|
 |
||||
| Temat
miesi▒ca
Spis artyku│≤w Archiwum Kontakty Informacje Strona g│≤wna Poczta do redakcji
|
|
Lata dziewiΩµdziesi▒te up│ynΩ│y na ╢wiecie pod znakiem prywatyzacji. Bezspornym pionierem na tej drodze jest pani Margaret Thatcher, przez prawie trzy kadencje premier Wielkiej Brytanii. Uda│o siΩ jej sprywatyzowaµ znaczn▒ czΩ╢µ pa±stwowej gospodarki brytyjskiej. Jej program, nazwany thatcheryzmem, pokaza│ innym w jaki spos≤b wyj╢µ z kryzysu, w kt≤ry popad│ ╢wiat w wyniku wielkiego interwencjonizmu i stworzenia systemu pa±stwa opieku±czego. W Polsce nadal nie widzi siΩ zwi▒zku miΩdzy ciΩ┐k▒ prac▒ a wysok▒ p│ac▒. Nazwa programu, kt≤ry realizowa│a Margaret Thatcher, pochodzi od jej nazwiska. Jest to szczeg≤lne wyr≤┐nienie, kt≤rego rzadko dostΩpuj▒ politycy. Nie dost▒pi│ go inny premier Wielkiej Brytanii, nastΩpca Churchilla - Atlee. Jego politykΩ po latach nazwano po prostu socjalizmem. Podczas 6 lat swego urzΩdowania zbudowa│ on podstawy tego, co dzisiaj nazywamy pa±stwem opieku±czym. Celem polityki premiera Atlee by│o zbudowanie systemu, w kt≤rym pa±stwo gwarantowa│oby bezpiecze±stwo socjalne wszystkim obywatelom. W swoich za│o┐eniach opar│ siΩ na teoriach ekonomisty Maynarda Keynesa, kt≤rych podstaw▒ by│o pe│ne zatrudnienie, nacjonalizacja i pompowanie „pustych” pieniΩdzy do gospodarki. W wyniku jego polityki powsta│o wiele pa±stwowych kolos≤w, np. British Telecom (telekomunikacja) czy British Airways (lotnictwo), mog▒cych przetrwaµ tylko dlatego, ┐e wykorzystywa│y monopolistyczn▒ pozycjΩ na rynku i bez zagro┐enia ze strony konkurencji mog│y dyktowaµ klientom swoje ceny. Upa±stwowiono edukacjΩ, s│u┐bΩ zdrowia, czΩ╢µ sektora bankowego, a nawet firmΩ produkuj▒c▒ s│ynne samochody Jaguar. Wprowadzono bardzo wysokie, progresywne podatki, dochodz▒ce w swojej maksymalnej wysoko╢ci do prawie stu procent. Rozrasta│a siΩ biurokracja. Powsta│y bardzo wp│ywowe zwi▒zki zawodowe, maj▒ce te┐ swoj▒ reprezentacjΩ w parlamencie w postaci Partii Pracy (Labour Party). Rozpocz▒│ siΩ powolny upadek Wielkiej Brytanii. NastΩpcy premiera Atlee - zar≤wno konserwaty╢ci, jak i ci z Partii Pracy - kontynuowali zapocz▒tkowan▒ przez niego politykΩ, pr≤buj▒c jedynie powierzchownie reformowaµ system. Gospodarka brytyjska pozostawa│a daleko w tyle za swoimi konkurentami z Europy, o USA nie wspominaj▒c. Szala│a inflacja, a ludzi ogarn▒│ og≤lny marazm. Jak to okre╢li│ ≤wcze╢nie jeden z konserwatyst≤w: gin▒│ duch w narodzie. Dlaczego tak piΩknie zaplanowana i wznoszona z takim pietyzmem budowla pa±stwowej gospodarki zawali│a siΩ w latach 70-tych? Przyczyn▒ okaza│ siΩ sam cz│owiek, dla kt≤rego szczΩ╢cia budowano ten system. Mimo zachΩt ze strony rz▒dz▒cych - w pa±stwowej gospodarce nie czuje siΩ on w│a╢cicielem pa±stwowego maj▒tku. Jego zarobki nie odzwierciedlaj▒ jego wk│adu pracy. W przeciwie±stwie do prywatnego w│a╢ciciela nie ponosi on odpowiedzialno╢ci finansowej za swoje decyzje. Cz│owiek taki ma zapewnione minimum potrzebne do ┐ycia, ale gdyby zechcia│ mieµ co╢ wiΩcej, to „dobroczynne” pa±stwo odbierze mu nadwy┐ki i przeka┐e innym - zostawiaj▒c pewn▒, niema│▒ czΩ╢µ sobie. System pa±stwowej opieki wychowa│ w│a╢ciwy sobie typ cz│owieka, kt≤ry nie podejmuje ryzyka, kt≤remu na niczym nie zale┐y, kt≤ry ┐yje na pa±stwowym „garnuszku” i o nic nie musi siΩ staraµ. Problem zaczyna siΩ wtedy, gdy pa±stwu zaczyna brakowaµ pieniΩdzy na utrzymanie tego systemu. Gdy wiΩkszo╢µ bierze pieni▒dze, a mniejszo╢µ ich utrzymuje - dochodzi do kryzysu. Pa±stwo - co prawda - mo┐e dodrukowaµ pieni▒dze, ale nie ma ju┐ komu produkowaµ, gdy┐ ludzie nauczeni przez pa±stwo otrzymywania wszystkiego prawie za darmo, wcale nie garn▒ siΩ do pracy. Taka jest ludzka natura. Rozwi▒zaniem tego problemu sta│a siΩ prywatyzacja, czyli zmiana bli┐ej nie okre╢lonego, pa±stwowego w│a╢ciciela na konkretn▒ osobΩ, kt≤ra w naturalny spos≤b bΩdzie dba│a o sw≤j maj▒tek. Prywatny w│a╢ciciel nie bΩdzie siΩ ba│ ryzyka inwestycji przynosz▒cych du┐e korzy╢ci . Je┐eli on odniesie sukces, to bΩdzie to tak┐e sukces tych, kt≤rzy z nim wsp≤│pracuj▒. Ich wsp≤lny wysi│ek zostanie nagrodzony i stanie siΩ przyczynkiem do nastΩpnych przedsiΩwziΩµ. Je┐eli pa±stwo (w formie podatk≤w) nie odbiera zbyt wielu wytworzonych w ten spos≤b d≤br, wtedy taki przedsiΩbiorca staje siΩ osob▒, kt≤ra popycha innych do pracy. Kraj zaczyna wychodziµ z kryzysu. Taki proces zaszed│ na wielk▒ skalΩ w Wielkiej Brytanii za czas≤w Margaret Thatcher. Jednak prywatyzacja brytyjskiego przemys│u nie oby│a siΩ bez przeszk≤d. Pani premier mog│a prywatyzacjΩ zapocz▒tkowaµ, wystawiaj▒c na sprzeda┐ takie pa±stwowe kolosy jak British Gas (rafinerie) czy British Steel (hutnictwo). Mieszka±cy Wielkiej Brytanii natomiast musieli podj▒µ wysi│ek ich wykupienia i doprowadzenia do sytuacji, gdy zaczn▒ przynosiµ zyski. Zmniejszono podatki, przeprowadzono deregulacje i pozwolono na wej╢cie miΩdzynarodowej konkurencji. Na pocz▒tku by│o du┐o optymizmu, ale do sukcesu sam optymizm nie wystarczy. Aby osi▒gn▒µ spodziewany zysk, trzeba w przedsiΩwziΩcie w│o┐yµ du┐o pracy i wysi│ku. A po latach „zatruwania” umys│≤w socjalistycznymi ideami pa±stwa opieku±czego trzeba by│o siΩ na nowo uczyµ w trudnych warunkach wolnego rynku. Jednak z biegiem czasu popularno╢µ pani premier i jej programu znacznie zmala│a, a to ze wzglΩdu na chwilowo rosn▒ce bezrobocie. Nie wiadomo, co by siΩ sta│o, gdyby pod koniec jej pierwszej kadencji nie wybuch│a wojna o Falklandy. Szybkie zwyciΩstwo spowodowa│o znaczny wzrost optymizmu i wiary w sw≤j sukces Brytyjczyk≤w. Pani Thatcher zosta│a po raz drugi wybrana premierem i mog│a spokojnie kontynuowaµ swoj▒ politykΩ. Po piΩciu latach jej reformy zaczΩ│y przynosiµ owoce. DziΩki masowej prywatyzacji gospodarka brytyjska zaczΩ│a pierwszy raz od d│u┐szego czasu przynosiµ zyski i coraz prΩ┐niej siΩ rozwijaµ, wch│aniaj▒c licznych bezrobotnych. Po tym sukcesie uda│o siΩ jej rozgromiµ potΩ┐ne zwi▒zki zawodowe g≤rnik≤w i drukarzy oraz sprzedaµ dziesi▒tki tysiΩcy mieszka± komunalnych tym, kt≤rzy w nich mieszkali. Na fali gospodarczych sukces≤w Margaret Thatcher zosta│a trzeci raz z rzΩdu wybrana premierem. Za│o┐eniem jej polityki by│o oparcie siΩ na cz│owieku, jego umiejΩtno╢ciach i chΩci zysku, kt≤re s▒ wykorzystywane do budowania pomy╢lno╢ci wsp≤lnoty, w kt≤rej ┐yje. W przeciwie±stwie do Keynesa i Atlee, kt≤rzy za podstawΩ swoich poczyna± przyjΩli wszechmocne pa±stwo i jego urzΩdnik≤w, Margaret Thatcher potrafi│a zaufaµ cz│owiekowi i jego zdolno╢ci rozwi▒zywania problem≤w. Pewnie dlatego sta│a siΩ ona obok Ronalda Reagana symbolem i wzorem dla tych, kt≤rzy pragn▒ prawdziwej wolno╢ci. Miros│aw Walukiewicz
Historia | Pogl▒dy | Wywiady
| Heraldyka | Religia i polityka
| Polska daleka i bliska
|
Data publikacji
|
|
|
||||
|
|
|
