sentymentalizm
 
Prąd umysłowy i literacki konkurencyjny wobec oświeceniowego klasycyzmu, który został 
stworzony przez filozofa francuskiego J.J. Rousseau. Doświadczenie jednostki Rousseau uważa 
za główne źródło wiedzy o świecie. Klasycznym przekonaniom o harmonii i ładzie świata 
przeciwstawia napięcie i emocje świadczące o kryzysie współczesnej cywilizacji. 
 
Głównym przedstawicielem polskiej literatury sentymentalnej jest Franciszek Karpiński. Zgodnie 
z konwencją wprowadził do literatury motywy religijne, patriotyczne i erotyczne. Najbardziej 
wymownym przykładem sentymentalizmu w jego twórczości są sielanki, a wśród nich "Laura
i Filon" - najbardziej popularna sielanka Karpińskiego. Dochodzą tu do głosu nastroje elegijne 
- smutku i melancholii. Bohaterami są pasterz i pasterka spotykający się w scenerii nastrojowego 
wieczoru. Występuje nierealny obraz wsi, której mieszkańcy żyją bez kłopotów, zachowują się 
jak postacie wzięte z powieści dla wyższych sfer, ich jedynymi zmartwieniami są niepowodzenia 
miłosne. Przeżycia bohaterów są tkliwe, wyrażone w nienaturalny sposób, pasterze mówią 
o swoich uczuciach w patetyczny sposób, używając wykwintnego języka. Karpiński wzbogacił 
i nasycił poezję oświeceniową uczuciem, zapoczątkował lirykę intymną, która przeżyciom 
osobistym nadała walor wzruszeń poetyckich. Według zasad sentymentalizmu, głównym 
tematem było zainteresowanie człowiekiem, jeg prezentuje czasem również uczucia religijne lub 
patriotyczne. Styl wypowiedzi oparty jest na języku potocznym, ale wyklucza pospolite słowa, 
wulgaryzmy. Rezygnuje się ze stylu wysokiego. Typowe utwory to: powieść, sielanka, pieśń,
elegia.