Dlaczego XML wart jest uwagi? Pierwszy dokument XML Sprawa ogonkowa, czyli Unicode Narzędzia Zasoby online

Przekształcanie i oglądanie danych XML

Język XSL (który sam jest aplikacją XML) pozwala przekształcać dane XML na podstawie czegoś w rodzaju szablonu. Korzystając z tego narzędzia możesz dane przegrupowywać i wybierać. Możesz je także przygotować do wizualnego przeglądania.

Arkusze XSLT, czy może XSL?

Na standard XSL składa się język samych przekształceń (XSLT) i język opisu graficznego. Ponieważ opis graficzny XSL nie jest przez żadną z powszechnie używanych przeglądarek internetowych obsługiwany, do prezentacji danych używa się HTML'a, lub jego młodszego brata - XHTML'a. Cała rzecz opiera się na automatycznym poumieszczaniu danych pobranych z dokumentu XML, w wynikowym pliku HTML. Taki plik HTML służy do prezentacji wybranych w trakcie przekształceń XSLT danych. Ta technika nadaje się wyśmienicie do prezentowania danych w Internecie. Z jednej strony umożliwiamy programom pobranie samych danych, z drugiej serwujemy czytelnikowi ładnie graficznie przygotowane dane. Co więcej, dane te można także zmusić do interakcji z użytkownikiem. Cały czas możemy przecież mieć do nich dostęp.

Arkusz i dane

Arkusze stylów XSL mogą być osobnymi plikami, które za pomocą odpowiedniej deklaracji w prologu przypisuje się dokumentom z danymi. Oczywiście jednego arkusza stylów można używać do przekształceń wielu plików z danymi tworzącymi tę samą strukturę. Tak naprawdę, korzystając z tego, że arkusze stylów są „zorientowane” na elementy i inne „węzły” dokumentu XML, można wybiórczo przekształcać poszczególne „węzły” z danymi. Oczywiście najczęściej jest nim po prostu korzeń dokumentu.

Ważne jest, aby korzeń nie został pomylony z głównym elementem. Korzeń zawiera cały dokument. Nie tylko element główny, ale także prolog. W hierarchii znajduje się więc najwyżej.

Oto, jak powinna wyglądać deklaracja dołączająca arkusz XSL. Umieszczana oczywiście w prologu dokumentu z danymi:

Gdzie „default.xsl” jest nazwą pliku z arkuszem XSL.

To jest najprostszy sposób powiązania XML z XSL. Jeśli otworzymy plik XML z taką deklaracją i oczywiście danymi, to przeglądarka wczyta arkusz stylów, przetworzy dane a efekty wyświetli tak samo, jak wyświetla pliki HTML.

Jeżeli używasz przeglądarki Internet Explorer 5, czyli jedynej, która potrafi korzystać z XSL, powinieneś zamienić w powyższej deklaracji wartość parametru „type” z „text/xml” na „text/xsl”. W przeciwnym wypadku nie będzie ona wiedziała, że chodzi o arkusz XSL. Wersja 6.0 powinna już zachowywać się poprawnie, bez takich „zachcianek”.

Niestety, z Internet Explorerem 5 jest jeszcze trochę podobnych, jak opisany w ramce, problemów. W związku z tym nęcącą alternatywą jest użycie jednego z samodzielnych procesorów XSL, które podobnych komplikacji nie stwarzają. Oczywiście traci się wtedy sporo, bo uzyskiwany jest „zwykły” dokument HTML. Na razie zapraszam do korzystania z Internet Explorera i dołączanych, zewnętrznych arkuszy stylów, możliwości wcale nie są małe.

Zupełnie nieciekawe uwagi: a co na to wszystko style CSS?

Znane z języka HTML Kaskadowe Arkusze Stylów (CSS) mogą być wykorzystywane także razem z XML'em. Arkusze CSS składają się ze zbioru reguł opisujących wygląd poszczególnych elementów w przeglądarce. I to cała filozofia CSS. Nie ma więc tu mowy o wybieraniu poszczególnych danych, czy choćby o wyświetlaniu wartości atrybutów. W zamian, otrzymujesz możliwość oglądania twoich dokumentów zarówno w przeglądarce Internet Explorer 5, jak i Netscape 6.

Jeżeli jesteś zainteresowany użyciem CSS, możesz skorzystać z dostępnych w polskim Internecie bardzo dobrych materiałów. Ich spis znajdziesz w rozdziale „Zasoby”. Teraz zaprezentuję tylko przykładowe połączenie arkusza CSS i dokumentu XML, wraz z wynikiem w przeglądarce.

Zwróć uwagę na pierwszy wiersz. Zawiera on deklarację dołączająca arkusz CSS. Różnica między deklaracją arkusza XSL, polega na różnej wartości parametru „type”.

Oto arkusz CSS zawierający zbiory reguł dla trzech elementów dokumentu:

Tak to razem wygląda w przeglądarce:

Przeglądarka Netscape/Mozilla 6 i plik produktywnosc.xml

Wróćmy jednak do XSL. Może jest trochę bardziej skomplikowany, ale ma znacznie większe możliwości.

Struktura arkusza XSL

Główny element każdego arkusza XSL to „xsl:stylesheet”. Jego podstawowym, wymaganym w zależności od parsera atrybutem jest „version” - aktualnie „1.0”. Ma on także atrybut xmlns:xsl, który odpowiada za lokalizację dokumentu z przestrzenią nazw dla XSLT. Co to takiego przestrzeń nazw, dowiesz się w następnym rozdziale. Ważne jest teraz, że w związku z koniecznością identyfikacji poleceń XSLT, muszą być one poprzedzane jakimś przedrostkiem. Najczęściej jest nim po prostu „xsl:”.

Arkusz XSL musi zawierać reguły, które będą pasowały do węzłów elementu źródłowego. Musisz zawsze pamiętać, że dokument źródłowy jest traktowany jako drzewo elementów, atrybutów i innych węzłów. Ale skupmy się na samym arkuszu. Wewnątrz jego głównego elementu „xsl:stylesheet” mogą znajdować się podelementy - sekcje „xsl:template”. Wybierają one określone przez atrybut „match” węzły przetwarzanego dokumentu źródłowego. Z wyselekcjonowanych w ten sposób węzłów już można pobrać (i wstawić do wyniku) dane, można je także skierować do dalszego przetwarzania, poprzez umieszczenie dyrektywy „xsl:apply-templates”. Po jej spotkaniu parser zatrzyma obsługę bieżącej sekcji „xsl:template” i zacznie szukać nowej, odpowiadającej węzłom-dzieciom bieżącego taga. Kiedy wsztkie węzły-dzieci już przetworzy, to wróci do pierwotnej sekcji „xsl:template”. Oczywiście węzły-dzieci mogą zawierać własne węzły-dzieci, które również mają własne sekcje „xsl:template”. Oto przykładowy, bardzo prosty kod:

Jeśli w sekcji „xsl:template” nie zastosujesz polecenia „xsl:apply-templates”, to żadne nie przekształcone dotychczas podelementy bieżącego elementu nie zostaną przekształcone, nawet jeśli są odpowiadające im inne sekcje „xsl:template”.

Ten dokument zawiera dokładnie jedną sekcję „xsl:template”. Wartością jej parametru „match” jest „/”, co oznacza korzeń dokumentu (tak, korzeń też jest węzłem). Oczywiście procesor XSL zawsze przejdzie do takiej sekcji „xsl:stylesheet” i to na samym początku przetwarzania każdego dokumentu XML. Jest tak dlatego, że w strukturze dokumentu XML zawsze najwyżej znajduje się korzeń. Jak widać, wprawdzie w tej sekcji „xsl:template” jest instrukcja „xsl:apply-templates”, ale mogło by jej tam w ogóle nie być. Dlaczego? Procesor i tak nie znajdzie innych sekcji „xsl:template”, bo ich po prostu nie ma. Jeśli użyjemy takiego prostego arkusza stylów, to wynikem przekształceń absolutnie każdego poprawnie sformatowanego dokumentu XML będzie:

Jak widać, tagi nie poprzedzone prefiksem „xsl:”, zostaną po prostu umieszczone w dokumencie wynikowym. Ważne jest, że nawet jeśli przeprowadzasz tranformacje do HTML, musisz pamiętać o zachowaniu składni XML (w uproszczeniu można więc przyjąć, że zamiast HTML'a będziesz używać XHTML'a).

Jeśli do przekształceń chcesz użyć Internet Explorera 5 (plik XML chcesz wyświetlać bezpośrednio), to zamień wartość parametru „xmlns:xsl” na „http://www.w3.org/TR/WD-xsl”. W przeciwnym razie przeglądarka nie zrozumie poleceń XSL. Internet Explorer 6 ma już zachowywać się poprawnie.

Spróbujmy teraz przeprowadzić transformację konkretnego dokumentu:

Występują w nim następujące węzły: korzeń, element „dokument”, jego parametr „tytuł” oraz dwa elementy „par”. Wszystkie interesujące nas dane należą do elementu „dokument”, więc to on będzie pierwszym celem instrukcji „xsl:template”:

Jak widzisz, w atrybucie „match” umieściłem po prostu nazwę szukanego elemnetu „dokument”. Po jego odnalezieniu do wyniku zostanie wstawione trochę kodu HTML (dwa otwierające znaczniki), następnie procesor XSL wykona instrukcję „xsl:apply-templates”, czyli będzie próbował przetwarzać elementy potomne i na koniec ponownie wstawi trochę kodu HTML (tym razem dwa zamykające znaczniki).

Teraz zajmiemy się „wyciągnięciem” z dokumentu wszelkich możliwych danych. Za pobieranie rozmaitych wartości odpowiada instrukcja „xsl:value-of”, która posiada jeden parametr - „select”. Określa on, co ma zostać pobrane. Bieżący węzeł oznacza tutaj „.”. Aby wstawić zawartość jakiegoś podelementu, po prostu wpisz do parametru „select” jego nazwę. Jeśli chcesz wstawić wartość atrybutu, podaj jego nazwę, poprzedzoną znakiem „małpy”. Kiedy ścieżka zawiera więcej niż jeden element (czy np. atrybut i podelement), oddzielaj wszystko znakami „/”.

W przypadku pobierania wartości bieżącego węzła, w zależności od specyfikacji oraz procesora XSL, będziesz mógł parametr „select” pominąć. Nie jest to jednak zalecane, bo ogranicza przenośność twojego kodu.

Oto uzupełniony arkusz XSL. Zwróć uwagę na instrukcje „xsl:value-of”:

Oczywiście po odczytaniu polecenia „xsl:apply-templates”, procesor XSL przejdzie do pierwszej odpowiadającej elementowi „par” (bo to kolejny element w dokumencie źródłowym) sekcji „xsl:template” (tutaj: druga sekcja tego typu). Oto kod wynikowy:

…w przeglądarce:

Przeglądarka Internet Explorer i wczytany z pliku HTML wynik przekształceń

Tyle wystarczy, jeśli przekształcasz dokument za pomocą jednego z zewnętrznych, zgodnych ze specyfikacją parserów. Jeśli zaś korzystasz z przekształceń „w locie” Internet Explorera 5 i być może jeszcze innych, bardziej wymagających procesorów, to zawsze musisz uwzględnić korzeń dokumentu. Więc aby arkusz działał także z tą przeglądarką, powinieneś dodać na samym jego początku sekcję „xsl:template” z atrybutem „match” równym „/” (jak pamiętasz, oznacza to korzeń), która zawiera instrukcję „xsl:apply-templates”. Oto ostateczny, bardziej uniwersalny arkusz:

Warto w tym miejscu przypomnieć, że arkusz będzie działał z przeglądarką Internet Explorer 5 tylko wtedy, gdy zastosujesz odpowiednią wartość parametru xmlns:xsl, wskazując na szkic roboczy, a nie wersję finalną XSLT (patrz: druga ramka, w tym podrozdziale).

xsl:for-each i inne dziwactwa

Jeśli chcesz po kolei przekształcać wszystkie elementy spełniające dany warunek, możesz użyć polecenia „xsl:for-each”. Posiada ono atrybut „select”, który określa, co ma zostać przekształcone. Dla przykładu:

Kod z wydruku powyżej pobierze po kolei wszystkie zawartości znajdujących się wewnątrz elementu „dokument” elementów „par” i umieści je między znacznikami „p”.

Podczas wyboru węzłów do przekształceń dostępne są wieloznaczniki. Pozwalają one tworzyć reguły domyślne, których stosowanie daje gwarancję, że żaden element z dokumentu źródłowego nie zostanie pominięty. Bez znaczenia, jakie on zajmuje miejsce w strukturze. Podstawowym symbolem wieloznacznym jest „*”. Można go oczywiście użyć w atrybucie „match” sekcji „xsl:template”. Jeśli chcesz aby reguła działała także dla korzenia, możesz użyć symbolu „/”:

Podobne „czary” można wyczyniać dla węzłów z samymi danymi - dla zawartości tekstowych należy zastosować „text()”, a dla atrybutów „*” poprzedzoną znakiem „małpy”. Razem daje to „text()|@*”. Jeśli rzecz dodatkowo uzupełnimy o automatyczne wstawianie bieżących wartości, to otrzymamy:

Jeszcze jeden fascynujący przykład!

Zbudujmy przykładowy arkusz pokazujący dane z prezentowanego w drugim rozdziale pliku „ludzie.xml”:

Tym razem zaczniemy od uwzględnienia korzenia, a w obsłudze elementu „ludzie” dodamy trochę kodu HTML:

Pora na właściwe dane - element „człowiek”. Można zastosować proste przejście do obsługi elementów potomnych (które i tak później trzeba obsłużyć):

Ale nie ma takiej potrzeby. Wszystko można wykonać w jednej sekcji, posługując się tylko instrukcją „xsl:value-of”. Oto uzupełniony kod:

I wynik jego działania:

Przeglądarka Internet Explorer i plik ludzie.xml

Właściwie wszystko byłoby w porządku, gdyby nie fakt, że adresy z dwóch ostatnich komórek nie są aktywne. Jak je uaktywnić? Oczywiście umieszczając wewnątrz HTML'owego odsyłacza - elementu „A”. Pojawia się jednak problem. Jedyną instrukcją umożliwiającą pobranie danych z dokumentu źródłowego jest „xsl:value-of”. Żeby odsyłacz działał, musimy tę instrukcję wstawić w jego parametrze „href” (cel). Ale jak? Przecież wewnątrz atrybutów nie można umieszczać znaczników. Rozwiązaniem są zmienne (a często to właściwie stałe) XSL, deklarowane poprzez „xsl:variable”:

Zmienne XSL nie są poprawnie interpretowane przez przeglądarkę Internet Explorer 5. Na szczęście parser MSXML4 (z IE6) już je bez problemów obsługuje. Pozostaje więc używać jednego z „autonomicznych” procesorów XSL i czekać na upowszechnienie się Internet Explorera 6.

Widoczny powyżej kod przypisuje zmiennej „poczta.url” wartość podelementu o nazwie „poczta”, poprzedzoną prefiksem „mailto:”. Aby teraz wstawić do atrybutu wartość zmiennej „poczta.url”, należy użyć formuły „{$poczta.url}”. Natomiast aby umieścić wartość zmiennej w tekstowej zawartości znacznika, należy skorzystać ze „zwykłego” polecenia „xsl:value-of”. W jego parametrze „select” trzeba wpisać poprzedzoną znakiem dolara nazwę zmiennej. Oto nowa sekcja obsługi elementu „człowiek”:

Wyjściem z sytuacji jest także użycie „xsl:attribute”. Zmienne XSL są tu jednak o tyle lepsze, że pozwalają na wielokrotne wstawienie wartości bez wielokrotnego jej odczytywania. [Adres musi być tutaj wstawiany po dwa dwa razy - raz do zawartości znacznika „A” i raz do jego paramtru „href”.] O instrukcji „xsl:attribute” będzie mowa jeszcze w tym podrozdziale.

Hm…, przydałoby się jeszcze wyróżnić jakoś rekordy zawierające fikcyjne dane. Powiedzmy, zmienić dla nich kolor tła na szary. Aby procesor XSL wiedział co jest rekordem z fikcyjnymi danymi, musimy użyć instrukcji wyboru.

W XSL'u dostępne są dwie takie instrukcje. Pierwsza - prostsza - to „xsl:if”. W jej atrybucie „test” umieszcza się warunek, a wewnątrz kod wstawiony do wyniku w przypadku, gdy warunek przeszedł test pomyślnie. Dostępna jest także odrobinę bardziej skomplikowana instrukcja „xsl:choose”. Pozwala ona dokonać wyboru spośród kilku możliwości (jej podelementy „xsl:when”), a także wykonać działania, gdy żaden warunek nie zostanie spełniony (podelement „xsl:otherwise”), np.:

Jeśli więcej niż jeden warunek jest spełniony, to i tak wstawiona zostanie zawartość tylko pierwszej instrukcji „xsl:when” z prawdziwą wartością atrybutu „test”.

Nam jednak wystarczy prostsza intrukcja „xsl:if”. Użyjemy także, wspomnianej już, specjalnej instrukcji do tworzenia atrybutów - „xsl:attribute”. Umieszcza się ją wewnątrz elementu, który ma zawierać atrybut. Oto przykład użycia do tworzenia parametru „src” HTML'owego znacznika „IMG” (wstawianie grafiki):

Jak widać, parametr „name” instrukcji „xsl:attribute” zawiera nazwę tworzonego atrybutu. Natomiast treść parametru znajduje się w zawartości tej instrukcji. Oto kod sprawdzający, czy atrybut „dane” ma wartość „fikcyjne”. Jeśli tak, to do elementu „tr” zostanie dodany parametr zmieniający kolor tła:

Kod ten nie zadziała w Internet Explorerze. Przyczyną są problemy w obsłudze zapytania z parametru „test”. Niestety nawet najnowsza wersja pasera Microsoft'u (MSXML4) nie jest w stanie tego zinterpretować.

Tak oto będzie więc wyglądać udoskonalona sekcja obsługi elementu „człowiek”:

Podgląd wygenerowanego pliku HTML:

Opera i wczytany z pliku HTML wynik przekształceń