powieść realistyczna (powieść realizmu krytycznego)
 
Ten typ powieści ukształtował się w drugiej połowie XIX w. w wyniku rozczarowania brakiem 
zmian w świecie pod wpływem filozofii pozytywistycznej. Zmiany te miały uzdrowić ludzkość, 
zapewnić jej dostatni byt materialny i duchowy. Rozczarowano się też brakiem wartości 
artystycznych w utworach propagandowych. W powieści realistycznej pogłębiono psychologiczne 
portrety bohaterów i nałożono je na krytyczną analizę zjawisk społecznych ("Lalka", 
"Emancypantki", "Nad Niemnem", "Rodzina Połanieckich"). Powieści realistyczne przedstawiały 
jednostkowe dramaty na tle rozbudowanej panoramy rzeczywistości społecznej, dążąc do 
uszczegółowienia realiów, osadzenia utworu w konkretnym miejscu i czasie, wreszcie - do 
uświadomienia najważniejszych problemów społecznych i narodowych (wpływ powieści
tendencyjnej).