Pismo SF FRAMLING. Numer 5 [pa┐dziernik-listopad 1999]

Wojciech Go│▒bowski

CzarnoksiΩ┐nicy z dziwacznego grodu

Klasyka, klasyka, klasyka...

Choµ z drugiej strony - je╢li przyj▒µ za klasykΩ dzie│a znane i cenione - mamy do czynienia co najwy┐ej ze starociami. Niniejszy tomik stanowi bowiem zbi≤r 24 opowiada± znamienitych autor≤w SF i fantasy, wspominaj▒c choµby I. Asimova, A.C. Clarke'a, U. Le Guin, T. Pratchetta czy H.G. Wellsa, publikowanych na przestrzeni lat 1906-1993 (w przewa┐aj▒cej czΩ╢ci przed latami 80-tymi).

Ca│o╢µ podzielona jest (bardzo umownie) na trzy czΩ╢ci, maj▒ce reprezentowaµ trzy dzia│y humoru w fantastyce:

1. Magowie i nie tylko: historie kosmicznego absurdu;
2. Miecze i magia: opowie╢ci fantasy heroicznej;
3. Astronauci i Obcy: jajcarska space opera.

Ka┐de z opowiada± poprzedzone jest obszern▒ notk▒ po╢wiΩcon▒ g│≤wnie autorowi danego dzie│a. O objΩto╢ci tych┐e notek niech ╢wiadczy fakt, i┐ w jednym przypadku jest ona d│u┐sza od w│a╢ciwego tekstu, a dodatkowo sama w sobie zawiera opowiadanie.

W swoim przyd│ugawym wstΩpie Redaktor opisuje swe dzie│o jako "zbi≤r najlepszych humorystycznych opowiada± fantastycznych napisanych przez ostatnie sto lat." C≤┐... Nie wrzucaj▒c wszystkiego do jednego wora - os▒d╝my po kolei.

CzΩ╢µ 1

Terry Pratchett  Teatr okrucie±stwa (Theatre of Cruelty), 1993, t│um. Piotr W. Cholewa - "do czasu" by│o jedynym opowiadaniem dziej▒cym siΩ w ╢wiecie Dysku, co zapewne by│o jedynym powodem zamieszczenia go w publikacji - samo w sobie bowiem jest (dla nieznaj▒cych reali≤w ╢wiata Dysku) ma│o zrozumia│e, w dodatku niezbyt ╢mieszne i jakby niedoko±czone; sprawia wra┐enie kawa│ka tekstu odrzuconego przez pisarza podczas tworzenia powie╢ci.

Lord Dunsany  W jaki spos≤b Nuth zamierza│ wypr≤bowaµ sw≤j kunszt na gnollach (How Nuth Would Have Practised his Art Upon the Gnoles), 1911, t│um. Andrzej Ziembicki - opowie╢µ pisana niemal przed wiekiem, kt≤ra jednak nic nie straci│a przez owe lata; mo┐na siΩ u╢miechn▒µ.

John Collier  Nie zna piek│o straszliwszej furii... (...nad w╢ciek│o╢µ zawiedzionej kobiety) (Hell Hath No Fury), 1951?, t│um. Zbigniew A. Kr≤licki - pierwszy tekst, przy kt≤rym u╢miech mo┐e byµ szeroki.

Henry Kuttner  Twonk (The Twonky), 1942, t│um. Jolanta Kozak - najd│u┐szy zamieszczony tekst; opowie╢µ niez│a, ale gdyby zosta│a napisana wsp≤│cze╢nie, raczej nie mia│aby szans na druk; ╢rednio ╢mieszna.

Eric Frank Russell  Ogromna w│adza (A Great Deal of Power), miΩdzy 1940 a 1960, t│um. Piotr Sitarski - niezbyt weso│e opowiadanie, kt≤rego zako±czenia mo┐na siΩ │atwo domy╢leµ; zachwyt redaktora nad point▒ wydaje siΩ byµ przesadzony.

Ray Bradbury  Dynks (Doodad), 1943, t│um. Miros│aw P. Jab│o±ski - im dalej w tekst, tym ╢mieszniej - jednak nie w skali liniowej, lecz wyk│adniczej - przy ko±cu stanowczo najweselsze, choµ mamy tu do czynienia z czarnym odcieniem humoru.

Philip K. Dick  Inaczej ni┐by siΩ zdawa│o (Not By Its Cover), 1968, t│um. Stefania Szczurkowska - ╢wietne opowiadanie, choµ z humorem ma niewiele wsp≤lnego - ledwo przy kilku zdaniach mo┐na siΩ u╢miechn▒µ.

Ursula K. Le Guin  Prawo imion (The Rule of Names), 1964, t│um. Zofia Uhrynowska-Hanasz - jedno z dw≤ch jedynie opowiada± dziej▒cych siΩ w realiach Ziemiomorza; bardzo pogodny tekst, kt≤ry - choµ siΩ przy nim nie u╢mieje do │ez - wprawi czytelnika w dobry nastr≤j.

CzΩ╢µ 2

Stephen Donaldson  Mityczna bestia (Mythological Beast), 1979, t│um. Piotr W. Cholewa - ╢wietne opowiadanie, niewiele maj▒ce wsp≤lnego z fantasy heroiczn▒, jeszcze mniej z humorem.

F. Anstey  Przygoda ze szklan▒ kul▒ (The Adventure of the Snowing Globe), 1906, t│um. Zbigniew A. Kr≤licki - do╢µ weso│y tekst bazuj▒cy na kontra╢cie dw≤ch ╢wiat≤w: mitycznego i wsp≤│czesnego autorowi.

James Branch Cabell  ZamΩt w Poictesme (Affairs in Poictesme), 1921, t│um. Andrzej Ziembicki - epizod z osiemnastoletniego cyklu ksi▒┐ek o krainie Poictesme i przygodach Manuela Zbawcy; mo┐na siΩ szeroko u╢miechn▒µ, choµ przyda│aby siΩ lepsza znajomo╢µ reali≤w cyklu.

Fredric Brown  Pier╢cie± Hansa Carvela (The Ring of Hans Carvel), 1961, t│um. Miros│aw P. Jab│o±ski - opowie╢µ kr≤tsza od swego wstΩpu, kt≤ry to dodatkowo zawiera samodzielne opowiadanie; bodaj┐e najweselszy tekst tego zbioru, bazuj▒cy na, czy te┐ parodiuj▒cy Rabelaisa.

Fritz Leiber  PrzynΩta (The Bait), 1973, t│um. Piotr W. Cholewa - ╢rednio weso│y tekst, wyra╝nie wyrwany z wiΩkszej ca│o╢ci - cyklu opowie╢ci ze ╢wiata poznanego w wydanych w Polsce Mieczach i ciemnych si│ach.

Robert Bloch  Dobra rycerska robota (A Good Knight's Work), 1942, t│um. Piotr Sitarski - tekst niemal dor≤wnuj▒cy d│ugo╢ci▒ Twonkowi, znacznie przewy┐szaj▒cy go dawk▒ humoru, bazuj▒cego ponownie na zderzeniu dw≤ch ╢wiat≤w - mitycznego i wsp≤│czesnego.

Brian W. Aldiss  »a│osny ma│y wojowniku (Poor Little Warrior), 1958, t│um. Jacek Manicki - czarny humor pojawiaj▒cy siΩ dopiero w kilku ostatnich akapitach nie usprawiedliwia chyba zachwyt≤w redaktora.

Avram Davidson  Osobliwy ptaszek (The Odd Old Bird), 1988, t│um. Andrzej Ziembicki - kolejna opowie╢µ, w odbiorze kt≤rej przeszkadza nieznajomo╢µ reszty cyklu; zako±czenie powoduje szeroki u╢miech.

CzΩ╢µ 3

Douglas Adams  M│ody Zaphod zabezpiecza (Young Zaphod Plays It Safe), 1986, t│um. Pawe│ Wieczorek - jedyne dotychczas opowiadanie dziej▒ce siΩ w realiach Autostopem przez galaktykΩ, utrzymane w podobnym stylu; prawdopodobnie nieznajomo╢µ trylogii w piΩciu czΩ╢ciach znacznie utrudnia odbi≤r dzie│a - trudno siΩ jednak na ten temat wypowiedzieµ, znaj▒c tΩ ca│o╢µ niemal na pamiΩµ..

H.G. Wells  Diabelskie dzikie os│y (The Wild Asses of the Devil), 1908, t│um. Zbigniew A. Kr≤licki - ╢rednio weso│y tekst bazuj▒cy g│≤wnie (poza wstΩpem i zako±czeniem) na dialogu dw≤ch os≤b - pewnego autora i... nic wiΩcej nie powiem.

C.S. Lewis  Duchy opieku±cze (Ministering Angels), 1958, t│um. Zbigniew A. Kr≤licki - pogodne marsja±skie opowiadanie o daj▒cym siΩ przewidzieµ rozwiniΩciu.

Reginald Bretnor  Gnule wylaz│y z dhewna (The Gnurrs Come from the Voodvork Out), 1950, t│um. Piotr Sitarski - bodaj┐e pierwszy raz zgadzam siΩ tu z pogl▒dami redaktora, twierdz▒cego, ┐e "nale┐y ono (czyli opowiadanie) do najzabawniejszych w tej ksi▒┐ce".

Arthur C. Clarke  Lataj▒cy spodek kapitana Wyxtpthlla (Captain Wyxtpthll's Flying Saucer), 1951, t│um. Zbigniew A. Kr≤licki - podczas czytania o perypetiach kosmit≤w pr≤buj▒cych nawi▒zaµ kontakt z lud╝mi zazwyczaj na twarzy go╢ci szeroki u╢miech - nie inaczej jest i tym razem.

Izaac Asimov  Playboy i ªluzowaty B≤g (Playboy and the Slime God), 1960, t│um. Miros│aw P. Jab│o±ski - tekst napisany w odpowiedzi na has│o rzucone niewiele wcze╢niej w Playboy'u, narzekaj▒ce na brak seksu w sf; jedno z najweselszych w niniejszym zbiorze.

Larry Niven  W mojej maszynie czasu siedzi wilk (There's a Wolf in my Time Machine), 1971, t│um. Piotr W. Cholewa - tym razem nieznajomo╢µ reszty cyklu przyg≤d g│≤wnego bohatera nie przeszkadza w odbiorze dobrego - choµ ma│o ╢miesznego - opowiadania o brzemiennej w skutkach podr≤┐y w czasie.

Kurt Vonnegut, Jr.  Balnaba (2 B R O 2 B), 1962, t│um. Jerzy úozi±ski - przygnΩbiaj▒ca historia o kontroli urodze±, narodzinach i ╢mierci; mimo zachwyt≤w redaktora, nie znalaz│em w niej ani krzty czarnego humoru; jedyne aspekty humorystyczne stanowi▒ niew▒tpliwe "kwiatki" t│umaczenia, jak <<My╢l doko±czy│, wypowiadaj▒c s│owo, na ka┐dym automacie telefonicznym widniej▒ce w postaci przycisku, kt≤ry winna wykorzystaµ osoba, nie chc▒ca ju┐ dalej ┐yµ. "L" wym≤wi│ jak "R". S│owo brzmia│o: BALNABA.>>.

Podsumowuj▒c: osobΩ za╢miewaj▒c▒ siΩ podczas lektury wszystkich zamieszczonych w niniejszej antologii tekst≤w trzeba niezw│ocznie skontaktowaµ z psychologiem. A mo┐e nawet z psychiatr▒. Bo - choµ wiΩkszo╢µ tekst≤w to naprawdΩ porz▒dne opowiadania - humoru w nich nie a┐ tak wiele. A na pewno nie tyle, ile ┐yczy│by sobie czytelnik, zachΩcony barwn▒ ok│adk▒ i zamieszczon▒ na niej notk▒.

Czy dodawaµ trzeba, ┐e owa ok│adka ma niewiele wsp≤lnego z tre╢ci▒?