Ostatnia aktualizacja artyku│u: 16.3.2001

SúONECZNA TORPEDA

S│o±ce otoczone b╣blem heliosfery b│yskawicznie przedziera siΩ przez materiΩ miΩdzygwiezdn╣. Uda│o siΩ to potwierdziµ dziΩki pracom polskiej uczonej Romany Ratkiewicz

Od S│o±ca nieustannie wieje "wiatr". Tworz╣ go na│adowane cz╣stki, g│≤wnie protony i elektrony, wyrzucane we wszystkich kierunkach z niespokojnej, gotuj╣cej siΩ powierzchni naszej gwiazdy. Podmuchy tego s│onecznego wiatru docieraj╣ poza najdalsz╣ planetΩ naszego uk│adu - Plutona. Z dala od gwiazdy wiatr s│oneczny s│abnie, a┐ w ko±cu powinien siΩ zatrzymaµ pod naporem materii miΩdzygwiezdnej. Astronomowie od lat byli przekonani, ┐e jest tam wyraƒna granica zwana heliopauz╣. Na niej ko±czy siΩ heliosfera, czyli obszar wp│ywu S│o±ca. Zaczyna siΩ za£ przestrze± miΩdzygwiezdna, w kt≤rej hulaj╣ ju┐ obce wiatry - ob│oki miΩdzygwiezdnego gazu, cz╣stki i jony z pozas│onecznych ƒr≤de│.

- Nie wiadomo, jak daleko w kosmos mo┐e siΩgaµ heliosfera. Szacunki m≤wi╣, ┐e jej granica, czyli heliopauza, znajduje siΩ 100, a mo┐e 150 razy dalej od S│o±ca ni┐ Ziemia - m≤wi Romana Ratkiewicz.

S│o±ce, a wraz z nim ca│a heliosfera, porusza siΩ z zawrotn╣ prΩdko£ci╣ 25 km/s wok≤│ Galaktyki. Nie jeste£my tego £wiadomi, podobnie jak nie czujemy wirowania naszej planety ani jej biegu wok≤│ S│o±ca. Dlatego te┐ heliosfera, wbrew swej nazwie, z pewno£ci╣ wcale nie ma kszta│tu sfery, lecz raczej olbrzymiego kosmicznego jaja. Powinna z przodu sp│aszczaµ siΩ wskutek zderzenia z materi╣ miΩdzygwiezdn╣. Inn╣ konsekwencj╣ ogromnej prΩdko£ci, z jak╣ mknie heliosfera, powinna byµ fala uderzeniowa w o£rodku miΩdzy- gwiezdnym. Taka, jak╣ pozostawia po sobie ponaddƒwiΩkowy odrzutowiec.

Do tej pory jednak nie by│o ┐adnego obserwacyjnego potwierdzenia, ┐e istnieje zar≤wno heliopauza, jak i fala uderzeniowa. Na ich trop wpad│ dopiero Lofti Ben Jaffel z paryskiego Instytutu Astrofizycznego. Skierowa│ on Kosmiczny Teleskop Hubble'a w te obszary nieba, gdzie nie by│o jasnych gwiazd i galaktyk. I zobaczy│ tam s│ab╣ po£wiatΩ. To £wieci│ wiatr s│oneczny rozpraszaj╣cy siΩ na cz╣stkach materii miΩdzygwiezdnej.

Okaza│o siΩ, ┐e te obserwacje doskonale pasuj╣ do modelu, kt≤ry opracowa│a Romana Ratkiewcz. Z jego pomoc╣ mo┐na by│o ustaliµ kszta│t i po│o┐enie fali uderzeniowej. - Do tej pory wydawa│o siΩ, ┐e zderzenie materii miΩdzygwiezdnej z heliosfer╣ jest dok│adnie czo│owe. Odkryli£my, ┐e tak nie jest. Heliosfera jest nachylona pod k╣tem 12 stopni do kierunku ruchu Uk│adu S│onecznego. R≤wnie┐ powstaj╣ca w przestrzeni miΩdzygwiezdnej fala uderzeniowa jest odchylona, ale w przeciwn╣ stronΩ - m≤wi Romana Ratkiewicz.

Autor: Piotr Cie£li±ski
Artyku│ pochodzi z "Gazety Wyborczej".