czasopiśmiennictwo
 
Ogromne znaczenie w rozwoju kultury polskiej miało założenie czasopism, przede wszystkim 
"Monitora", oraz otwarcie pierwszego w Polsce teatru publicznego. W 1765 roku pojawiają się 
pierwsze numery "Monitora", wydawanego i redagowanego przez Franciszka Bohomolca 
(1721-1784). Pismo, wzorowane na angielskim czasopiśmie "Spectator", ukazywało się dwa razy 
w tygodniu i rozwijało działalność społeczną, polityczną i oświatową. Do współpracowników 
"Monitora" należeli wybitni pisarze, jak I. Krasicki czy A. Naruszewicz. Na łamach czasopisma 
propagowano idee oświecenia, walczono z ciemnotą i zacofaniem, ośmieszano sarmatyzm 
szlachecki. Głównym przedmiotem krytyki stała się obyczajowość szlachecka, a przede 
wszystkim pijaństwo, marnotrawstwo, życie nad stan, okrucieństwo wobec poddanych, pogoń za 
cudzoziemszczyzną. 
 
Innym czasopismem, o charakterze typowo literackim, były "Zabawy Przyjemne i Pożyteczne", 
które powstało w 1770 r. Przyczyniło się ono do kształtowania smaku literackiego, rozwijało 
zamiłowanie do książki i szerzyło znajomość twórczości najwybitniejszych pisarzy. 
W "Zabawach..." drukowali swoje utwory tacy poeci, jak: Krasicki, Naruszewicz, Kniaźnin, 
Zabłocki i Węgierski, a redaktorem pisma był najpierw Jan Albertandi (1731-1808), a później A. 
Naruszewicz (1733-1796). Do najbardziej popularnych czasopism ukazujących się codziennie 
należała "Gazeta Warszawska", a w okresie obrad Sejmu Czteroletniego "Gazeta Narodowa 
i Obca", poświęcona zagadnieniom politycznym. W oświeceniu upowszechniły się takie gatunki 
publicystyczne, jak felieton i esej. 
 
 
Lektura dodatkowa: 
 - J. Łojek, "Dziennikarze i prasa w Warszawie w XVIII wieku"
 - M. Klimowicz, "Oświecenie"