mesjanizm
 
Mesjanizm to (w literaturze polskiej) przekonanie o szczególnej roli Polski i narodu polskiego 
w dziejach świata. Jego elementy pojawiają się w XVII wieku jako jeden ze składników 
sarmatyzmu, przede wszystkim wiara w misję dziejową narodu polskiego jako przedmurza 
chrześcijaństwa. Rozkwit po utracie niepodległości, zwłaszcza po upadku powstania 
listopadowego, w środowisku Wielkiej Emigracji. Polska to Mesjasz narodów, który da ludom 
Europy Królestwo Boże na ziemi i wyzwoli je od tyranii. 
 
Wykład filozofii mesjanistycznej daje A. Mickiewicz w "Dziadach" cz. III (1832), a przede 
wszystkim w "Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego" (1832). W "Dziadach" 
mesjanizm występuje w "Widzeniu Księdza Piotra", w którym to objawieniu Ksiądz Piotr widzi 
Polskę - Chrystusa rozpostartą na krzyżu trzech mocarstw zaborczych. Tak jak Chrystus cierpiał 
za losy ludzkości, tak i Polska musi cierpieć za Europę, ale zmartwychwstanie i przyniesie 
wolność całemu kontynentowi. Uporządkowany wykład tych poglądów Mickiewicz zawarł w 
"Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego", w których emigracja polska w Paryżu 
zostaje powołana do roli apostołów, rycerzy tej wolności, którą przyniesie zmartwychwstanie 
Polski.