Jaki jest najbardziej tajemniczy sk│adnik komputera? Nie wiem jak dla Was, ale dla mnie to zawsze byty p│yty g│≤wne. Co prawda czas ustawiania dziesi▒tk≤w zworek mamy ju┐ za sob▒, ale czy dziΩki temu lepiej orientujemy siΩ w ich budowie? Zestaw z│▒czy I/0 (klawiatura, mysz, USB, szeregowe, r≤wnoleg│e, audio, gamΩ port).

Solidna p│yta g│≤wna to podstawa. Nale┐y traktowaµ j▒ jak fundament, na kt≤rym zbudujemy resztΩ komputera. Przy zakupie najlepiej wybieraµ produkty dobrych producent≤w, ta-kich jak A-OPEN, ASUS czy te┐ MICROSTAR. Nie od dzi╢ wiadomo bowiem, ┐e nawet najlepsza karta graficzna, d╝wiΩkowa czy te┐ dysk twardy umieszczone w niew│a╢ciwej p│ycie mog▒ pozostawiaµ wiele do ┐yczenia. Zostawmy jednak te filozo- ficzne rozwa┐ania i postarajmy siΩ oswoiµ ze swoj▒ p│yt▒. Wszystkich hardware'owych spec≤w proszΩ w tym momencie o wy│▒czenie uwagi - tekst przeznaczony jest g│≤wnie dla os≤b, kt≤re nie maj▒ wiΩkszego do- ╢wiadczenia z wnΩtrzem komputera. Wracaj▒c do tematu - oto, co znajdziemy na wiΩkszo╢ci p│yt g│≤wnych.

ò Z│▒cza
ISA

(Industry Standard Architecture) -
jedno z pierwszych ustandaryzowanych z│▒cz zastosowanych w p│ytach g│≤wnych. S▒ to d│ugie, czarne gniazda, zlokalizowane w pobli┐u dolnej krawΩdzi p│yty. Spotykane s▒, co prawda w szcz▒tkowej formie, jeszcze i dzi╢. A kiedy╢ przecie┐ bazowa│o na nich wszystko - karty graficzne, d╝wiΩkowe, modemy, karty sieciowe itd. Z│▒cze to pozwala pod│▒czyµ karty 8- lub 16-bitowe, pracuj▒ce z czΩstotliwo╢ci▒ do 8 Hz. W dzisiejszych czasach s▒ to warto╢ci wrΩcz ╢mieszne. Producenci bior▒ jednak pod uwagΩ spor▒ ilo╢µ sprzΩtu powsta│ego w tym standardzie (i czΩsto nadal zalegaj▒cego w naszych domach) i p│yty g│≤wne ca│y czas s▒ wyposa┐ane przynajmniej w jedno z│▒cze ISA (choµ coraz wiΩcej jest p│yt bez niego).

PCI

(Peripheral Component Interface) û
kr≤tkie, bia│e s│oty, umieszczone pomiΩdzy portami ISA i AGP. Przeznaczone do wsp≤│pracy z urz▒dze- niami 32-bitowynu, ich czΩstotliwo╢µ robocza to 33 MHz (wed│ug nowych specyfikacji - 66). Jeszcze p≤│tora roku temu wszystko pasowa│o do tego z│▒cza. I tak jest nadal, jedynie karty graficzne przenios│y siΩ na gniazdo AGP. CzΩsto, ze wzglΩdu na oszczΩdno╢µ miejsca, jedno z gniazd PCI montowane jest tu┐ przy s│ocie ISA.

AGP

(Advanced Graphics Port) û
ciemnobr▒zowe z│▒cze. W miarΩ rozwoju kart graficznych niezbΩdne sta│o siΩ opracowanie nowego, wyspecjalizowanego standardu z│▒cza przystosowanego do przesy│ania du┐ej ilo╢ci danych. Tak w│a╢nie powsta│o AGP. Umo┐liwia ono np. na bezpo╢rednie u┐ywanie przez kartΩ tekstur zapisanych w pamiΩci operacyjnej komputera (tzw. teksturowanie AGP). Z│▒cze to wystΩpuje w kilku, r≤┐ni▒cych siΩ szybko╢ci▒ przesy│u danych, wersjach. Oznacza siΩ je kolejno jako: AGP xl, x2 i x4. Chocia┐ karty graficzne od dawna deklarowano jako "zgodne z AGP x4" (to te, kt≤rych z│▒cze jest podzielone na cztery czΩ╢ci), to dopiero od niedawna dostΩpne s▒ chipsety obs│uguj▒ce tΩ opcjΩ. Zreszt▒ z kartami te┐ sprawa nie jest jasna - MATROX w zesz│ym roku o╢wiadczy│, i┐ model G400 teoretycznie owszem, mo┐e dzia│aµ z AGP x4, ale jest to tylko teoria, poniewa┐ w czasie projektowania karty brak by│o jeszcze odpowiednich p│yt g│≤wnych i nie wiadomo, jak taki zestaw zachowa siΩ w praktyce. USB

(Universal Serial Bus) û
zasadnicz▒ wad▒ stosowanego wcze╢niej z│▒cza szeregowego by│a niska przepustowo╢µ, w zasadzie by│o ono wykorzystywane jedynie do pod│▒czania zewnΩtrznych modem≤w. Wsp≤│praca z innymi urz▒dzeniami (np. aparatami cyfrowymi) by│a wyj▒tkowomΩcz▒ca. Rozwi▒zaniem tego problemu jest w│a╢nie port USB. Poza wysok▒ szybko╢ci▒ transmisji (kilka MB/s) ma on tak┐e i inne zalety. Przedewszystkim mo┐liwe jest pe│ne wykorzystanie technologii plug&play - po pod│▒czeniu go (przy w│▒czonym zasilaniu- wcze╢niej mocno to odradzano) komputer sam dokonuje detekcji, prosi o sterowniki i instaluje je. W tej chwili trudno znale╝µ rodzaj urz▒dzenia, kt≤re nie by│oby produkowane w wersji USB (no, mo┐e poza monitorami):mamy skanery, drukarki, modemy, dyski twarde, kamery intenetowe, g│o╢niki, joysticki itd., itp. Niekt≤rzy uwa┐aj▒, i┐ w przysz│o╢ci kolejna generacja USB zast▒pi, uwa┐ane za- wsze za "profesjonalne", z│▒cze SCSI. Jedynym problemem z tym zwi▒zanym jest ilo╢µ z│▒czy - na p│ytach g│≤wnych znajdziemy tylko dwa, natomiast na urz▒dzeniach brak jest przelotek (w odr≤┐nieniu od SCSI). Je╢li wiΩc posiadasz wiΩcej sprzΩtu w tym standardzie, niezbΩdne jest dokupienie odpowiedniego rozdzielacza (USB Hub). Zwr≤ciµ uwagΩ, aby nie │▒czyµ na jednej ta╢mie sprzΩt≤w znacz▒co r≤┐ni▒cych siΩ szybko╢ci▒ przesy│u danych (np. szybkiego HDD i wolnego CD-ROM-u), bo mo┐e to spowodowaµ znacz▒cy spadek przesy│u z podzespo│u szybszego.

IDE

- z│▒cza do pod│▒czania twardych dysk≤w, czytnik≤w/nagrywarek CD oraz DVD. Do ka┐dego z nich mo┐na pod│▒czyµ po dwa urz▒dzenia. Warto zwr≤ciµ uwagΩ, aby nie │▒czyµ na jednej ta╢mie sprzΩt≤w znacz▒co r≤┐ni▒cych siΩ szybko╢ci▒ przesy│u danych (np. szybkiego HDD i wolnego CD-ROM-u), bo mo┐e to spowodowaµ znacz▒cy spadek przesy│u z podzespo│u szybszego. Szyna IDE oznaczana jest dodatkowo jako ATA/33 lub ATA/66. Nie wdaj▒c siΩ w szczeg≤│y chodzi o to, i┐ pierwsza z nich mo┐e przes│aµ ok. 33 MB/s, druga natomiast - ok. 66MB/s. Kolejna generacj▒ jest - ATA/100.

Inne

- pod tym okre╢leniem kryj▒ siΩ wszelkie inne dostΩpne z│▒cza. Przede wszystkim s▒ one zgromadzone na tylnej krawΩdzi p│yty. Znajdziemy tu miΩdzy innymi gniazdo myszy i klawiatury (okr▒g│e, ma│e PS/2 lub du┐e DIM). Inne ju┐ nie s▒ obligatoryjne. P│yty ATX maj▒ tam porty szeregowe oraz r≤wnoleg│e. Je╢li na p│ycie znajduj▒ siΩ zintegrowane uk│ady muzyczne lub graficzne, znajdziemy tu tak┐e port VGA, gier oraz wej╢cia/wyj╢cia audio. Zamiast gniazda AGP znale╝µ slot AMR, s│u┐▒cy np. do pod│▒czenia modemu.

Dalszy ci▒g przyg≤d z p│ytami w nastΩpnym numerze ms-a.
(a w nim min. procesory, chipset-y à.)

Piotr Gawlicki