Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
Η ΚΕΡΚΥΡΑ ΣΕ ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ

Εισήγηση

στην ημερίδα που διοργάνωσε
η Νομαρχιακή Επιτροπή Κέρκυρας του ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ
το καλοκαίρι του 1996

1. Εισαγωγή

Από κάποια χρόνια τώρα, στην αρχή της τουριστικής περιόδου ακούγονται φωνές γιά κρίση του τουρισμού. Δυστυχώς, όπως σε πολλές άλλες περιπτώσεις στην Ελλάδα, δεν υπάρχουν επαρκή αξιόπιστα στοιχεία γιά να έχει κανείς μιά πλήρη εικόνα. Τα πιό αξιόπιστα είναι οι αφίξεις στο αεροδρόμιο και στο λιμάνι και, σε λιγότερο βαθμό, το δραχμοποιημένο συνάλλαγμα στην Τράπεζα της Ελλάδας.
Τα στοιχεία που υπάρχουν δεν μαρτυρούν την ύπαρξη ουσιαστικής κρίσης τα προηγούμενα χρόνια. Να αναφερθεί σαν παράδειγμα ότι από το 1990 ως το 1995 οι αφίξεις στο αεροδρόμιο (με εξαίρεση το 1993 που σε σχέση με το 1992 υπήρξε μείωση), παρουσίασαν αύξηση με μέσο ρυθμό γύρω στο 5,8% τον χρόνο και με συνολική αύξηση μεταξύ 1990 και 1995 περίπου 31,7% (805.000 έναντι 611.000 αφίξεις).
Πρέπει βέβαια να παρατηρηθεί ότι η αύξηση του 1995 σε σχέση με το 1994 ήταν μόνο 0,9%.
Παρόμοια εικόνα παρουσιάζουν τα στοιχεία των αφίξεων στο λιμάνι. Από τα στοιχεία αυτά όμως δεν μπορεί κανείς να συμπεράνει με ακρίβεια γιά το εισόδημα που έμεινε στον τόπο, το οποίο εξαρτάται και από άλλους παράγοντες.
Υπήρξε μιά αύξηση του τουριστικού συναλλάγματος το 1995 στην Τράπεζα της Ελλάδας της τάξης του 15%, αλλά αυτό μάλλον οφείλεται αφ' ενός στην απελευθέρωση της νομοθεσίας σχετικά με τα συνάλλαγμα και στα υψηλά επιτόκια των δραχμικών καταθέσεων, και αφ' ετέρου στην συχνή παρουσία πολεμικών πλοίων.
Ενας σημαντικός παράγων που επηρεάζει την υποκειμενική εικόνα και αντίληψη της κρίσης, είναι η αύξηση του αριθμού των διατειθεμένων κλινών και έτσι ο μικρότερος βαθμός πληρότητας που επιτυγχάνεται με τον ίδιο αριθμό τουριστών. Ο παράγων αυτός οδηγεί στο ερώτημα πόσο μπορούμε να συνεχίζουμε να αυξάνουμε τις κλίνες ελπίζοντας σε συνεχή αύξηση του αριθμού των επισκεπτών και ποιός είναι ο επιθυμητός αριθμός επισκεπτών ή ποιός είναι αυτός που μπορεί να σηκώσει το νησί.

Το ερώτημα που τίθεται είναι αν φέτος υπάρχει πραγματικά κρίση, ποιά η έκτασή της και αν αυτή θα είναι παροδική ή μακρόχρονη.

Η φετεινή εικόνα είναι σαφώς χειρότερη. Οι αφίξεις στο αεροδρόμιο είναι περίπου 30% πιό κάτω από τις αφίξεις της ίδιας περιόδου πέρυσι και, παρ' όλο που υπάρχει η ελπίδα να βελτιωθεί η εικόνα αργότερα με τις προσφορές της τελευταίας στιγμής, ο τζίρος θα είναι σαφώς χαμηλότερος γιατί οι προσφορές αυτές είναι συνήθως με μειωμένες τιμές.
Ενα άλλο στοιχείο που πείθει ότι φέτος βρισκόμαστε εμπρός σε μιά ουσιαστική κρίση, είναι η μείωση των κρατήσεων κλινών από τα μεγάλα τουριστικά γραφεία (τουλάχιστον 5.000 σε όλο το νησί), η μη πληρωμή προκαταβολών και η μείωση των πτήσεων τσάρτερ.
Η μείωση του πραγματικού εισοδήματος από τον τουρισμό θα είναι σε πραγματικές τιμές ακόμη μεγαλύτερη, από το γεγονός ότι οι τιμές δεν αυξήθηκαν σε σχέση με πέρυσι. Ετσι στην καλύτερη περίπτωση ίσου αριθμού επισκεπτών το εισόδημα θα είναι μικρότερο κατά τον πληθωρισμό.

Το δεύτερο ερώτημα που πρέπει να μας απασχολήσει είναι αν η κρίση θα είναι παροδική μόνο γιά το 1996 ή θα συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια.

Η πρόβλεψη είναι δύσκολη, όπως συνήθως οι προβλέψεις σε οικονομικά θέματα. Θα προσπαθήσουμε όμως αμέσως παρακάτω, αναλύοντας τους παράγοντες που δημιουργούν την κρίση, απ' τη μιά να κάνουμε κάποιες προβλέψεις και από την άλλη να διατυπώσουμε κάποιες προτάσεις γιά την αντιμετώπισή της.
Πρέπει όμως να επισημάνουμε ότι η κρίση φέτος είναι πραγματική και ότι θα χτυπήσει ιδιαίτερα σκληρά τους μικροϊδιοκτήτες και άρα το σύνολο της οικονομίας της Κέρκυρας, μιά και αυτών το εισόδημα δαπανάται σχεδόν ολόκληρο στον τόπο.
Επίσης πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι 10.000 εργαζόμενοι με σχέση εξαρτημένης εργασίας στον τουρισμό εξαιτίας της κρίσης θα έχουν μειωμένο εισόδημα, χειρότερες συνθήκες απασχόλησης και μηδενισμό του επιδόματος ανεργίας διότι δεν θα έχουν ενδεχόμενα συμπληρώσει 4 μήνες απασχόλησης.

2. Οι παράγοντες που δημιουργούν την κρίση

Επειδή δεν στοχεύουμε η συνάντηση αυτή να καταλήξει, όπως πολλές άλλες, σε ένα ευχολόγιο και σε ένα κατάλογο αιτημάτων προς την κυβέρνηση που θα μείνουν αναπάντητα όπως τόσα άλλα, και επειδή όπως οι περισσότεροι Ελληνες δεν πιστεύουμε πιά στη δυνατότητα του κεντρικού κράτους να δίνει λύση στα ουσιαστικά προβλήματα της κοινωνίας, επιδιώκουμε να προσεγγίσουμε το τι μπορεί να κάνει η ίδια η τοπική κοινωνία γιά να αντιμετωπίσει την κρίση.

Γι' αυτό χωρίζουμε τους παράγοντες που δημιουργούν ή επηρεάζουν την κρίση σε εξωγενείς (δηλαδή εκτός Κέρκυρας) και ενδογενείς (δηλαδή αυτούς που αφορούν το νησί).

Χωρίς τα παραπάνω να σημαίνουν ότι δεν πρέπει να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε γιά βελτίωση του τρόπου που λειτουργούν οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς και να διεκδικούμε τα δίκαια της Κέρκυρας από την κεντρική διοίκηση, ιδιαίτερα στον τομέα χρηματοδότησης των απαραίτητων υποδομών.

2.1 Εξωγενείς παράγοντες

Οι σημαντικότεροι από τους εξωγενείς παράγοντες που επηρεάζουν την κρίση δυστυχώς βρίσκονται εκτός Ελλάδας και γι' αυτό είναι πιό δύσκολο να αντιμετωπιστούν. Οι κυριότεροι κατά την άποψή μας είναι οι ακόλουθοι:

• Η οικονομική κρίση που, με την μορφή αυξημένης ανεργίας και συμπίεσης των εισοδημάτων των ασθενέστερων οικονομικά τάξεων και μεταφορά του πλούτου στους λίγους, κυριαρχεί σε όλη την Ευρωπαϊκή Ενωση, και ιδιαίτερα στις χώρες που σχεδόν αποκλειστικά τροφοδοτούν τον Κερκυραϊκό τουρισμό.
  Μιά πρώτη προσέγγιση δίνει γιά το 1995 το 86% των επισκεπτών από χώρες της ΕΕ, το ποσοστό αυτό ανεβαίνει στο 94% αν σ' αυτούς προστεθούν οι Ελληνες, ενώ το 68% του συνόλου προέρχεται από Αγγλία και Γερμανία.
  Πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι, μέσα από μιά μακρόχρονη διαδικασία, και λόγω της πλήρους έλλειψης σχεδιασμού, δημιουργήθηκε στο νησί μιά τουριστική υποδομή χαμηλής ποιότητας που οδήγησε, σε συνδυασμό με την πολιτική των παραγόντων που ρυθμίζουν τον τουρισμό, στο να έχουμε πελάτες που κατά το μεγάλο ποσοστό τους ανήκουν στις ασθενέστερες οικονομικά τάξεις. Οι τάξεις αυτές είναι, και κατ' επέκταση είμαστε κι εμείς, πιό επηρεαζόμενοι από την κρίση.
  Από την σημαντική έρευνα που έκανε η Κερκυραϊκή Πρωτοβουλία, στην οποία θα αναφερθούμε εκτενέστερα παρακάτω, προκύπτει, με όποιο τρόπο κι αν κοιτάξει κανείς τα αποτελέσματα, ότι τουλάχιστον το 70% των πελατών μας είναι χαμηλού ή μεσαίου εισοδήματος.
• Ο διεθνής ανταγωνισμός. Η προσφορά στην τουριστική αγορά αυξάνει με πολύ γρήγορους ρυθμούς, και ιδιαίτερα στις Μεσογειακές χώρες και τις χώρες της Απω Ανατολής, που έχουν το προτέρημα του εξωτικού αλλά και χαμηλότερα ημερομίσθα, άρα και κόστος.
  Παράλληλα, προηγμένες χώρες (πχ ΗΠΑ) έχουν επιτύχει υψηλή ποιότητα υπηρεσιών, συμπιέζοντας το κόστος, τόσο λόγω φθηνού Κεφαλαίου, όσο και πλήρους εκμετάλλευσης του προσωπικού, ώστε να είναι κοντά στο δικό μας.
  Πρέπει να αντιληφθούμε ότι η "χρυσή περίοδος" που ό,τι και να προσφέραμε σαν τουριστικό προϊόν και σε οποιαδήποτε τιμή γινόταν δεκτό (γιά να μην πεί κανείς ανάρπαστο) πέρασε ανεπιστρεπτί. Η τουριστική αγορά έχει γίνει πλέον μιά αγορά με σκληρό ανταγωνισμό και, αν δεν προσαρμοστούμε, δεν θα μπορέσουμε να αποσπάσουμε το μερίδιο που θέλουμε από την προβλεπόμενη μακροπρόθεσμη αύξηση του τουριστικού ρεύματος προς την Μεσόγειο, ούτε ίσως θα κρατήσουμε αυτό που έχουμε.

Οι παράγοντες που εξαρτώνται από την Ελλάδα, αλλά εκτός Κέρκυρας, και επηρεάζουν την κρίση, είναι:

• Η πολιτική της σκληρής δραχμής και οι έκτακτες επιβαρύνσεις (Σπατόσημο) που μας κάνουν ακριβούς, άρα μη ανταγωνιστικούς.
• Η ανυπαρξία εθνικής τουριστικής πολιτικής και προγραμματισμού, που άφησε ή οδήγησε να γίνουμε περιοχή φθηνού τουρισμού.
• Η χρησιμοποίηση των πόρων που παίρνει το κράτος από τον τουρισμό κύρια γιά την κάλυψη των ελλειμμάτων και όχι γιά επενδύσεις στις υποδομές και το μάρκετινγκ. Η πολιτική αυτή οδήγησε στη σημερινή υποβάθμιση ή έλλειψη των βασικών υποδομών όπως οι δρόμοι, οι βιολογικοί καθαρισμοί, οι εγκαταστάσεις υποδοχής των τουριστών (λιμάνια-αεροδρόμια), που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις σημερινές απαιτήσεις.
• Αλλος παράγων που στο μέλλον θα οξυνθεί περισσότερο είναι ο ανταγωνισμός και από άλλες περιοχές εντός Ελλάδας που θέλουν και προσπαθούν να πάρουν μεγαλύτερο μερίδιο από την τουριστική πίττα.

2.2 Ενδογενείς παράγοντες

• Η εξάρτιση από την Βρετανική και την Γερμανική αγορά και από τους Αγγλους και Γερμανούς Tour Operators που, αφού με την απουσία της πολιτείας ενθάρρυναν (κύρια οι πρώτοι) την παραγωγή καταλυμμάτων γιά φθηνό και μαζικό τουρισμό, τώρα, προσαρμοζόμενοι στην κρίση, στρέφονται στις μεγάλες πολυτελείς μονάδες γιά να απευθυνθούν στον υψηλό ή μεσαίο τουρισμό και οδηγούν σε απόγνωση χιλιάδες μικροϊδιοκτήτες στην Κέρκυρα.
• Η συγκέντρωση και συνεχής αύξηση του αριθμού τουριστικών κλινών χαμηλής ποιότητας σε ορισμένες περιοχές, χωρίς δημόσιες υποδομές και κοινόχρηστους χώρους, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και την καταστροφή των περιοχών αυτών.
• Η προσφορά υπηρεσιών χαμηλής ποιότητας, τόσο λόγω κακών δημόσιων υποδομών, όσο και από την έλλειψη επαγγελματικής συνείδησης, τον ερασιτεχνισμό και την έλλειψη γνώσεων αυτών που ασχολούνται με τον τουρισμό. Ο παράγοντας αυτός φαίνεται ότι επηρεάζει λογότερο απ' ότι ήταν κοινά παραδεκτό μέχρι τώρα, όπως προκύπτει από την έρευνα αγοράς που έγινε από την Κερκυραϊκή Πρωτοβουλία, και η οποία γιά πρώτη φορά, απ' όσο ξέρουμε, δίνει την εικόνα που έχουν γιά εμάς οι επισκέπτες μας.
  Το πρώτο και βασικό της συμπέρασμα είναι ότι το 92% των επισκεπτών είναι πολύ ευχαριστημένοι από την παραμονή τους στην Κέρκυρα. Αυτό, σε συνδυασμό με το 87% που θα ήθελε να ξαναέλθει, δείχνει ότι το πρόβλημά μας δεν είναι τόσο η εικόνα που δίνουμε, όσο οι επιλογές των τουριστικών γραφείων που διακινούν τον τουρισμό, μιάς και το 87% των επισκεπτών έρχονται μέσω αυτών και επηρεάζονται ή κατευθύνονται απ' αυτούς.
  Στον τομέα των βασικών ελλείψεων που με δική τους επιλογή διαπίστωσαν, τα πρωτεία έχει η κακή οδική εξυπηρέτηση (έλλειψη πεζοδρομίων, σήμανση, πινακίδες με χάρτες) με 30%, δεύτερη έρχεται η έλλειψη καθαριότητας σε δημόσιους χώρους με 16%, και τρίτη η ποιότητα φαγητών με 5%. Ως προς την έλλειψη Ελληνικού χαρακτήρα (19%) χρειάζεται παραπέρα διερεύνηση γιά το τι εννοούν.
  Οσον αφορά την αξιολόγηση των προσφερομένων υπηρεσιών, αλλά με κατάλογο που είχε το ερωτηματολόγιο, το μεγαλύτερο πάλι ποσοστό αρνητικής κρίσης έχει η κατάσταση και σηματοδότηση των δρόμων με 73%, δεύτερο το αεροδρόμιο με 46%, τρίτη η καθαριότητα των πόλεων και της υπαίθρου, και μετά η νοσοκομειακή περίθαλψη και οι δημόσιες συγκοινωνίες.Τέλος το 1/3 των επισκεπτών είχε πρόβλημα ηχορρύπανσης και απ' αυτούς οι μισοί από τα μηχανάκια.
  Πρέπει βέβαια εδώ να σημειωθεί ότι η έρευνα έγινε σ' αυτούς που επισκέφθηκαν το νησί, άρα αντιπροσωπεύει τις απόψεις της πελατείας που έχουμε και όχι αυτής που ίσως θα θέλαμε.
• Η έλλειψη τοπικής στρατηγικής γιά νέους προσανατολισμούς όλα τα προηγούμενα χρόνια, η παντελής σχεδόν έλλειψη έρευνας και στοιχείων, η γενικά ασυντόνιστη (με εξαίρεση τον τελευταίο χρόνο) προσπάθεια προβολής, η κακή διαθεση των πόρων που υπάρχουν γιά προβολή και διαφήμιση (πχ απώλεια Ολυμπιάδας μπριτζ).
• Η μη καταβολή από τις τουριστικές επιχειρήσεις των τελών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα. Να αναφέρουμε εδώ ότι το τουριστικό εισόδημα της Κέρκυρας τα προηγούμενα χρόνια ήταν της τάξης των 80-100 δις δρχ., που σημαίνει ότι θα έπρεπε να καταβάλλονται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση 3-4 δις δρχ. τον χρόνο.

3. Μέτρα αντιμετώπισης - Προτάσεις

3.1 Γενική Αναπτυξιακή Στρατηγική

Το πιό απαραίτητο είναι η χάραξη μιάς μακροπρόθεσμης πολιτικής κατεύθυνσης και στρατηγικής γιά το μέλλον του τουρισμού στο νησί. Μιά σωστή τουριστική πολιτική δεν μπορεί να είναι ξεκομμένη από την γενικότερη αναπτυξιακή πολιτική του νομού. Πρέπει τα αρμόδια όργανα και οι εκφραστές των κοινωνικών δυνάμεων, μετά από διάλογο και με την βοήθεια επιστημονικής ανάλυσης των δεδομένων, να προσδιορίσουν την αναπτυξιακή πορεία του τόπου και μέσα σ' αυτήν τι ποσοστό, ποιό μέρος, του ακαθάριστου προϊόντος θα αντιπροσωπεύει ο τουρισμός.
Ποιός είναι ο επιθυμητός και ποιός ο εφικτός στόχος γιά το τουριστικό εισόδημα; Δεν είναι λογικό, και αποδεικνύεται τελευταία ότι δεν είναι και δυνατόν, να θέλουμε (και ιδιαίτερα με τη μορφή που έχει αναπτυχθεί ο τουρισμός ως σήμερα) να βασίζουμε όλη την προοπτική γιά την άνοδο του βιωτικού επιπέδου και την ανάπτυξη στην συνεχή αύξηση του αριθμού των επισκεπτών. Πρέπει να γίνει μιά προσπάθεια να αναπτυχθούν και οι κλάδοι που θα παράγουν τα προϊόντα που χρειάζονται οι τουρίστες, είτε αυτά είναι τουριστικά αντικείμενα είτε κύρια προϊόντα του πρωτογενή τομέα, ώστε να διαφοροποιηθεί κάπως η οικονομική βάση του τόπου, αλλά και να μένει στο νησί μεγαλύτερο μέρος των πόρων που εισρέουν.
Αφού προσδιοριστεί ή έστω προσεγγιστεί ο στόχος, χρειάζεται η χάραξη της τουριστικής στρατηγικής που θα μας βοηθήσει να τον επιτύχουμε. Η έρευνα της αγοράς και η επιστημονική και όχι εμπειρική προσέγγιση του θέματος, είναι βασικό στοιχείο γιά να επιτύχει το μάρκετινγκ. Παράλληλα πρέπει να γίνουν μελέτες σε άλλους τομείς (πχ χωρητικότητα παραλιών και περιοχών σε τουρίστες, βελτίωση υπηρεσιών, κλπ).
Κύρια όμως πρέπει να στραφούμε στο άνοιγμα και αξιοποίηση νέων αγορών, στην έρευνα της κοινωνικής σύνθεσης και των συνηθειών των νέων πελατών, ώστε να υπάρξουν κάποια στιγμή τα απαραίτητα στοιχεία γιά να παρθούν τεκμηριωμένες αποφάσεις και να γίνει σωστό άνοιγμα προς τις αγορές αυτές.

Οι δυό βασικές κατευθύνσεις που πρέπει να κινηθούμε, είναι:

• Η εξεύρεση και το άνοιγμα νέων αγορών, κύρια στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
• Η προώθηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού, που θα φέρουν και καλύτερης ποιότητας πελάτες και θα επιμηκύνουν την σαιζόν. Πρέπει να εκμεταλλευθούμε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Κέρκυρας και ιδιαίτερα τις δυνατότητές της (μοναδικές στην Ελλάδα) σε ό,τι αφορά τον πολιτιστικό τουρισμό.

Αλλα στοιχεία που αισθανόμαστε υποχρεωμένοι να επισημάνουμε, και που θα πρέπει να εξεταστούν σύντομα γιατί θα έχουν πιθανόν σημαντικές επιπτώσεις όχι μόνο στη μορφή του τουρισμού αλλά και στην κοινωνική δομή του τόπου, είναι:

• Το φαινόμενο της αθρόας εξαγοράς μεγάλων τουριστικών μονάδων από εταιρείες που έχουν δεσμούς ή άμεση σχέση με Tour Operators. Στόχος εμφανής είναι η καθετοποίηση της εκμετάλλευσης, αλλά και η στροφή προς μιά καλύτερη πελατεία. Το φαινόμενο αυτό, που έχει επιταχυνόμενο ρυθμό, εμπεριέχει θετικά στοιχεία, όπως τον εκσυγχρονισμό των μονάδων που στο σύνολό τους ήταν γερασμένες, την ενδεχόμενα κανονική πληρωμή του προσωπικού που σε πολλές μονάδες δεν συνέβαινε, την εξασφάλιση τέλος ενός σταθερού ρεύματος τουριστών. Υπάρχουν όμως και πιθανότητες σημαντικών αρνητικών εξελίξεων, όπως η μείωση του μήκους της σαιζόν και η λειτουργία των μονάδων μόνο την περίοδο που έχουν ικανοποιητική πληρότητα, η κατεύθυνση μετά των τουριστών σε άλλες περιοχές με μονάδες του ιδίου ομίλου. Θα υπάρξει περαιτέρω συρρίκνωση των καταλυμμάτων, ιδίως αν δεν βρίσκουν πτήσεις τσάρτερ να φέρουν τους πελάτες, και έτσι μείωση ή μηδενισμός του εισοδήματος χιλιάδων Κερκυραίων. Πιθανός είναι ο κίνδυνος να φέρουν ξένο προσωπικό, με αύξηση της ανεργίας, και οπωσδήποτε θα διαπραγματεύονται από πιό ισχυρή θέση με τους ντόπιους προμηθευτές και επιχειρήσεις.
• Ο προσδιορισμός της χωροταξικής κατανομής των κλινών στο νησί και ο περιορισμός τους με θεσμοθέτηση κριτηρίων. Η βοήθεια και παροχή άλλων διεξόδων γιά επενδύσεις σε κορεσμένες περιοχές (πχ δημιουργία αθλητικών ή πολιτιστικών υποδομών).

3.2 Προτάσεις

• Συνεχής συντονισμένη πίεση προς την κυβέρνηση γιά επανεπένδυση στην Κέρκυρα μέρους των πόρων που αυτή αποδίδει και ολόκληρων των πόρων τουριστικής προέλευσης (Σπατόσημο). Συνχρηματοδότηση από την κυβέρνηση των τοπικών πρωτοβουλιών γιά προβολή και διαφήμιση. Γιά να έχουμε επιχειρήματα πρέπει να παρουσιαστούμε με ενιαίο μέτωπο και με ενιαίο σχεδιασμό γιά το τι θέλουμε.
• Δημιουργία ενός Τουριστικού επιμελητηρίου που εμείς το βλέπουμε σαν φόρουμ των τουριστικών παραγόντων και σαν συνομιλητή και σύμβουλο της Νομαρχιακής και Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε θέματα τουρισμού και κύρια στον τομέα προβολής και μάρκετινγκ. Ο φορέας αυτός θα μπορούσε να υλοποιήσει (χρησιμοποιώντας ειδικούς) όλες τις μελέτες και έρευνες που χρειάζονται γιά τον σωστό στρατηγικό σχεδιασμό, αλλά και να βοηθήσει στην εξασφάλιση των απαραίτητων πόρων.
• Προκήρυξη και χρηματοδότηση από την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση μιάς ολοκληρωμένης μελέτης γιά τον τουρισμό στην Κέρκυρα, που θα ασχοληθεί:
  • Με τις βελτιώσεις και αλλαγές που πρέπει να γίνουν στο νησί, πέρα από τα αυτονόητα (λιμάνι-αεροδρόμιο).
  • Με τον προσδιορισμό των δυνατοτήτων που έχει το νησί και κάθε περιοχή του ως προς τον αριθμό και το είδος των πελατών και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και συγκριτικά πλεονεκτήματα κάθε περιοχής γιά την ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού.
  • Με την υπόδειξη νέων αγορών, τον προσδιορισμό των χαρακτηριστικών της πελατείας από αυτές και των τρόπων πλησιάσματός τους, χρησιμοποιόντας όπου είναι δυνατόν και τις νέες τεχνολογίες (Internet, Multimedia, κλπ)
• Δημιουργία, μετά από μελέτη, και θεσμοθέτηση ενός αυστηρού χωροταξικού μοντέλου γιά την δημιουργία τουριστικών επιχειρήσεων, ώστε να σταματήσουμε να δημιουργούμε νέους Κάβους ή Μπενίτσες.
• Προσπάθεια συνένωσης, με κάποια μορφή συνεργασίας ή συνεταιρισμού, των καταλυμμάτων κάθε περιοχής, ώστε να μπορούν να διαπραγματευτούν από καλύτερη θέση ή να κάνουν τις δικές τους συμφωνίες. Ισως σε ευρύτερη κλίμακα, όπως στο Νομό, η δημιουργία κάποιου φορέα που να συντονίζει τις επιμέρους οργανώσεις και να τις βοηθήσει στην εξεύρεση πελατείας από νέες αγορές και στην διαπραγμάτευση με τις αεροπορικές εταιρείες. Μελλοντικά αυτός ο φορέας θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα Κερκυραϊκό Tour Operator με μορφή εταιρείας που θα βοηθήσει στην ανάπτυξη του τουρισμού όπως τον θέλει η Κέρκυρα. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι όλοι κατά καιρούς αναφερόμαστε στους μεγάλους Tour Operators και τον ρόλο τους, αλλά δεν υπάρχει φορέας να τους υποκαταστήσει και να φέρει τουρίστες στην Κέρκυρα.
• Να ζητηθεί από την κυβέρνηση η υπαγωγή του εκσυγχρονισμού και της βελτίωσης των τουριστικών καταλυμμάτων που θα δεχτούν να συμμετάσχουν και να συνεργαστούν στην ενιαία αντιμετώπιση όπως αναφέρθηκε πιό πάνω, στον αναπτυξιακό νόμο, όπως γίνεται με τα ξενοδοχεία.
• Συντονισμένη προσπάθεια βελτίωσης των αρνητικών στοιχείων που προέκυψαν από την έρευνα της Κερκυραϊκής Πρωτοβουλίας. Να σημειώσουμε ότι αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν επιχείρημα γιά απόσπαση πρόσθετης χρηματοδότησης από την κυβέρνηση.
• Εξεύρεση πόρων σε τοπικό επίπεδο, με είσπραξη των πραγματικών τελών παρεπιδημούντων, ίσως από κάποιο οργανισμό ή όργανο που θα είναι πιό απομακρυσμένο από τους επιχειρηματίες απ' ότι ο Πρόεδρος της Κοινότητας ή ο Δήμαρχος. Ενδεχόμενα η επιβολή κάποιου ανταποδοτικού τέλους γιά την προβολή και διαφήμιση.
• Πρέπει γιά φέτος να ζητηθεί από την κυβέρνηση να ληφθεί ειδική μέριμνα γιά το επίδομα ανεργίας των εργαζομένων στον τουρισμό, όπως πιθανόν μείωση των προϋποθέσεων γιά την επιδότηση τον χειμώνα, αύξηση των επιδομάτων, κλπ. Σημειώνουμε ότι το υπό ψήφιση νομοσχέδιο γιά την ανεργία δημιουργεί δυσμενέστερες ακόμη συνθήκες γιά τους εργαζόμενους.

Κλείνοντας, θέλουμε να τονίσουμε ότι είναι πεποίθησή μας πως από την κεντρική κυβέρνηση και τα όργανά της, και άσχετα με το ποιό Κόμμα νέμεται την εξουσία, ελάχιστα μπορεί να περιμένουμε, και αυτά μόνο στον τομέα της αστυνόμευσης και κάποιες πενιχρές πιστώσεις, αλλά όχι στη δημιουργία νέων αναπτυξιακών συνθηκών. Αυτό δημιουργεί πρόσθετες ευθύνες στην τοπική κοινωνία και στους φορείς της, που πρέπει να ανταποκριθούν, γιατί δεν υπάρχει άλλη δυνατότητα γιά την οικονομική ανάπτυξη και πρόοδο. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε όλοι ότι η μόνη διέξοδος από τις σημερινές σοβαρές δυσκολίες είναι η αποκέντρωση, αλλά αυτή πρέπει να συνοδεύεται, ιδιαίτερα σε περίοδο κρίσης, από το πάρσιμο γενναίων αποφάσεων.

Θεωρούμε ότι, πέρα από τις προτάσεις που κάναμε παραπάνω, πρέπει η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση να αναλάβει πρωτοβουλίες όπως αυτές που έχει ήδη πάρει αλλά και σε ένα ανώτερο επίπεδο που θα περιλαμβάνει, εκτός από την συμμετοχή σε εκθέσεις, τον ευρύτερο σχεδιασμό, σε συνεργασία πάντα με τους τουριστικούς φορείς και την Α-βάθμια Αυτοδιοίκηση. Πρέπει και οι ΟΤΑ με φαντασία να αναλάβουν πρωτοβουλίες τοπικού επιπέδου, τόσο γιά την βελτίωση της υποδομής και την ανάδειξη και ανάπτυξη των τοπικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων, όσο και την συνεργασία των μικρών επιχειρήσεων προς μιά ενιαία πολιτική.