Wojna chocimska

"Wojnę chocimską" autor ukończył w 1670 roku. Po temat sięgnął Potocki do
roku 1621, kiedy to wojsko polskie pod wodzą Karola Chodkiewicza w ciągu
pięciu tygodni mężnie opierało się dużo liczniejszej armii tureckiej i
mimo śmierci wodza zmusiło Turków do wycofania się z Polski. Tę bohaterską
obronę Chocimia i ofiarność patriotyczną naszych żołnierzy stawiał autor
za wzór współczesnemu sobie pokoleniu, które jak wiemy, nastręczało wielu
powodów do krytyki. Głównym źródłem wiedzy o wojnie chocimskiej były dla
poety pamiętniki Jakuba Sobieskiego, ojca króla Jana III. Nie korzystał 
z nich jednak w sposób niewolniczy, lecz próbował ożywić ów materiał przez
plastykę zarysu sylwetek wodzów i znamienitszych rycerzy, biorących udział
w tej wyprawie, oraz przez żywe opisy batalistyczne. Wplata też w tok
opowiadania swoje uwagi na temat życia mu współczesnego w postaci tzw.
dygresji (odbieganie od tematu dla wypowiedzenia swych poglądów lub
dokonania uwag często nawet luźno związanych z tematem). Zestawiał z dawną
tężyzną szlachecką zniewieściałość, patriotyzm z obojętnością na losy
kraju XVII-wiecznej szlachty. Patriotyzmem właśnie przepoił swój poemat,
wkładając w usta bohaterów mowy świadczące o ukochaniu ojczyzny i wielkim
poczuciu honoru rycerskiego.
Poemat składa się z 10 części, z których dwie pierwsze opowiadają o
przygotowaniach wojennych, następne opisują każdy dzień przebiegu wojny,
aż do wszczęcia układów i rozejścia się wojsk. Styl "Wojny chocimskiej"
odznacza się wielką barwnością i plastyką dzięki przewadze wyrażeń
konkretnych nad abstrakcyjnymi oraz sięganiu do mowy potocznej. Tylko w
momentach uroczystych, jak np. w inwokacji czy zakończeniu poematu, oraz 
w przemowach bohaterów (np. mowa Chodkiewicza) podejmuje autor styl
podniosły i wówczas popada w charakterystyczną dla epoki przesadę,
używając długich i zawikłanych okresów zdaniowych, omówień, przenośni itp.