Zbo┐owe krΩgi

Pocz▒wszy od 1980 roku na polach uprawnych w dolinie Tamizy zaczΩ│y siΩ pojawiaµ idealnie nakre╢lone krΩgi zgniecionego zbo┐a. Pierwsz▒ grupΩ krΩg≤w, kt≤ra wzbudzi│a wiΩksze zainteresowanie, zaobserwowano w Vale of Pewsey na polu pszenicy. Dzie± czy dwa po pojawieniu siΩ krΩg≤w reporter miejscowej gazety "Wiltshire Times" uda│ siΩ na pole i nastΩpnie relacjonowa│, ┐e s▒ one zbyt r≤wno i dok│adnie zarysowane, aby mog│y byµ dzie│em wiatru, deszczu lub zstΩpuj▒cego pr▒du powietrza z helikopter≤w, kt≤re w│a╢nie odbywa│y µwiczenia na r≤wninie SaIisbury. Dziennikarz sugerowa│, ┐e zrobi│y UFO.

W 1981 roku pojawi│a siΩ kolejna formacja trzech krΩg≤w - jednego du┐ego i dw≤ch mniejszych - tym razem w miejscowo╢ci Cheesefoot Head. Podobne zjawisko obserwowano tam tak┐e w nastΩpnych latach. Nie trzeba by│o d│ugo czekaµ na nowe hipotezy o pochodzeniu krΩg≤w. Niekt≤rzy urolodzy zwracali uwagΩ, ┐e relacje o tajemniczych regularnych ╢ladach na polach nap│ywa│y w ko±cu lat sze╢µdziesi▒tych z tropikalnej czΩ╢ci Australii z Queenslandu, gdzie krΩgi ochrzczono "gniazdami spodk≤w". Najbardziej przekonuj▒ce wyja╢nienie zaproponowa│ meteorolog Terence Meaden, specjalizuj▒cy siΩ w anomaliach pogodowych. Twierdzi│, i┐ krΩgi powstaj▒ wskutek niewielkich tr▒b powietrznych, kt≤re, uwiΩzione w dolinach, wiruj▒ z du┐▒ prΩdko╢ci▒, tworz▒c spiralΩ z traw i zb≤┐. Teoria mog│aby t│umaczyµ owe tr≤jkowe formacje w Cheesefoot Head, gdyby za│o┐yµ, ┐e wzd│u┐ miniaturowego frontu atmosferycznego powsta│y jednocze╢nie trzy tr▒by powietrzne.

Tymczasem w nastΩpnym roku sprawy siΩ nieco skomplikowa│y. W piΩciu r≤┐nych miejscach pojawi│y siΩ formacje piΩciu krΩg≤w - jednego wielkiego w otoczeniu czterech ma│ych, jakby ╢lad≤w lataj▒cego spodka z czterema nogami-wspornikami. Hipoteza tr▒b powietrznych nie znajdowa│a zastosowania wobec tak precyzyjnego wzoru, ale powsta│o wiele innych - pocz▒wszy od nowej sugestii Meadena, i┐ krΩgi powsta│y wskutek ,"wir≤w plazmatycznych", zjawiska zwi▒zanego z piorunami kulistymi, po teoriΩ g│osz▒c▒, ┐e jest to robota ryj▒cych je┐y. W tym samym czasie odkryto mniej lub bardziej wiarygodne relacje o krΩgach pochodz▒ce z lat czterdziestych. Znaleziono nawet broszurkΩ opisuj▒c▒ krΩgi uformowane w zbo┐u w Hertfordshire w 1678 roku przez -jak sugerowa│ autor tekstu - samego diab│a.

Zainteresowanie medi≤w tym zjawiskiem osi▒gnΩ│o szczyt w latach osiemdziesi▒tych, w≤wczas te┐ pojawi│y siΩ bardziej z│o┐one formacje krΩg≤w. Proste, pojedyncze krΩgi w pszenicy czy jΩczmieniu przesz│y ju┐ do historii. Teraz w obrΩbie krΩgu widaµ by│o drugi, utworzony ze stoj▒cych prosto k│os≤w, a na zewn▒trz co╢ w rodzaju ogona. Wreszcie latem 1990 roku zjawisko przybra│o formΩ piΩknych i bardzo zawi│ych "piktogram≤w". Naj│adniejszy odkryto 12 lipca na polu w Alton Barnes w Wiltshire. Rysunek tworzy│y cztery ogromne i trzy mniejsze ko│a: formacja mia│a d│ugo╢µ stu dwudziestu metr≤w, a poszczeg≤lne jej elementy by│y po│▒czone w▒skimi, wyciΩtymi r≤wniutko w zbo┐u wstΩgami. Pojawi│a siΩ i inna "dekoracja": trzy krΩgi ozdobione d│ugimi zΩbatymi wypustkami, przypominaj▒cymi klucze. Nikt ju┐ prawie nie wierzy│, ┐e tak fantastyczne figury mog▒ byµ rezultatem zjawisk meteorologicznych. Tymczasem Meaden proponowa│ coraz bardziej skomplikowane odmiany teorii o plazmatycznym wirze. Twierdzi│" ┐e piktogramy z Alton Barnes powsta│y z "nietrwa│ego podw≤jnego wiru (...) przyci▒ganego do rejon≤w pracy traktor≤w wskutek zaburze± lokalnego pola elektrycznego, wywo│anych przejazdem traktor≤w wzd│u┐ pola uprawnego". Jednak bractwo krΩg≤w zbo┐owych podzieli│o siΩ ju┐ na dwie frakcje. Jedni uwa┐ali, ┐e coraz bardziej wymy╢lne rysunki s▒ projektowane przez inn▒ ni┐ ludzka inteligencjΩ (kwesti▒ do dyskusji pozostawa│o" czy przez kosmit≤w" czy te┐ przez duchy natury)" inni natomiast byli zdania, i┐ wykonuj▒ce kawalarze.

Zwolennicy pierwszej koncepcji przedstawiali interpretacje wspieraj▒ce ich teoriΩ. Charles D'Orban z Wydzia│u Orientalistyki i Afrykanistyki Uniwersytetu Londy±skiego sugerowa│" ┐e piktogramy to przes│anie w jΩzyku sumeryjskim, najstarszym jΩzyku posiadaj▒cym pismo. Twierdzi│, ┐e krΩgi, kt≤re pojawiaj▒ siΩ w okresach suszy, s▒ ostrze┐eniem, aby zwiΩkszyµ liczbΩ studni. Inni s▒dzili, i┐ mamy do czynienia z dialektem mongolskim albo z tifnig - starym pismem p≤│nocnoafryka±skim. Meteorolog Philip Eden sugerowa│, ┐e s▒ to symbole meteorologiczne przepowiadaj▒ce miΩdzy innymi wichury z po│udniowego zachodu o sile siedmiu stopni w skali Beauforta.

Hipoteza o mistyfikacji nie zyska│a zbyt wielkiej popularno╢ci, z kilku te┐ powod≤w wydawa│a siΩ najmniej prawdopodobna. Po pierwsze formacje krΩg≤w by│y tak doskonale rozplanowane, i┐ nawet zesp≤│ z│o┐ony z wielu ludzi nic zdo│a│by jej "wyrze╝biµ" w zbo┐u przez kilka godzin letniej nocy, nie pozostawiaj▒c ┐adnego ╢ladu swojego dzia│ania. Ponadto badacze krΩg≤w zwracali uwagΩ na to, ┐e k│osy pszenicy i jΩczmienia k│ad▒ siΩ r≤wn▒ warstw▒ bez │amania │odyg" a tak┐e na ogromn▒ liczbΩ formacji - w samym tylko l990 roku naliczono ich piΩµset w tak odleg│ych rejonach jak Japonia, Bu│garia i Llanidloes w Walii.

Gdy zjawisko przybiera│o coraz bardziej z│o┐one formy i stawa│o siΩ coraz bardziej tajemnicze" ╢wiatkiem obserwator≤w krΩg≤w w zbo┐u wstrz▒snΩ│a niespodziewana nowina. We wrze╢niu I99I roku dziennik "Today" opublikowa│ seriΩ artyku│≤w o dw≤ch mieszka±cach Southampton, Dougu Bowerze i Davidzie Chorlcyu, kt≤rzy przyznali siΩ, ┐e od l975 roku sami spreparowali wielk▒ liczbΩ krΩg≤w. Bower i Chorley poznali siΩ w ko±cu lat sze╢µdziesi▒tych i wkr≤tce doszli do wniosku, ┐e maj▒ podobne zainteresowania- obaj pasjonowali siΩ sztuk▒ i dziwnymi zjawiskami.

Doug, kt≤ry interesowa│ siΩ zw│aszcza UFO, kilka lat spΩdzi│ w Australii i tam us│ysza│ o "gniazdach spodk≤w" w Queenslandzie. Uzna│, ┐e warto by stworzyµ podobne formacje w Anglii i obserwowaµ potem dyskusje ufolog≤w Od po│owy lat siedemdziesi▒tych obaj mΩ┐czy╝ni preparowali liczne krΩgi. Na pocz▒tku pos│ugiwali siΩ ┐elaznym dr▒giem do przygniatania zbo┐a, nastΩpnie skonstruowali przyrz▒d o wiele wygodniejszy, kt≤ry nazwali ,"deptaczem │odyg", sk│adaj▒cy siΩ z deski i d│ugiej liny. Wydawa│o siΩ, ┐e nikt nie zauwa┐y│ ich wyczyn≤w (nic mieli pojΩcia o sensacji, jak▒ w 1980 roku wywo│a│ artyku│ w "Wiltshire Times") i ju┐ mieli zamiar zrezygnowaµ, kiedy w 1981 roku zrobi│o siΩ g│o╢no o trzech krΩgach w Cheesefoot Head.

O╢mieleni tym sukcesem kontynuowali sw▒"tw≤rczo╢µ", a ich figury z ka┐dym rokiem stawa│y siΩ coraz bardziej wymy╢lne. Nikt nie podejrzewa│ mistyfikacji (mo┐e z wyj▒tkiem ┐ony Douga, kt≤r▒ trzeba by│o przekonywaµ, ┐e jego nocne eskapady nie maj▒ nic wsp≤lnego z t▒ afer▒) i obaj panowie znakomicie siΩ bawili, wymy╢laj▒c coraz to nowe uk│ady, kt≤re zbija│y z tropu Terence'a Meadena i przekonywa│y ludzi o interwencji innej ni┐ ludzka inteligencji. stopniowo jednak zaczΩli zdawaµ sobie sprawΩ, ┐e nie s▒ osamotnieni. Pojawi│y siΩ kolejne krΩgi, i to nie za spraw▒ obcych istot, lecz nowego pokolenia kawalarzy.

Jednym z nich by│ ameryka±ski dziennikarz, Jim Schnabel, kt≤ry w ko±cu opisa│ naturΩ zjawiska. DziΩki bliskim kontaktom z badaczami krΩg≤w w zbo┐u wykry│ kilkadziesi▒t grup ┐artownisi≤w, kt≤rzy w│asnorΩcznie je robili. Nadawali sobie nazwy, jak Merlin & Co. czy The Bill Bailey Gang. Niekt≤rzy cz│onkowie tych grup byli blisko zwi▒zani z rozmaitymi ╢rodowiskami "wyznawc≤w krΩg≤w".

Rewelacje Douga i Dave' a wywo│a│y panikΩ w╢r≤d badaczy, zw│aszcza gdy mΩ┐czy╝ni wykonali pokazowo kilka niezwykle udanych formacji. Jednak czΩ╢µ badaczy nadal nie da│a siΩ przekonaµ, dowodz▒c, ┐e prawdziwe krΩgi zosta│y zrobione z precyzj▒ i finezj▒, na jak▒ nie by│oby staµ ┐adnego kawalarza. Dopiero kiedy wysz│o na jaw, jak wiele krΩg≤w by│o wykonanych ludzk▒ rΩk▒, aura tajemniczo╢ci ostatecznie siΩ rozwia│a.

Legenda krΩg≤w w zbo┐u jest z pewno╢ci▒ najlepszym przyk│adem oszustwa na wielk▒ skalΩ, kt≤rego autorzy sami siΩ zdemaskowali. Mo┐na z tego wyci▒gn▒µ kilka po┐ytecznych wniosk≤w. Po pierwsze, im bardziej z│o┐one jest zjawisko, tym bardziej nieprawdopodobne hipotezy snuj▒ teoretycy. Po drugie, istotn▒ rolΩ w popularyzowaniu rozmaitych tajemniczych zjawisk odgrywaj▒ ╢rodki masowego przekazu. W przypadku krΩg≤w w zbo┐u media najpierw zachΩci│y ┐artownisi≤w, a potem ich zdemaskowa│y.

A jednak w ca│ej tej historii nadal tkwi ziarno tajemnicy. »adna z hipotez nie wyja╢nia wszystkich aspekt≤w zjawiska krΩg≤w w zbo┐u. Nie ka┐dy kr▒g by│ dzie│em oszust≤w; jak na przyk│ad wyt│umaczyµ autentyczne relacje pochodz▒ce z czas≤w, zanim Doug i Dave wpadli na pomys│ ╢wietnej zabawy? Byµ mo┐e w│a╢nie w tych przypadkach znajdzie zastosowanie hipoteza meteorologiczna.

Doug i Dave czerpali inspiracjΩ z krΩg≤w, jakie pojawi│y siΩ w Australii, niewiadomego pochodzenia. istnieje te┐ sporo relacji ludzi, kt≤rzy na w│asne oczy widzieli formowanie siΩ krΩg≤w, prawdopodobnie wskutek tr▒b powietrznych lub w wyniku dzia│ania jakiego╢ zjawiska elektromagnetycznego. Niekt≤rzy zetknΩli siΩ podczas pracy w polu z wirami plazmatycznymi. ZdjΩcia zrobione w sierpniu 1976 roku ukazuj▒ tr▒by powietrzne na ╢wie┐o skoszonym polu zbo┐a. Niezale┐nie od wielu mistyfikacji, w rzadkich przypadkach mo┐emy mieµ jednak do czynienia z autentycznym zjawiskiem.