Sztuka renesansowa
 
Ośrodkiem zainteresowań epoki odrodzenia stały się sprawy doczesne, ludzkie. Łacińskie 
"humanus" to właśnie "ludzki", stąd nazwa "humanizm". Słowo "odrodzenie" ma jednak inne 
jeszcze znaczenie. Czasy te bowiem odrodziły sztukę starożytną, opierając - zwłaszcza 
architekturę i rzeźbę - na jej wielkich wzorach. To właśnie sztuka klasyczna (patrz hasło:
klasycyzm) stworzyła budowle spokojne i harmonijne w kształcie, posągi wierne wspaniałej, 
niedoścignionej naturze, którą w czasach renesansu znowu zaczęto podziwiać i badać. Obok 
kościołów powstawały więc teraz coraz liczniej budowle świeckie, posągi świeckich ludzi, 
niezliczone obrazy ukazujące piękno człowieka i bogactwo jego otoczenia. 
 
 
Najważniejsze założenia sztuki klasycyzmu renesansowego: 
 
  1. Ściśle określony kanon piękna
  2. Naśladownictwo natury - mimesis
  3. Harmonia, prostota i przejrzystość konstrukcji
  4. Proporcjonalność (tzw. boskie proporcje) - rozwiązania oparte na geometrii, 
     perspektywa linearna, kontrapost w rzeźbie i in.

 
W malarstwie odrodzenia wraz z zainteresowaniem kulturą i sztuką antyku pojawia się nowa 
tematyka, związana z dziejami starożytnych bogów i bohaterów - tematyka mitologiczna, której 
poświęcono wiele znakomitych dzieł. Złoty wiek przeżywa również malartwo fresków sakralnych. 
Mistrzowie tej sztuki pochodzili z Włoch, gdzie też freski osiągnęły szczyty artyzmu. Największe 
dzieło tego typu stworzył Michał Anioł Buonarotti w Kaplicy Sykstyńskiej, w której na polecenie 
papieża wymalował sklepienie scenami starotestamentowymi, zaś ścianę za ołtarzem ozdobił 
malowidłem przedstawiającym Sąd Ostateczny. Również słynny jest fresk wszechstronnie 
uzdolnionego Leonarda da Vinci "Ostatnia Wieczerza". Leonardo namalował także portret 
tajemniczej piękności zwanej "Mona Lisa" lub po włosku "La Gioconda". Do najwybitniejszych 
malarzy renesansowych należą również: Rafael Santi, Piero della Francesca, Tycjan, Albrecht 
Durer, Hieronymus Bosch, Pieter Bruegel, Jan Van Eyck, Sandro Botticelli. 
 
Architektura: 
 
Budowle epoki renesansu były wzorowane na budowlach antyku, odznaczających się, jak 
wiadomo, doskonałą równowagą i harmonią wszystkich elementów. Architekci renesansowi 
wznosili statyczne, dostojne pałace z umiarkowanie strojnymi, kunsztownie zaprojektowanymi 
fasadami w stylu antycznym. Przykładem mogą być liczne pałace florenckie (np. pałac Rucellai). 
W Polsce budownictwo tego typu można podziwiać w Zamościu, który według zamysłu patrona 
Jana Zamoyskiego zaprojektowany został pod koniec XVI w jako idealne miasto renesansowe. 
 
Budownictwo sakralne również przeżywa swoje najlepsze lata. Architekci z rozmachem planują 
monumentalne kościoły, jak np. bazylika św. Piotra w Rzymie, w projektowaniu którego 
uczestniczył m.in. Michał Anioł (projekt gigantycznej kopuły). Kościoły powstają na planie 
centralnym, tzn. ich geometryczny środek jest jednocześnie środkiem okręgu, uważanego za 
najdoskonalszą z figur. Najwybitniejszymi architektami renesansu byli: Filippo Brunelleschi 
i Donato Bramante. 
 
Rzeźba: 
 
W rzeźbie odrodzenia, podobnie jak w architekturze tej epoki, obserwujemy silny wpływ sztuki 
antyku. Wzorem stały się antyczne posągi bogów i bohaterów, w których ówczesny artysta 
wyrażał swój podziw dla idealnej harmonii ludzkiego ciała, starając się stworzyć dzieło 
o najdoskonalej wyważonych proporcjach. Nie znaczy to, iż wielcy rzeźbiarze odrodzenia po 
prostu powtarzali starożytne wzory. Ucząc się u rzeźbiarzy antyku szacunku dla form 
ukształtowanych przez naturę, tworzyli oni dzieła inne, własne, często nawet od starożytnych 
wspanialsze. Korzystali zresztą z tego samego surowca. Coraz rzadziej stosowano tak popularny 
w średniowieczu szary kamień, również drewno zaczęło powoli wychodzić z użycia. Powrócił 
marmur, na nowo rozkwitła umiejętność odlewania rzeźb z brązu. Za najwybitniejszego rzeźbiarza 
renesansu uważa się Michała Anioła, którego dzieła są urzeczywistnieniem ideału twórczości 
klasycystycznej, zaś późna twórczość Buonarottiego zbliża się ku manieryzmowi. Jego 
najważniejsze dzieła to: "Dawid", rzeźby z grobowca papieża Juliusza II oraz słynne "Piety" 
(wizerunki Madonny trzymającej na kolanach ciało Chrystusa po Ukrzyżowaniu). 


Lektura dodatkowa: 
 - J.F. Arenas, "Klucze do sztuki renesansu"
 - J. Białostocki, "Sztuka i myśl humanistyczna"
 - J. Białostocki, "Styl, epoka, postawa"
 - M. Levey, "Od Giotta do Cezanne'a. Zarys historii malarstwa zachodnioeuropejskiego"