Dobra komedia powinna bawiµ, uczyµ i wychowywaµ. Czy äZemstaö Aleksandra
Fredry spe│nia to zadanie?
Zanim przejdΩ do w│a£ciwej odpowiedzi na pytanie
zawarte w temacie pracy, chcia│bym zauwa┐yµ, ┐e komedia wcale nie musi
uczyµ i wychowywaµ, ┐eby mog│a zostaµ uznana za dobr╣. W moim odczuciu
najwa┐niejsze w komedii jest to, czy potrafi ona rozbawiµ czytelnika
lub widza. Elementy dydaktyczne, kt≤re maj╣ nas sk│oniµ do refleksji, s╣
oczywi£cie mo┐liwe, ale nie niezbΩdne.
W przypadku utworu Aleksandra Fredry nie ma najmniejszych
w╣tpliwo£ci co do jednego: czytelnik wy£mienicie bawi siΩ od pocz╣tku do
ko±ca. Fredro zas│u┐enie cieszy siΩ s│aw╣ jednego z najwiΩkszych polskich
komediopisarzy. Ukazuje postacie i sytuacje, kt≤re nie mog╣ nie wzbudziµ
u£miechu u najwiΩkszego nawet ponuraka.
Szczeg≤lnie £miesz╣ niekt≤re, bardzo wyolbrzymione cechy charakter≤w
postaci na tle nieistotnych w gruncie rzeczy konflikt≤w, jakie siΩ pomiΩdzy
nimi rozgrywaj╣. Cze£nik i Rejent tocz╣cy sp≤r o prawo do naprawy niszczej╣cego
muru, dziel╣cego zamek na dwie czΩ£ci, gotowi s╣ do wszelkich mo┐liwych
podstΩp≤w i forteli, aby tylko pokonaµ przeciwnika. Wa┐ne jest zwyciΩstwo
nad nie lubianym s╣siadem, za£ rzekoma istota konfliktu, czyli mur, jest
tylko pretekstem do walki.
R≤wnie zabawne s╣ sercowe k│opoty bohater≤w äZemstyö. Starania Wac│awa
o rΩkΩ Klary, zabiegi Cze£nika o ma│┐e±stwo z Podstolin╣ czy wreszcie niecne
intrygi Rejenta wpl╣tuj╣ bohater≤w w szereg niezwyk│ych sytuacji, choµ
ostatecznie wszystko szczΩ£liwie siΩ ko±czy.
Utw≤r Fredry mo┐e bawiµ na wielu p│aszczyznach.
År≤d│em ogromnej weso│o£ci jest jΩzyk äZemstyö, za£ jako przyk│ad niech
pos│u┐╣ rozmowy Klary z Papkinem lub sytuacja, gdy Cze£nik dyktuje Dyndalskiemu
list do Wac│awa. Dialogi s╣ niezwykle ┐ywe i barwne, jΩzyk postaci zr≤┐nicowany,
czΩsto zdarzaj╣ siΩ zaskakuj╣ce b╣dƒ niekonwencjonalne wyra┐enia.
Czy za£ dzie│o Fredry uczy czego£ dzisiejszego czytelnika? Z ca│╣ pewno£ci╣
jego wymowa by│a nieco silniejsza w momencie powstania. To przecie┐ szlacheckie
k│≤tnie doprowadzi│y w znacznej mierze do upadku Rzeczypospolitej w XVIII
wieku. Polska wci╣┐ znajdowa│a siΩ pod zaborami, dlatego utw≤r Fredry mo┐na
by│o odczytaµ jako nawo│ywanie do zgody w narodzie. Z drugiej jednak strony
äZemstΩö mo┐na interpretowaµ w spos≤b bardziej uniwersalny. Przywary g│≤wnych
bohater≤w dzi£ s╣ r≤wnie popularne jak by│y niegdy£, a najlepszych przyk│ad≤w
dostarczaj╣ choµby gazety codzienne. Fredro, pos│uguj╣c siΩ subtelnym humorem,
wskazuje na niedoskona│o£ci naszego charakteru, sk│aniaj╣c do chwili refleksji
i zadumy. Czytelnik äZemstyö mo┐e czasem ze zdziwieniem zauwa┐yµ r≤wnie┐
u siebie te cechy, z kt≤rych tak chΩtnie siΩ £mieje podczas lektury utworu,
a to ju┐ pierwszy krok do pracy nad samym sob╣. Nie ulega w╣tpliwo£ci,
┐e äZemstaö pozwala nam spojrzeµ na nas samych z pewnego dystansu, niezbΩdnego
do w│a£ciwej samooceny. Jest to niezwykle istotne, gdy┐ wielu ludzi traktuje
siebie z nadmiern╣ powag╣, przes│aniaj╣c╣ im ich rzeczywisty obraz w oczach
innych.
Okazuje siΩ, ┐e Fredro by│ nie tylko wielkim kpiarzem,
ale r≤wnie┐ w pewnym sensie moralist╣. Z ca│╣ pewno£ci╣ £miech publiczno£ci
sprawia│ mu rado£µ, ale r≤wnie wa┐na by│a refleksja, jaka przychodzi po
poznaniu perypetii bohater≤w äZemstyö. Fredro wykorzysta│ znan╣ zasadΩ,
┐e wychowywaµ mo┐na du┐o skuteczniej poprzez £miech i ukazywanie pewnych
spraw w krzywym zwierciadle ni┐ poprzez nagany i kazania.