Ostatnia aktualizacja artyku│u: 16.3.2001

POWI╩KSZENIA W TELESKOPACH

Dobieraj╣c zakresy powiΩksze± naszego teleskopu nie mo┐emy zapominaµ o dopuszczalnym zakresie powiΩksze±. Jak ju┐ pewnie wiemy, powiΩkszenie zale┐y £ci£le od d│ugo£ci ogniskowej obiektywu (lustra - je£li mamy reflektor) i ogniskowej okularu. Reasumuj╣c im wiΩkszy stosunek tym powiΩkszenie jest wiΩksze, i na odwr≤t.

Mo┐emy to wyliczyµ znaj╣c ogniskow╣ posiadanego teleskopu i ogniskow╣ okularu:

P powiΩkszenie = f obiektywu / f okularu

A jak siΩ zorientowaµ jaki okular (o jakiej ogniskowej?) wybraµ w celu ┐╣danego powiΩkszenia? Jak wiΩkszo£µ z was siΩ zorientowa│a jest to zadanie bardzo proste:

f okularu = f obiektywu / P ┐╣dane powiΩkszenie

Oczywi£cie musimy pamiΩtaµ o nie przekraczaniu äwskaƒnikaö 20x na ka┐dy 1 cm apertury obiektywu. Po prostu, praw jakie ┐╣dz╣ zjawiskami optyki nie przeskoczymy. Falowy charakter £wiat│a da znaµ o sobie. W niekt≤rych przypadkach mo┐emy zwiΩkszyµ wskaƒnik krotno£ci z 20x na 25x, ale £ci£le zale┐y to od jako£ci optyki w naszym teleskopie. Przy regulacji krotno£ci powiΩkszenia mo┐emy pos│u┐yµ siΩ soczewk╣ Barlowa (w fotografii zwan╣ telekonwerterem) kt≤ra pozwoli nam na wyd│u┐enie ogniskowej teleskopu, co przy posiadaniu dw≤ch okular≤w i ww. soczewki da nam cztery powiΩkszenia. Na soczewce Barlowa mamy podan╣ krotno£µ wyd│u┐enia ogniskowej np. 1,5x, 2x, 3x itd. Krotno£µ wyd│u┐enia ogniskowej i co za tym idzie zwiΩkszenia powiΩkszenia teleskopu wyliczamy:

f okularu = f obiektywu * k krotno£µ Barlowa / P ┐╣dane powiΩkszenie

Ale nie mo┐emy zapomnieµ ┐e nie zawsze bΩdzie nam potrzebne maksymalne powiΩkszenie. Jak zatem obliczyµ powiΩkszenie minimalne naszego instrumentu. Na wstΩpie musimy wiedzieµ ┐e £rednica wej£ciowa ƒrenicy naszego oka u os≤b m│odych w ciemno£ci otwiera siΩ na ok. 7 mm, u os≤b starszych wielko£µ ta jest mniejsza (niestety dociera mniej £wiat│a). Wielko£µ ta jest zale┐na tak┐e od indywidualnych cech oka, jego wad itp. W naszych obliczeniach mo┐emy przyj╣µ wielko£µ od 7 do 5 mm jako wskaƒnik. Tak wiΩc mo┐emy obliczyµ realn╣ wielko£µ powiΩkszenia minimalnego:

P minimalne = D £rednica obiektywu / d £rednica ƒrenicy oka

Dlaczego nie mo┐emy zmniejszaµ powiΩkszenia poni┐ej wyliczonej warto£ci? Wi╣zka promienia £wietlnego wychodzi na zewn╣trz, poza okular i pada na ƒrenicΩ oka obserwatora. Rozmiar £rednicy, tej tak zwanej ƒrenicy wyj£ciowej nie mo┐e przekroczyµ warto£ci £rednicy - ƒrenicy oka obserwatora, dlatego ┐e wtedy do naszego oka nie dotrze ca│e £wiat│o z obiektywu.

Zale┐nie od apertury wej£ciowej naszego instrumentu, i wybranego powiΩkszenia mo┐emy obliczyµ £rednicΩ ƒrenicy wyj£ciowej:

d £rednica wyj£ciowa = D £rednica obiektywu / P powiΩkszenie

Autor: Jaros│aw Pakie│a
e-mail: jarbol@friko6.onet.pl