Jonathan Chappel "Ruch ekologiczny w Stanach Zjednoczonych"

"Ludzie czΩsto pytaj▒ mnie jako Amerykanina mieszkaj▒cego obecnie w Polsce i zajmuj▒cego siΩ ochron▒ ╢rodowiska o ruch ekologiczny w Stanach Zjednoczonych i jak siΩ on ma do ruchu w Polsce. Niestety nie zawsze potrafiΩ odpowiedzieµ na to pytanie. Polska i Stany r≤┐ni▒ siΩ tak wielko╢ci▒ jak i pod│o┐em historycznym i struktur▒ polityczn▒. W rezultacie w artykule tym mogΩ dostarczyµ jedynie kilka informacji odno╢nie wybranych organizacji ekologicznych oraz ruchu ekologicznego w Ameryce, a ostateczny os▒d co do r≤┐nic i podobie±stw pozostawiam czytelnikowi. Dodatkowo rozmiary tego artyku│u nie dadz▒ w ┐adnym razie pe│nego obrazu, a jedynie zwr≤c▒ uwagΩ na wybrane aspekty problematyki ruchu ochrony ╢rodowiska w USA.
Generalnie, podstawy dla tego zjawiska w takim kszta│cie, w jakim jest obecnie, formowa│y siΩ w latach 1850-1920. Po╢r≤d wielu przyczyn zmiany stosunku do ╢rodowiska naturalnego w tym czasie dwa czynniki zdaj▒ siΩ byµ kluczowymi. Pierwszym z nich jest rewolucja przemys│owa, kt≤ra by│a najbardziej zauwa┐alna we wschodniej czΩ╢ci USA i spowodowa│a ogromne migracje ludno╢ci do du┐ych miast w poszukiwaniu pracy. Wiele miast rozros│o siΩ i zaczΩ│o produkowaµ towary przemys│owe co spowodowa│o degeneracjΩ ╢rodowiska.
Moje rodzinne miasto Pittsburgh w Pensylwanii sta│o siΩ centrum produkcji stali i szybko zyska│o przydomek "Zadymione Miasto" ze wzglΩdu na z│y stan powietrza. Dziadkowie m≤wili mi, ┐e w czasie kiedy dorastali w Pittsburghu, gdy rano zak│ada│o siΩ bia│▒ koszulΩ, wieczorem wraca│o siΩ w szarej, co by│o spowodowane gΩstym dymem w powietrzu.
Drugim czynnikiem, kt≤ry przyczyni│ siΩ do powstania ruchu w obronie przyrody, by│o tzw. "oswajanie zachodu", to znaczy kolonizacja i rozw≤j zachodniej czΩ╢ci kraju. Pod koniec XIX wieku "Dziki Zach≤d" nie by│ ju┐ dziki. Wiele bogactw naturalnych by│o eksploatowanych i wykorzystywanych przez przemys│ drzewny, wydobywczy i rolnictwo. Bizony, kt≤re niegdy╢ przemierza│y zachodnie tereny, zosta│y kompletnie zmiecione z powierzchni ziemi. Mit o dziko╢ci zachodu zacz▒│ przygasaµ, a ludzie dostrzegli konieczno╢µ ochrony wielu miejsc zanim by│oby za p≤╝no.
W tym czasie zaczΩ│y formowaµ siΩ organizacje ochrony ╢rodowiska aby podnie╢µ ╢wiadomo╢µ spo│eczn▒ i wp│ywaµ na decyzje polityczne. Kilka z tych organizacji dzia│a do dzi╢, jak na przyk│ad Sierra Club za│o┐ony w 1892 roku. Rz▒d USA powo│a│ w tym czasie kilka park≤w narodowych, z kt≤rych Yellowstone za│o┐ony w 1872 roku, by│ pierwszy. Natura sta│a siΩ tematem znacznej czΩ╢ci ameryka±skiej literatury, co objawi│o siΩ miΩdzy innymi w pracach Henry Davida Thoreau. ªrodowisko naturalne by│o popularnym motywem malarstwa jak i innych form sztuki.
Do lat 60-tych (XX w.) ruch ochrony ╢rodowiska w USA by│ w du┐ej mierze skupiony na zachowaniu i ochronie dzikich miejsc. Ten stan zmieni│ siΩ dramatycznie wraz z opublikowaniem ksi▒┐ki Rachel Carson "Milcz▒ca wiosna", kt≤ra ujawni│a zagro┐enia zwi▒zane ze stosowaniem pestycyd≤w, DDT w szczeg≤lno╢ci, na dzikie ┐ycie a przede wszystkim na ptaki. Ptaki takie jak pelikan, sok≤│ i orze│ - symbol Ameryki - do╢wiadczy│y dramatycznego spadku liczebno╢ci. Uznaje siΩ, ┐e ksi▒┐ka ta zainicjowa│a powstanie nowoczesnego ruchu ekologicznego, gdzie obywatele aktywnie rzucili wyzwanie rz▒dowi i przemys│owi, by te podjΩ│y kroki w kierunku ochrony ╢rodowiska i zdrowia ludzkiego. Dzia│acze zaczΩli podejmowaµ akcje podnosz▒ce ╢wiadomo╢µ spo│eczn▒ co do niebezpiecze±stw zwi▒zanych z zatruciem powietrza, wody i ziemi. Nowa generacja grup ekologicznych tj. Environmental Defense Fund (1967) zosta│a powo│ana do walki z zanieczyszczeniami. EDF by│a z│o┐ona g│≤wnie z grupy naukowc≤w pos│uguj▒cych siΩ w czasie proces≤w s▒dowych niepodwa┐alnymi dowodami naukowymi aby dowie╢µ niebez-piecze±stw stosowania pestycyd≤w w ╢rodowisku naturalnym. Spo│eczne g│osy protestu zainspirowane przez "Milcz▒c▒ wiosnΩ" oraz grupy takie jak EDF doprowadzi│y w ko±cu do zakazu u┐ywania DDT w USA w czerwcu 1972 roku.
Niestety jednak wiele zanieczysz-cze± przemys│owych by│o nadal emitowanych w du┐ych miastach w USA poza kontrol▒. Wydarzeniem, kt≤re zwr≤ci│o uwagΩ opinii publicznej, by│o zapalenie siΩ rzeki Cuyahoga w Cleveland w Ohio 22 czerwca 1969 roku. Po┐ar ten by│ spowodowany ogromn▒ ilo╢ci▒ zanieczyszcze±, kt≤re by│y w tym czasie zrzucane do rzeki. Tak┐e stan powietrza w miastach by│ kiepski, co powodowa│y niesprawne samochody i u┐ywanie benzyny o│owiowej.
ªwiadomo╢µ spo│eczna i ┐▒dania zmian ros│y w latach 60-tych i ostatecznie doprowadzi│y w grudniu 1970 roku do powstania Stanowej Agencji Ochrony ªrodowiska (The United States Environmental Protection Agency - US EPA). Utworzono j▒ dziΩki administracji Richarda Nixona i podlega│a ona bezpo╢rednio rz▒dowi. Nie by│a to w ┐adnym razie pierwsza formalna pr≤ba ochrony ╢rodowiska w Ameryce. W praktyce istnia│o wiele regulacji i r≤┐ne departamenty w│adz federalnych ju┐ pracowa│y na rzecz ╢rodowiska. Jakkolwiek po raz pierwszy zdarzy│o siΩ, ┐e powo│ano specjaln▒ agencjΩ, kt≤rej wy│▒cznym celem by│o utrzymanie ╢rodowiska kraju w czysto╢ci. Jest to odzwierciedlone w o╢wiadczeniu EPA: "Nale┐y chroniµ zdrowie ludzi oraz ╢rodowisko naturalne".
EPA mia│a ciΩ┐k▒ pracΩ gdy┐ krytykowano j▒ ze wszystkich stron. Przemys│ zarzuca│ jej, ┐e rozprzestrzenia swoje wp│ywy na zbyt du┐ym obszarze. Ekolodzy za╢ utyskiwali, ┐e EPA nie robi wystarczaj▒co du┐o i mog│aby lepiej chroniµ ╢rodowisko.
Generalnie opinia publiczna chcia│a, by Agencja pilnowa│a czysto╢ci, ale czΩsto narzekano, kiedy trzeba by│o p│aciµ na to podatki lub gdy dzia│alno╢µ EPA przeszkadza│a w codziennym ┐yciu.
W ci▒gu czasu prowadz▒cego do powstania EPA by│o wiele oczywistych problem≤w ze ╢rodowiskiem naturalnym w Stanach Zjednoczonych. Nie ma natomiast w▒tpliwo╢ci, ┐e w latach 70-tych Ameryka sta│a siΩ miejscem znacznie czystszym. Rzeki nie stawa│y ju┐ w p│omieniach, liczebno╢µ or│≤w zaczΩ│a rosn▒µ ponad krawΩdzi▒ wymarcia a Pittsburgh zosta│ nawet w latach 80-ych nazwany "najbardziej przyjaznym miastem".
Wszystkie zwyciΩstwa ekologiczne jakie mia│y miejsce w ci▒gu tych lat rozpoczΩ│y siΩ gdy wra┐liwi ludzie zrzeszyli siΩ i zaczΩli walczyµ w obronie ╢rodowiska."

T│umaczy│a Joanna Matusiak