Polskie litery dostΩpne w Central European(WIN1250)
Na tej stronie chcΩ opisaµ te bieszczadzkie szlaki, kt≤re znam najlepiej. Na pocz╣tek - kr≤tki opis bieszczadzkiej przyrody:
Ze wzglΩdu na powojenne wyludnienia wsi bieszczadzkiej, w Bieszczadach nast╣pi│ proces tzw. powt≤rnego zdziczenia przyrody. ZniknΩ│o wiΩkszo£µ osad ludzkich, pozostawiaj╣c po sobie zdzicza│e sady, zaro£niΩte polany, nieuprawiana ziemia zaros│a ro£linno£ci╣. Najwa┐niejsze jednak - przez d│u┐szy czas nie by│o tam ┐adnej gospodarki, przyczyniaj╣cej siΩ do niszczenia £rodowiska naturalnego. Wobec tego przyroda bieszczadzka mo┐e byµ uwa┐ana za przyk│ad wyj╣tkowy. WiΩksz╣ czΩ£µ g≤r pokrywaj╣ lasy jod│owo-bukowe i bukowe z domieszk╣ £wierku, olchy i jawora, wy┐ej rosn╣ jaworzyny i buczyny. Lasy ko±cz╣ siΩ na wysoko£ci ok. 1100 m n.p.m, powy┐ej tej granicy obserwujemy niespotykane w innych g≤rach po│oniny.
Zwierzyna: £wiat zwierz╣t w Bieszczadach jest niezwykle bogaty. Najciekawszym przyk│adem jest niedƒwiedƒ brunatny (kilkaset osobnik≤w │╣cznie na terenach Bieszczad≤w polskich, ukrai±skich i s│owackich). Z innych drapie┐nik≤w spotkaµ tu mo┐na ┐bika, rysia i wilka. Obserwowaµ mo┐na te┐ or│y (zaledwie kilka par), r≤wnie┐ puchacze i puszczyki. Nie spos≤b pomin╣µ wystΩpuj╣cego tu najwiΩkszego polskiego wΩ┐a - niejadowitego eskulapa.
(informacje zaczerpniΩte z przewodnika "Bieszczady" Tomasza Darmochwa│a, oraz z albumu "Bieszczady" Tadeusza Budzi±skiego i Stefana Michalika)
Szlak czerwony. G│≤wny szlak beskidzki.
Odcinek Koma±cza - Cisna
WΩdr≤wkΩ rozpoczynamy w Koma±czy. Mijaj╣c stacjΩ PKP i drewniany ko£ci≤│ek udajemy siΩ drog╣ asfaltow╣ w kierunku wschodnim, mijaj╣c schronisko studenckie, nastΩpnie zbaczaj╣c z szosy w lewo wspinamy siΩ lekko pod g≤rΩ. W lipcu i sierpniu droga mo┐e byµ do£µ uci╣┐liwa, ze wzglΩdu na zalegaj╣ce g│Ωbokie b│oto. Polecam zabranie zapasowych but≤w. Niebawem dochodzimy do le£nego rozwidlenia dr≤g, skrΩcamy w prawo i powoli schodzimy ku Pre│ukom. Dochodzimy zn≤w do drogi asfaltowej (jest to ta sama droga, kt≤r╣ rozpoczynali£my nasz╣ wΩdr≤wkΩ). Szlak prowadzi nas w lewo, aby nastΩpnie przekroczyµ tory kolejki w╣skotorowej i most na Os│awie. Mijamy zabudowania wsi i kierujemy siΩ na po│udnie. Po drodze wspania│e widoki. Po lewej skaliste urwisko, po prawej dolina Os│awy. Niebawem dochodzimy do wsi Duszaty±. Szlak skrΩca w lewo.
Droga wiedzie teraz nieznacznie pod g≤rΩ, ca│y czas wzd│u┐ potoku. Wci╣┐ towarzyszy nam b│oto i nieliczne drobne strumyki przecinaj╣ce drogΩ. Docieramy w ko±cu do pierwszego Jeziorka Duszaty±skiego. Naoko│o dziewicza puszcza. Id╣c dalej osi╣gamy drugie Jeziorko Duszaty±skie - na brzegu tablica pamiΩci zmar│ego tu tragicznie le£nika. UWAGA - k╣piel w jeziorkach surowo wzbroniona. Kieruj╣c siΩ dalej wzd│u┐ szlaku rozpoczynamy wΩdr≤wkΩ stromym lasem, i po ok. 1 godzinie docieramy na zalesiony szczyt Chryszczatej (997 m n.p.m.). Uwa┐ny wΩdrowiec mo┐e dostrzec po drodze, na jednej z polanek tu┐ przed szczytem, cmentarz z czas≤w I wojny £wiatowej. Po odpoczynku na szczycie zmierzamy szlakiem na po│udnie. Droga ca│y czas wiedzie lasem. Po jakim£ czasie dochodzimy do prze│Ωczy »ebrak (812 m n.p.m.). UWAGA - na trasie Chryszczata-prze│Ωcz »ebrak nie ma dostΩpu do wody - radzΩ zabraµ ze sob╣ wiΩkszy zapas, szczeg≤lnie latem.
Na prze│Ωczy - odpoczynek, lub nocleg. Znaki prowadz╣ nas dalej na po│udniowy wsch≤d. Najpierw │agodnie, p≤ƒniej stromo, po ok. 1 godz. 15 min. osi╣gamy szczyt Jaworne (992 m n.p.m). Ze szczytu - przy dobrej pogodzie - piΩkny widok na p≤│nocny-wsch≤d. Szlak wiedzie nas wci╣┐ lasem, po skalistej £cie┐ce do prze│Ωczy 928 m. n.p.m (ok. 15 min). Tam napotykamy pocz╣tek szlaku czarnego, kt≤ry schodzi w kierunku p≤lnocno-wschodnim do Jab│onek przez úubne. Id╣c dalej po ok. 3/4 godz. osi╣gamy szczyt Wo│osa±. Wci╣┐ gΩstym lasem, mijaj╣c po drodze szczyty Sas≤w, Berest, OsinΩ i Hon, schodzimy stromo do Cisnej. Szlak przecina stok narciarski z wyci╣giem orczykowym i doprowadza nas do bac≤wki PTTK pod Honem. St╣d ju┐ tylko 15 minut do Cisnej.
Odcinek Smerek - Berehy G≤rne
Ze Smereka wyruszamy drog╣ w kierunku Cisnej, aby nastΩpnie pokonaµ w br≤d WetlinΩ i udaµ siΩ w kierunku wschodnim. Do£µ strome podej£cie prowadzi nas na szczyt Smerek (1222 m n.p.m) przez ok. 2 godziny. Szczyt sk│ada siΩ z dw≤ch grani. Na ni┐szej - krzy┐ ku pamiΩci zmar│ego tu tragicznie turysty (w 1978 r). Ze szczytu - piΩkne widoki. UwagΩ przyci╣ga grzbiet Po│oniny Wetli±skiej. Szlak prowadzi nas dalej w d≤│, ku prze│Ωczy Or│owicza (ok. 15 minut). Na prze│Ωczy kr≤tki odpoczynek. Skrzy┐owanie ze szlakiem ┐≤│tym, schodz╣cym do Wetliny, a dalej do Rabiej Ska│y, oraz ze szlakiem czarnym biegn╣cym do Jaworca i dalej na Prze│Ωcz 920 m miΩdzy Jawornem a Wo│osaniem. Z prze│Ωczy Or│owicza szlak prowadzi nas grzbietem po│oniny. Po drodze piΩkne widoki na p≤│noc (Otryt) i po│udnie (Dzia│). W okresie letnim szczyt, z racji swojego niezalesienia, jest mocno nas│oneczniony - radzΩ zabraµ nakrycia g│owy, a nawet krem przeciws│oneczny. Po jakim£ czasie dochodzimy do schroniska PTTK, zwanym potocznie "Chatk╣ Puchatka". Jest to prawdziwe wysokog≤rskie schronisko, jedyne tego rodzaju w Bieszczadach. W schronisku bufet i plac≤wka GOPR (czynna ca│y rok). Po odpoczynku w schronisku udajemy siΩ szlakiem z pocz╣tku │agodnie, a potem ostro w d≤│ do Bereh≤w G≤rnych (Brzeg≤w G≤rnych).
Odcinek Berehy G≤rne - Ustrzyki G≤rne
Z Bereh≤w szlak prowadzi nas strom╣ £cie┐k╣ ku szczytom Po│oniny Cary±skiej. Droga jest do£µ uci╣┐liwa. Na pocz╣tku mijamy stary cmentarz (opisany na stronie wcze£niejszej). Dalej szlak wiedzie lasem. Przed szczytem, po prawej stronie £cie┐ki - ƒr≤d│o. Po ok. 1 godz. 15 min. osi╣gamy szczyt (1297 m n.p.m). Ze szczytu - piΩkne widoki. Na po│udniowym wschodzie widaµ TarnicΩ. Po odpoczynku idziemy grzbietem g≤ry, po ok. 5 minutach napotykamy szlak zielony, schodz╣cy na Prze│Ωcz Wy┐nia±sk╣. Przez jaki£ czas szlak czerwony pokrywa siΩ z zielonym, a┐ ten odbija na p≤│noc w kierunku Przys│upa. St╣d do Ustrzyk G≤rnych jeszcze godzina i kwadrans. Schodzimy dalej bardzo stromym zej£ciem, a┐ osi╣gamy most na Wo│osatym. Po przekroczeniu strumienia wychodzimy prosto na camping w Ustrzykach G≤rnych.
Odcinek Ustrzyki G≤rne - Wo│osate
Z Ustrzyk G≤rnych szlak prowadzi nas w kierunku po│udniowo wschodnim, z pocz╣tku drog╣ asfaltow╣, potem drog╣ le£n╣, a┐ do bramy Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Tam, w okresie letnim mo┐na zakupiµ bilet wstΩpu do Parku. Dalej szlak wiedzie le£n╣ £cie┐k╣. Naszym celem jest teraz Szeroki Wierch (2.30h). Idziemy lasem, │agodnie, acz konsekwentnie pod g≤rΩ, po drodze mijaj╣c dwie wiaty turystyczne i kilka strumieni g≤rskich. Po jakim£ czasie osi╣gamy pierwszy szczyt Szerokiego Wierchu, po czym dwa nastΩpne. Dalej szlak stromo opada ku Prze│Ωczy pod Tarnic╣. Tu skrzy┐owanie szlaku czerwonego z niebieskim, schodz╣cym na po│udnie do Wo│osatego i na p≤│noc na Bukowe Berdo, oraz pocz╣tek kr≤tkiego (15 min) szlaku ┐≤│tego, prowadz╣cego na TarnicΩ (1346 m n.p.m). Z prze│Ωczy wyruszamy na p≤│noc (je┐eli podr≤┐ujemy latem, mijamy po│o┐on╣ na p≤│nocnym zboczu Tarnicy plac≤wkΩ GOPR), a potem na wsch≤d, aby przej£µ zboczem Krzemienia (1335 m n.p.m) , Kopy Bukowskiej (1320 m n.p.m) i nastΩpnie na po│udnie przez Halicz (1333 m n.p.m) i Rozsypaiec (1280 m .n.p.m). Na szycie Halicz - drewniany krzy┐ na betonowym tr≤jnogu. Schodz╣c z Rozsypa±ca mijamy kilka ciekawych ska│. W ko±cu dochodzimy do drogi asfaltowo-┐wirowej. Przy drodze - wiata. Mo┐na natkn╣µ siΩ na kontrolΩ stra┐y granicznej. Po oko│o godzinie i p≤│ dochodzimy do wsi Wo│osate. (Na zdjΩciu - stalowy krzy┐ na szczycie Tarnicy)
Szlak czarny. Dawniej szlak czerwono-bia│o-czerwony, tzw. wolno£ciowy, im. Karola îwierczewskiego.
Odcinek: Prze│Ωcz 920m - Jab│onki
Szlak rozpoczyna siΩ na Prze│Ωczy 920m (pod Jawornem), odchodz╣c w kierunku p≤│nocno-wschodnim. Tablica: Jab│onki 1.30h. Na pocz╣tku do£µ stromo, a potem │agodnie schodzimy na star╣ drogΩ, │╣cz╣c╣ niegdy£ úubne z Maniowem. NastΩpnie drog╣, wzd│u┐ potoku Czerte┐ osi╣gamy miejsce, gdzie niegdy£ istnia│a wieµ Ko│onice. Obserwujemy £lady po zabudowaniach oraz zdzicza│e sady. W ko±cu dochodzimy do g│ownej drogi Zag≤rz-Cisna, skrΩcamy w prawo (mijamy przystanek PKS úubne) i po kilku minutach docieramy do wsi Jab│onki.
Odcinek: Jab│onki - Jaworzec
Mijaj╣c pomnik Karola îwierczewskiego, idziemy szos╣ w kierunku po│udniowym, po czym skrΩcamy w lewo (przy zakrΩcie kapliczka), id╣c wzd│u┐ potoku »ukra. Ca│y czas idziemy drog╣, kt≤r╣ zwozi siΩ drewno; w porze deszczowej jest tam du┐o b│ota. Po jakim£ czasie przekraczamy potok i dalej idziemy lasem, zniszczon╣ drog╣, nieznacznie pod g≤rΩ, osi╣gaj╣c po jakim£ czasie szczyt Kiczera (725m n.p.m). Dalej droga wiedzie nas zrazu │agodnie, potem stromo na szczyt úopieninki (978m n.p.m), po obej£ciu kt≤rej schodzimy ostro na prze│Ωcz, by zn≤w wspi╣µ siΩ na kolejny szczyt - úopiennik (1069m n.p.m). Po odpoczynku na szczycie schodzimy do£µ │agodnie, a p≤ƒniej stromo ku szosie Cisna-Ustrzyki G≤rne. Zej£cie trwa ok. p≤│ godziny.
Jeste£my we wsi Do│┐yca. Dalej szlak prowadzi nas kilka minut drog╣ na wsch≤d, po czym skrΩcamy na drogΩ wiod╣c╣ do Bukowca. Drog╣ t╣ idziemy jeszcze jaki£ czas, po czym skrΩcamy w prawo (uwaga, znaki s│abo widoczne). Szlak wiedzie nas teraz ostro pod g≤rΩ. W porze letniej droga bywa podmok│a. Po ok. 1.30h osi╣gamy lesisty szczyt Falowej (965m n.p.m). Po odpoczynku idziemy £cie┐k╣ na wsch≤d, mijaj╣c zbocze Czerniny (971m n.p.m) oraz drugiej ju┐ na naszym szlaku Kiczery (927m n.p.m). NastΩpnie zaczynamy schodziµ ku dolinie potoku Wetlina. Uwaga na znaki - tutaj │atwo je zgubiµ. Po drodze mijamy kilka £cie┐ek s│u┐╣cych do zw≤zki drewna. Po jakim£ czasie wychodzimy z lasu na piΩknie po│o┐on╣ polanΩ. úagodnie schodzimy ku drodze asfaltowej. Przecinamy drogΩ i schodzimy na brzeg Wetliny. Uwaga - szlak pokonuje potok w br≤d, (je┐eli p≤jdziemy drog╣ asfaltow╣ na po│udnie, to po ok. 2 km. dojdziemy do mostu). Po przej£ciu na drugi brzeg Wetliny szlak prowadzi nas stromo przez kilka minut pod g≤rΩ, a┐ osi╣gniemy schronisko PTTK Jaworzec.
Odcinek Jaworzec - Prze│Ωcz Or│owicza
Ze schroniska wyruszamy £cie┐k╣ na wsch≤d, z pocz╣tku polan╣, potem przez zaro£la i stare sady owocowe. Droga │agodnie pnie siΩ ku g≤rze. W porze zimowej tutaj │atwo spotkaµ dzik╣ zwierzynΩ, g│≤wnie sarny. Po oko│o godzinie docieramy do szczytu Krysowa, gdzie napotykamy pocz╣tek szlaku zielonego, kt≤ry kieruje siΩ na p≤│noc do Terki. Za szczytem szlak idzie na po│udnie, ca│y czas lasem, gdzieniegdzie mijaj╣c polanki. W ko±cu dochodzimy do g≤rnej granicy lasu - przed nami po│onina i szczyt Smerek. Id╣c ca│y czas zboczem Smereka, mijamy najpierw £cie┐kΩ odchodz╣c╣ na szczyt, a potem do│╣cza do naszego szlaku szlak ┐≤│ty, wychodz╣cy z Suchych Rzek i od tej pory biegn╣cy wraz ze szlakiem czarnym. Po kilkunastu minutach dochodzimy do Prze│Ωczy Mieczys│awa Or│owicza (1075 m n.p.m). Tu napotykamy szlak czerwony, biegn╣c grzbietem po│oniny ze Smereka do Bereh≤w G≤rnych. Tutaj te┐ ko±czy siΩ szlak czarny.
Szlak ┐≤│ty.
Odcinek Prze│Ωcz pod Tarnic╣ - Tarnica
Kr≤tki szlak │╣cznikowy, umo┐liwiaj╣cy turystom zwiedzenie najwy┐szego szczytu Bieszczad≤w Zachodnich. Czas przej£cia ok. 15 minut, droga │atwa, niezbyt stroma, skalista. Na szczycie stalowy krzy┐ upamiΩtniaj╣cy wizytΩ Karola Wojty│y. Uwaga - zwykle wieje tam bardzo silny wiatr.
Szlak niebieski.
odcinek Prze│Ωcz pod Tarnic╣ - Wo│osate
Z prze│Ωczy szlak schodzi w kierunku po│udniowym - zachodnim, na pocz╣tku po│onin╣ (piΩkne widoki na po│udnie - Bieszczady Ukrai±skie), potem lasem. Z pocz╣tku schodzimy bardzo stromo, potem coraz │agodniej. Szlak jest niezwykle ciekawy. Mijamy wiatΩ turystyczn╣, kilka prowizorycznych k│adek (droga jest miejscami bardzo b│otnista), a nawet skonstruowane przez le£nik≤w drewniane schodki. W ko±cu wychodzimy z lasu do drogi asfaltowej w Wo│osatem. Zej£cie trwa ok. 1.30 h.
