Ostatnia aktualizacja artyku│u: 16.3.2001

SKÑD SI╩ BIORÑ FAZY KSI╩»YCA ?

Sk╣d bior╣ siΩ r≤┐ne fazy KsiΩ┐yca? W £rodku orbity KsiΩ┐yca (patrz rysunek) znajduje siΩ Ziemia. Obiegaj╣cy j╣ KsiΩ┐yc zosta│ na nim przedstawiony w dwunastu r≤┐nych po│o┐eniach, oznaczonych cyframi od 1 do 12. Promienie s│oneczne padaj╣ z g≤ry rysunku. CzΩ£ci KsiΩ┐yca i Ziemi o£wietlone przez S│o±ce s╣ jasne i tam jest dzie±, za£ czΩ£ci nie o£wietlone s╣ ciemne i tam panuje noc. Nasz╣ analizΩ rozpoczniemy od pozycji KsiΩ┐yca oznaczonej liczb╣ 1. W pozycji tej ku Ziemi skierowana jest nie o£wietlona strona KsiΩ┐yca, przez co nie jest on dla nas widoczny. TΩ fazΩ KsiΩ┐yca nazywamy nowiem. KsiΩ┐yc wΩdruje nastΩpnie przez pozycje 2 i 3 na pozycjΩ 4. Tu widzimy go z Ziemi jako "p≤│ksiΩ┐yc". Astronomowie nazywaj╣ to po│o┐enie pierwsz╣ kwadr╣, poniewa┐, poczynaj╣c od nowiu, KsiΩ┐yc pokona│ jedn╣ czwart╣ swojej drogi wok≤│ Ziemi. Dalej KsiΩ┐yc wΩdruje przez pozycje 5 i 6 na pozycjΩ 7. Wtedy z Ziemi widaµ ca│╣ o£wietlon╣ p≤│kulΩ KsiΩ┐yca. M≤wimy w≤wczas, ┐e jest pe│nia KsiΩ┐yca. Id╣c dalej, KsiΩ┐yc przesuwa siΩ przez pozycje 8 i 9 na pozycjΩ 10. Patrz╣c z Ziemi, widzimy wtedy coraz mniejsz╣ czΩ£µ jego o£wietlonej p≤│kuli, a┐ w pozycji 10 ma on zn≤w postaµ p≤│ksiΩ┐yca. W przeciwie±stwie do pierwszej kwadry, teraz o£wietlona jest jednak druga po│owa widocznej tarczy KsiΩ┐yca. Astronomowie nazywaj╣ to po│o┐enie ostatni╣ kwadr╣, poniewa┐ KsiΩ┐yc ma st╣d do pokonania ostatni╣ µwierµ swej drogi wok≤│ Ziemi. WΩdruje on teraz przez pozycje 11 i 12 do pozycji 1 (n≤w) i miesiΩczny cykl zmian faz KsiΩ┐yca zamyka siΩ. Dla KsiΩ┐yca widocznego na niebie wieczornym faza ro£nie, za£ je£li jest on widoczny na niebie porannym, to jego faza ubywa.

Autor: Krzysztof Gaudy
e-mail: gaudy3@poczta.onet.pl
Artyku│ napisany na podstawie ksi╣┐ki "Astronomia dla ka┐dego", Detlev Block.