Ostatnia aktualizacja artyku│u: 16.3.2001

FAQ

FAQ - czyli po prostu "Pytania i odpowiedzi". Je£li kto£ ma pytanie to proszΩ npisaµ. Ja najpierw odpowiem listownie (e-mail), a potem na forum (czyli tutaj) znajdzie siΩ pytanie i bardziej rozszerzone odpowiedƒ.

1. Jak ustawiµ teleskop na biegun p≤│nocny ?
2. Jak zaznajomiµ siΩ z gwiazdozbiorami nieba ?
3. Co jest wa┐niejsze: £rednica wyci╣gu okularowego czy jako£µ optyki okularu ?

1. Jak ustawiµ teleskop na biegun p≤│nocny.
Od razu na wstΩpie chcia│bym powiedzieµ, ┐e do tego celu MUSIMY mieµ statyw paralaktyczny. Bez niego nie uda nam siΩ wykonaµ czynno£ci napisanej w temacie. Najpierw nale┐y sobie odpowiedzieµ na pytanie po co ustawiamy cokolwiek na biegun p≤│nocny. Po pierwsze nale┐y wykonaµ t╣ czynno£µ kiedy zamierzamy fotografowaµ niebo na d│ugich czasach ekspozycji - jednak nie nale┐y zapominaµ o tym, ┐e do tego nale┐y mieµ r≤wnie┐ mechanizm zegarowy. Kiedy go nie mamy nie ma za bardzo sensu ustawiaµ siΩ wysilaµ ustawiaj╣c ten - w│a£ciwie statyw - na biegun p≤│nocny. Chyba, ┐e robimy rysunek, czy po prostu co£ tam obserwujemy i chcemy mieµ wygodΩ w tym, ┐e bΩdziemy mogli ruszaµ teleskopem za pomoc╣ mikroruch≤w w jedn╣ stronΩ. (W tym wypadku wcale nie musimy mieµ dok│adnie ustawionego statywu na biegun) Czynno£µ ta wcale nie jest prosta. Musimy siΩ mocno wysiliµ aby tego dokonaµ. Z tego powodu, ┐e ja na razie nie mam mechanizmu zegarowego postanowi│em opisaµ metodΩ, kt≤r╣ zaproponowa│ David H. Levy. Polega ona na tym, ┐e na pocz╣tku ustawiamy mniej-wiΩcej statyw w kierunku bieguna. (rys. obok - tak nale┐y ustawiµ statyw aby ta przerywana linia wskazywa│a dok│adnie na biegun p≤│nocny.) NastΩpnie nastawiamy teleskop na gwiazdΩ w pobli┐u r≤wnika i zarazem blisko po│udnika. U┐ywaj╣c najwiΩkszego powiΩkszenia, w│╣czamy mechanizm zegarowy i patrzymy, w kt≤r╣ stronΩ zaczyna dryfowaµ gwiazda. Znoszenie w kierunku wsch≤d-zach≤d jest nieistotne, zwracamy uwagΩ tylko na kierunek p≤│noc-po│udnie. Je£li gwiazda dryfuje na p≤│noc oznacza to, ┐e o£ biegunowa skierowana jest na zach≤d od bieguna; je£li na po│udnie, os odchyla siΩ za daleko na wsch≤d. Na tym etapie nie regulujemy nachylenia osi biegunowej, lecz tylko przekrΩcamy teleskop teleskop w azymucie. Je£li nie ma specjalnych regulacji w azymucie, musimy obr≤ciµ ca│y monta┐ wraz z teleskopem. Powtarzamy pr≤by a┐ do momentu, w kt≤rym nie obserwujemy ┐adnego dryfu w kierunku p≤│noc-po│udnie. NastΩpnie wybieramy kolejn╣ gwiazdΩ w pobli┐u r≤wnika, lecz tym razem blisko wschodniego horyzontu. Ponownie obserwujemy jej dryfowanie w polu widzenia. Je£li znosi ja na po│udnie, nale┐y unie£µ o£ biegunow╣ do g≤ry, je£li natomiast dryfuje na p≤│noc, opuszczamy w d≤│. Wydaje mi siΩ, ┐e metoda ta nie jest trudna. Jak m≤wi│em wcze£niej zaczerpn╣│em j╣ z ksi╣┐ki Davida H. Levy Niebo. Poradnik u┐ytkownika.

2. Jak zaznajomiµ siΩ z gwiazdozbiorami nieba.
To pytanie mo┐na bardzo czΩsto spotkaµ w poradnikach i ksi╣┐kach o astronomii. Ja postaram siΩ je te┐ tutaj opisaµ. Wszystko musimy zacz╣µ od... kupienia sobie atlasu nieba. Mo┐e to byµ zwyk│a mapka - je£li jeste£ pocz╣tkuj╣cy(a). Na pewno tez masz komputer :-) a wiΩc proponuje aby£ £ci╣gn╣│ sobie jeden z program≤w astronomicznych. Mam tu na my£li np. Sky Map 6.0 czy Guide czy Starry Night Backyard. Program≤w tego typu jest ca│a masa. Ja polecam te trzy. S╣ na prawdΩ dobre. Przyda│aby siΩ jeszcze drukarka, aby drukowaµ sobie takie mini mapki (je£li chcemy jaki£ fragment nieba). Teraz, musimy znaleƒµ pewn╣ pogodn╣ noc. By│oby super gdyby w tym czasie nie by│o KsiΩ┐yca. Wtedy wszystko bΩdzie o wiele prostsze. Bierzemy mapkΩ przed siebie wraz z ma│╣ latareczk╣, (odsy│am do dzia│u kilka wskaz≤wek ) i szukamy Gwiazdy Polarnej. BΩdzie to nasz drogowskaz poniewa┐ ta gwiazda prawie wcale nie zmienia swojego po│o┐enia. Je£li ju┐ masz GwiazdΩ Polarn╣ - masz ju┐ du┐o - teraz r≤wnie┐ bez problemowo powinni£my znaleƒµ Du┐y W≤z. Je£li by siΩ zdarzy│o, ┐e znaleƒli£my Du┐y W≤z pierwszy mo┐emy przed│u┐yµ sobie w wyobraƒni tylni╣ czΩ£µ wozu 5 razy i powinni£my natrafiµ na GwiazdΩ Polarn╣. Zawsze na przeciwko Du┐ego Wozu - mniej-wiΩcej w tej samej odleg│o£ci znajduje siΩ Kasjopea - nie powinni£my mieµ trudno£ci z jej odnalezieniem. Do z│udzenia przypomina literΩ W albo M. Teraz przyjmijmy, ┐e Kasjopea le┐y na po│udniu a Du┐y W≤z na p≤│nocy (jest to tylko czasami prawda !!!). Teraz zgodnie z tym co napisa│em gdyby gwiazda Polarna by│a pomiΩdzy tymi dwoma gwiazdozbiorami to na wschodzie le┐a│by gwiazdozbi≤r Lutni. Cztery gwiazdy tego gwiazdozbioru przypominaj╣ romb. Pi╣ta gwiazda to bardzo jasna Wega. Na przeciwko Lutni - za gwiazd╣ Polarn╣ - ,,za zachodzie" znajduje siΩ gwiazdozbi≤r: Woƒnica, z jasn╣ gwiazd╣ Kapella na czele. Dalej wszystkiego powinna nas nauczyµ nasza podrΩczna mapka nieba. Bardzo polecam wydruki z program≤w astronomicznych map nieba - s╣ bardzo przydatne. Do£wiadczenie wszystkiego nas nauczy. Poma│u, poma│u a wszystkiego siΩ nauczymy. NastΩpnie powinni£my rozpoznµ AndromedΩ, Oriona, Strzelca i inne gwiazdozbiory. Trzeba tylko w spokoju usi╣£µ na dworze z mapk╣ i gapiµ siΩ raz w niebo i raz w mapkΩ.

3. Co ma wiΩksze znaczenie: jako£µ optyki okularu, czy mo┐e £rednica wyci╣gu okularowego ?
Odpowiedƒ na to pytanie nie jest prosta. Dlaczego ? Bo i £rednica i jako£µ s╣ bardzo wa┐ne i nierozerwalnie siΩ ze sob╣ wi╣┐╣. W teleskopach wyr≤┐niamy dwa podstawowe £rednice wyci╣g≤w okularowych: 24,5 mm oraz 31,7 mm. Je£li napotkasz inny wyci╣g jest on "nistandartowy" i odradzam kupowanie teleskopu. Sam mia│em okazjΩ przesi╣£µ siΩ z mniejszego (24,5mm) na wiΩkszy (31,7mm). R≤┐nica by│a ogromna. Za│≤┐my, ┐e stosujemy okular 10 mm. Je£li w│o┐ymy go w teleskop o £rednicy wyci╣gu 31,7 mm uzyskamy znacznie wiΩksze pole widzenia ni┐ przy 24,5 mm. R≤┐nica jest na prawdΩ bardzo du┐a. Odnajdywanie obiekt≤w na niebie teleskopem o £rednicy wci╣gu 31,7 mm wygl╣da wrΩcz banalnie, ani┐eli przy 24,5 mm gdzie aby odnaleƒµ obiekt trzeba siΩ na prawdΩ mocno pomΩczyµ. Z drugiej strony jako£µ optyki jest r≤wnie┐ bardzo wa┐na. Osobi£cie stosuje okulary od Huygensa (H) do Super Ploslla (S-PL). R≤┐nica miΩdzy tymi dwoma jest r≤wnie┐ widoczna. Wystarczy popatrzeµ na Jowisza za pomoc╣ tych dw≤ch okular≤w i r≤┐nica jest na prawdΩ bardzo du┐a. S-PL daje znacznie bardziej ostrzejszy obraz, uwidacznia on wiΩcej szczeg≤│≤w. Podobnie rzecz siΩ ma z KsiΩ┐ycem. R≤┐nica jest r≤wnie┐ widoczna. Jak widaµ oby dwie rzeczy (pole widzenia i jako£µ optyki) s╣ bardzo wa┐ne, dlatego najlepiej gdy spe│nimy dwa warunki naraz. Jak to zrobiµ ? Wszystko zale┐y od tego ile mamy w kieszeni i co zamierzamy obserwowaµ. Je£li nastawiamy siΩ na obserwacje planet powinna nam wystarczyµ £rednica 24,5 mm. Natomiast co do okularu, to zdecydowanie polecam okulary Ploslla (mo┐na je kupiµ w hurtowni FotoClassic: http://www.fotoclassic.pl). Daj╣ one bardzo dobr╣ jako£µ, i dosyµ du┐e pole widzenia (Co tylko w znikomy spos≤b rekompensuje £rednicΩ wyci╣gu - w najlepszym przypadku 20%). Natomiast je£li chcemy fotografowaµ/obserwowaµ mg│awice, galaktyki, gromady otwarte nale┐y zaopatrzyµ siΩ w wyci╣g okularowy 31,7 mm. Jako£µ okularu powinna byµ lepsza ni┐ Huygensa, dlatego do tego celu polecam soczewki Kellnera i lepsze. Idealnie jest gdy mamy okular Ploslla o £rednicy wiΩkszej ni┐ 20 mm. Je£li chcemy obserwowaµ planety i mg│awice to nale┐y i£µ na kompromis. Ja znajduje siΩ w tej ostatniej sytuacji i zakupi│em teleskop z wyci╣giem 31,7 mm i kilkoma okularami - od 25 mm Kellnera, do obserwacji mg│awic i galaktyk po okular Ploslla 4 mm do obserwacji planet. Wyb≤r jednak zale┐y od Ciebie ! Dok│adnej odpowiedƒi na to pytanie nie ma, jednak co mogΩ osobi£cie powiedzieµ to dla mnie wiΩksze znaczenie ma pole widzenia okularu. Nie mΩczΩ siΩ teraz godzinΩ nad odnalezieniem obiektu (mam £rednicΩ 31,7mm), ani┐eli jak to by│a wcze£niej gdy mia│em wyci╣g 24,5 mm.

Autor: Krzysztof Gaudy
e-mail: gaudy3@poczta.onet.pl