�������





����� ����������� (³�����)

���������� � XIII ��.: ����в� � ̲�




� ����� ���� �������� XIX-XX ��. ������������, �� ������ �������� �������� ��������� ����������� ��� ����������. ��� �������� ���� ���������� ��� ������ ������������, ����� � ������ �������� XX ��. �� ����� ������� ������� �������� ���������� [1]. ����� ������ ����� ������� ����� ����������� ���������� ������ � �����, � � ��������� ������������ �� ����� ���������� �� ������ [2].

� ������ � ��� ����� �������: �� ���� ���������� ����� ��� ���������� �� ��� ����� ������� �����, ���� ���� ���������� ��������� �������, �� ����� ��� ���� ����� ������?

��� ���������, �� ���������� XIII ��. ������ � ������� ����������� ������� � ����������� (��������� �������) �������. ���� ������� ������� ���� ������� ����������, ����������� ����� �������� �������� ���� ������� ����������, �� �������� ���� �����.






������� ����� ����������


�� ������������� ������, ���������� ���� ��������� � XI ��. �������� ����� � ��� ����������� ����������� [3, �. 66, 106-107]. ��������� ������� ��� ����� � ���� � XIII ��. ����������, �� ���������� ������ ��� ���������� � 1044 �., �� ��� ������ ��������� ����� �������� �� �����, � ��������� �������������. ����������� ���� ����� ���� (��������� � �.�������� [4, �. 79]) ����������� �� ���� ����������� �������, �� �������, �� � 1044 �. ����� ������� �� �����, � �� ����� ������� �������� � ������ � [5, �. 116; 6, �. 127; 7, �. 20]. ��� ���� ��� ������ �� ����, ����� ����� �� ���� ������ � �������� ������� �������������� ������� ������� �������� ������: ����� �������� �� �����; � �� ����� �� ���������� ������ ��������� � ���� ���. � ��� 6553 [= 1045]. ������ ���������� ������ ���� � ��������� [8, �. 181]. ����� ������������� ����� ��������� � �������� �������� ������ ��� �� ����, �� � 1037 �. ���� ������ � ���: ������� �������� ����� �����, � ������� ������ ���� ������ [8, �. 180]. ��������, �� ���������� ������ ������ ��� ���������� ��������. � �������� �, ���� ������� ������ �� � �����������, �� � ������� �������� �� �����.

���� ������ ���������� XI-XII ��. �������, ����� ��������, �� ��, �� � �������� ����� ������������ ������, ������ �� ������ ���������� ��������� [9, �. 13 (����)], ������� ������ �� ������ ������. ֳ����, �� � ���� ������ ������-���������� ����� �� ���������� � 1275 �. ������� ���������� ������������ ��������� ��� ���� ������� (�����������... ���� ������ �� ������ ���� �� �������) [10, ���. 873]. ������������� ���������� �� ������-ϳ����� ���� ������ ��������� ����� ���������� �����������, �� ���� ����� � ����������� ϳ����� � ������ 1228 ����.

����� 1228 �. ��� ����������� �� ��������, �������� ����������� ����� ������ ����������. ���������� �������� �������� ������ �����������, ���� ����� ������� �� ��������� � ����� ���� ����. ���������� �������� ��������� �������� � ������� ������������. �������� ����� ����� ������� ���������, ���� �������, �� ��������� ������������ ����� ���� � ���������� ��������� ѳ���������, ���� ������������ ������������� �������� ���� ��������. ��� �� ����� ������ � �� �������� ������������� �������� ������ (�� ������, � ������, � ����������, � �������), � �� ����� ������, �� �������� ������� ������ ����� ϳ����� [10, c��. 753; 11, c. 1-72].

���������� �� ������������ ���������� ���, ����� �� �������� ��������� �������. ������ � ������ �������� ������ �� ��� � ������� ���������� � ������� ���������� �� ������� ������. �� �������� ��������� ϳ����� � ���� ������ ���������� �����������.

���� � ���� ���������� ����������� � ����� �� ������, �� �����, � ����� ��� �������� ��� ����� ������ � ��������� ϳ������. �.����������� ����� ��� ����� �� 1229 �. [11, c. 22], ����� � ������ ���������, �� ����� �������� � ���, �� �� �� � ��� ������� ������ ��� � ������ ����������� �������� �������� � ������� �� �����. ������ ����� ������ ��� � ����� ����������� �� ���, �, ������, ��������� ��������� ����� ����������� � ������ ��� ������ �������� �� �������. � ����, �� ����� ����� 23 ��������� 1227 �., ����� ����������, �� ��������� ��� ��� �� ���� ���������� 6736 ��, � ����� ������� ���������� � ������ �����, � ���� ����������� � ������-�������� ��������, � ����� �� �����. ����� ����������, �����, �� �������� ���� ������, �������� ���� � ����� �������� ���� �� �������. � ��� ��� ��� ������ �������� �������, �� ����������� � ������ �� ������ � �� ���������� ���������� �����, � ����� ���� � ������ ��������� (������ ����� ����). ����� ��������� ϳ������ �������� ��� �� ���������� � �������� ���������� �����. ���� ���� �����, �� �� ���� �� �����, � ������ �� �������� � ������ �� [10, c��. 754]. ��� ���� ������� ��� ��������� �������� �� ������� �������� ���� � ���������.

��������� ������� ����� � ������ ����������� � �����. ������� 1238 �. ������� �� ������� �� �������� ����� ��������, �������� �������������� [10, c��. 776]. ��� �� � ��������� ������������ ���� �� ������ ̳����� (̳�������) � �������������� ����� �������� � �� ����� ���� ���� ������.






ϳ������������� ���������� ����


1238 �. ���� ��������� ��� ��� � �����. �� ���� ��������� ����� ����������� ������, �� ��������� ����������� �� ���� ������ ������� ���. � ���� �, �������, ����������� ��������� � ������������ ��������� ����� ̳�����. ��� ������� ��������� �����, �� ���������� �����, ���� ����� [10, c��. 858]. ����� ��� ����� �������, ��������, ������� ���������� ������� ���������� ��������� ������. � ����� ���������� XIII ��. ���� ���������� �������� ������, � � 1229-1237 ��. ����� ���� 2 ��������� ������ �������� (� 1230 � 1234 �.) [12, �. 177]. � ��� ����� ��� ������������� ������������ �� ����� ������ [10, c��. 754, 776], ���� �� � 1209 �. ���� ���� ����� � ������ [10, c��. 721] � ����� ������ �� ��������.

ϳ��� ������ ����� ̳����� �� ������� � 1238 �. ����������� ����� ���� �������� ��������� �����. �������� ������������ ������� ���� ����� ������� ������ �������� ��� ���������� �������. ͳ���� � ����� �������� ����� �� ���� �� ������������ � ����� �������������, �� � 40-� ��. XIII ��. ���� � �� ���������� � ��� ���������� ���������� ���� � �� ���������� �� ������ ���������� �����. � 1249 �. ������ ��� ������ �� ���������� �� �� �������� �����.

���� ����� ���������� �������� �� ������ �����, ����� ������ � ��������� ��� ���� ̳����� �������� (����������): ��������� �� ���� ������ � ��������, � �������� ����, � ���� ��������� ����� �����, ��������� �� �� ����� ���� �� ���, �� ������; �������� �� ��� �� �������� ���� ������������ �����, ���� �� �������� ����, ����� ������ ������. ����� �� ����� ������ ����� �� ������ ���, ������� � ���, ���� ������ ������ ��������. � �������� ��, � ���������, � ���� ���� �� ����������� [10, c��. 858-859]. ��� ����� �������� ������������ ��������� �������� � ����������, �� ���� �������� ������ ������.

�������� ���� ������� ��������, �������, ������� � ���, �� �� ������� ����� �������� �� ��� �� ���������, � �� ������ �� ���� ����� �������� ���������� ̳������ ������� [13, �. 8, 16, 20-21, 93-97]. ³� �� ��� �������� �� ���� ���� �������, �� ���� ������� ���� �� ����������. ��� �� ����� ������ � �������������� ����� ������ ��������� ����� ̳�����: ������ �� ��� �������� ������������� ��� �� ��� �����. ��� �� �� ���� ������ ������������ ����� [10, c��. 859].

����� �������, �� ������� � �������� ������������� ������ ���������. ������ 1254-1255 �. ��������� ������ ������� ����������� [10, c��. 831]. ���� �� ��� ����� �������, �� � 1238 �. �� ������ � ����������, ����� ���� � ����������, �� �� ����� �����, ��� ��� ���������� �� �������. ����� �� �� ���� � ����� ����� �������.

����� ���� ��������� ���������� �� ����� ���������� �����, ��� ����� ����������, �� �� �������� ��������� ���� ��������� ������� ��� ����� � 1240-1241 �. ��� � ����� �������� 1241 �., �� ��� ������ ������ �� ������, ���� ������ ������� �������� ���������� �������� ���� �� ������ [10, c��. 792]. �� ������� ��� �������� ������ ����� �� �������� �������� ����, �� ����������� � ���������� ���������, �� �������� � ���������� ��������. � ��� �������������� ���������� ���� ��������� � ��������� ������ �����: �� � ��� ��� ��������� ����� ������� �������� ����������, �� ������ ����� �������� � ������ ����� ���������, � ��, ����� ������ ���� ������ ���������, � ������ � ��� ����� ����� ������ (...). � ����� �� ���� ����, � ����� ������� ���� ����� � ����� � ������� ����� �� ���� ����� ���� �������, � ����������� ��, � ������� �� ��� ����� � ������� ��� ����������� [14]. ����� � ����� ��� �����������, ��� ����, ��������, ���������� ���� [15, �. 133].

����������� ������ �� ������ � ������� ���� �������������� ���������� ���� �������� ����������� ����������� ����� (17 ������ 1245 �.). ��������� �� ��������� ������� � ����������� ������������, ���������� ������� ��� �������� �� ���� ������� ������������, ��� � ̳�����: ������� �� � ������� �������� � ����� ������ �������. � ������� ��� �� ������� ������. �� ������� �� ������, ������ �� ���� ������ ���� ��� ���� [10, ���. 801]. ���� �������� ���� � ��������� ��� ��������� ����, ��, ��������, ��� ��������� ������ ������ � ���������� ̳����� (���� ��������� �� ������� ������ � 1249 �.). ����� ����� � ������ �� �������� ����������� �� ������, �� ��� ���� ���������� (�� ����� ������� ���������). �������, ������� ����� ���������� ������������ ������� ������� (�� �� ���� � 1255 �.). ��������� 1245 �. ����� ������, ����� ���������� ������� ��������� �� ����, ��������� ��� ��� ����� �������� [16].

������ 1245-1246 �. �������� ��������� �� ����������� ������� ������������ ���������� ����� � ��� � ����� �� ������ [10, ���. 808]. ����� ��, �� ��� ������������ �������� ���������� �� 29 ����� 1243 �. �� ����� ��� �������� �� ����� ���� ������, ��� � ������� (������� �������� ����������, ��������� ����� �������� � �������, �������� �� ������� ��������) [17, �. 108-109], ��� ����� �������� � �������� �����. ��������, ��� ���� �������� ������� ����� ����������� ������� �����. ��� ������ 1248-1249 �. �������� ������� ����� �� ������ ������ � ������� ����������� � ��������� ����� [10, ���. 810-813], �� ��� ��������� �������� ��� � ������.






���������� �� ��� ���� 1249-1254 �.


������ 1248-1249 �. ̳���� ������ � ����� �� ��������� ���� ��������� �������� (���������), ������ (���������) � ������� ������ ������� (���������), ���������� �� ��� ������ �������� ��� [10, ���. 815]. ����� ���� ������ ������ ���, �� ����� ������� ������������ ����� �������, ��� �������� ������� ��� ������� [18]. ������� ����������� ������ ��������� ���� ̳�����. ������ ���� ������� ���� �� ������ �� ������.

������ ����� ��� ����� ��������� ��������� ���� �������� ��������. ³� ����� ��������� �� ���� ��������� ��������: ������ ���� ����������� �� �����, ��� ���� ����� ���� ���� ������. ������, �����, ��������� �� ������. � ��� ����� ��� �������� ������ ������� �������� � ����㳿 � � �������� ������ (������� �������), �� ���� ��������� ������� ��������� �������� ������� �������������� ��������.

��� � ���������� ������ �� ����������: ������� �� � �������� �������� � ����������. ������ �� � ��������, ���� ���, �������� �� ������ ����� ��, ����� �� �����������, � ���� �� ��������, � ���� ��� �� �������, � ������� ����� ����� � ���������� � ����� [10, ���. 816].

������ ���� ������ �� �������� ������� ������, �� ���������� ����� ���� �������. ������� � �������� ���� ������� ������ �������� ����� �������� ̳����� � ˳�����. � ��������� ������� ���������� ������ ��� ��������. �� ����� ��������� ����� ����, ���� ���� ������� ������ ������� ��� ����������� ����� (1251 �.) �� � ������. ��� �� ����� ���������� �� ������: ���������� ������ ����� ���� ����� � ����������. ������ �� ����� � ������� ���������, � �� ������ ����, � � ������� �� ������� ������ �������, � ����� � �������. ����� �� ������� ������ �����, � ��� �� ����� ������� �� �����. �����, ����� � ����������� � ���������� �� ����� �������� � ϳ����. ����� ����������� ������ ������� ��������� ���������, ��� ����� ��������������� �� ��� ���� (����� ���, �� � � XVI ��. �������� ������ �� �������� ������� ϳ������� ����� �� �������� ������� �������������� ����� [19]): �� ������� ������ ����� �� ���� ����, � ����� ������ ������ �� ��� �����. ϳ��� ������������ ������ �������� ������ � ������ ����� ��������� ��� ������ (����� ���� ����������� ��� ���), ����� ���������� ������������ ����� � ���������� ����� (������� �� ������ ��� ����� �������������, ������ �� ������������ � ���� ����) [10, ���. 818-819].

³��������� ���������� ���������� ������ � ����� (�������� �� ������� �� ������ ������, �� ������ ������, ���� ���� ����� ����) [10, ���. 819], ��������� ����� ����� ����� ������ �� ������. ����� ��������� � ���� �����: �� ������� ����� ����������� ����� ������ (������ ���������� � �������), � �� ������� ���������� ��������� ����� ���� ���� � �������� �� ����� ��� � ������ ��� ������� ��� ������ ���. ������ �� ����� ���� ��, � ����� ����� �������. � ������ ����������, ��� ����� � ������� ������� �� ����. �������� ��������� ����� ����������� ������� �������� ̳����� [20], �����, ��������� �� ���� �� ���� � �������� ����������, �������� ��� � ������, �� ������� ������. ̳���� �� ���� ������ � ��� ����� �������������, ��� ����� ���� (�����, ��������). ���������� ������� �������� ��� ��, �� ������ ����������� �������� �� ������ ���������� ͳ���� � �������� ����������, �� ����������� �������� � ���� ���������.

� ��� ����� ��� ̳���� ������ ����� �������� � ������, �������� ������� �� ������ �� ���� ����� � ������������ ������� ���: ������ ��� ������ �������� � ������, ����� ���� � ���� ����� � ��������. ����� �� �����(��)�� ������ � ������, � �������, � ������ ����, ��� �������� ���� � �������� �������, ������ �� ��� ����� �� �� [10, ���. 819-820]. ������� ������ �� �� ̳�����, �������, ������� �� ����������� ������������� ������ ������, �� �������� � �� ���� �������� ������ �� ����� � �����, � � ��������� ����� ������� �� ��������� �������� ����������� ��������� (������ ������ � ����� ����� ��� �� �������������).

���������� �� �������������� ̳������ ���, ������ ��������� 1252 �. �� ��� ���������� �� ����������: ��������� �� ������� �� �����, �� �����, �� ������������, ����� ��������� [10, ���. 828-829]. �� ����� � �������� ������������ ����� ������.






���������� ������ ���������� � ����������


³��� ������ � ̳����� ���������� ����� 1254 �., �� ���� �� ����� ������ ����� �������: ������ �� �������� ������ ���� � �������� � ���� ����� ���������� �� ������, ������ ����, � ����� (�) ����� � ������, �������� �������� ����, � ��������� ������� ����, � ������ ��������, ������ ��������, ������������ �� ������� � �� ����, � ���������, � �����������, � �� ������� [10, ���. 830-831]. ������ �������, ���������� � �� �������� ���� ���� (������, ���������� � ��.) ���� ���� ������ ���������� �� ̳����� �� ���������� ��������� � �� �������� �� ��������������� ��������� [21]. �� ��������� ���� ������ ������� ������ � �������� ���������� �� ̳�����, �� ����� � ��������� ����, �������, �� ����� ̳����� 1255 �.: �...�������� �������� � ������: ������ � ��� ������ � ����������, ��� ������ �� ��������� [10, ���. 838].

�� ����� ����������� � �������� ������� ����������� ������ ̳����� � ����� ������� ���� ���� 1249-1254 �. � ���������� ���� �� ������� ̳���� ������� � ����� ��������� �������� �������. ������ ��������, ������� ������ ���� �� ��������� � ����� 1253 �., ̳���� ��������� � ���� ����������� ������� ���� � �������� ������� ��������� ������� � ������� ������ (������ �������� ��� ���������, �������, ������, �������� �������� ��������, �������, ��������, �������, �������� ������� (��� ����㳿, ������� � ��������� ������� �� ������������� � �����, � ���� ��������), � ����� ��� �������. ���� ���������� �� �����, �� ����� ����������� ������ ���� � � ����� ������, �� ��� ������� ����������� �����, ��������� �� ������� (auxilio et consilio) ������ ���� ���������� ��� �� �������� ���������� ������ ���������� ����� ����� ������ �� ������ ��� [22]. � ���� ����� �������, �� ������� ���� ���������� �� ����������� � ������ ��������� �������.

� ��������� 1253 �. ���� ����������� ���� ��� ��������� ������� �������� ����� �������� � � 1254 �. ���� ���� ���������� ���� �������� �������� ��������, ������� � �������� � ������. ���������� ������ ������ � ����������� �������� ���� ����������� ������ ������ ��������� ��� ������ �� �������� ������� �����.

� ������� �������, �� ��� � ������� �������� ̳����� �� ����� ��������� ���������� � ���� ������� ����������. �����, �������� ����������� �������� �������� ���� � �������. ������糿 ������ � ������� ������������ �� ������� ��������� ������ ���� ������� ����������� ������� � ����������� ������� �� 24 ��������� (?) 1254 �. [17, �. 221-222]. ������ 1254-1255 �. ������ ������� ����� �� ������. ����������, �� � ����� ���� ������ ����� ��������� � ������������, � �� ������, �� ����� ������ ��� ���������� � ̳������: ������ ������ �� ����� � ������� � ������ �����, � � ���������, ����� ���� ���, � ����� �� ������ � ������������ � ����� � ���� ������ �� ����� ����������, � �� ����� ������ ������, � �� ����������, �� ������������, � �� ��� ������� ����� �������� �� ���������, � ������ �� ��������� �� ��������� � ����������� [10, ���. 831]. ����� ��������� ��������� ������ � ����������� ������ �� ������ [10, ���. 835-836].

��� ���������, �� ����� ��������� ������� ����� �� ���������� ̳������ ������� ���������� ������������� � ����������� ������, �����, � ������ ������. ������� ������ �������� �������, ������� ����������� ����� ��������� �������, �� ����������� � ��������� ��������� �������, ���� �� ������������, � ���������� ������ �� ����� ̳����� [23].

��� ����� ������� �� ������ ������ ������������� �����: ��� ������� ��� ������ ����������� �������� � ������� �������, ��� ��������� ���� ������� � ��� ����� �������.

�������� ������� ��������� ��� ���� � ��� �������� �� ���� ��������� ��� �������� �� ������ ��������� �������. ������� ���� ��������� (��������, �� ����������� ���������), �� ����� ������������ ������ ��������� �������� ������� [24], ������������� ����������� �������. ������� �� ����� ������������ ������ ������� �������� ������� �������. ������ ������� �� ������ ����� �� ����������, �� ����� ����������� � ����������� ���������� � ��������� ������� �����, �����, ��� �� ����-���� ����������� �������. ���� ����������� ���� ������� �������, ��� �������������. ���������� �� ��� ��������� �� ������ ����� ������ ����������, � ���� �� ����� ������� �������� �������� ���� ������������� ���������� ��� ����� ������ �����������. ����� ���������� �� ���� ������� ���� ���������.

������� � �������� ��������� �� ������, ����������� � ������� �� ��� �������� ������ ����������� � ���������� ���������� �� ��� ������ �� ��������� ������� �������� (� ��������� ��������) ����� 1255 �. ������ � �������� ������� ����������� � �����, �� ��� �� �������� ���� ������ ������� ̳������ ������� � ���������� �� ��� � �������. ����� ������ � �������� �������� �� ����������, ����� ����, ������� ����, ������� �� ����� ������� � ����������� ������.

�������, ���� �������, ������� ���� ������� ��������, �� �� ���� ��� ���� ���������. �� �� ���������, ���� �� ���� ������������� �� ������: ��������� �� �������� �� ����� � ����, ������� �� ���� ���� �� ��� ������ ��, ����� � ������ �� ��� ������ �� ��������. ������ �� � �������, �� ������� ������ �����, �������� ���� ���� ����� � ���������, � ��� ���� ���� ���������, ������� ��� [10, c��. 839].

�����, �� �� ������� ����������� ����� � ����������� �������, ����� ������ ����������� � ������, � ������ ������� ���� ����������� ������. ������� � �� ���������� ����� ���������� ������ �����, ���� ������� �������. ������� �� �����, ������� ���������� ���������� ����, ��� ������, ���� �� �� ������ ���� ���������� ��������� ������ �������. ����, � ����� ����������� ��������� ������ � ������� ����� � �� ����� �������� �������, ��� � ��� ������� ���������. �� ���-���� ���� ������ ��������� [10, c��. 840], �� ������� �� ������� �� ���������� � ����� ������ � ����� ��������� ��������� ������� �������� ������. �� ���� ������ ������ ����� ���� ���� ��������� ������ � ������, �� �� ������ ����� ������������� ����������. ������ �� ������������ �������� ������ ����� �������� ������� ������.






���������� �� ������ �������� � ������ ���


� 1258 �. ���������� ������ �������� ������ ������ ����� ������ � ����� �� �����. ������ ��������, ������, ��� �� ������� ���� ����� � ������� ��������� 1254 �. �� ����� ��������� ����� ����� ������ �����, ������ ���� �� ������ ����� ����� �������. �� ����� �������� ����� ����� 䳿 ����� �����, ����� �������� ���������� � ����� �������� � ��������, �� �������� �������� ���������� �������. ������� ����� �������� ����� ��������� �� ��������� � ����������� ������. ������� � ������ ���������� � ����� �� ����������, ��� ��� �� ����������, ���� ��� ������ ������ ������� � �����(��)��, � �� ����� �� � �����, ������ �� �� ������, ������� ����, � �� ����� ��, ���� �� ������ ����� ������� � � ������� ���� ��� ������ [10, c��. 847]. �� � ������� ������ ��� ������ �����������, ����� ���� ����� ������� �����������.

��������� ����� �������� �� ������ ����������� ����� �������� �������� ����� �������� �� ������ � �������, �� ���������� ���� ������� �������� 1254 �. ������� ��������� ������, �� ������ ����������������� �������, 7 ������ 1259 �. ̳���� ������� ������������ �������, � ���� ������� ������� ��� [22, c. 69-70].

������ ���� �������� ������ ���������� ���������� ���������� �� ��� ��������, ���� ���� ��� ���� ���������� � �����. �� ����� ͳ���� (�����, � ��������) �� ��������� ��� �������� ����� ������ � ����������������, � ����� � ������� ������������� ���������� ������� ���� ���� �������� ̳����� [10, c��. 859].






���������� ���� �������� ̳�����


������ 1263 �. � ��������� ����� �������� (����������) � ������� ���� ����� ̳�����. ������� ��䳿, �� ������������ ���� �����, ������� �������������� ����� �������� �� ���� �����. ��������, ���� ����� �������� �� ��� �������, ������� ������� ��� ���������� ������ �� ϳ�����. ����� ������� ��������� � ����� ���� ������ � ��� ������ �������� ̳����� ������� 1264 �. ������� ��� �������� �������, ������� ������ ���������� �� ����������, � ����� � ������� � ������������� �������� ���������� �� ����� ������� ���� [10, c��. 859-861].

���� ���������� ������ �������� ���� ����������� � ����� ���������, ����������� ��䳿 ������������ � ��������� ���� � � ����� ������ ��������. � ���� �������� ����� ������� ��� ���������� ����� �� �������� ���� ̳����� ������� ������: ������ �� ��� ������ � � �������� ������ �����������. ������, �����, �� ��� ��������� � ������������ ����� �� ������������ ������������ � ����. � ����������� �� ����������� ������ ����� �������� ����� �����, ������� ���� �� ���� ��������� ���������� ����������. ������ ������� ����� ����������� ��������� [10, c��. 861]. ������� ����� ����� ̳����� ������������ ����� ������� � 1265 �. ��� �� ������ ��� 300 ����� � ������ � � ���� � ��� ������� ���������� ������ [8, c. 85].

��������� ��������, ��������, ���� � � ���� � � ����� ����� ���� ��������� ���� ������, ���� ������� ����� �� ��� ���� ������ ������ ������� �� �����. ����� �������������� ������� �������, ������� �������� ����� ���� ��� ���� ������ � ��������, ���������� ������ ��������, ���� �� ������� �����, � ����� �, � ���� �� ����� ��� ��� ��� [8, c. 85]. ����� ��������, �� ������� ���������� ������, ��������� �������� � ���� �����������, ���� �� ��� ���� �������� ���� ��������� �������� ���������� �����: �� ���� ��� �������� ������ ����� � �������, ������� �� ������ ������� ���� ��� � ��������� [10, c��. 862].

��������� ������� ���������� ������� �������� �������� �������� ��������� ����� �� ����������� ��������� (������ ��������� � ��� ����� ��� �� ���� �����, ���� �� ��������� � ������� �����). ������ ����, ����� �������������� ������� �������, ������� ����������� ����� ��� ���� ��������� �� ����� � ����������� �� ��������� [8, c. 84-85]. ����� �����, ������� ��� �� ��������� ���������� ����� � ��� ���������� ����� �� �������� ����� �� ���� �����.

�������� � �������� �� ���� ����� � ������ ���������, �� ����� 1254 �. ������� ����� ���� ���� ������. ³� ��������� � ����, � ���� ���������� �������� � ����������� ����� 1265 �. �� ������ ����� ������ � ������ ������. ���������� ������ � ������ � ��� ����������� ���� �� ������������ ��������: �������� ���������� �� ���� � ��������, ��� ����� �� ���� �������, �� ��������� �����, ����� ���� ���������, ����� �� �������� ����� � ���� �� � ������� ����� ��������� � ����� ������� � �������, � ����� ������ ����� [10, c��. 864].

������, �����, �� ������������ ������� ������� � ����. ̳� ����������� ������� � ��������� ������ ����� ����������� ���������� ��������� ��� ��, ���� ������� �������� �����. ������� ���� ������ ��� ��������� ������ ���� ���� ���������� ���������� �� ���������� ����. ϳ�����, � 1267 �., �� ����� �ᒺ �������� �� ��, �� ��� ������� ���� ����� ���������� ����� ��� �������� [10, c��. 868].

�� ������������ �������� ������ �� ��� ������ �� �������� ������� �����. �� ������ � ����� �� ������ ���� ���������� ���� ������������� ���������� ���������� ������ ���������: ��� ������� ��� ����, �� ����� �� �������. ����� �������� �� �������� ��� ��������� ����: �� �� ����� �� ������, ��� �� ������ �������� ���, � ������ �� ���� � �������, �� �� �� ������. �� ����� �������� ������ ��������� �� ���� � ��������� ������� ������. ������ �� ��� ���������� � ���������� � �� ��� ������ ��������� �� ���� ��� � ���������� (������ �� �������� ���� � ����������) [10, c��. 864]. ��������� � ���� � ����������, ������ �������� ��� ����� ����������� � ���� (������ �� ������ ����� �� ������������ ������), ��� ����� ����� �������� � ���������� (� 1266 �.). ����� ������� ��������, �� ������������ ��������� ������� ������� ����� ������������� � ��������� ���������� ������. ����������, ����� �����, � 1264-1267 �. ����� ������� ����������� ���������� �����.

����� ��������� ����� ������� ���������� ���� ���������� ���� ������ �������. ҳ����-�� �� ������� 1267 �. ������ ����� ���������� ������� �� ����������, �� �����, �� ���, ����� ���� �������� � ��� ���������� �����, �� ����� ������� ������, �� �������, �������� �� ����� �����������, ����������� ���� ��� ������ � ���� � ����������� �� ���������. �� ����������� �� ������ ������, ���� ������� ���� � ���� �������: ������� �� ���������� ��� �� ������, ��� ��� ������ � ��� � ����, �� �������� �� ��������. ���� ����: �������� ���� ����� ����� ������ � �������� � �� �����, � ����� �� �������. ������ �� �� ���� ������� ���, � ���� ���� ������� � ����, � �������� ��� �� ��������� � ���������...� (� ���������� ��������) [10, c��. 867]. ��������� (18-23 ����� 1267 �.) ������� ��� ������ ����� �����������.

�� ������� ���������� ������ �����. �����, �� �������� ������ ���� ���� ���� ����� ������, �� ����� �������� ������������� ��������, �� ����� �� ���� ������ ���������� ������ ������. �� �� ���� ���������� � ����� ������������ �����. ���������� ������ � ���� ���� ��������, ��������� ������� ���������, ���� ������� ����������: �������� �� �� �������� �������� � ���������� �����, ������ �� ������� ��, � ���� ����������. � �������� ��� ��� �� ������ ������ ���������� ����� ����� ����. ����� �� ���� ������� � ���� ��������, ����������, ��������� � ������������� ��������...� [10, c��. 868-869].

������ ������ � ���� ������� ��� ��, �� ����� ��, ������ �������� � ����� ��������� ������� (�����������). � ���������� ��������� �������� ��������� ����� �� ������� �������� �� ��������� � ����������� �������: ������ ������� ���� �� ������� 3 ����� ���������� [10, c��. 871]. ���� �� ������ � ������, � ������� ���������� �� 1269 �. [11, c. 47], ������� ���� ����� ��� ����� �� ��� ���������� ������ � ���� (1267-1269 �.). �� ���������� ��������, ������, ��������� �� ����� � ����, ��� �������� ���������. �������, ���� ��� ��� ��������, ���� ������, �� ������ ��� ������� ���������� ������ � ���� ���� ������ [25, c. 157-158].

� ������� 1269 �. ��������� �������� � ���� ���� �������. � ������ �� ����� ���������� ����� ������� ����������� ������� ����� ����� ������������ ������ � ���� ��������, �� ���������� ��� �������� �������� [26, c. 45-46].






�������� ���� ����������


ϳ� ��� �������� �������� ���������� ��������� ���� ��� ���� � ������ � ���������-�������� �������� �� ���������� (1275 � 1277 �.).

������� ����� 1275 �. ��� ������������� ����� �����������, ���� ���� ���������� �������� �� ����������� ����������. ����� ������ ��� �� ����������, � �����, �����, ��������� ������� ���������� �����������.

�� ��������� ����������� ���� �����-������ ���� ���������� ��������� ������������� �������, �� ������ ������� ��������� ������ �� ����������� ������ ��������, � ����� ������ �������������� ����� � ������ ����������, ���� ������������ � ������� ������ �����, ����� �� ���� ��� ����� � ���� � ����������. � ����� ����������� � ���� ��������-��������, � ����� ����� � �������. ǒ��������� � �������� ��� �������, ���� ������ ����� �� ����������. ����� ��� ���� ���� �� ���������� ������� �������. ��� � ��������, ����� �� �����, �� ����������� �������������� �����, ������� ����������, ��� �������. ���� ����, �������� ��� ������� � �����, ������������ ���� ��, ��� �� ������� ��� ����� ������� ����. �� ������ �������� ����� �� ����� � ���������� �������� ����������� ������ [10, c��. 871-874].

������ � ������� ������� ����� � ��� �� �������� �������. ������������ ���� ����� �� ������ �� ������������ ������ � �� �������� �������� ��������� ������ (�����, �������) ����� ������, �� � ������� ���������� �������� � ������������ ���� ����� � �������� ����������� ����. � 1276 �. �������� ����� �� ���������� �� ����� ���� ������� ���� ����. ��� �� ��i� � � ��� � ������ ����� �� � �����, � ����� ��� ������ � ������� [10, c��. 874]. ����� ��������, �� ����� ������ ��������� � ����������. ���������� ����� � ����� ���� �������� ���� �������, ��� ����� ������ � ��� �� ����� ������ �� ���������� [27] � �� ����������� ����� (�����) ��� �� ����������� ����� � �������� ���������������� ������ XVI ��. [28].

��������-�������� ���� ���������� ����� ����� ����������� ����: ����������� ��, ������� �� ���� � � ������ ������, ������� ���� ���� �� ���������, ������ [�����], � ���� ���� �� ��������� [10, c��. 874]. ����� ������ 1277-1278 �. �� ��� ������ ��������-���������� ����� �� ����� ������ ��������� ������ ���� ������� ��������� ������. ����� ��� ��������� ���������� ����� ����� ������ �� �������� ��������-���������� ����� � ����� ������� ����� �����. ��� �������� ���� ���������� � �����������, ���� �� ��������-�������� ���� ��� ����� �� ����� ����� � ������. ���������� ������� �� ����������, ���� ���������, �� �� ��� ������������ ��������, � ��������� � �������� �� ������. ����� ��� ����������� ����� � ����� ������ �� ���� ������, ���� ���� �������� ���� ������������ �������. ������ ��� ��� ���������, ���� ��������� �� ������. ��������-�������� ���� ��������� ���� � ������, ����� �� ������� ������ ����, �� ������ ��� ���� ����, � ��� ��������� �����. �� ����� ������ ��� ��� ���������� ������, ��������-�������� ���� �������� �� ����� � �������, �� �� ���������� � ������ ���� ���� ��������� �� ����. ��� ��������� �������� ������ ����� ��������-���������� ����� �� ����� [10, c��. 876-878].

�������� ������� �� ������ ��� ��������������. ���, � 1289 �. ����������� ����� �������� [= ����������] � ���� ��� �������� [= ��������] ���� ����� ���������� ����� ���� ������������, ��� � ���� ���� �������� [10, c��. 933]. �� ���� �������� ���� ������ �� ���� � �������, �� �������, �� ����� �������� ������ ������������ (������ �� �� ������� �����).

� ������� XVI ��. ������������ ����� ���� ������������ �� ������. ����� ���� ������ (���������) ������ ������ �� ������, ��������� �� ������������ ��������� ������ �� ������ �� ���� �������. ��������� 1316 � ������� 1317 �. ���������� ���� ������� ��������� ��� ����������� �������볿 ����� [29, c. 126], �� ������ ��������� ���� �������� � ��������� ���������� ������� �� ���. ����� � ��� ���������� ��� ������ �������� ������������ ������� ����� ����������. � 1312 �. ³���� (³�����) ��������� � ���������� ����������� ������� ��� ������� ���������������� ������. �� ���� ����� ������ ³���� ������ � ����� ��� ����� ��������� ����� [30]. � 1314 �. ���� ��������� ����� �� ���������� ����������� ������ [31], �� ������� ��� �������, ���� �� ��������� ����� ��������� � �� ������� ������� � ������. ����� �� ��� ���� ������� ����� ����������.






̳��� ���������� � ��������� ������ �����


����������� �����, �� ���������� ������� ��� ������������� ����������. � ��� ����� ���� ̳����� ���� �������� ������������� ���������� � �������� ��������� �������. � ��������� ���� �� ��������� � ̳������ ���������� ����� ���������� ����. ������ �� ����� ����������� ���� � ��������� ���䳿 ����, ���� �� �� ���� �������� ������� ����� ̳�����, � � ���������, ���� �� ������� ���������.

̳���� ������ �� ������� ����������� �������������, � ����� ����� ���� ������, ����� ����� ����� ���� �������� � ������ ��� ����� ������ ����������. ���� ��� ��������� ����������� ����� ������ �������� ���������� ����������, �� �� �� ���� �������� � ���� ̳�����. ����� ��������� �������� ������� � ��� ������ ���� ������. �� ���������� ������� ����������� �������� ��� ��, �� ̳���� ������ ����-������ �������� �������� ����������. ��, �����, �� ������� ���� ���������, ��� ����� ���������� ��������� �� ����� �������� ��� �������� ���������� ��� ̳�����.

� ���� �������� � ���� ���������� �������������� ����� �������� (1264-1267 �.) ���������� ��� ����������� ���������� � ��������� ����� ������ ����������. ����� ������ ��� ��������� ���� ���������� �����, �� ��� � ��� �� ������, �� ����������. ���������� ������� ����� � ���������� � ����� �������� ��� �� �������� ��������, ���� ������ �������, �� �� ���� ��������� ������ ������ (1267-1269 �.), �� ����������� � ����� ���������.

���������� ���� ����������� �� ������ ��������� ���� � �� ��������� �� ��������. ���, ������� � 1258 �. ������ ����� � ������������, � ����� ��� ��������� �� �, �� ����, ���� ������ � ���������������, � �� ������ [10, c��. 859]. ������������ ��������� ��� ������ � ����������� ����� �� ��������� ���������� �� ������ ������ �����. �� � ���� ����������� � � ���������� ��������� ��� ����� �� ���������� � 1275 �., �� ���������� ��� ���� ����� � ������� ������� ������������, ���� ������ ����� � ����� ����������� [10, c��. 873-874].

���� � ����� ��������� �� �������� � � XVI ��. � ���� ������ ������������ ������ �� ���������� 1314 ����. ����� ������ ����� ���������� ������ ��������: �...���� �� ����� �������� � �� ����, �� ���������� ����� ����������, �����...� (ven�t ad terram Cr�w�c�e, et civitatem �llam, que parva Nogard�a d�c�tur, cep�t) [31, c. 180]. � 1361 �. ³���� ����������� �������, �� �������� (��� ͳ����, �� ����� �� ����������) ����������� �� ���: �� �� 1361 (...) �������� �� ���, � ����� ��������...� (Anno 1361 (...) transeunt �n Russyam �n terram Del�tcz) [32, c. 527 (�52)]. � �������� 1385 �. ���� ������ ������������� ������������� ��������� �� ������������ ����: ��� ���������, ������������ ����� � ���� ������������ (b�s czu Dollet�tsch des kon�nges hoff �m lande czu Nowgarthen) [33, c. 704]. �� ��� ³���� ����������� �������� � ������ � ���� ������ 1364 �.: �...�������� ������ ������ ��������� ��� ������ ������, ���������� ��� ����� ����� ������� (marschalkus convocat cop�am de long�nqu�s �n obs�d�onem Garten, temptans ec�am super Ruten�s) [32, c. 544 (�57)].

��������� ������ ���������� ���� � XV-XVI ��., ���� ������������ ����� ��� �������� ���� ���������� �� ��������� �������, �� ����� ����������� �� ������� ������ ����� [34, c. 206-211]. ����� ��� ���� �� ��� �������������, ���� �� ������ �������� � ���� ������ �������� ������� �����, �� �� ������ ���������� [35]. ��� ����� ����������� ������������� ���������� �� ����� � �������� �������� ���������� �� ���� ������� ����.






���������� ���


�� ���� ���������� ����� ��� ���������� �� ��� ����� ������� �����? �� ������� ����� � ���������� � ������ ���������� � ����������� ������ ������ �������� (� ��� ������ ������� �������), �������� ������� 1520-1525 �. [36, �. 26-38]. �� ����� ������������ � ������ ����� ��������������, �� ��������� �� ��������� ���� ������ ����������� �������� �������.

� ����� �������� ����������� ������� (������� 1515 �.) ��� ������������ ��������� ������������ ���� �� ��� ��������� ��������, �������� �������, �� ������� � ������� ����� (������). dz ������ ������������ ��������� (���������) ������ ��� ������������ ��������� ������������. ���� ��������� �� ������ ������� ����������� ����� ���������� (�����������), �������� ���� ���� �������. ���� ������� �������, �������� �� ��������� �������� ����������� �������, �ᒺ��������� �������� ����. ��� �� ���� ������ ���������� ó���� (ó����) (��� ���������� (�����������)) �� ������ ������� ����������� ����� ���� �������� ������� [37].

������������ ��� ������� ����� ���������� � ������� ������� ������� � ���������� �� �� ��������� � ����������� ������� ��� ̳����� � ���� ���� ��������. ����� ������� ������� �������� ������� �������: ���� �������� �� ������ � ����������� �������. ���������� ������ ����� ����� �� ���� ����� ������ � �������� ������, ����� �� ���������� ��������. ������� ��������� ���� ���� ����, �� ��������� ����� ������������ ������. ��� � ����� �������� ����������� ������� �������� ������ ������ ��� �������� � �� ������� �����������, ������ ���� ���������� �������������� ����� ����������: �� ������ �� �����������, � �����������, � ���� ��� �����; ��� �� ������� ��� ������� �������� ��������. � ���� ���������, ������: � ��� ��������, �������� � ����� ������� �� �����������, � ��� � ����������� � ������ ���� �����, � �������� �� ���� �� ������� ������� ������������ ���������, � ��� ����. ��� ����� � ��� ��������� � �� ����� [37]. �� ���� ������� ��������� ������� ����� � ������� ������ ������ � ����������. ����� ����������� ���� ��������� ������ � ����������� ���� �������� ����� ������� ������� �������. ³�-�� ����� ����, �� ������� �������� ��� ̳����.

� ���-���� ����� ������� ������� ����������� ��� �����, ��� ���������� ̳����� �� ������������ ������ �������. ������� ��� ���������� �� ������ ������ � �������� ̳����� �� ����������� �� ���������. ����� �������� �������� �� ���������� ̳����� � ���� ���������� � ������ ���� ������������� ������: �Y zyl [Ryngolt] mnoho let na Nowohorodcy, y umre, a po sob� zostaw�l syna swo�eho na kn�azen�j Nowhorodskom M�ndowha. Y panu�uczy wel�komu kn�az�u M�ndowhu na Nowohorodcy y na rusk�ch horodach, y naczal zb�waty plem�a swo�e� [38, c. 132]. ��� ��� ��������� ����������� �������. ����� �Y tut s�a dokonal rod kn�azaty rymskoho Polemona� [38, c. 134] ���������� � ����� �������, ���� ����� ����� ��������. � ��� ������� �������� ���� ����� ������ �� ��������� ��������, �� ������������ �������. ������ �������� ����������� ������� ������� ���� ����-������ �������� � � �� ����� �������� �������� �������� �� ��� ������� ̳����� � ����������.

������� ������� ���� ���� ������� ������� ����� ����� ������� � �������. ������� ������ ���������� ������� ����� � ������� � ³����� [38, c. 134-138]. ��� �� � ���������� �������� ����� ������� � ³����� ���� �� ������� �����. ��� ������ �� �� ������, �� ������� ����� ���� ��������. ���, �������, �� ���� ������ ������ ���� � ������������ ���������� ��������� ��� ���������� ��������� (��� ����� ����������). ����� �������, ������ � ���� ������ ������ �������� ��� �������� (�������), ��� ����� ������ � ������ � �.�., ��� ���������� ������� ������� � ������ �������� ��� ������� �� ������� ������ ������ ������� �� ��� �����.

̳� ��� ���������� ��� ���������� ����� ������������� � ����� ������ ��������� ������� ����������� ���� ������� (1582 �.) [39], �� ���� ������ ���������� ������ ����� � �������� �������� ���������� ��� ��������� ������ �������� 250 ����. ������ ���� ����� ������ � ������ �������� �.�������������� (�������� ��������� � ���������� XVII ��., ������� ����� �������� ³���-��������� 1650 �. � ��.) [40]. ���� ����� ����� ����� ����� �����������. ����� � ��� ���� ���������� �� ��� ���������� �� ��� ������ ������� �����.

����� ������������ �������� ������������, � �������� �������� �������� ��������� �� ������ �.�������������� � ���������� �������, � ������ ������� �������������. ���� ̳���� � ���������� ���, ���, ���� ����, � ���������� ��� ���� ������� �� ��������� ������? ����� ������� ������� ��������� ����� �������, �� �� ������ �������� ������ ����� �����, ���� � 1907 �. ���� ����������� �� ����������� ������ ����������� ������� �������, �� ����� ������������ ��������� �������������� ̳����� �� ������������ �������������� ����� ����������.

� ����������� ���������� ����� ������ ��������, � ���� ���� � ��������. ���������� ������ ������������ ������� � ���������, �������� ���� ��������� ̳����� � ���������� [41, �. 157, 178], ��������� ����������� ����������. �� � ������ �������� ����� � �������, �� ����������� � �������� �������. ��� ����������� ���� ��������, ����������� �� �.��������������.

� ������� ��� � ����������� ���������� ����� ����������� �� ������, �� �� ������� ������. �.��������� � ���� �������� �� ����� ������������ ���������� ��� ���� ��� ���������� �������� ������������ ����� [42]. �, �� ����, ����������� �� ����� ��������� ������������ ����� � �������, �� ����������� �� ���������� ������. ����� ��������� ������� ����� ��� ������� ���, ���� � �������� �������� ��� ���������: ��������� ��� ���� ��������� ������� 1248 �. ���� ������������������ ���� ���������� � ��������� ������ ̳������ [43, �. 174]. ����� �� �� ���� ������� ������ ���������� ����������. ����� ����� �� �������� ������ �.�������������� � ������ �������� �� ������� ������ ������� ���������.






��������


����� ��� ������� ����� � ���������� � �������� ������� ������������ � ��������� ����. ���� ���� �� ����������� � ���������� ���������� ���������� �����. ���������� ���������, �� ������� ���� ������ �� ��������, ������� � ����� ������������ � ������ ���������.

� �������� ����� ���������� �������� ������� �������� ����� � ��� �� ������� ��������� �������. ���������� ���� ������ � �������� ������ ��������� ����� �� ���. ��� ����������� � ��������, �� ������ ���� ��������������� �������� ����� � ������ ���������� ���������� ���. ��, � ������ ����, ������� ���������� �����, ������� �� ����� ������������� ����������, � ������ ����, ��������� ���������� ���������� ������, ��������� �� ������� ��������, ������ ������� ���������� ����� ������� � ��������� �������. � ������� ��� �������� ������ ��������� ����� � ��� ���� � ������������ ���� ��� ��������� ����.










������ ���������


1. Łowmiański H. Studia nad początkami społeczeństwa i państwa litewskiego. � Wilno, 1932. � T. 2. � S. 109; Paszkiewicz H. Jagiellonowie a Moskwa. � Warszawa, 1933. � T. 1: Litwa a Moskwa w XIII i XIV wieku.

2. ������i� �. �. ��������� ������� ������� �i�������. � ��., 1998; ���� �., �������i� �. ������� ���� ���������� �i�����i: 862�1918. �����i. ����. I��������i. � �i����, 2000.

3. ������� �.�. ������� ��������� � IX�XIII �. � ��., 1989.

4. ������� �.�. ������� ����������. � �.��., 1962. � �. 2.

5. ������������ ��������� �������� // ����. � ���������, 1915. � �. 4. � �. 1. � ���. 1.

6. ��������� ������ �������� // ����. � �-�., 1851. � �. 5.

7. Paszkiewicz H. Regesta Lithuaniae ab origine usque ad Magni Ducatus cum Regno Poloniae unione = Regesta źródłowe do dziejów Litwy od czasów najdawniejszych aż do unii z Polską. Varsoviae, 1930. T. 1: Tempora usque ad annum 1315 complectens.

8. ������������ ������ ��������. � �.��., 1950.

9. ������� �.�. ��������� ����� � IX�XIII �. � 2-� ���. � ��., 2001.

10. ����������� �������� // ����. � �-�., 1908. � �. 2. [� ������ �������� ������ ���������� �� ������������� (����������) �������. � ����. ������.]

11. ����������� �. ���������i� ���� ��������-��������� ������� // ������� ��������� ���������� i���� ��������. � 1901. � T. 41. � ��. 3.

12. Baranauskas T. Lietuvos valstybės ištakos. � Vilnius, 2000.

13. ������������� �.�. ������� � �������� ������ �������� ���� � ��������� ������ � 1238 �� 1505 �.: �������������� ������ �� ��������������� � ���������� ��������. � �-�., 1889. � �. 1.

14. �������� ����������� // ����. � �., 1980. � �. 35. � �. 129; ������������ �������� // ����. � �. 35. � �. 215; �������� ���������� // ����. � �. 35. � �. 146; ���������� �������� // ����. � �., 1980. � �. 35. � �. 174; ������������ �������� // ����. � �. 35. � �. 194.

15. Łowmiański H. Uwagi o genezie państwa litewskiego // Przegląd Historyczny. � Warszawa, 1961. � T. 52. � Zesz. 1.

16. ��������� ���� ����� �������. ������� ����o���; ���. �.�.�������. � �., 1957.

17. Preußisches Urkundenbuch. Politische Abtheilung (����� � PUB). � Königsberg, 1882. � Bd. 1, Hälfte 1.

18. �������������� �������� // ����. � �., 1926. � �. 1. � �. 472; �������� �������� // ����. � �-�., 1863. � �. 15. � ���. 395; Gudavičius E. Kryžiaus karai Pabaltijyje ir Lietuva XIII amžiuje. � Vilnius, 1989. � P. 93.

19. Jakubowski J. Mapa wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. I. Część północna. � Kraków, 1928.

20. ��������� �. ������ �������� // �������� ���������� � ���������� ������� ������: ��. ������. � �������, 1985. � �. 224; Gudavičius E. Mindaugas. � Vilnius, 1998. � P. 155�156, 236.

21. ����������� �. I����i� ������-����. � ���. 2-�, ���������. � ���i�, 1907. � �. 4: XIV�XVI �i�� � �i������� �������i; ������ �.�. ����������� ���������� �����������. � �., 1959. � �. 380.

22. PUB. Königsberg, 1909. Bd. 1. Hälfte 2. S. 33�35 (N. 39).

23. Atskaņu hronika = Livländische Reimchronik / V. Bisenieka atdzejojums, Ē. Mugurēviča piekšvārds, Ē. Mugurēviča, K. Klaviņa komentari. Rīgā, 1998. Lpp. 130 (������ 4115�4118), 179 (������ 6350�6353), 180 (������ 6399�6402).

24. Atskaņu hronika = Livländische Reimchronik. Lpp. 138 (������ 4466�4467), 159 (������ 5445�5446), 258 (������ 9965�9966).

25. Ochmański J. Uwagi o Litewskim państwie wczesnofeudalnym // Roczniki Historycznie. � 1961. � R. 27.

26. Błaszczyk G. Dzieje stosunków polsko-litewskich od czasów najdawniejszych do współczesności. � Poznań, 1998. T. 1: Trudne początki.

27. ������ �. � ������� � ��������� � ����� �������� ��������� ���������� ���������� � ������������� // �����-���������� ������������. 1986: ������� ������� ������. �., 1988. � �. 210�211; Dubonis A. Lietuvos didžiojo kunigaikščio leičiai : iš Lietuvos ankstyvųjų valstybinių struktūrų praeities. � Vilnius, 1998. � P. 75�76.

28. Jablonskis K. Lietuviški žodžiai senosios Lietuvos raštinių kalboje. � Kaunas, 1941. � D. 1.

29. ����������� �. ������� ������� ������. � �., 1900. � �. 2.

30. Gedimino laiškai / parengė V. Pašuta ir I. Štal = �������� �������� / ����������� �.�.������ � �.�.�����. � �������, 1966. � C. 24�25, 30�31; Nikžentaitis A. Nuo Daumanto iki Gedimino: ikikrikščioniškos Lietuvos visuomenės bruožai // Acta Historica Universitatis Klaipedensis. � Klaipėda, 1996. � T. 5. � P. 111.

31. Peter von Dusburg. Chronicon terrae Prussiae //SPR. � Leipzig, 1861. � Bd. 1. � S. 180/

32. Wigand von Marburg. Die Chronik / herausgegeben von Theodor Hirsch // SRP. � Leipzig, 1863. � Bd. 2.

33. Die littauischen Wegeberichte // SRP. � Leipzig, 1863. � Bd. 2/

34. ���������� �.�. ������ � ������ � �������� � XVI �. // ��� �������. � ������, 1996. � �. 7.

35. ������� �. � ������� ����� ��� // ������. � 2001. � � 11. � �. 270; Reklaitis P. Prarastosios Lietuvos pėdsakų beieškant. � Vilnius, 1999. � P. 260�263.

36. Jasas R. Bychovco kronika ir jos kilmė // Lietuvos metraštis. Bychovco kronika � Vilnius, 1971.

37. �������� ���������������� �������� // ����. � �., 1980. � �. 35. � �. 91�92; �������� ����������� // ����. � �., 1980. � �. 35. � �. 129�131; �������� ���������� // ����. � �. 35. � �. 146�149; ���������� �������� // ����. � �., 1980. � �. 35. � �. 174�177; ������������ �������� // ����. � �. 35. � �. 194�197; ������������ �������� // ����. � �. 35. �. 215�218.

38. ������� ������� // ����. � �., 1975. � �. 32.

39. Stryjkowski M. Kronika Polska, Litewska, Żmódzka i wszystkiej Rusi. � Warszawa, 1846. � T. 1.

40. ������� ��������� � ��������� // ����. � �., 1975. � �. 32; Vijūkas-Kojelavičius A. Lietuvos istorija. � Vilnius, 1989. � P. 103.

41. Ivinskis Z. Lietuvos istorija: iki Vytauto Didžiojo mirties. � Roma, 1978 (�������: Vilnius, 1991).

42. �������i� �.I. �� ������ ������ �i��. � ��., 1989.

43. ������i� �. �. ��������� ������� ������� �i�������. � ��., 1998.






[������ ����������� � �������: Castrum, urbis et bellum: ������� �������� ����: ������������ ������ ��������� ̳���� �������, ���������, 2002, �. 29�44.]

�������� http://litopys.kiev.ua/ �� ����������� ����� ���������









�������


����������� ������� � c������ ua_kobzar:

�. �����-�����������, 1840 �.:   ����, � �����, �� � ����� �������� � �� � ���� ������� �� ���� ����, �� ���� ���� � ����, �� ������� ����, ����� �����������. ���� ���� �� ������ �������� � �� ���� �� ���� �������� � ��������. � �������� �� ������, �� ��� � ����� ������, ��������� ���� ���������� ��������� � ���� �����, ��� ��������. . . . )



���� ������� ������� ������ �� �i� ����i��i, ���i�i�� �� ������ �� ��������� Ctrl+Enter.