Mini leksykon komputerowy

CzΩsto spotykamy siΩ z nazwami i okre╢leniami, kt≤rych znaczenia nie znamy i nie wiemy „z czym to siΩ je”.
Mo┐e te kr≤tkie opisy rozja╢ni▒ Wam choµ trochΩ w g│owie i rozwiej▒ w▒tpliwo╢ci:

ADSL - Asynchroniczne cyfrowe │▒cze abonenckie. Technologia umo┐liwiaj▒ca przesy│anie du┐ych ilo╢ci danych normalnymi liniami telefonicznymi. ADSL oferuje przepustowo╢µ 1.5- 9 Mbps przy odbiorze i 16 - 640Kbps przy wysy│aniu. Aby skorzystaµ z dobroci ADSL potrzebne s▒ specjalne modemy.

AGP - Accelerated Graphic Port - Nowy interfejs opracowany przez Intela dla kart graficznych w komputerach klasy IBM-PC. Do tej pory magistrala PCI by│a przys│owiowym w▒skim gard│em dla tych, kt≤rzy wymagali naprawdΩ du┐ej wydajno╢ci graficznej, zw│aszcza w grafice tr≤jwymiarowej. AGP jest now▒ magistral▒ skonstruowan▒ specjalnie z my╢l▒ o kartach graficznych du┐ej wydajno╢ci i stanowi oddzieln▒ czΩ╢µ karty graficznej w komputerach PC. AGP daje karcie graficznej m.in. bezpo╢redni dostΩp do pamiΩci operacyjnej oraz mo┐liwo╢µ jej u┐ywania dla tr≤jwymiarowych efekt≤w specjalnych, takich jak teksturowanie, z-buffer, czy alfa-blending. PrΩdko╢µ przesy│ania danych w tej magistrali zwiΩkszona zosta│a do 133MHz. Dla por≤wnania - prΩdko╢µ magistrali PCI wynosi 66MHz. AGP to magistrala fizycznie oddzielona od PCI. Jest przeznaczona dla kart graficznych i dlatego nie zastΩpuje PCI.

Alpha Blending - W grafice tr≤jwymiarowej mieszanie tekstur, w kt≤rym obliczanie perspektyw wykonane s▒ dla obu mieszanych tekstur.

ASP - Active Server Page. Standard Microsoft interaktywnych stron sieci Web umo┐liwiaj▒cy pobieranie danych z baz danych i innych program≤w.

ATX - Specjalny format p│yty g│≤wnej komputera. Elementy p│yty ATX s▒ lepiej rozmieszczone, ni┐ na jej poprzedniczce - p│ycie Baby AT.

ATM - Bardzo szybka sieciowa technologia przesy│ania informacji, przeznaczona zar≤wno dla sieci LAN, jak i WAN. ATM posiada bardzo du┐▒ szeroko╢µ pasma, dlatego nadaje siΩ np. do bezpo╢redniego przekazu wizji, g│osu i danych. ATM jest definiowana przez standard BISDN (szerokopasmowy ISDN). PrΩdko╢µ przesy│ania danych w ATM mo┐na regulowaµ w przedziale 155 - 622 Mbps.

Baby AT - Specjalny format komputerowej p│yty g│≤wnej. Jest to format najbardziej rozpowszechniony, aczkolwiek nowe komputery u┐ywaj▒ ju┐ nowocze╢niejszego formatu ATX.

BIOS - Modu│ zawieraj▒cy szereg podstawowych procedur, kt≤re zazwyczaj zapisane s▒ w pamiΩci ROM komputera. W BIOS-ie znajduj▒ siΩ miΩdzy innymi kody programowe, kt≤re uruchamiane w momencie w│▒czenia komputera, dbaj▒ o wczytanie systemu operacyjnego.

BISDN- szerokopasmowa sieµ ISDN. Umo┐liwia przesy│anie danych do abonent≤w przewodem optycznym z prΩdko╢ci▒ 51, 155 i 622 Mbps, a czasami nawet 2.4Gbps.

BNC - Specjalna wtyczka u┐ywana przy │▒czeniu komputer≤w kablem koncentrycznym.

Buffor Z - W grafice 3D bufor stosowany do przechowywania informacji na temat po│o┐enia punkt≤w na osi Z. Bufforu Z u┐ywa siΩ do por≤wnania ze sob▒ po│o┐enia poszczeg≤lnych punkt≤w. Na tej podstawie podejmuje siΩ decyzjΩ, czy punkt z danej perspektywy powinien byµ wy╢wietlany (je┐eli punkt znajduje siΩ z ty│u obiektu, nie ma sensu jego wy╢wietlania).

Call Back - W telekomunikacji funkcja dzia│aj▒ca w nastΩpuj▒cy spos≤b: modem, z kt≤rym chcemy siΩ po│▒czyµ, odbiera to po│▒czenie, a po chwili je przerywa, aby po kilku sekundach oddzwoniµ do nas, tym razem na koszt us│ugodawcy.

CGI - Specyfikacja przesy│ania danych pomiΩdzy serwerem WWW a programem CGI. Program CGI mo┐e byµ napisany jakimkolwiek jΩzykiem programowania, ale w spos≤b umo┐liwiaj▒cy akceptacjΩ i zwrot danych zgodnie ze specyfikacj▒ CGI. Przyk│adowymi jΩzykami programowania mog▒ byµ C lub Perl. 

Cieniowane Gourauda - Algorytm u┐ywany w grafice 3D do uwydatniania przy pomocy efekt≤w ╢wietlnych formy i perspektywy obiektu.

CMOS - Rodzina uk│ad≤w scalonych z komplementarnym tranzystorem polarnym, o mniejszej ni┐ CHMOS szybko╢ci dzia│ania. Okre╢lenie CMOS dotyczy zar≤wno rodzaju materia│u, jak i technologii u┐ywanej do produkcji uk│ad≤w scalonych o ma│ym zu┐yciu pr▒du. W komputerach PC jest to pamiΩµ s│u┐▒ca do przechowywania informacji o konfiguracji komputera. 

DDC - Display Data Channel - Standard umo┐liwiaj▒cy komunikacjΩ pomiΩdzy kart▒ graficzn▒ i ekranem. Karta graficzna ma w ten spos≤b mo┐liwo╢µ oceny maksymalnej czΩstotliwo╢ci od╢wie┐ania, jak▒ jest w stanie zapewniµ ekran monitora i dostosowaµ siΩ do niego.

DIMM - Dual In-Line Memory Module - Ma│a p│ytka drukowana, na kt≤rej zamontowane s▒ uk│ady pamiΩci RAM. P│ytka instalowana jest do gniazda na p│ycie g│≤wnej. Modu│y DIMM u┐ywane s▒ w instalacji pamiΩci dodatkowej, nie tylko w komputerach. W przeciwie±stwie do modu│≤w SIMM, modu│y DIMM maj▒ wprowadzenia po obu stronach modu│u. Zalet▒ modu│≤w DIMM jest to, ┐e mo┐na je instalowaµ pojedynczo zamiast parami, tak jak to jest w przypadku modu│≤w SIMM.

DB-25 - DwudziestopiΩciopinowa wtyczka s│u┐▒ca do │▒czenia kabla RS-232C z gniazdem RS0232C.

Direct3D - CzΩ╢µ sterownika DirectX. Programowy interfejs u┐ytkownika (API) przyspieszaj▒cy grafikΩ tr≤jwymiarow▒, gdy┐ umo┐liwia bezpo╢redni▒ manipulacjΩ w karcie graficznej. Direct3D u┐ywany jest m.in. w grach i programach multimedialnych.

Direct3DSound - CzΩ╢µ sterownika DirectX pojawiaj▒ca siΩ w jego wersji 3.0. Programowy interfejs u┐ytkownika (API) pozwalaj▒cy tw≤rcom gier i program≤w multimedialnych na bezpo╢redni dostΩp do karty d╝wiΩkowej. W ten spos≤b nie trzeba ju┐ pisaµ program≤w obs│ugi dla ka┐dej karty d╝wiΩkowej. U┐ycie tego sterownika pozwala na osi▒gniΩcie tr≤jwymiarowych efekt≤w d╝wiΩkowych, przy u┐yciu tylko dw≤ch g│o╢nik≤w.

DirectDraw - CzΩ╢µ sterownika DirectX. Programowy interfejs u┐ytkownika (API) przyspieszaj▒cy grafikΩ dwuwymiarow▒ poprzez umo┐liwienie bezpo╢redniej manipulacji w karcie graficznej.

DirectInput - CzΩ╢µ sterownika DirectX. Programowy interfejs u┐ytkownika (API) wspomagaj▒cy obs│ugΩ joystick≤w i innych jednostek sterowania.

DirectPlay - CzΩ╢µ sterownika DirectX. Programowy interfejs u┐ytkownika (API), kt≤ry przy pomocy funkcji sieciowych system≤w Windows9x/NT umo┐liwia kilku osobom po│▒czonym modemami lub sieci▒ grΩ.

DirectX - Wsp≤lna nazwa szeregu rozwi▒za± i rozszerze± dla system≤w Windows9x i NT. DirectX daje tw≤rcom gier i program≤w multimedialnych mo┐liwo╢ci osi▒gniΩcia takiej samej wydajno╢ci, jak▒ daje bezpo╢redni dostΩp np. do karty graficznej, czy d╝wiΩkowej, ale bez potrzeby tworzenia oprogramowania dla ka┐dej karty osobno. Programi╢ci mog▒ zamiast tego tworzyµ swoje programy pod k▒tem obs│ugi przez interfejs DirectX. Programy tak zorientowane automatycznie dzia│aj▒ we wszystkich kartach posiadaj▒cych sterownik DirectX. 

DPI - Ilo╢µ punkt≤w na cal. Miara okre╢laj▒ca rozdzielczo╢µ drukarki. Dla zadowalaj▒cej jako╢ci drukowanego tekstu wymagana jest minimalna rozdzielczo╢µ 120dpi. 

DRAM - PamiΩµ dynamiczna o dostΩpie bezpo╢rednim. Najbardziej rozpowszechniony rodzaj pamiΩci operacyjnej komputera. Dla przedstawienia jednego bitu u┐ywa kondensatora i tranzystora. PamiΩµ ta jest dynamiczna, gdy┐ kondensator, zawieraj▒cy zaimplementowan▒ warto╢µ bitu, bardzo szybko siΩ roz│adowuje. Dlatego te┐, ┐eby unikn▒µ utratΩ informacji, niezbΩdne jest wczytywanie i odczytywanie ka┐dego bitu w pamiΩci kilkaset razy na sekundΩ.

DVD - Rodzaj no╢nika danych - dysk optyczny wielko╢ci▒ i wygl▒dem przypominaj▒cy CD-ROM. Pojemno╢µ dysku DVD jest du┐o wiΩksza od pojemno╢ci CD-ROM-u. Pojemno╢µ jednej p│yty wynosi od 4.7Gb do 17Gb (p│yty dwustronne). 

Ethernet - sieµ lokalna opracowana przez Xerox, Digital i Intel w 1976 roku. NajczΩ╢ciej u┐ywany dzisiaj rodzaj sieci lokalnej. Istnieje kilka rodzaj≤w sieci Ethernet. 

FTP - File Transfer Protocol - Protok≤│ komunikacyjny pozwalaj▒cy na │▒czenie siΩ przez Internet z innymi komputerami i wykonanie pewnych dzia│a±, np. przegl▒danie zawarto╢ci poszczeg≤lnych katalog≤w, kopiowanie plik≤w.

FAT - Tablica alokacji plik≤w, u┐ywana m.in. przez MS-DOS do okre╢lania fizycznego po│o┐enia plik≤w na dysku. FAT jest list▒ informuj▒c▒, kt≤re klastry dysku twardego lub dyskietki s▒ u┐ywane, a kt≤re wolne. 

FAT32 - 32 bitowa wersja tablicy alokacji plik≤w, kt≤ra jest w stanie pracowaµ z dyskami o pojemno╢ci do 2TB.

FireWire / IEEE 1394 - szybkie │▒cze szeregowe opracowane w celu zast▒pienia port≤w szeregowych i r≤wnoleg│ych komputera PC. Aktualnie istniej▒ │▒cza o prΩdko╢ci przesy│ania 100, 200 i 400Mbps, ale opracowany jest zestaw uk│ad≤w scalonych umo┐liwiaj▒cy prΩdko╢µ przesy│ania do 1Gbps.  

HTTP - HyperText Transfer Protocol - Podstawowy protok≤│ u┐ywane przez sieµ WWW. HTTP definiuje spos≤b, w jaki formatowane i przesy│ane s▒ komunikaty. Okre╢la r≤wnie┐ spos≤b, w jaki serwery sieci Web i przegl▒darki sieci Web powinny reagowaµ na polecenia.

IMAP - Protok≤│ dla pobierania komunikat≤w poczty elektronicznej. Ostatnia wersja IMAP4 odpowiada protok≤│owi PO3, ale udostΩpnia r≤wnie┐ pewne dodatkowe funkcje. IMAP, podobnie jak POP, u┐ywa protoko│u SMTP do komunikacji pomiΩdzy klientem poczty elektronicznej i serwerem tej┐e poczty.

JavaScript - JΩzyk skrypt≤w opracowany przez Netscape, by umo┐liwiµ tw≤rcom stron w sieci Web poszerzenie funkcjonalno╢ci stron przez nich tworzonych. JavaScript posiada wiele tych samych mo┐liwo╢ci co jΩzyk Java, ale jest opracowany niezale┐nie od tego ostatniego. 

LAN - Local Area Network - Sieµ │▒cz▒ca ze sob▒ komputery znajduj▒ce siΩ niedaleko siebie, zazwyczaj w jednym budynku. U┐ywana jest do przesy│ania ni▒ danych pomiΩdzy komputerami i innymi urz▒dzeniami. Poprzez sieµ uzyskuje siΩ dostΩp do drukarek i innych zasob≤w. Sieµ posiada r≤┐n▒ topologiΩ : gwie╝dzist▒ (Starlan), pier╢cieniow▒ (Token Ring) i szeregow▒ (Ethernet).

MMX - MultiMedia eXtensions - Szereg rozkaz≤w multimedialnych, kt≤re znajduj▒ siΩ w najnowszych procesorach Intela. Pierwszy stosuj▒cy MMX procesor wprowadzono na rynek 08.01.1997 r. Procesory MMX zawieraj▒ 57 instrukcji rozszerzaj▒cych dotychczasow▒ listΩ rozkaz≤w. »eby korzystaµ z zestawu rozkaz≤w MMX, oprogramowanie musi byµ napisane w okre╢lony spos≤b.

MIPS - Milion instrukcji na sekundΩ. Miara wydajno╢ci komputera. 

OCR - Optyczne rozpoznawanie tekstu. Metoda polegaj▒ca na wczytywaniu tekstu skanerem, przy jednoczesnym rozpoznawaniu tekstu skanerem, przy jednoczesnym rozpoznawaniu znak≤w tego tekstu i zapisaniu go na dysku twardym w postaci dokumentu tekstowego. 

OpenGL - Standard API dla grafiki 3D opracowany przez Silicon Graphics. OpenGL to alternatywa dla interfejsu programowego Direct3D firmy Microsoft, ale najczΩ╢ciej u┐ywane jest w profesjonalnym przetwarzaniu grafiki.

PGP - Pretty Good Privacy. Technika szyfrowania. Jedna z najbardziej rozpowszechniona, prosta i bezp│atna w u┐yciu.

PCI - Perheral Component Intercconnect - Magistrala danych skonstruowana przez Intela w celu zwiΩkszenia wydajno╢ci komputera. Magistrala PCI jest magistral▒ szybkiego przesy│ania danych pomiΩdzy procesorem i r≤┐nymi jednostkami w komputerze klasy IBM-PC, takimi jak: karta graficzna, muzyczna, kontrolery dysk≤w itp. Jednostki te mog▒ byµ zintegrowane z p│yt▒ g│≤wn▒ b▒d╝ nie. PCI jest 32 bitow▒ niezale┐n▒ od procesora magistral▒ po│▒czon▒ z zewnΩtrzn▒ magistral▒ danych (ISA lub EISA) za pomoc▒ uk│adu po╢rednicz▒cego - PCI-Bridge. W przeciwie±stwie do magistrali ISA, kt≤rej prΩdko╢µ przesy│ania danych wynosi tylko 5Mb/s, PCI mo┐e przesy│aµ dane z prΩdko╢ci▒ nie mniejsz▒ ni┐ 132Mb/s. PCI pracuje z czΩstotliwo╢ci▒ 33 lub 66MHz i umo┐liwia 32-bitow▒ transmisjΩ danych.

PPP - Standardowy protok≤│ komunikacji miΩdzy dwoma urz▒dzeniami w Internecie. PPP jest bardziej stabilny ni┐ starszy protok≤│ SLIP. Zawiera tak┐e lepsz▒ ni┐ ten ostatni korekcjΩ b│Ωd≤w. 

RAID - Tablica dysk≤w sk│adaj▒ca siΩ z dw≤ch lub wiΩcej wsp≤│pracuj▒cych ze sob▒ dysk≤w w celu zwiΩkszenia ich wydajno╢ci i redukcji b│Ωd≤w poprzez zastosowanie r≤┐nych poziom≤w zabezpieczenia pracy systemu. Gdy uszkodzeniu ulegnie jeden dysk, mo┐na go wymieniµ bez utraty danych. Gdy zainstalujemy nowy dysk, system sam automatycznie dba o to, jakie dane na nim zapisaµ. 

SCSI - Small Computer System Interface. Standard interfejsu s│u┐▒cy do przy│▒czenia do komputera urz▒dze± zewnΩtrznych, takich jak np. napΩd dysk≤w, napΩd CD-ROM, ... . Do adaptera SCSI mo┐na do│▒czyµ │a±cuch sk│adaj▒cy siΩ z siedmiu urz▒dze±. Adapter SCSI jest zazwyczaj kart▒ rozszerzeniow▒ montowan▒ na p│ycie g│≤wnej, chocia┐ w komputerach takich jak Macintosh kontrolery SCSI montowane s▒ fabrycznie na p│ycie g│≤wnej. 

SDRAM - Szybka pamiΩµ DRAM. Strumie± danych z i do pamiΩci mo┐e przep│ywaµ z prΩdko╢ci▒ magistrali procesora, co oznacza, ┐e mo┐na wykonaµ jedn▒ operacjΩ wej╢cia/wyj╢cia w ka┐dym cyklu zegara. Zwyk│y DRAM przesy│a│ dane z prΩdko╢ci▒ 50 - 100MBps, podczas gdy SDRAM mo┐e osi▒gn▒µ do 100MBps.

SGRAM - Rodzaj chip≤w pamiΩci u┐ywanych przez niekt≤re karty graficzne. Podobnie jak SDRAM, SGRAM potrafi zsynchronizowaµ siΩ z czΩstotliwo╢ci▒ taktowania szyny zewnΩtrznej procesora graficznego, wynosz▒ca do 100MHz. Oznacza to szybsze przesy│anie danych z i do procesora graficznego. W uk│adach SGRAM zastosowano tak┐e inne rozwi▒zania zwiΩkszaj▒ce prΩdko╢µ przesy│ania dla aplikacji wymagaj▒cych intensywnego przetwarzania graficznego. 

S-HTTP - Protok≤│ do chronionego przesy│ania tajnych danych w sieci Internet. Dane te s▒ szyfrowane. S-HTTP skonstruowany jest do przesy│ania kr≤tkich komunikat≤w, natomiast inny standard - SSL skonstruowany jest w spos≤b umo┐liwiaj▒cy zak│adanie chronionego po│▒czenia pomiΩdzy klientem i serwerem, kt≤rym mo┐na przesy│aµ nieograniczon▒ ilo╢µ danych.

T1 - Standard dostΩpu do sieci (WAN). Opracowany przez komitet organizacji ANSI, kt≤ry jest odpowiedzialny za opracowanie standard≤w telefonii cyfrowej, w tym ISDN. 

TCP/IP - Nazwa szeregu protoko│≤w komunikacyjnych u┐ywanych do komunikacji w Internecie. W│a╢ciwie s▒ to dwa r≤┐ne protoko│y - jeden warstwy sieciowej, a drugi warstwy transportowej modelu OSI. Zazwyczaj jednak okre╢lenia TCP/IP u┐ywa siΩ dla grupy protoko│≤w korzystaj▒cych z protoko│u IP. 

UPS - Urz▒dzenie zapewniaj▒ce zasilanie systemu wystarczaj▒co d│ugo, ┐eby m≤g│ on zostaµ wy│▒czony w spos≤b standardowy i ewentualnie utworzyµ kopiΩ zapasow▒. W zasadzie jest to bateria podtrzymuj▒ca napiΩcie.

USB - Universal Serial Bus - Interfejs pozwalaj▒cy do│▒czyµ do komputera urz▒dzenia peryferyjne, np. drukarkΩ, skaner, mysz, klawiaturΩ itp. USB opracowany zosta│ przez firmΩ Compaq, DEC, IBM, Intel, NEC, Microsoft, Northern Telecom. Poprawiona wersja standardu by│a gotowa 15 stycznia 1996 roku. USB pozwala do│▒czyµ 127 urz▒dze± zewnΩtrznych w szeregu z maksymaln▒ d│ugo╢ci▒ kabla pomiΩdzy nimi do 5 metr≤w. Najwy┐sz▒ prΩdko╢ci▒ transmisji wynosi 12Mb/s. Obecnie opracowywany jest interfejs USB2, kt≤rego przepustowo╢µ zosta│a zwiΩkszona do 420Mb/s.

WYSIWYG - What You See Is What You Get. Otrzymujesz to co widzisz. Oznacza to, ┐e to co w│a╢nie wykonujemy - formatujemy tekst, tworzymy stronΩ WWW, po zako±czeniu i uruchomieniu w programie przygotowanym do podgl▒du bΩdzie mia│o taki sam wygl▒d, jak podczas edycji.

C.D.N