Medaliony

Jak powstały "Medaliony"?
Zofia Nałkowska napisała je w oparciu o badania i obserwacje, poczynione
podczas prac Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich. Pisarka była
członkiem tej komisji i wszystko, co zawarła w swojej prozie, jest faktem.
"Medaliony" stanowią cykl opowiadań, zestawionych na zasadzie podobieństwa
tematu i identycznej formy. Zauważmy, że autorka nie poddaje materiału
specjalnej obróbce literackiej. Jest to zabieg celowy. Suchy fakt - bez
komentarza i bez interpretacji wystarczy i uderza najmocniej.
Dlaczego taki tytuł?
Tytuł pochodzi od medalionów nagrobkowych, zamieszczanych na grobach
portretów ludzi zmarłych.  Autorka prezentuje w swoich krótkich
opowiadaniach-relacjach literackie portrety ludzi, którzy przeżyli gehennę
hitleryzmu - ich wypowiedzi, zeznania, zwierzenia.
Co oznacza motto utworu?
Motto "Medalionów" brzmi: "Ludzie ludziom zgotowali ten los." Wyczuwamy
gorycz-refleksję i pytanie: jak to się mogło stać? Jak człowiek mógł tak
skrzywdzić i upokorzyć drugiego człowieka?  Motto Nałkowskiej to bezmiar
przerażenia, że przedstawione "drobne" obrazy są dziełem człowieka, że
ludzie stworzyli faszyzm, hitleryzm, piece i miejsca kaźni, że są autorami
tak strasznej rzeczywistości.
"Medaliony" Nałkowskiej określa się często mianem prozy wojennej, małych
form prozatorskich itp.  Jakim są gatunkiem?  Są to opowiadania - lecz nie
tylko.  Opowiadania te bliskie są reportażowi, sprawozdaniom z procesu
sądowego, często przybierają formę zeznania świadków.  Zawierają prawdę -
mają wymowę dokumentu, więc bliskie są literaturze faktu.  Styl
opowiadań jest zwięzły, surowy, pozbawiony komentarzy.  Bohaterowie - to
zwykli, szarzy ludzie, mówią własnym językiem i prezentują tylko własny,
prywatny wycinek wojennej rzeczywistości, w dodatku widziany tylko z
własnej perspektywy.  Narracja - tworzą ją strzępy relacji i ułamki
zdarzeń, zawsze prezentowane z punktu widzenia osób mówiących. Komentarz
autorki jest ograniczony do minimum.  Lecz wyczuwamy jej postawę -
absolutnego protestu wobec zbrodni ludobójstwa.
"Medaliony" - dzięki prostocie języka, braku moralizowania, zwykłym
bohaterom i bezpośredniej relacji - uderzają swoim autentyzmem. Utwór
wystawia świadectwo prawdzie o zbrodni, kacie i ofierze - ukazuje tym
samym tragedię ludzi w czasie II wojny światowej.