Kiedy po "Grze Endera" O. S. Card napisa│ "M≤wcΩ umar│ych", wszyscy zapomnieli o tym, ┐e Andrew Wiggin nie odni≤s│ swojego gorzkiego zwyciΩstwa sam. Zawsze byli z nim jego towarzysze i przyjaciele ze Szko│y Bojowej, kt≤rzy, tak samo jak on przetrwali w Szkole i na polu walki, gdzie dzie± w dzie± musieli wie╢µ MiΩdzynarodow▒ FlotΩ. To r≤wnie┐ by│y dzieci niezwyk│e i genialne. "Cie± Endera" pokazuje historiΩ Groszka, najm│odszego i chyba najniezwyklejszego z nich.

Aczkolwiek ksi▒┐kΩ t▒ reklamuje siΩ g│≤wnie jako historiΩ Endera widzian▒ z innego k▒ta (sam autor u┐ywa tu s│owa "paralaksa"), to jest to jednak bardziej powie╢µ o Groszku i jego sposobie pojmowania ╢wiata. I nie jest to jedynie inny punkt widzenia na wydarzenia wojny z Robalami, lecz zupe│nie odrΩbna historia. Groszek przeszed│ bowiem przez zupe│nie inn▒ szko│Ω ┐ycia ni┐ Andrew Wiggin. Zamiast kochaj▒cej rodziny i starannego wychowania musia│ rozwijaµ swoje zdolno╢ci na ulicach Rotterdamu, gdzie najistotniejszymi problemami by│o zdobycie nastΩpnego posi│ku i unikniΩcie ciΩ┐kiego pobicia.

To uliczne wychowanie, jak i inne, daleko bardziej tajemnicze wydarzenia z przesz│o╢ci czyni▒ Groszka obcym, najmniejszym, ale najzdolniejszym uczniem szko│y, jednym z tych, w kt≤rych wojskowi nauczyciele upatruj▒ zbawienia ludzko╢ci. K│adzie siΩ to na naszym bohaterze ogromnym ciΩ┐arem, formuj▒c powoli jego charakter i daj▒c autorowi szansΩ na wykazanie siΩ talentem pisarskim. Card wykona│ kawa│ znakomitej roboty, bo niewiele jest w sf postaci tak sp≤jnych i o tak niezwyk│ym charakterze jak Groszek. UstΩpuje mu nawet Ender z pierwszego tomu cyklu. Co wiΩcej, widzimy dok│adnie jak powoli kszta│tuje siΩ i zmienia charakter ch│opca, jak powoli znikaj▒ w nim blizny z ulic Rotterdamu, jak zamiast ch│odnych kalkulacji pojawia siΩ umiejΩtno╢µ odczuwania.

Jest to ksi▒┐ka sf, z nieuniknion▒ w takim wypadku ok│adk▒ typu "Starship Troopers", ale tak naprawdΩ to niewiele jest w niej cech prawdziwej fantastyki naukowej. To powie╢µ o dzieciach i ludziach, o ich wzajemnych relacjach i podstawach, na jakich s▒ oparte. Card, wierz▒cy mormon, nie m≤g│ siΩ r≤wnie┐ oprzeµ wpakowaniu przemy╢le± na temat natury Boga i jego przedsiΩwziΩµ, ale Groszek wyszed│ mu stanowczo lepiej. Wojna z Robalami, technika, fizyka, ansibl, Ma│y Doktor, spyta kto╢? Nic z tego. Nie ten adres. Autor skoncentrowa│ siΩ po prostu na tym, co mu najlepiej wychodzi, czyli ludziach, i chwa│▒ mu za to.