│kowicie metalowy o konstrukcji p≤│skorupowej z pod│u┐nicami zgrzewanymi z pokryciem. DwuczΩ╢ciowe drzwi wykonane z laminatu, dolna po│owa zawiera sk│adany stopie± u│atwiaj▒cy wsiadanie. Skrzyd│o dwudzielne, ca│kowicie metalowe na bazie nowego profilu A5, podparte pojedy±czymi zastrza│ami. W przedniej przykad│ubowej czΩ╢ci zawiera zbiorniki paliwa bΩd▒ce integraln▒ czΩ╢ci▒ konstrukcji powsta│▒ przez uszczelnienie odpowiednio ukszta│towanego kesonu. Ko±c≤wki os│oniΩte kompozytowymi owiewkami, na prawej znajduj▒ siΩ: reflektor l▒dowania i rurka Pitota. Klapy Fowlera (tzw. poszerzacze) zwiΩkszaj▒ce powierzchniΩ no╢n▒ oraz klapolotki. Usterzenie klasyczne, metalowe, odci▒┐one aerodynamicznie. Ster wysoko╢ci z klapk▒ trymera. Na stateczniku pionowym umocowana antena radiostacji. Podwozie g│≤wne sk│ada siΩ z pary sprΩ┐ystych goleni z laminatu szklano-epoksydowego, z bezdΩtkowymi ko│ami o wymiarach 500x150 wyposa┐onymi w niezale┐ne hamulce tarczowe. Podwozie tylne: wahacz z amortyzatorem olejowo-gazowym, ko│o sprzΩ┐one ze sterem kierunku. NapΩd stanowi│ dziewiΩciocylindrowy gwiazdowy silnik t│okowy M-14P o mocy 265 kW, w wersji na rynek zachodni o╢miocylindrowy boxer Textron Lycoming IO-720 o mocy 295 kW.
 
|
mog+/- byµ powielane bez zgody autor≤w. Wszystkie ilustracje wykorzystano wy│+/-cznie w
celach informacyjnych. Wszelkie prawa autorskie pozostaj+/- u ich w│aPcicieli.