III. ORGANIZACJA OCHRONY ªRODOWISKA, SYSTEM WúADZY I ODPOWIEDZIALNOªCI

41. Obowi▒zek ochrony ╢rodowiska spoczywa na ka┐dej jednostce prawnej i fizycznej. Spo│ecze±stwo ma prawo do wystΩpowania i organizowania siΩ na rzecz ochrony ╢rodowiska. Administracja rz▒dowa i samorz▒dowa stanowi▒ce system w│adzy ekologicznej s▒ odpowiedzialne za tworzenie warunk≤w do pe│nego i spo│ecznie akceptowanego gospodarowania ╢rodowiskiem.  
  
42. Do g│≤wnych zada± organ≤w centralnych pa±stwa nale┐y:  
  
- zapewnienie w│a╢ciwych warunk≤w zdrowotnych ka┐demu obywatelowi,  
- zabezpieczenie trwa│o╢ci przyrodniczych warunk≤w rozwoju,  
- stworzenie instytucjonalnego systemu zarz▒dzania ╢rodowiskiem zapewniaj▒cego skuteczne a zarazem efektywne realizowanie zada± jego ochrony,  
- tworzenie sp≤jnego systemu prawa ekologicznego i zapewnienie kontroli jego przestrzegania,  
- kreowanie systemu bod╝c≤w ekonomicznych i mechanizmu finansowania ochrony ╢rodowiska,  
- utrzymywanie administracyjnego nadzoru nad jako╢ci▒ ╢rodowiska, w tym obiekt≤w przyrody chronionej, .  
- stworzenie warunk≤w dla powstania skutecznego i ekonomicznie efektywnego systemu monitoringu ╢rodowiska,  
- inicjowanie i koordynowanie dzia│alno╢ci praktycznej na rzecz ochrony ╢rodowiska, prowadzonej przez terytorialne organy administracji rz▒dowej oraz pa±stwowe jednostki gospodarcze,  
- okre╢lenie zada± i form wsp≤│pracy dla terytorialnych organ≤w administracji rz▒dowej z samorz▒dami terytorialnymi,  
- stymulowanie rozwoju nauki, organizowanie system≤w edukacji ekologicznej nauczycieli, dzieci i m│odzie┐y oraz edukacji podnosz▒cej kwalifikacje zawodowe,  
- tworzenie warunk≤w i inspirowanie dzia│a± na rzecz podnoszenia ╢wiadomo╢ci i wra┐liwo╢ci ekologicznej spo│ecze±stwa,  
- prowadzenie polityki miΩdzynarodowej w .sferze ochrony ╢rodowiska.  
  
43. w procesie przechodzenia gospodarki do systemu rynkowego, dzia│alno╢µ w sferze ochrony ╢rodowiska powinna byµ zaliczana do tych dziedzin, w kt≤rych konieczny jest interwencjonizm pa±stwowy i kt≤re nie mog▒ byµ poddane wy│▒cznie dzia│aniu mechanizm≤w rynkowych. Rz▒d jest odpowiedzialnym za wypracowywanie mechanizm≤w i zakresu tego interwencjonizmu. Jego obowi▒zkiem jest tworzenie norm technicznych, blokuj▒cych marnotrawny spos≤b u┐ytkowania przestrzeni geograficznej, surowc≤w i energii oraz. promowanie rozwi▒za± .technicznych i zmian strukturalnych ograniczaj▒cych negatywne skutki przyrodnicze zwi▒zane z rozwojem produkcji.  
  
44. G│≤wnym zadaniem terenowych organ≤w administracji rz▒dowej jest:  

(1) koordynowanie wszelkiej dzia│alno╢ci na rzecz ochrony ╢rodowiska w obszarze swojego dzia│ania,  
(2) regionalizacja polityki ekologicznej pa±stwa,  
(3) wydawanie decyzji administracyjnych w sprawach wynikaj▒cych z przepis≤w prawa ekologicznego,  
(4) nadz≤r nad podmiotami gospodarczymi, w tym kontrola ich dzia│alno╢ci pod k▒tem oddzia│ywania na ╢rodowisko.  
  
45. Terytorialne struktury administracji rz▒dowej w dziedzinie ochrony ╢rodowiska bΩd▒ rozwijane w trzech formach:  
(1) w postaci regionalnych (ponadwojew≤dzkich) struktur zajmuj▒cych siΩ wybranymi dziedzinami w ochronie ╢rodowiska,  
(2) w postaci dotychczasowych struktur wojew≤dzkich z du┐ym zakresem kompetencji w dziedzinie realizacji prawa ekologicznego (wydawanie decyzji administracyjnych przewidzianych prawem),  
(3) w postaci rejonowych (wewn▒trzwojew≤dzkich) struktur ukierunkowanych na bezpo╢rednia wsp≤│pracΩ z samorz▒dem terytorialnym.  
46. Regionalne struktury administracji rz▒dowej w dziedzinie ochrony ╢rodowiska bΩd▒ powo│ywane z du┐a ostro┐no╢ci▒ i wtedy, gdy granice wojew≤dztwa stworz▒ barierΩ dla rozwi▒zywania problem≤w eko1ogicznych.  
  
W chwili obecnej wymogi te spe│niaj▒ nastΩpuj▒ce dziedziny:  
- gospodarowanie wod▒ w uk│adzie zlewniowym na zasadach samofinansowania (struktury takie s▒ w trakcie powo│ywania),  
- pa±stwowy monitoring ╢rodowiska (niezale┐nie od struktur, kt≤re mog▒ byµ tworzone na szczeblu wojew≤dzkim),  
- gospodarka lasami zgodnie z rejonizacj▒ przyrodniczo-le╢na,  
- ochrona przyrody,  
- ochrona atmosfery.  
47. Kompetencje wojew≤dzkich organ≤w administracji rz▒dowej bΩd▒ korygowane w nastΩpuj▒cych kierunkach:  
(1) przekazywanie czΩ╢ci kompetencji organom regionalnym (administracja wodna, moni■oring ╢rodowiska),  
(2) przekazywanie czΩ╢ci kompetencji samorz▒dowi terytorialnemu (np. w zakresie wydawania decyzji administracyjnych dla jednostek gospodarczych o zasiΩgu lokalnym, dysponowanie czΩ╢cia funduszy celowych itd. ),  
(3) rozszerzanie uprawnie± do prowadzenia w│asnej, regionalnej polityki w ochronie ╢rodowiska (ustalanie normatyw≤w dla ╢rodowiska ostrzejszych ni┐ dla ca│ego kraju, podwy┐szanie stawek op│at .i kar, wyra┐anie zgody na transfer uprawnie± do korzystania ze ╢rodowiska itp. ).  

48. Rejonowe struktury administracji rz▒dowej w ochronie ╢rodowiska stanowiµ bΩd▒ organy uszczeg≤│owiaj▒ce dzia│alno╢µ struktur wojew≤dzkich oraz bezpo╢rednio wspomagaj▒ce dzia│alno╢µ samorz▒d≤w terytorialnych.  
  
  

    
50. Odpowiedzialno╢µ u┐ytkownik≤w ╢rodowiska za skutki swojej dzia│alno╢ci jest podstawow▒ zasad▒, na kt≤rej opieraµ siΩ bΩdzie przebudowywany obecnie   system prawa ekologicznego, jak r≤wnie┐ praktyka realizacji tego prawa oraz polityka administracji rz▒dowej i samorz▒du terytorialnego w ochronie ╢rodowiska. Odpowiedzialno╢µ ta bΩdzie rozumiana tak┐e jako norma etyczna przy spo│ecznej ocenie zachowa± obywateli i jednostek gospodarczych oraz norma prawna z tytu│u prawa materialnego, cywilnego i karnego.  
  
Odpowiedzialno╢µ powy┐sza bΩdzie dotyczyµ ka┐dego u┐ytkownika ╢rodowiska, niezale┐nie od systemu organizacji ┐ycia gospodarczego, a w szczeg≤lno╢ci:  
- ka┐dego obywatela i ka┐dego gospodarstwa. domowego,  
- ka┐da jednostkΩ organizuj▒ca ┐ycie obywateli (sp≤│dzielniΩ mieszkaniow▒, przedsiΩbiorstwo komunalne, gminΩ, dobrowolny lub obligatoryjny zwi▒zek gmin);  
- ka┐dego producenta i us│ugodawcΩ.  

51. Odpowiedzialno╢µ prawna bΩdzie siΩ sprowadzaµ w szczeg≤lno╢ci do:  
- obowi▒zku likwidacji skutk≤w b▒d╝ zaniechania dzia│alno╢ci szkodz▒cej ╢rodowisku,  
- wyp│aty odszkodowa± za udowodnione szkody poniesione przez osoby prawne lub fizyczne,  
- ponoszenia op│at przewidzianych prawem ekologicznym, przeznaczonych na restytucjΩ degradowanego ╢rodowiska,  
- uiszczania kar za przestΩpstwa i wykroczenia naruszaj▒ce ╢rodowisko.  
  

IV. PRIORYTETY W OCHRONIE ªRODOWISKA

   

Priorytety ochrony ╢rodowiska zosta│y ni┐ej zaprezentowane w trzech horyzontach czasowych:  

- w formie priorytet≤w kr≤tkookresowych, kt≤rych realizacja powinna byµ podjΩta natychmiast, za╢ zamierzone efekty powinny byµ uzyskane w ci▒gu 3-4 lat. Do tej grupy zosta│y zaliczone te zaleg│o╢ci i te powstaj▒ce na bie┐▒co zagro┐enia, kt≤rym przeciwdzia│anie nie mo┐e byµ odk│adane na p≤╝niej ze wzglΩdu na bezpo╢rednie skutki dla zdrowia i ┐ycia ludzkiego oraz zachowanie najcenniejszych walor≤w przyrodniczych kraju,  

- w formie priorytet≤w ╢redniookresowych, obejmuj▒cych systematyczne dzia│ania na rzecz ochrony w≤d, powietrza, powierzchni ziemi i przyrody, ukierunkowane na zahamowanie niekorzystnych trend≤w w emisji zanieczyszcze± do ╢rodowiska i postΩpuj▒cej degradacji, odwr≤cenie tendencji i znaczne ograniczenie presji na ╢rodowisko. Realizacja cel≤w ╢redniookresowych powinna umo┐liwiµ Polsce zbli┐enie siΩ do europejskich standard≤w ╢rodowiska, umo┐liwiµ przyst▒pienie do EWG. Zak│ada siΩ, ┐e cele ╢redniookresowe powinny byµ stopniowo podejmowane w czasie realizacji programu kr≤tkookresowego ochrony ╢rodowiska (3-4 letniego) oraz osi▒gniΩte w ci▒gu oko│o 10 lat (do 2000 roku),  

- w formie priorytet≤w d│ugookresowych, kt≤re sprowadzaj▒ siΩ do pe│nego wprowadzenia zasad ekorozwoju w gospodarce i uzyskania stanu ╢rodowiska, kt≤ry wed│ug obecnie przyjmowanych kryteri≤w mo┐na uznaµ za po┐▒dany, zapewniaj▒cy bezpieczn▒ egzystencjΩ spo│ecze±stwa i stabilne funkcjonowanie przyrody. Cele d│ugookresowe rozumiane s▒ jako cele wymagaj▒ce 25-30 lat do ich osi▒gniΩcia (najpewniej do 2020 roku).  

56. Wok≤│ realizacji priorytet≤w ochrony ╢rodowiska powinna koncentrowaµ siΩ aktywno╢µ instytucji pa±stwowych, samorz▒du terytorialnego, jednostek gospodarczych, organizacji pozarz▒dowych i innych instytucji a tak┐e obywateli. Dzia│ania te bΩd▒ wspierane finansowo i organizacyjnie przez Pa±stwo.  

Sformu│owane ni┐ej priorytety ochrony ╢rodowiska nie wyczerpuj▒ ca│okszta│tu niezbΩdnych dzia│a± na rzecz ochrony ╢rodowiska. Nale┐y rozumieµ, ┐e mog▒ i powinny byµ formu│owane i realizowane og≤lnokrajowe, regionalne i lokalne, a tak┐e zak│adowe b▒d╝ nawet osobiste cele ochrony ╢rodowiska, wynikaj▒ce z obowi▒zk≤w nak│adanych przez prawo a tak┐e odczuwanych potrzeb spo│ecznych, artyku│owanych przez organizacje spo│eczno-polityczne, w tym pozarz▒dowe organizacje ekologiczne.  

Priorytety kr≤tkookresowe

(1) likwidacja lub zmiana profilu produkcji b▒d╝ realizacja przedsiΩwziΩµ ochronnych w trybie nadzwyczajnym (awaryjnym) w zak│adach przemys│owych emituj▒cych niebezpieczne substancje do atmosfery, odprowadzaj▒cych toksyczne substancje ze ╢ciekami b▒d╝ sk│aduj▒cych odpady niebezpieczne, kt≤re bezpo╢rednio zagra┐aj▒ ┐yciu i zdrowiu ludzi. Dotyczy to 80 zak│ad≤w znajduj▒cych siΩ na li╢cie krajowej oraz oko│o 800 zak│ad≤w na listach wojew≤dzkich. Zosta│y one poddane wzmo┐onemu nadzorowi w│adzy ekologicznej i spo│ecze±stwa ,  

(2) realizacja programu wzbogacania wΩgla kamiennego (odpirytowanie wΩgli zasiarczonych, wzbogacanie mia│≤w energetycznych) i dostosowanie jako╢ci spalanego wΩgla w kraju do standard≤w ╢wiatowych oraz wykorzystanie prostych rezerw (np. poprawa pracy technicznych s│u┐b nadzoru, organizacji i zarz▒dzania w celu ograniczenia emisji py│≤w i dwutlenku siarki do atmosfery). PrzedsiΩwziΩcie to zapocz▒tkuje realizacje program6w ekologiczno-gospodarczych nakierowanych na poprawΩ efektywno╢ci energetycznej i surowcowej,  

(3) odczuwalne zmniejszenie emisji py│≤w i gaz≤w do atmosfery, przede wszystkim na G≤rnym ªl▒sku oraz w innych regionach ekologicznego zagro┐enia (szczeg≤lnie redukcja emisji niskiej i niezorganizowanej),  

(4) z│agodzenie deficyt≤w czystej wody, zw│aszcza w aglomeracjach miejskich, g│≤wnie poprzez budowΩ oczyszczalni ╢ciek≤w w zak│adach wywieraj▒cych decyduj▒cy wp│yw na jako╢µ wody ujmowanej do zaopatrzenia w wodΩ do picia, a r≤wnocze╢nie modernizacjΩ system≤w wodoci▒gowo-kanalizacyjnych i rozbudowΩ zbiornik≤w wodnych, a tak┐e reformΩ zarz▒dzania gospodarka wodna (w tym: urealnienie op│at),  

(5) zmniejszenie uci▒┐liwo╢ci odpad≤w przez zapocz▒tkowanie realizacji program≤w zmniejszania ilo╢ci wytwarzanych odpad≤w przemys│owych i komunalnych, ich utylizacji oraz unieszkodliwiania odpad≤w toksycznych,  

(6) przeprofilowanie rolnictwa, ograniczenie b▒d╝ ca│kowite wyeliminowanie produkcji ┐ywno╢ci na glebach ska┐onych substancjami toksycznymi, w pierwszej kolejno╢ci w regionie G≤rnego ªl▒ska,  

(7) zapocz▒tkowanie programu ograniczania uci▒┐liwo╢ci komunikacji i transportu,  

(8) poprawa bezpiecze±stwa ekologicznego na granicach pa±stwa poprzez stworzenie skutecznego systemu kontroli i ostrzegania przed nap│ywem zanieczyszcze± (powietrze, woda, odpady) oraz powo│anie miΩdzynarodowych obszar≤w chronionej przyrody we Wsch. Karpatach i nad Doln▒ Odr▒.  

Powy┐sz▒ listΩ zada± priorytetowych na najbli┐szy okres uzupe│niaj▒ dwa dodatkowe o nieco odmiennym charakterze:  

(9) intensywny program zalesiania obszar≤w wododzia│owych i teren≤w nieprzydatnych dla rolnictwa,  

(10) edukacja ekologiczna spo│ecze±stwa ze szczeg≤lnym uwzglΩdnieniem kszta│towania poczucia odpowiedzialno╢ci za stan ╢rodowiska oraz szacunku dla przyrody.  

Ich rezultaty uwidoczni▒ siΩ wprawdzie dopiero za kilkana╢cie albo kilkadziesi▒t lat, jednak┐e zwlekanie z ich podjΩciem by│oby nieracjonalne. S▒ to bowiem inwestycje o skali nak│ad≤w niepor≤wnanie mniejszej od koszt≤w naprawy zniszcze±, kt≤re w przysz│o╢ci uda siΩ dziΩki temu ograniczyµ.  

Priorytety ╢redniookresowe
58. W zakresie ochrony atmosfery przyjmuje siΩ nastΩpuj▒ce priorytety:  

- ograniczenie emisji dwutlenku siarki do atmosfery o 30% w stosunku do stanu w 1980 roku (tj. z 4,2 mln ton/rok obecnie do 2,9 mln ton w 2000 roku),  

- ograniczenie emisji tlenk≤w azotu do atmosfery o 10% (tj. z l,5 mln ton/rok obecnie do 1,3-1,4 mln ton w 2000 roku),  

- ograniczenie emisji py│≤w do atmosfery o ok. 50% (tj. podniesienie stopnia odpylania przemys│owych i energetycznych gaz≤w odlotowych z 92% obecnie do ok. 96% w 2000 r.),  

- ograniczenie emisji lotnych substancji organicznych, wΩglowodor≤w, w tym benzo-a-pirenu, metali ciΩ┐kich i innych zanieczyszcze± powietrza,  

- podjecie dzia│a±, adekwatnie do wysi│k≤w spo│eczno╢ci miΩdzynarodowej, na rzecz przeciwdzia│ania globalnym zmianom klimatu (ograniczenie emisji C02 i innych gaz≤w powoduj▒cych efekt szklarniowy, ochrona warstwy ozonowej).  

59. W zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasob≤w wodnych priorytety s▒ nastΩpuj▒ce:  

- ograniczenie │adunku zanieczyszcze± odprowadzanych z przemys│u i miast do rzek o 5O% poprzez zmniejszenie ilo╢ci nieczyszczonych ╢ciek≤w przemys│owych z 0,4 mld m3 obecnie do 0,1 mld m3 w 2000 roku, za╢ miejskich z 0,9 do 0,6 mld m3, a tak┐e podniesienie udzia│u wysokoefektywnych metod oczyszczania (biologicznych, chemicznych) w og≤lnej ilo╢ci oczyszczanych ╢ciek≤w z 47% obecnie do 70% w 2000 roku,  

- poprawa warunk≤w sanitarnych na wsi poprzez wyposa┐enie wsi posiadaj▒cych wodoci▒gi w indywidualne b▒d╝ zbiorcze urz▒dzenia kanalizacyjne i oczyszczalnie ╢ciek≤w,  

- zlikwidowanie deficyt≤w wody w aglomeracjach miejskich, oraz zapewnienie wody dla cel≤w konsumpcyjnych i produkcyjnych na wsi,  

- ograniczenie o 5O% │adunk≤w soli odprowadzanych z kopal± wΩgla kamiennego do w≤d powierzchniowych,  

- uporz▒dkowanie gospodarowania wodami podziemnymi ograniczenie u┐ytkowania ich dla cel≤w przemys│owych za wyj▒tkiem przemys│u spo┐ywczego i farmaceutycznego).  

- odbudowanie system≤w ma│ej retencji.  

60. W dziedzinie gospodarowania odpadami priorytety s▒ nastΩpuj▒ce:  

- zmniejszenie og≤lnej ilo╢ci wytwarzanych odpad≤w przemys│owych wymagaj▒cych sk│adowania co najmniej o 20% przez sukcesywne wdra┐anie nowoczesnych technologii ma│o- i bezodpadowych,  

- zwiΩkszenie wykorzystania odpad≤w na cele gospodarcze (dotyczy to zw│aszcza popio│≤w lotnych i ┐u┐li z elektrowni i elektrociep│owni, odpad≤w hutniczych i odpad≤w z przemys│u chemicznego),  

- zwiΩkszenie odzysku poszukiwanych komponent≤w z nagromadzonych na wysypiskach odpad≤w przemys│owych (wΩgiel, metale ciΩ┐kie),  

- objΩcie unieszkodliwianiem b▒d╝ bezpiecznym sk│adowaniem wszystkich wytwarzanych odpad≤w niebezpiecznych,  

- rozszerzenie zakresu prac i zwiΩkszenie nak│ad≤w na prace nad rekultywacja teren≤w zdegradowanych (sk│adowaniem odpad≤w b▒d╝ innymi formami dzia│alno╢ci przemys│u lub rolnictwa) i przywracaniem tym terenom pierwotnych walor≤w u┐ytkowych,  

- stworzenie system≤w preselekcji i recyklingu odpad≤w komunalnych i ich przer≤bki na kompost,  

- podjecie produkcji odpowiednich maszyn i urz▒dze± z zakresu ochrony ╢rodowiska, m.in. dla potrzeb kompostowni, spalarni, oczyszczalni ╢ciek≤w oraz instalacji do oczyszczania powietrza,  

- dostosowanie przepis≤w prawnych i system≤w organizacyjnych w zakresie gospodarki odpadami do odpowiednich uregulowa± obowi▒zuj▒cych w krajach EWG.  

61. W zakresie ochrony gleby przewiduje siΩ nastΩpuj▒ce priorytety:  

(1) dokonanie restrukturyzacji produkcji rolniczej na terenach gdzie nast▒pi│o ju┐ nadmierne ska┐enie powierzchni ziemi substancjami toksycznymi (g│≤wnie metalami ciΩ┐kimi) poprzez:  

- uzupe│nienie przepis≤w prawnych obowi▒zkami bada± teren≤w ska┐onych, dostosowywania upraw na tych terenach do zaistnia│ych warunk≤w ekologicznych b▒d╝ wy│▒czania ich z produkcji rolniczej.  

- dok│adne okre╢lenie obszar≤w ska┐onych i stanu ska┐enia gleb oraz ro╢lin,  

- wyodrΩbnienie obszar≤w, na kt≤rych nale┐a│oby zaproponowaµ ograniczenia w uprawach ro╢lin konsumpcyjnych lub zaniechaµ prowadzenia produkcji rolniczej,  

- zapewnienie niezbΩdnych ╢rodk≤w i warunk≤w organizacyjnych dla realizacji powy┐szych zada±,  

(2) rozszerzenie zakresu wapnowania gleb nadmiernie zakwaszonych w wyniku zanieczyszcze± emitowanych przez przemys│,  

(3) dokonywanie okresowych weryfikacji stosowanych w nawo┐eniu i chemicznej ochronie ╢rodk≤w oraz technologii ich produkcji,  

(4) ograniczenie erozji wodnej na terenach o wysokich warto╢ciach rolniczych (gleby lessowe) lub przyrodniczych (rejon pojezierzy).  

62. W pozosta│ych kierunkach ochrony ╢rodowiska priorytety s▒ nastΩpuj▒ce:  

- stworzenie systemu og≤lnopolskiego monitoringu ╢rodowiska,  

- powiΩkszenie obszar≤w chronionej przyrody o 100% do 2000r.;utworzenie miΩdzynarodowych obszar≤w chronionych w Bia│owie┐y, Tatrach, Sudetach,  

- poprawa standardu ┐ycia w jednostkach osadniczych poprzez zapewnienie zachowania w│a╢ciwych proporcji pomiΩdzy terenami zainwestowanymi i otwartymi ze szczeg≤lnym naciskiem na systemy teren≤w zielonych,  

- zrealizowanie przedsiΩwziΩµ przeciwha│asowych w takim zakresie, aby liczba ludno╢ci nara┐onej okresowo na ponadnormatywny ha│as nie by│a wiΩksza ni┐ 25% populacji,  

- stworzenie sp≤jnego systemu wykrywania ╝r≤de│ promieniowania niejonizuj▒cego w oparciu o systemy dotychczas istniej▒ce,  

- stworzenie systemu wczesnego wykrywania i przeciwdzia│ania zagro┐eniom ╢rodowiska i ludzi zwi▒zanym z promieniowaniem jonizuj▒cym i z awaryjnymi emisjami substancji chemicznych w oparciu o systemy dotychczas istniej▒ce.  

Priorytety d│ugookresowe  

- doprowadzenie do ugruntowania filozofii ekorozwoju jako trwa│ej podstawy dla polityki gospodarczej i spo│ecznej pa±stwa, organ≤w samorz▒dowych, przedsiΩbiorstw oraz instytucji spo│ecznych i obywateli,  

- pe│ne ugruntowanie proekologicznego kierunku rozwoju gospodarki i skojarzenie osi▒ganych efekt≤w ekologicznych z korzy╢ciami ekonomicznymi,  

- wymuszenie proekologicznej modernizacji technik wytwarzania w gospodarce ze wsparciem udzielanym przede wszystkim czystym metodom produkcji zamiast tym, kt≤re wymagaj▒ budowy kosztownych instalacji oczyszczaj▒cych,  

- utrwalanie proekologicznych warto╢ci kulturowych i etycznych, a tak┐e postaw daj▒cych mo┐liwo╢µ czerpania korzy╢ci z wielorakich dzia│a± na rzecz ochrony ╢rodowiska,  

- odbudowy zniszcze± spowodowanych w ╢rodowisku przyrodniczym i stworzenie systemu zabezpieczaj▒cego przed ich ponownym powstawaniem (miedzy innymi na skutek niedomaga± rynku),  

Efekty realizacji wymienionych kierunk≤w dzia│a± zale┐a│y bΩd▒ od wybor≤w dokonywanych dzi╢. Chodzi o przyjΩcie generalnej opcji ekologicznej w strategii rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego Polski.  

64. Do priorytet≤w d│ugookresowych nale┐y tak┐e zaliczyµ realizacje niekt≤rych cel≤w szczeg≤│owych, wynikaj▒cych ze zobowi▒za± miΩdzynarodowych i potrzeb wewnΩtrznych kraju. S▒ to takie cele, kt≤rych pe│na realizacja do 2000r. nie jest mo┐liwa. W╢r≤d nich nale┐y wymieniµ nastΩpuj▒ce:  

- ca│kowita eliminacja indywidualnych palenisk domowych opalanych wΩglem w aglomeracjach miejskich i uzdrowiskach,  

- wprowadzenie katalizator≤w we wszystkich produkowanych i eksploatowanych samochodach,  

- obni┐enie emisji S02 i NOx o 80%,  

- wyeliminowanie z u┐ytkowania w gospodarce freon≤w i halon≤w,  

- obni┐enie emisji C02 do poziomu uzgodnionego na forum miΩdzynarodowym,  

- obni┐enie │adunku zanieczyszcze± odprowadzanych do Ba│tyku o 80%,  

- wprowadzenie zakazu sk│adowania odpad≤w na wysypiskach bez ich uprzedniej utylizacji (sk│adowanie tylko ca│kowicie nieprzetwarzalnych sk│adowych odpad≤w),  

- powiΩkszenie lesisto╢ci kraju do 30%,  

- stworzenie sp≤jnego systemu obszar≤w przyrody chronionej obejmuj▒cego 30% terytorium kraju.  

V. NARZ╩DZIA POLITYKI EKOLOGICZNEJ.

   

67. Zasadniczymi celami dokonywanych zmian wychodz▒cych naprzeciw postulatom ╢rodowisk ekologicznych bΩd▒:  

- pe│na sp≤jno╢µ z innymi elementami prawa polskiego,  

- zgodno╢µ ze zobowi▒zaniami miΩdzynarodowymi przyjΩtymi przez PolskΩ,  

- zapewnienie realno╢ci nak│adanych obowi▒zk≤w i przyznawanych uprawnie±,  

- jasno╢µ i precyzja przyjΩtych sformu│owa±.  

68. G│≤wnymi zasadami przysz│ych rozwi▒za± prawnych bΩd▒ zw│aszcza:  

- zasada powszechno╢ci ochrony ╢rodowiska, wyra┐aj▒ca siΩ w jednolitym nak│adaniu obowi▒zk≤w w tym zakresie na wszystkie podmioty, w tym zar≤wno organy administracji, jak i wszelkie inne jednostki organizacyjne a tak┐e osoby fizyczne, przy czym efektem tego winien byµ m. in. wiΩkszy stopie± konkretyzacji obowi▒zk≤w ci▒┐▒cych na jednostkach gospodarczych,  

- zasady ekorozwoju wyra┐aj▒ce siΩ zw│aszcza w jednoznacznym ustaleniu, i┐ obowi▒zek ochrony ╢rodowiska nie mo┐e byµ traktowany jako pozostaj▒cy w konflikcie z interesami gospodarki lecz stanowi element prawid│owego gospodarowania, przy czym wszelka dzia│alno╢µ naruszaj▒ca ten obowi▒zek jest bezwzglΩdnie nielegalna,  

- zasada uwzglΩdniania wymog≤w ochrony ╢rodowiska w dzia│alno╢ci planistycznej, zwi▒zana zw│aszcza z umocnieniem roli planowania przestrzennego w prawid│owym gospodarowaniu zasobami ╢rodowiska,  

- zasada ekonomizacji rozumiana jako d▒┐enie, by postawione cele ekologiczne realizowaµ minimalnym kosztem spo│ecznym, co mo┐liwe jest pod warunkiem umiejΩtnego zastosowania mechanizm≤w rynkowych,  

- zasady koncesjonowania prawa do u┐ytkowania zasob≤w przyrody wyra┐aj▒ce siΩ w reglamentowaniu korzystania ze ╢rodowiska poprzez udzielanie zezwole± na wprowadzanie zanieczyszcze± do powietrza, na szczeg≤lne korzystanie z w≤d i urz▒dze± wodnych, w tym na odprowadzanie ╢ciek≤w do kanalizacji miejskiej, na wycinanie drzew i krzew≤w, na sk│adowanie odpad≤w przy jednoczesnym obowi▒zku odzyskiwania surowc≤w, ustalanie norm ha│asu i wibracji oraz koncesjonowanie poszukiwania i wydobywania kopalin,  

- zasada nieprzekraczania ustalonej prawnie lub administracyjnie skali ingerencji w ╢rodowisko, wyra┐aj▒ca siΩ w odej╢ciu od dopuszczania takich przekrocze± w zamian za ponoszon▒ przez u┐ytkownika rekompensatΩ finansowa w formie kar pieniΩ┐nych,  

- zasada odpowiedzialno╢ci sprawcy naruszenia lub zagro┐enia ╢rodowiska, wyra┐aj▒ca siΩ w zr≤┐nicowanym i u╢ci╢lonym systemie sankcji o charakterze cywilnym, administracyjnym, karnym i pracowniczym,  

- zasada uspo│ecznienia czyli czynnego udzia│u obywateli i organizacji spo│ecznych, wyra┐aj▒ca siΩ zw│aszcza w zr≤┐nicowanych formach spo│ecznej kontroli w zakresie ochrony ╢rodowiska, powszechnym prawie do wysuwania roszcze± o zaniechanie lub ograniczenie dzia│a± przeciwko ╢rodowisku oraz powszechnym prawie do informacji o stanie ╢rodowiska i sposobach jego ochrony,  

- zasada regionalizacji ochrony ╢rodowiska, wyra┐aj▒ca siΩ w przeniesieniu zasadniczej czΩ╢ci uprawnie± w│adczych w zakresie ochrony ╢rodowiska na organy terenowe przy pozostawieniu organom centralnym jedynie uprawnie± o charakterze og≤lnym, ponadregionalnym,  

- zasada udzia│u samorz▒du w zapewnieniu ochrony ╢rodowiska, rozumiana jako postΩpuj▒cy stopniowo proces zwiΩkszania roli organ≤w samorz▒dowych w miarΩ ugruntowywania siΩ ich pozycji i zwiΩkszania fachowo╢ci dzia│ania.  

69. Wskazane wy┐ej zasady nowego prawa ekologicznego zawarte s▒ w nowoprzyjΩtych, opracowanych b▒d╝ znajduj▒cych siΩ obecnie w opracowywaniu akt≤w normatywnych. Do ostatnio uchwalonych b▒d╝ ju┐ opracowanych nale┐▒ projekty ustaw:  

- o ochronie ╢rodowiska przyrodniczego, kt≤ry by│ ju┐ przedmiotem uzgodnie± miΩdzyresortowych. Projekt tej ustawy obejmuje ochronΩ wszystkich element≤w ╢rodowiska, w tym r≤wnie┐ przyrody, konsumuj▒c tre╢µ dwu dotychczas obowi▒zuj▒cych akt≤w prawnych, tj. ustawy o ochronie i kszta│towaniu ╢rodowiska i ustawy o ochronie przyrody. W stosunku do obowi▒zuj▒cego stanu prawnego projekt ustawy znacznie rozszerza uregulowania zwi▒zane z ochron▒ ╢rodowiska przed odpadami, z nadzwyczajnym zagro┐eniem ╢rodowiska, z odpowiedzialno╢ci▒ cywiln▒ i karn▒ za naruszanie przepis≤w ekologicznych. Ponadto projekt tworzy podstawy do wyznaczania ekologicznego systemu obszar≤w chronionych, normuje zasady ochrony krajobrazu, ustala zasady ustanawiania otulin wok≤│ obszar≤w i obiekt≤w chronionych i rekompensowania strat gospodarczych z tytu│u poddania pod ochronΩ okre╢lonych obszar≤w. Projekt ustawy, jak i przewidywane akty wykonawcze, bΩd▒ uwzglΩdnia│y postanowienia um≤w miΩdzynarodowych w zakresie ochrony ╢rodowiska, kt≤rych Polska jest strona,  

- o Pa±stwowej Inspekcji Ochrony ªrodowiska, uchwalony ju┐ przez Sejm. Jest to nowy akt ustawodawczy, zapewniaj▒cy przekszta│cenie tej instytucji w organ silny, scentralizowany, posiadaj▒cy szerokie uprawnienia "policji ekologicznej". Ustawa wyposa┐a PIOª w kompetencje podejmowania decyzji wstrzymuj▒cych dzia│alno╢µ prowadzon▒ z naruszeniem wymaga± ochrony ╢rodowiska lub naruszeniem warunk≤w korzystania z niego, a tak┐e nak│adania kar pieniΩ┐nych z tych tytu│≤w. Ponadto zapewnia udzia│ PIOª na prawach strony w postΩpowaniu w sprawie lokalizacji inwestycji mog▒cych pogorszyµ stan ╢rodowiska i powierza jej funkcje koordynacyjne przy tworzeniu pa±stwowego monitoringu ╢rodowiska,  

- prawo wodne, uchylaj▒ce obecn▒ ustawΩ o tym samym tytule. Projekt nowej ustawy uwzglΩdnia m.in. zmiany w systemie zarz▒dzania gospodark▒ wodn▒, przekszta│cenia w│asno╢ciowe i rozw≤j samorz▒du  

- prawo geologiczne i g≤rnicze, kt≤ry po uzgodnieniach miΩdzyresortowych zosta│ skierowany pod obrady Rady Ministr≤w. Projekt nowej ustawy │▒czy problematykΩ unormowan▒ dotychczas w dwu aktach prawnych - ustawie o prawie geologicznym i dekrecie Prawo g≤rnicze, zastΩpuj▒c te przestarza│e akty normatywne. Zawiera on nowatorskie rozwi▒zania prawne reguluj▒c prawo w│asno╢ci kopalin oraz ustanawiaj▒c jednolite zasady prowadzenia dzia│alno╢ci dla wszystkich podmiot≤w gospodarczych. Ponadto w spos≤b szczeg≤lny w stosunku do ustawy o dzia│alno╢ci gospodarczej normuje zasady koncesjonowania poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania kopalin, stwarzaj▒c jednocze╢nie nowy, jednakowy dla wszystkich podmiot≤w system op│at za koncesjonowanie i eksploatacjΩ,  

- - o lasach, uchwalony ju┐ przez Sejm. Ustawa obejmuje problematykΩ zawart▒ dotychczas w ustawach o pa±stwowym gospodarstwie le╢nym, o zagospodarowaniu las≤w nie stanowi▒cych w│asno╢ci pa±stwa oraz dekrecie o dekrecie o stra┐y le╢nej, k│ad▒c szczeg≤lny nacisk na ekologiczn▒ funkcje las≤w. Za│o┐ono w nim wzrost lesisto╢ci, rozszerzenie ochrony las≤w i intensywn▒ gospodarkΩ le╢n▒, a tak┐e traktowanie ochronnych funkcji las≤w jako podstawy prowadzenia gospodarki le╢nej. We wszystkich formach w│asno╢ci wprowadzono jednolit▒ zasadΩ gospodarki le╢nej. Po raz pierwszy projektuje siΩ w naszym ustawodawstwie wprowadzenie, jak to ma ju┐ miejsce w innych krajach europejskich, zasad ochrony las≤w poprzez ustalenie okre╢lonych zakaz≤w i nakaz≤w polegaj▒cych na ograniczeniu dostΩpno╢ci korzystania z nich przez ludno╢µ.  

70. W przepisach wykonawczych do nowelizowanych ustaw przewiduje siΩ systematyczne zaostrzanie standard≤w, odnosz▒cych siΩ do emisji zanieczyszcze± do powietrza, w≤d i gleby, kt≤re jednocze╢nie bΩd▒ stymulowa│y wprowadzanie ma│oodpadowych wodooszczΩdnych, energooszczΩdnych i materia│ooszczΩdnych technologii. W szczeg≤lno╢ci przewiduje siΩ zaostrzenie warunk≤w korzystania ze ╢rodowiska wodnego dla zak│ad≤w odprowadzaj▒cych ╢cieki do w≤d stoj▒cych, w≤d p│yn▒cych o niskich przep│ywach i ma│ym rozcie±czeniu ╢ciek≤w wodami odbiornika, oraz w wypadkach wprowadzania ╢ciek≤w do w≤d na obszarach szczeg≤lnie chronionych.  

71. Ca│o╢µ podjΩtych prac legislacyjnych zwi▒zanych z opracowaniem i przyjΩciem nowych ustaw ekologicznych oraz pakiet≤w przepis≤w wykonawczych powinna byµ zako±czona w 1992 r.Instrumenty ekonomiczne 72. Do grupy instrument≤w ekonomicznych nale┐▒ przede wszystkim op│aty i rynki uprawnie± oraz uzupe│niaj▒ce je subwencje (udzielane np. w formie bezpo╢rednich dotacji, ulg podatkowych, kredyt≤w w preferencyjnych itp. ), narzΩdzia nie obci▒┐aj▒ce bud┐etu pa±stwa (np. zr≤┐nicowania podatkowe, depozyty na substancje szkodliwe), a wreszcie kary za nieprzestrzeganie warunk≤w korzystania ze ╢rodowiska. Wzorem praktyki najwy┐ej rozwiniΩtych kraj≤w o gospodarce rynkowej narzΩdzia ekonomiczne bΩd▒ uzupe│nieniem narzΩdzi prawnych i administracyjnych. 73. Instrumenty ekonomiczne bΩd▒ s│u┐y│y minimalizacji spo│ecznych koszt≤w ochrony ╢rodowiska dziΩki efektywnemu zr≤┐nicowaniu wymaga± ochronnych; a mianowicie, podmioty, kt≤rych koszty ochrony ╢rodowiska s▒ najni┐sze powinny otrzymywaµ najostrzejsze wymagania. W praktyce zasadΩ tΩ bΩd▒ realizowaµ uprawnienia do korzystania z zasob≤w ╢rodowiska i odprowadzania zanieczyszcze±, kt≤re mog▒ byµ zbywalne. Uprawnienia przyznane danemu podmiotowi mog▒ byµ przeze± odsprzedane innemu - za zgod▒ organu, kt≤ry je okre╢li│. Drugim zadaniem instrument≤w ekonomicznych jest gromadzenie funduszy z przeznaczeniem na ochronΩ ╢rodowiska. Op│aty jak i pozosta│e instrumenty ekonomiczne bΩd▒ mia│y r≤wnie┐ znaczenie motywacyjne. 74. W procesie odrabiania nie w pe│ni zawinionych zaleg│o╢ci zasada "zanieczyszczaj▒cy p│aci" bΩdzie stosowana w spos≤b ograniczony. Rola op│at ekologicznych w tym wypadku polega na gromadzeniu funduszy, z kt≤rych selektywnie, w zale┐no╢ci od pilno╢ci poszczeg≤lnych zada±, bΩd▒ dofinansowywane przedsiΩwziΩcia ochronne. Stawki op│at i kar zosta│y w ubieg│ym roku podwy┐szone, za╢ tryb ich pobierania zmodyfikowany tak, aby z│agodziµ efekty inflacji i zapewniµ bardziej wyr≤wnany strumie± przychod≤w. 75. Zak│ada siΩ docelowo decentralizacje ustalania, pobierania i wykorzystywania op│at ekologicznych. Przewiduje siΩ wprowadzenie narzutu ekologicznego od paliw. (rozwi▒zanie to zastosowano lub przygotowano do wdro┐enia w kilku krajach OECD) - jako ╝r≤d│a przychod≤w Narodowego Funduszu Ochrony ªrodowiska i Gospodarki Wodnej, kt≤ry jest potrzebny dla dofinansowywania zada± o znaczeniu ponadregionalnym, wzglΩdnie zada± lokalnych w regionach, kt≤rym samodzielnie trudno by│oby je sfinansowaµ.  

76. Wysoko╢µ op│at ekologicznych bΩdzie wynika│a z zasady samofinansowania poszczeg≤lnych kierunk≤w ochrony ╢rodowiska, takich jak ochrona w≤d, ochrona powietrza, gospodarowanie odpadami itp. Przewiduje siΩ r≤wnie┐ mo┐liwo╢µ wspierania odpowiednich dzia│a± z bud┐etu centralnego lub lokalnych w najbli┐szych latach w okresie odrabiania zaleg│o╢ci. 77. Przewiduje siΩ te┐ wprowadzenie progresji op│at za korzystanie z w≤d (za pob≤r wody i odprowadzanie ╢ciek≤w) w przypadku naruszania ustalonych wymog≤w korzystania z w≤d (ponadnormatywny pob≤r wody, odprowadzanie ╢ciek≤w nie odpowiadaj▒cych wymaganym warunkom) w spos≤b preferuj▒cy: - wodooszczΩdne technologie produkcji,  

- stosowanie zamkniΩtych obieg≤w wody,- stosowanie wysokoefektywnych technik i technologii oczyszczania  

╢ciek≤w, │▒cznie z usuwaniem zwi▒zk≤w biogennych.  

Analogiczne systemy op│at, stymuluj▒ce energooszczΩdne i materia│ooszczedne oraz ma│oodpadowe technologie, bΩd▒ wprowadzane w odniesieniu do emisji zanieczyszcze± do powietrza, odprowadzania odpad≤w i innych dzia│a± zwi▒zanych z korzystaniem ze ╢rodowiska.  

78. Zostanie wprowadzona op│ata eksploatacyjna przy udostΩpnianiu zasob≤w geologicznych zr≤┐nicowana w zale┐no╢ci od warunk≤w zalegania i wydobycia z│o┐a. BΩdzie ona przejmowana przez skarb pa±stwa jako w│a╢ciciela bogactw mineralnych kraju. Po wykszta│ceniu siΩ konkurencyjnego rynku geologiczno-g≤rniczego, rolΩ op│aty eksploatacyjnej przejmie op│ata koncesyjna ustalana w drodze przetargu. W okresie przej╢ciowym prace poszukiwawcze i dokumentacyjne bΩd▒ finansowane z bud┐etu pa±stwa.  

79. Za u┐ytkowanie las≤w stanowi▒cych bogactwo naturalne ╢ci▒gany bΩdzie podatek le╢ny uzale┐niony miΩdzy innymi od bonitacji siedliska, kt≤ry zast▒pi podatek od zysku jednostek Las≤w Pa±stwowych. Przewiduje siΩ przy tym subwencje na dzia│ania zwi▒zane z likwidowaniem masowych szk≤d oraz prowadzenie nowych zalesie± potrzebnych krajowi ze wzglΩd≤w ekologicznych i gospodarczych.  

80. Zakres subwencjonowania ochrony ╢rodowiska z funduszy publicznych (bud┐et, fundusze celowe) wymaga utrzymania. Subwencje bΩd▒ przeznaczane na stworzenie minimum infrastruktury komunalnej. Subwencjonowanie (w ograniczonym zakresie) przemys│owych program≤w ochrony ╢rodowiska bΩdzie stanowi│o cze╢µ rz▒dowego programu restrukturyzacji gospodarki.  

81. Zweryfikowane zostan▒ zasady przyznania subwencji, ulg podatkowych i kredyt≤w preferencyjnych tak, aby by│y one wykorzystywane w spos≤b zapewniaj▒cy najwy┐sz▒ efektywno╢µ tych ╢rodk≤w z punktu widzenia przyjΩtych priorytet≤w polityki ekologicznej pa±stwa.  

82. Inicjowane bΩdzie stosowanie instrument≤w ekonomicznych nie wymagaj▒cych ingerencji bud┐etu pa±stwa, a nakierowanych na stwarzanie zachΩt finansowych w celu przyspieszenia proekologicznych przemian w gospodarce i spo│ecze±stwie. Stosowane bΩd▒ zr≤┐nicowania podatkowe i celne prowadz▒ce ku wiΩkszemu obci▒┐eniu towar≤w o niekorzystnych charakterystykach ekologicznych. Przewiduje siΩ r≤wnie┐ obowi▒zek sk│adania depozytu wymaganego w obrocie towarami, substancjami lub opakowaniami szczeg≤lnie uci▒┐liwymi dla ╢rodowiska. W pierwszej kolejno╢ci wymogiem takim przewiduje siΩ obj▒µ obr≤t akumulatorami, olejem silnikowym, bateriami, wybranymi chemikaliami i opakowaniami po pestycydach.  

Zr≤┐nicowania podatkowe, stosowane m. in. w wielu krajach EWG, s▒ przyk│adem narzΩdzia anga┐uj▒cego bud┐et pa±stwa (lub regionu administracyjnego) w celu wywo│ania efektu bod╝cowego bez potrzeby skorygowania og≤lnej sumy tego bud┐etu. Dotycz▒ one grup produkt≤w (np. benzyn silnikowych) i realizuj▒c pewien ustalony poziom ╢redni obni┐aj▒ stawkΩ podatku na│o┐onego na produkt preferowany (np. benzynΩ bezo│owiow▒), podwy┐szaj▒c za╢ - na jego substytut (np. benzynΩ o│owiow▒).  

Inn▒ form▒ instrumentu neutralnego bud┐etowo s▒ systemy depozytowe obejmuj▒ce towary, kt≤re degraduj▒ ╢rodowisko, o ile s▒ do niego wprowadzone w spos≤b niew│a╢ciwy. Zwrot depozytu nastΩpuje w momencie udokumentowania w│a╢ciwego pozbycia siΩ przedmiotu lub substancji. W przypadku przedmiot≤w trwa│ego u┐ytku wp│acane kwoty ulΩgaj▒ zamro┐eniu na d│ugi okres czasu i powinny byµ wyp│acane wraz z odsetkami, gdyby zasada neutralno╢ci bud┐etowej mia│a byµ zachowana.  

Uog≤lnieniem system≤w depozytowych s▒ tzw. zastawy ekologiczne. Polegaj▒ one na obowi▒zku wp│aty zastawu w momencie podejmowania dzia│alno╢ci obarczonej ryzykiem katastrofy, awarii, wzglΩdnie innych niebezpiecznych konsekwencji ekologicznych. W przypadku urzeczywistnienia siΩ tego ryzyka stanowi on ╝r≤d│o wyp│aty odszkodowa± lub finansowania naprawy szk≤d. Natomiast w przypadku braku ujemnych efekt≤w - podlega zwrotowi podobnie jak zwyk│y depozyt.  

Zr≤┐nicowania podatkowe s▒ instrumentem stosowanym rutynowo i nie wymagaj▒ nowej podstawy prawnej. Podobnie depozyty mog▒ byµ spontanicznie i dobrowolnie wprowadzane przez producent≤w lub handlowc≤w. Natomiast odrΩbnej podstawy prawnej wymaga narzucenie obowi▒zku depozytu na okre╢lone towary. Nowa ustawa o ochronie ╢rodowiska utworzy taka mo┐liwo╢µ.  

83. Procesy prywatyzacyjne bΩd▒ wykorzystywane w celu przyspieszenia naprawy zniszcze± ╢rodowiska spowodowanych w przesz│o╢ci przez prywatyzowane obecnie zak│ady. W zwi▒zku z tym proponuje siΩ ustanowienie obowi▒zkowych przegl▒d≤w ekologicznych jako warunku wstΩpnego - na r≤wni z uporz▒dkowaniem tytu│≤w w│asno╢ci - prywatyzacji lub komercjalizacji. Zgodnie z prawem nowy w│a╢ciciel przyjmuje w szczeg≤lno╢ci wszystkie zobowi▒zania przekszta│canego przedsiΩbiorstwa. Przegl▒d ekologiczny umo┐liwia przybli┐one oszacowanie koszt≤w, jakie nale┐y ponie╢µ, a┐eby naprawiµ szkody. Jest to podstawa do uzgodnienia ceny, za jak▒ - od skarbu pa±stwa - nowy w│a╢ciciel kupuje przedsiΩbiorstwo. Obni┐enie tej ceny, w przypadku konieczno╢ci poniesienia nak│ad≤w na ochronΩ ╢rodowiska, jest wiec forma dofinansowania z bud┐etu pa±stwa tych przedsiΩwziΩµ. Koncentracja proces≤w prywatyzacyjnych w obszarach silnie uprzemys│owionych spowoduje automatycznie koncentracjΩ tego dofinansowania w obszarach ekologicznego zagro┐enia lub klΩski ekologicznej.  

84. Stawki celne importowe bΩd▒ bra│y pod uwagΩ tzw. "brudne przemys│y". Dla grup surowc≤w, p≤│produkt≤w i gotowych wyrob≤w powstaj▒cych w procesach przemys│owych i technologiach szczeg≤lnie szkodliwych dla ╢rodowiska (technologie wytwarzaj▒ce du┐o zanieczyszcze± i odpad≤w, zu┐ywaj▒ce du┐o materia│≤w i energii) przyjmowane bΩd▒ obni┐one stawki celne importowe, aby zachΩciµ do sprowadzania tych produkt≤w z zagranicy i spowodowaµ ograniczenie szkodliwej dla ╢rodowiska produkcji krajowej, jako mniej op│acalnej ekonomicznie.  

Import urz▒dze±, aparatury i czΩ╢ci dla potrzeb ochrony ╢rodowiska jest te┐ zwolniony z podatku obrotowego od towar≤w importowanych.  

85. Narodowy Fundusz Ochrony ªrodowiska i Gospodarki Wodnej stosuje i bΩdzie w najbli┐szych latach stosowaµ zasadΩ takiego ukierunkowania ╢rodk≤w finansowych, aby obok wspomagania realizacji inwestycyjnych przedsiΩwziΩµ ochronnych z zakresu ochrony atmosfery, ochrony w≤d, gospodarki wodnej i ochrony powierzchni ziemi, wspomagaµ ochronΩ przyrody, monitoring ╢rodowiska, edukacjΩ ekologiczn▒ oraz nowe techniki i technologie.  

86. Instytucja kar za naruszenia ╢rodowiska w dotychczasowym kszta│cie bΩdzie utrzymana tylko w odniesieniu do jednorazowych przekrocze± awaryjnych. Wobec sprawc≤w przekrocze± ci▒g│ych bΩd▒ stosowane inne sankcje przewidziane prawem.  

System kontroli i monitoringu

- prawo do nakazywania usuniΩcia w okre╢lonym terminie zaniedba± w zakresie ochrony ╢rodowiska,   

- prawo do czasowego lub trwa│ego wstrzymania dzia│alno╢ci prowadzonej z naruszeniem wymaga± ochrony ╢rodowiska,  

- obowi▒zek wstrzymania oddania do eksploatacji nowowybudowanego obiektu nie spe│niaj▒cego wymaga± ochrony ╢rodowiska.  

88. Dzia│anie Pa±stwowej Inspekcji Ochrony ªrodowiska bΩdzie dostosowane do struktury organizacyjnej funkcjonowania administracji rz▒dowej i do nowej ustawy o PIOª. Zak│ada siΩ, ┐e PIOª bΩdzie g│≤wnym ╝r≤d│em informacji o stanie ªrodowiska oraz jego u┐ytkownikach, przekazywanych organom administracji rz▒dowej i samorz▒dowej, oraz zainteresowanym organizacjom spo│ecznym i obywatelom, w oparciu o zarz▒dzany przez ni▒ pa±stwowy monitoring ╢rodowiska.  

89. Kontynuowane bΩdzie tworzenie pa±stwowego systemu monitoringu obejmuj▒cego wszystkie elementy ╢rodowiska, wyposa┐onego w zunifikowany sprzΩt i pos│uguj▒cego siΩ jednolitymi metodami pomiar≤w. System ten powinien byµ powi▒zany ze ╢wiatow▒ sieci▒ monitoringow▒ i powinien stosowaµ ╢wiatowe metody zbierania danych.  

90. Przewiduje siΩ zintensyfikowanie dzia│a± na rzecz skoordynowanego funkcjonowania Pa±st:wowej Inspekcji Ochrony ªrodowiska z innymi s│u┐bami dzia│aj▒cymi w sferze kontroli stanu ╢rodowiska.

Edukacja ekologiczna  

92. Celem edukacji ekologicznej bΩdzie systematyzowanie i wzbogacanie wiedzy na temat funkcjonowania ╢rodowiska przyrodniczego oraz zagro┐e± stwarzanych przez dzia│alno╢µ jednostek, grup spo│ecznych i podmiot≤w gospodarczych. Unikanie powodowania zagro┐e± (prewencja) powinno zdominowaµ propagowane formy zachowa±.  

93. R≤wnie istotnym celem edukacji ekologicznej powinno byµ rozwijanie wra┐liwo╢ci i emocjonalnej chΩci dzia│ania na rzecz ochrony ╢rodowiska. Edukacja ekologiczna powinna siΩgn▒µ korzeniami do procesu wychowawczego. Pozytywny i odpowiedzialny stosunek do przyrody powinien staµ siΩ trwa│ym elementem systemu warto╢ci kszta│tuj▒cego moralno╢µ cz│owieka.  

94. RozwiniΩty zostanie program edukacji ekologicznej adresowany do szerokich krΩg≤w spo│ecze±stwa, wykorzystuj▒cy r≤┐ne techniki i narzΩdzia oddzia│ywania.  

W zakresie edukacji szkolnej:  

- bΩdzie tworzony system edukacji ekologicznej na wszystkich poziomach kszta│cenia w r≤┐nych typach szk≤│ poprzez nasycenie tre╢ciami ekologicznymi program≤w nauczania r≤┐nych przedmiot≤w obowi▒zkowych i sukcesywne tworzenie sieci nauczania fakultatywnego,  

- wspierane bΩd▒ merytorycznie oraz finansowo ze ╢rodk≤w funduszy celowych szko│y spo│eczne o profilu ekologicznym, posiadaj▒ce w│asne programy autorskie oraz programy pomaturalne i policealne kszta│c▒ce specjalist≤w w zakresie ochrony ╢rodowiska,  

- rozwiniΩta zostanie baza edukacji ekologicznej w oparciu o sieµ centr≤w terenowych (m.in. w parkach narodowych) wyposa┐onych w specjalistyczn▒ literaturΩ, podrΩczniki, filmy i inne pomoce dydaktyczne zapewniaj▒ce praktyczny kontakt ze sprawami ekologii i ochrony ╢rodowiska,  

- prowadzone bΩdzie doskonalenie zawodowe nauczycieli w zakresie ochrony ╢rodowiska poprzez wsp≤│dzia│anie i wspieranie r≤┐nych form tego kszta│cenia.  

W zakresie edukacji pozaszkolnej g│≤wny nacisk po│o┐ony bΩdzie na:  

- wspieranie inicjatyw na rzecz rozwijania ╢wiadomo╢ci ekologicznej poprzez organizacje i wsp≤│udzia│ w ekologicznych konferencjach naukowych, seminariach, szkoleniach, kursach, olimpiadach, konkursach, zabawach i imprezach artystycznych zawieraj▒cych tre╢ci ekologiczne,  

- wsp≤│dzia│anie z instytucjami i organizacjami zajmuj▒cymi siΩ edukacj▒ ekologiczn▒ i wsp≤│pracuj▒cymi w tym zakresie z organizacjami zagranicznymi,  

- wsp≤│pracΩ z pozarz▒dowymi organizacjami ekologicznymi pod k▒tem ustalania form i kierunku dzia│ania w podnoszeniu ╢wiadomo╢ci i aktywizacji spo│ecze±stwa na rzecz ochrony ╢rodowiska oraz wspieranie ich dzia│a±,  

- inicjowanie we wsp≤│pracy z r≤┐nymi resortami, wojewodami i organami gmin doskonalenia zawodowego kadry specjalistycznej w zakresie ochrony ╢rodowiska w kraju i za granica, koordynowanie szkole± pod k▒tem merytorycznego ich przygotowania oraz wsp≤│dzia│anie z o╢rodkami szkoleniowymi,  

- udzia│ w realizacji i propagowaniu film≤w dokumentalnych, program≤w, widowisk i materia│≤w propagandowych o tematyce ekologicznej we wsp≤│pracy z TV, wytw≤rniami filmowymi, agencjami artystycznymi, redakcjami i wydawnictwami,  

- podejmowanie dzia│a± organizacyjnych zmierzaj▒cych do usprawnienia i upowszechnienia edukacji ekologicznej poprzez powo│anie Krajowego Centrum Edukacji Ekologicznej, kt≤re ma spe│niaµ funkcjΩ informacyjn▒, inicjatorsk▒ i koordynacyjn▒ jak r≤wnie┐ bezpo╢redniego wykonawcy dzia│a± na rzecz podnoszenia poziomu ╢wiadomo╢ci ekologicznej spo│ecze±stwa.  

Badania naukowe

96. Generalne wsparcie udzielone byµ powinno badaniom nad okre╢leniem mechanizm≤w funkcjonowania przyrody i ich wra┐liwo╢ci na s▒siedztwo teren≤w zdegradowanych. Dotyczy to tak┐e bada± nad odnowieniem zachwianej r≤wnowagi ekologicznej, rekultywacja i ochrona przyrody, w tym szczeg≤lnie las≤w.  

97. Wspierane bΩd▒ badania zwi▒zane z konstrukcja przestrzenn▒ przyrody, w tym nad regionalizacj▒ dzia│a± ochronnych.  

98. N dziedzinie bada± techniczo-technologicznych Pa±stwo bΩdzie oddzia│ywaµ ekonomicznie na wzmocnienie kierunk≤w istotnych z punktu widzenia ochrony ╢rodowiska. Podejmowane bΩd▒ dzia│ania dla promowania polskiej my╢li technicznej i lepszego wykorzystania w praktyce rozwi▒za± polskich naukowc≤w i in┐ynier≤w. W tym celu zostanie przeprowadzony przegl▒d wynik≤w prac badawczorozwojowych i projektowo-konstrukcyjnych w zakresie ochrony ╢rodowiska zrealizowanych w latach 1986-1990 pod k▒tem mo┐liwo╢ci lepszego ich wykorzystania w praktyce, przy jednoczesnym wykorzystaniu finansowej i konsultacyjnej pomocy zagranicznej.  

99. Wykaz dyscyplin naukowych powinien byµ uzupe│niony o pojΩcia ekologia i ochrona ╢rodowiska.  

100. Nauka polska powinna zwiΩkszyµ uczestnictwo w miΩdzynarodowych programach naukowych zw│aszcza programach badawczych po╢wiΩconych problematyce ochrony ╢rodowiska (Program Cz│owiek i Biosfera, ªwiatowy Program Klimatyczny itp.).  

VI. WSP╙úPRACA MI╩DZYNARODOWA

Akceptowa│: Minister OªZNiL :M. Nowicki