Sztuka romantyczna
 
Ramy czasowe: 
 
Romantyzm był dominującym prądem w sztuce w okresie 1820-60, zapoczątkowany w końcu 
XVIII wieku. 
 
Główna założenia sztuki romantycznej: 
 
Sztukę romantyczną, odznaczającą się swoistym "nieładem" - amorfizmem i fragmentaryzmem, 
a także synkretyzmem, drążył niepokój i poczucie tragicznego rozdarcia; żywiła ona upodobanie 
do tego, co irracjonalne i fantastyczne, gloryfikowała wyobraźnię, geniusz, szaleństwo; 
oddziaływała silnymi środkami ekspresji, efektami grozy i frenezji; indywidualizm przejawiał się 
zarówno w swobodzie łamania reguł estetycznych, jak i w kulcie wolności jednostki. Podstawę 
estetyki romantycznej stanowił kreacjonizm i symbolizm. 
 
Romantycy sięgnęli do odrzuconych przez klasycyzm i myśl oświecenia tradycji 
średniowiecznych i barokowych; szukali inspiracji w kręgu wiedzy tajemnej; fascynowali się 
kulturą orientalną (patrz hasło: orientalizm). 
  
Sztuki plastyczne: 
 
Romantyzm najpełniej przejawił się w malarstwie i grafice. Postawa romantyczna objawiła się 
w zainteresowaniu motywami ludowymi, historycznymi i orientalnymi oraz narodową tradycją, 
przy jednoczesnej aktualizacji tematów (m.in. walki narodowowyzwoleńcze - A. Grottger); dzieła 
romantyczne cechowała nastrojowość i zainteresowanie przyrodą, dynamika kompozycji, 
bogactwo kolorytu i efektów świetlnych oraz silna ekspresja. Na Zachodzie przedstawicielami 
malarstwa romantycznego są: J. Constable, W. Turner, W. Blake, Delacroix, F. Goya. 
W Polsce natomiast najpopularniejsi są: A. Orłowski, P. Michałowski, A. Grottger, J. Kossak. 

Muzyka: 
 
Romantyzm w muzyce obejmuje razem z neoromantyzmem niemal cały XIX wiek. 
Charakteryzowała go wielość nurtów i indywidualizm postaw twórczych, dla których podstawę 
stylistyczną stanowił przejęty z okresu klasycyzmu warsztat kompozytorski; w romantyzmie 
nastąpiło jednak przesunięcie akcentu na inne gatunki muzyki, co wiązało się z nowym 
programem estetycznym, z nowym typem ekspresji. Naczelnym postulatem estetyki 
romantyzmu była synteza sztuk (synkretyzm), więź muzyki z innymi sztukami, zwłaszcza 
z literaturą. Wyrazem tego była pierwszoplanowa rola liryki wokalnej (F. Schubert, R. Schumann,
F. Mendelssohn, potem M.P. Musorgski, J. Brahms, H. Wolf, w Polsce - S. Moniuszko), 
wykorzystywanie pieśni jako tematów w muzyce instrumentalnej, rozwój miniatury 
instrumentalnej (R. Schumann, F. Chopin), opartej często na wzorach pieśniowych, a w okresie 
neoromantyzmu (2 połowa XIX wieku) przenikanie literackich i malarskich tematów do symfonii 
programowej, uwertury i poematu symfonicznego (F. Liszt) oraz zrealizowanie romantycznego 
ideału syntezy sztuk w dramacie muzycznym (R. Wagner). Pod wpływem tendencji 
programowych (głównie w muzyce symfonicznej) nastąpiło wzbogacenie kolorystyki muzyki, co 
przejawiło się w rozbudowie orkiestry, rozwoju wirtuozostwa instrumentalnego (styl brillant, 
F. Chopin, N. Paganini), m.in. dzięki technicznym ulepszeniom instrumentów i bujnemu 
rozkwitowi instrumentacji (H. Berlioz, F. Liszt, R. Wagner, N.A. Rimski-Korsakow, R. Strauss), 
oraz w intensywnym wykorzystaniu w symfonice czynnika wokalnego (G. Mahler). 
 
 
Lektura dodatkowa: 
 - C. Reyero, "Od romantyzmu do impresjonizmu"
 - M. Levey, "Od Giotta do Cezanne'a. Zarys historii malarstwa zachodnioeuropejskiego"