Sztuka romantyczna Ramy czasowe: Romantyzm był dominującym prądem w sztuce w okresie 1820-60, zapoczątkowany w końcu XVIII wieku. Główna założenia sztuki romantycznej: Sztukę romantyczną, odznaczającą się swoistym "nieładem" - amorfizmem i fragmentaryzmem, a także synkretyzmem, drążył niepokój i poczucie tragicznego rozdarcia; żywiła ona upodobanie do tego, co irracjonalne i fantastyczne, gloryfikowała wyobraźnię, geniusz, szaleństwo; oddziaływała silnymi środkami ekspresji, efektami grozy i frenezji; indywidualizm przejawiał się zarówno w swobodzie łamania reguł estetycznych, jak i w kulcie wolności jednostki. Podstawę estetyki romantycznej stanowił kreacjonizm i symbolizm. Romantycy sięgnęli do odrzuconych przez klasycyzm i myśl oświecenia tradycji średniowiecznych i barokowych; szukali inspiracji w kręgu wiedzy tajemnej; fascynowali się kulturą orientalną (patrz hasło: orientalizm). Sztuki plastyczne: Romantyzm najpełniej przejawił się w malarstwie i grafice. Postawa romantyczna objawiła się w zainteresowaniu motywami ludowymi, historycznymi i orientalnymi oraz narodową tradycją, przy jednoczesnej aktualizacji tematów (m.in. walki narodowowyzwoleńcze - A. Grottger); dzieła romantyczne cechowała nastrojowość i zainteresowanie przyrodą, dynamika kompozycji, bogactwo kolorytu i efektów świetlnych oraz silna ekspresja. Na Zachodzie przedstawicielami malarstwa romantycznego są: J. Constable, W. Turner, W. Blake, Delacroix, F. Goya. W Polsce natomiast najpopularniejsi są: A. Orłowski, P. Michałowski, A. Grottger, J. Kossak. Muzyka: Romantyzm w muzyce obejmuje razem z neoromantyzmem niemal cały XIX wiek. Charakteryzowała go wielość nurtów i indywidualizm postaw twórczych, dla których podstawę stylistyczną stanowił przejęty z okresu klasycyzmu warsztat kompozytorski; w romantyzmie nastąpiło jednak przesunięcie akcentu na inne gatunki muzyki, co wiązało się z nowym programem estetycznym, z nowym typem ekspresji. Naczelnym postulatem estetyki romantyzmu była synteza sztuk (synkretyzm), więź muzyki z innymi sztukami, zwłaszcza z literaturą. Wyrazem tego była pierwszoplanowa rola liryki wokalnej (F. Schubert, R. Schumann, F. Mendelssohn, potem M.P. Musorgski, J. Brahms, H. Wolf, w Polsce - S. Moniuszko), wykorzystywanie pieśni jako tematów w muzyce instrumentalnej, rozwój miniatury instrumentalnej (R. Schumann, F. Chopin), opartej często na wzorach pieśniowych, a w okresie neoromantyzmu (2 połowa XIX wieku) przenikanie literackich i malarskich tematów do symfonii programowej, uwertury i poematu symfonicznego (F. Liszt) oraz zrealizowanie romantycznego ideału syntezy sztuk w dramacie muzycznym (R. Wagner). Pod wpływem tendencji programowych (głównie w muzyce symfonicznej) nastąpiło wzbogacenie kolorystyki muzyki, co przejawiło się w rozbudowie orkiestry, rozwoju wirtuozostwa instrumentalnego (styl brillant, F. Chopin, N. Paganini), m.in. dzięki technicznym ulepszeniom instrumentów i bujnemu rozkwitowi instrumentacji (H. Berlioz, F. Liszt, R. Wagner, N.A. Rimski-Korsakow, R. Strauss), oraz w intensywnym wykorzystaniu w symfonice czynnika wokalnego (G. Mahler). Lektura dodatkowa: - C. Reyero, "Od romantyzmu do impresjonizmu" - M. Levey, "Od Giotta do Cezanne'a. Zarys historii malarstwa zachodnioeuropejskiego"