Instrukcja obsugi programu komputerowego Znachor v. 7.20 Wstp "Znachor" jest programem, penicym funkcj rejestratora danych oraz "inteligentnego", podrcznego archiwum. Zosta on opracowany gwnie dla prywatnych gabinetw lekarskich lub niewielkich przychodni. Program jest aplikacja,ktra moe, pracowa np. w sieciach Novell Netware, lecz wymaga to jej odrbnej instalacji. Swko o moliwociach Bardzo czsto si zdarza, e uytkownik oczekuje od programu komputerowego rzeczy niemoliwych, np. pragnc, aby ten wyrczy go w wikszoci biurokratycznych zada lub te uwolni od mylenia. Innymi sowy, uwaa, e program powinien by "idealnym sucym", ktry odgaduje i interpretuje natychmiast polecenia swojego Pana. Niestety tak si nieszczliwie skada, e wikszo obecnie dziaajcych aplikacji wykonuje tylko to, do czego zostay stworzone i nie troszczy si specjalnie o jakikolwiek sens swojej pracy. Wynika z prostego faktu - nadanie znaczenia jakimkolwiek informacjom zaley cakowicie od czowieka. Warto o tym pamita, gdy medycyna jest szczeglnie uwraliwiona na tre i jednoznaczno informacji. O wartoci programu komputerowego opisujcego pacjentw w znacznym stopniu musi wic decydowa wiedza lekarza, potraficego dokadnie sparametryzowa przypadki chorobowe i okreli ich cechy charakterystyczne. W tym wietle "Znachor" moe by wic traktowany jedynie jako "sprytne" narzdzie, ktre dostarcza jednoznacznej informacji o pacjencie. Jego moliwoci to: zapis, aktualizacja i przetwarzanie usystematyzowanych danych oraz wyrczanie lekarza w prowadzeniu kartoteki pacjentw, a w poaczeniu z innymi programami take ewidencja chorych. Nie przyda si jednak nikomu jako system ekspercki i nie naley tego od niego oczekiwa. Tak wic istotn cech "Znachora" jest jedynie to, e posuguje si on wielkociami, ktre przyjmuj skoczone zbiory wartoci i zostay opisane za pomoc tablic kodowych. Ich uywanie moe bowiem uatwi usystematyzowanie wiedzy medycznej i niesie w sobie spore walory dydaktyczne. Nie jest to jednak system o sztucznej inteligencji, gdy nie potrafi sprawdza powiza midzy parametrami. Oznacza to, e nie jest w stanie ani zweryfikowa czyjekolwiek decyzji, ani te wyciga wniosku. Co to jest baza danych? Wyobramy sobie kartotek, w ktrej kada wizyta zapisywana jest na osobnej kartce. Kartki takie nosz w terminologii komputerowej nazw rekordw (zapisw jednostkowych). W skad rekordu wchodz tzw. pola informacyjne, a kade pole moe zawiera informacje cile okrelonego typu. Rozwamy to na przykadzie:Zamy, e rekord o nazwie "DANE EWIDENCYJNE" zawiera pola: MIEJSCE ZAMIESZKANIA MIEJSCE URODZENIA itd. Kade z tych pl moe przyjmowa z gry ustalone wartoci (tzw. kody).Np. pole MIEJSCE ZAMIESZKANIA moe by okrelone jako: Miasto. Wie. Rekordy zapisane w pamici komputera nosz numery: 1, 2, 3 itd. Kady typ rekordu tworzy odrbn kartotek. W ten sposb, w zalenoci od typu gabinetu, moemy mwi o pewnych kartotekach - dziaach. Np.: DANE EWIDENCYJNE, BADANIE PODMIOTOWE, BADANIE LABORATORYJNE, LECZENIE, itd. Zauwamy jednak, e wszystkie wymienione kartoteki powizane s midzy sob przez nazwisko, dat urodzenia i numer ewidencyjny pacjenta. Jest to tzw. klucz, unikalna informacja, ktra w jednoznaczny sposb identyfikuje chorego w naszej kartotece. "Tajniki obsugi" - kawisze W czasie pracy z programem najczciej uywa si podstawowych klawiszy wprowadzajcych tekst oraz tzw. klawiszy sterujcych, ktre znajduj si, z reguy po prawej stronie klawiatury. Gdy wprowadzamy informacj, na ekranie ukazuje si kursor - migajca plamka, ktra pokazuje miejsce wpisywania danych. Do zmiany pozycji kursora su nastpujce klawisze: Strzaka w lewo - kursor w lewo. Strzaka w prawo - kursor w prawo. Tab - nastpne pole. Shift + Tab - poprzednie pole. PgDN, PgUp - przejcie na nastpn stron. Przejcie na nastpn stron moliwe jest gdy w prawym, dolnym rogu ekranu pojawia si napis z numerem strony. ENTER - akceptacja treci pola lub jego edycja. Uywane s rwnie klawisze funkcyjne (u gry klawiatury) suce do realizacji makropolece. Do wprowadzanie danych w pola edycji oraz realizacji makropolece su nastpujce klawisze funkcyjne: F1 - edycja bazy sownikowej. F2 - wprowadzanie nowego pacjenta. F3 - drukowanie. F4 - edycja dodatkowego pola opisowego w badaniu (pole typu memo). F6 - przejcie do terminarza. Esc - koniec poprawek (wyjcie bez zapisu) F10 - wyjcie z zapisem zmienionych parametrw. Do wprowadzanie danych w pola edycji w bazach konfiguracyjnych (konfiguracja) su nastpujce klawisze funkcyjne: CTRL-U - usu wiersz kodu. CTRL-N - nowy wiersz kodu "WYMAGANIA SPRZTOWE I INSTALACJA. Uytkownik czytajcy t instrukcj wie ju, e program Znachor wymaga komputera z procesorem 386SX lub lepszym i 4MB pamici RAM. Pojemno dysku twardego dowolna naley jednak pamita, e pojedynczy rekord pacjenta zajmuje ok. 2kB zalecamy wic dysk min 200MB Polska klawiatura nie jest standartowo zabudowana. Naley wykorzysta polecenia DOS dla strony kodowej 852 (LATIN II) lub jeden z umoliwiajcych zainstalowanie polskiej klawiatury programw np. keybp i egapl. W skad pelnego pakietu wchodzi edytor tekstw MiniTag i program DOSC. Aby zainstalowa programu naley: Woy dyskietk dystrybucyjn do napdu. Wpisa po ukazaniu si okna instalatora napd i katalog instalacji. Po zainstalowaniu program przeprowadzi reindeksacj baz. MENU GWNE PROGRAMU I. Okno gwne. Prosz przedstawi si po uruchomieniu programu. Uruchomienie programu wywouje okno, w ktrym naley wpisa nazwisko i imi uytkownika oraz haso dostpu. Parametry te zabezpieczaj dane zawarte w programie przed dostpem niepowoanych osb. Nazwisko i imi oraz haso naley wpisa w sposb identyczny jak w bazie UYTKOWNICY (mae i due litery). Pierwsze uruchomienie programu nastpuje po wpisaniu odpowiednio w polach: "nazwisko i imi" - ZNACHOR "haso" - ZNACHOR. Sposb zmiany danych osobowych uytkownika podany jest w czci opisujcej zmiany konfiguracji programu. Gwne okno programu zawiera system grnego i dolnego menu. Grne menu to : Plik Wizyta Narzdzia Terminarz Wybieranie nastpuje bd przez wskazanie kursorem i nacinicie klawisza ENTER lub wybranie podwietlonych liter z klawiszem Alt. Mona rwnie korzysta z myszki. Menu dolne to zestaw klawiszy funkcyjnych omwiony w czci dotyczcej klawiatury. II. Menu PLIK Otwarcie menu plik umoliwia wybranie nastpujcych moliwoci: Import -opcja dopisujca dane do istniejcej bazy pacjentw. Aby j uruchomi podaj nazw pliku do zaimportowania i nacinij Enter. Eksport -opcja zapisujca dane wybranego pacjenta do pliku dyskowego. Aby z niej skorzysta powiniene najpierw wybra pacjenta. Archiwizuj - uruchomienie programu do sporzdzania kopii zapasowych o ile wywoanie go zostao zdefiniowane w Administratorze. Moesz rwnie w chwilach wolnych uruchamia ni ulubione gry, a nastpnie szybko wraca do pracy. Wybr gabinetu -opcja sieciowa. Koniec - zakoczenie pracy III. Menu WIZYTA Gwna cz programu Znachor umoliwiajce rejestracj pacjenta i wprowadzenie danych o nim i jego chorobie do bazy. Zawiera nazwy bada przypisanych do konkretnego gabinetu. IV. Menu NARZDZIA Pole Narzdzia menu zawiera programy narzdziowe dostarczane wraz z programem Znachor oraz zwizane jest z dostosowaniem programu do potrzeb uytkownika. Zawiera bowiem takie pola wyboru jak: Terminarz Edytor tekstw Statystyka Urzdzenia zewntrzne Opcje. Powimy nieco czasu temu menu, gdy po instalacji programu naley niezwocznie z niego skorzysta. PODMENU OPCJE PORZDKOWANIE ZBIORW. PAMITAJ: Porzdkuj zbiory. Uchroni Ci to przed wieloma kopotami Program zapyta: Indeksowanie zbiorw T/N Jeeli chcesz uporzdkowa zbiory nacinij "T" Opcja ta porzdkuje (indeksuje) bazy w sposb konieczny dla poprawnego korzystania z nich i program wykonuje j natychmiast po pierwszym uruchomieniu automatycznie. Powtarzaj porzdkowanie zbiorw co pewien czas np. co miesic. UYTKOWNICY Aby moliwe byo pierwsze uruchomienie programu w OPCJI - Uytkownicy wprowadzono lekarza o nazwisku ZNACHOR i haso dostpu ZNACHOR. Nalezy wprowadzi wasne nazwisko i imi, nr statystyczny, haso i prawa dostpu. Wybierz kursorem z menu NARZDZIA opcj Uytkownicy i nacinij ENTER. Podwietl (wybierz kursorem) Nowy uzytkownik i nacinij ENTER. Zobaczysz okno w ktrym wprowadza si prawa dostpu dla konkretnego gainetu i bada. Zabezpiecz swj program wprowadzajc swoje haso i nie zapomnij usun praw uytkownika ZNACHOR. Zabezpieczysz w ten sposb swj program przed dostpem niepowoanych osb. KONFIGURACJA SYSTEMU. Konfiguracja programu suy ustawieniu parametrw zgodnie z posiadanym sprztem i oprogramowaniem. Dostpne s nastpujce moliwoci: Rodzj monitora. Sygnay dwikowe. Wywoanie FAX/MODEM. Wywoanie archiwizacji. Wywoanie edytora. Obsuga urzdze zewntrznych. Typ drukarki. Czas wizyty (terminarz). Pewne cechy programu moemy zmieni przez modyfikacj wartoci jego parametrw pracy. Parametr ustawiamy przez nacinicie klawisza ENTER. Objanienia: 1. Rodzaj monitora. W zalenoci od posiadanego sprzetu wybieramy mono lub kolor VGA bd LCD (przy korzystaniu z notebook'a). 2. Sygnay dwikowe: "NIE" - wyczenie sygnaw dwikowych, "TAK" - wczenie sygnaw dwikowych. 3., 4., 5. Wywoanie FAX/MODEM, wywoanie archiwizacji, wywoanie edytora. Opcja pozwalajce na ustawienie cieki dostpu do obsugi modemu, uywanego edytora tekstw np. MiniTag, sporzdzania kopii zapasowych bez koniecznosci wyjcia do DOS (patrz te Plik). 6. Obsuga urzdze zewntrznych. Opcjonalne. Moliwo podczenia medycznych urzdze zewntrznych typu EKG lub innych i zapis ich danych do Znachora (konieczny sterownik). 7. Drukarka Suy do wyboru drukarki zainstalowanej w gabinecie. Wybr dokonywany jest z listy dostpnych sterownikw. 8. Czas zapisu w terminarzu. Pozwala na ustawienie czasu na kolejne wizyty w przedziale od 1min. do 59min. Wyjcie do Gwnego Menu realizowane jest klawiszem: 1. F10 - zapis zmienionych parametrw, 2. Esc - wyjcie bez zapisu. INFORMACJA O SYSTEMIE. Z opcji tej moemy uzyska informacje na temat stanu systemu sprztu: zajtoci dysku, pamici itp. EDYTOR KODW. Opcja ta ma zwizek z bezporednim wykorzystaniem programu zostanie wic omwiona w czci dotyczcej korzystania z programu. POZOSTAE ELEMENTY MENU NARZDZIA. EDYTOR TEKSTW. Jest to moliwo przejcia do zainstalowanego edytora tekstw dla zapisania potrzebnych informacji. Do programu doczany jest edytor MiniTag. Ze wzgldu fakt, e rodowisko pracy Znachora to DOS mona wykorzystywa dowolny edytor pracujcy w tym rodowisku. TERMINARZ Jest to przydatne uzupenieniem systemu WIZYTY. Dostep do niego moliwy jest bd z podanej opcji menu NARZDZIA lub klawiszem F6 w czasie przeprowadzanych bada. Jest to rodzaj kalendarza sucy do zapisu wizyt pacjentw. Poruszanie po nim polega na wybieraniu klawiszami: Ctrl + - nastpna data, Ctrl + - poprzednia data, F2 - nowa data, ENTER - wprowad, F10 - zapis. Dni w terminarzu s uaktywnione jedynie wtedy, jeli zapisano pod dan dat wizyt pacjenta. Uruchamianie terminarza w czasie badania nastepiuje klawiszem F6. Uruchomienie w momencie zapisu pola Nastpna wizyta w badaniu DIAGNOZA i zapis pacjenta w terminarzu powoduje automatyczny zapis pola w DIAGNOZIE. V. Menu POMOC Pomoc umoliwia bez pracochonnego przegldania instrukcji odszukanie podstawowych informacji o korzystaniu z programu. KORZYSTANIE Z PROGRAMU. W tym miejscu naleaoby rozpocz od "Przychodzi baba do lekarza..." i rzeczywicie program Znachor sluy do ewidencji wizyt pacjentw nawet jeeli przychodz czciej ni przykadowa baba. I. Rejestracja pacjenta. Wprowadzenie pacjenta do rejestru rozpoczyna si wciniciem klawisza F2 - Nowa wizyta. Wwczas pojawi si formatka z zapytaniem o imi i nazwisko, dat urodzenia oraz numer ewidencyjny pacjenta. Po wprowadzeniu danych program przystpuje do przeszukania rejestru pacjentw Moliwe s 2 przypadki: Pacjenta nie ma w rejestrze. Program pyta: "Czy wprowadzi pacjenta do ewidencji (t/n) ?" Nacinicie "t" (tak) spowoduje dopisanie pacjenta do kartoteki. 2. Pacjent zosta wczeniej zarejestrowany. Zapisywana bdzie kolejna jego wizyta. II. Kolejna wizyta pacjenta. Jeeli pacjent zosta odszukany przez program, u dou ekraniu pojawi si jego nazwisko i data urodzenia a w rodku ekranu pytanie "Nowa historia choroby (T/N)". Odpowied "T" uruchamia procedur nowej historii a "N" umoliwia podgld bada ostatniej wizyty. III. Badania Z gwnego menu, z opcji WIZYTY naley wybra nazw rodzaju bada, ktrym poddawany jest pacjent np.: Badanie podmiotowe Badanie fizykalne Badanie dodatkowe Wywiady Pierwszy dzia z listy zostanie podwietlony. Klawiszami "strzaka w gr" i "strzaka w d" wybieramy dzia do ktrego chcemy wpisa dane, a nastpnie akceptujemy nasz wybr klawiszem Enter. Program przeszukuje kartotek i jeeli nie znalaz pacjenta w wybranym dziale, odpowiada: "Brak danych dziau... Dokona wpisu ? (t/n)" Odpowied "t" (tak) powoduje utworzenie karty, do ktrej wpisujemy dane. Podstawowe informacje o pacjencie (nr historii choroby, data urodzenia, nazwisko i imi) s przenoszone z karty ewidencyjnej. Natomiast jeeli pacjent zosta znaleziony przez program, wywietlane s informacje dotyczce jego ostatniej wizyty. Pola kodowe moemy przejrze uywajc klawisza F5. Pojawi si wwczas okno z rozwinitymi kodami danego badania. Wypeniamy je otwierajc klawiszem F1 sownik, z ktrego klawiszami kierunkowymi wybieramy odpowiedne haso. Jego akceptacja i wprowadzenie nastpuje klawiszem ENTER. Wprowadzanie nowego wiersza nastpuje po naciniciu klawisz F2 bd w opcji EDYTOR KODW. Niektre kody np. leki zostaj cho dane w postaci kodowej (sownikowej) wpisane zostaj do formatek w formie sownej. Ma to na celu atwiejsze wykorzystanie tego typu danych w wydrukach i wieksz czytelno programu. Opisu sownego dokonujemy wypeniajc tekstem odpowiednie pola. Zakoczenia badania i jego zapisu na dysku dokonujemy po wypenieniu potrzebnych pl klawiszem F10 i wybraniem opcji "T" z pytania "Zapis badanie (T/N)". Wyjcie bez zapisu dokonywane jest klawiszem Esc i wyborem opcji "T" z pytania "Koniec badania (T/N)". UWAGI: Pola Data wizyty, Nr wizyty, Nazwisko i imi oraz Data urodzenia s wypeniane automatycznie przez program. Pomidzy polami poruszamy si klawiszami zgodnie z opisem w czci dotyczcej klawiatury. Klawiszami ENTER, TAB i Shift-Tab poruszamy si midzy polami. W ramach jednego pola moemy porusza si, uywaj wycznie strzaek w prawo i w lewo. Pole Nr historii choroby w danych ewidencyjnych musi by zawsze wypenione. Jego niewypenie nie moe spowodowa utrat danych o pacjencie. Zawsze po wejciu pacjenta do gabinetu naley "uaktywni pacjenta". Mona tego dokona wybierajc otwierajc klawiszem F9 baz danych pacjentw i wybierajc potrzebne nazwisko i imi lub posuy si komend Nowa wizyta, ktrej szybkie wywoanie nastpuje po naciniciu klawisza F2 - Nowy pacjent. Jeeli na ekranie pojawia si pole, w ktre naley wpisa dat naley wprowadzi j wedug wzoru dd- mm-rr Zmiany stron (jeeli jest ich wicej, informuje o tym napis Strona 1 u dou ekranu) umoliwiaj klawisze: Page Up - strona poprzednia Page Down - strona nastpna Kada formatka (ekran) badania zawiera rwnie moliwo zapisu dodatkowych danych w pole typu MEMO. Pole to moe zastpowa edytor tekstu i suy do duych opisw. Jego uaktywnienie odbywa si klawiszem F4 Info a zapis danych standartowo klawiszem F10. III. WYDRUKI W programie Znachor wydruki mog bywykonywane z dwch poziomw edycji. Z poziomu badania moliwy jest wydruk aktywnego, pojedynczego badania, a z poziomu menu gwnego wydruk : Historii choroby Skierowania na badania, do szpitala, na konsultacje, do laboratorium Recept Wszystkie wydruki realizowane s po naciniciu klawisza funkcyjnego F2 i wskazaniu kursorem porzdanego formularza. Dane do wydrukw pobierane s bezporednio z bazy danych pacjenta. Uytkownik ma moliwo zdecydowania czy dokonywa wyruku standartowego na drukarce, czy przechowa gotowy wydruk na dyskietce lub wyedytowa go na monitorze. Wszelkie wydruki s standartowe i opatrzone danymi wystawiajcego lekarza. IV. STATYSTYKA. Poniewa wikszo danych Znachora ma posta kodow, moliwa jest ich jednoznaczna analiza dla potrzeb statystycznych lub bada naukowych. Uatwia to opcja "Statystyka". Jej zadaniem jest znalezienie liczby pacjentw speniajcych zoone kryteria przeszukiwania, ktre dotycz jego stanu zdrowia medycyny. Zapis kryterium na dysku. Kryteria czsto uywane mona zapisa na dysk, tak aby nie powtarza procesu ich wprowadzania. Kryteriom nadawane s numery a dla ich atwiejszej identyfikacji suy krtki opis sowny. Odczyt kryterium z dysku. Po podaniu numeru kryterium, zostaje ono wprowadzone do pamici, a gwny komentarz wywietlony na ekranie. Wprowadzenie numeru "0" powoduje wywietlenie listy dostpnych kryteriw, spord ktrych dokonujemy wyboru. Definiowanie kryterium. Funkcja umoliwia uzyskanie rozkadu czstoci dla wybranego pola. Po jej wybraniu ukazuje si menu z nazwami bada. Akceptujemy dzia przez ENTER i z bazy z nazwami pl wybieramy pole do porwna. W kolumnie Granica dolna wpisujemy najmniejsz szukan warto a w pole Granica grna najwiksz. Wartosci pl kodowanych moemy odczytywa ze sownikw. UWAGA: Wpisanie zera oznacza warto zero a nie brak wpisu. Klawiszem ENTER akceptujemy wybr kryterium dla danego pola. Nastpnie powtarzamy cykl dla nastpnego pola. Caa tablica kryteriw jest iloczynem logicznym kryteriw poszczeglnych pl. Po zakoczeniu tworzenia kryterium i jego zapisie klawiszem F10, moemy przystpi bd do przeszukiwania zbiorw (odpowied "T" na pytanie "Przeszukiwa bazy (T/N)" ) lub wyj z opcji Statystyka do gwnego menu (po wybraniu "N"). Przeszukiwanie baz danych o pacjentach koczy si wywietleniem na ekranie iloci znalezionych: a). Pacjentw b). Historii choroby c). Wynikw speniajcych tablic kryteriw. Moliwy jest przegld nazwisk pacjentw, wywoanie ich kompletnej historii choroby lub wydruk na drukarce obu tych list po wciniciu klawisza F3. Zbir odnalezionych rekordw zapisywany jest w postaci bazy danych Obejmuje pola z nazwiskami, nr historii choroby i iloci znalezionych przypadkw. Dalej mona analizowa grupy wiekowe zgodnie z pytaniem programu i otrzyma rozkad czstoci w zalenoci od wieku pacjenta. EDYCJA KODW Dziki tej opcji uytkownik moe modyfikowa zawarto baz sownikowych UWAGA: Kody zapisywane s jako 2-cyfrowe a nr stat. chorb jako 3-cyfrowe. Konieczne jest wic wstawienia odpowiedniej iloci zer wiodcych np. 08 lub 008 itd. Po zaakceptowaniu zapisu na dysk, program nadal przeszukuje pozostae kody. Aby zakoczy dziaanie programu, naley, po zapytaniu o nagwek, wprowadzi ESC. EKSPORT I IMPORT DANYCH O PACJENCIE. Przyjmowanie danych o pacjencie oraz ich przesyanie uatwiaj opcje eksportu i importu danych znajdujce si w menu PLIK. Po wybraniu pacjenta z bazy moemy zapisa dane o nim do bazy danych lub pliku tekstowego i wysa np. modemem do lekarza oczekujcego na informacje lub te po zapisie na dyskietce zarchwizowa. Analogicznie, lecz w odwrotnej kolejnoci, przebiega proces importu danych. W caym eksporcie i imporcie odpowiedziec naley tylko na jedno pytanie program u o rodzaj archiwizacji: baza danych czy plik.