Maria Konopnicka

Maria Konopnicka z Wasiłowskich, pseud. Jan Sawa - poetka i nowelistka; od
1876 r. w Warszawie, związana ze środowiskiem liberalnej inteligencji
(1884-86 współred. pisma dla kobiet "Świt"); od 1890 r. poza krajem, m.in.
współinicjatorka akcji protestacyjnej przeciw pruskim gwałtom we Wrześni 
i ustawom wywłaszczeniowym ("Rota" 1908); w 1902 r. osiadła w Żarnowcu 
k.Krosna (w dworku otrzymanym w darze od narodu).
Uznana za najwybitniejszą poetkę swej epoki ("Poezje" t. I-IV 1881-96),
zyskała ogromną popularność i autorytet dzięki liryce patriotycznej
(kontynuującej tradycje poezji romantycznej) i społecznej, w której 
z gorzką ironią opisywała jaskrawe objawy nędzy i krzywdy ludzkiej,
ujawniające słabość pozytywistycznego programu społecznego ("Wolny
najmita", "W piwnicznej izbie", "Jaś nie doczekał").
Największym osiągnięciem poetyckim Konopnickiej stały się liryki o
tematyce wiejskiej i ludowej, oparte na folklorze, z wyrazistą kreacją
chłopskiego narratora ("A jak poszedł król na wojnę, Wsiałem ci ja 
w czarną rolę").
Żywotność zachowały głównie nowele Konopnickiej o tematyce społecznej 
i psychologicznej ("Mendel Gdański", "Miłosierdzie gminy"), wolne od
powierzchownej tendencyjności, o precyzyjnej konstrukcji, stawiające
Konopnicką w rzędzie czołowych twórców polskiej nowelistyki (zbiory:
"Cztery nowele" 1888, "Na drodze" 1893, "Nowele" 1897, "Ludzie i rzeczy"
1898), oraz niektóre utwory dla dzieci, zwłaszcza popularna opowieść
"O krasnoludkach i sierotce Marysi" (1896).  Ponadto autorka liryków
refleksyjno-filozoficznych i krajobrazowych (zbiory "Linie i dźwięki"
1897, "Italia" 1901), poematu z dziejów emigracji chłopskiej "Pan Balcer w
Brazylii" (1910), cennych studiów historyczno-literackich ("Mickiewicz,
jego życie i duch" 1899, "Trzy studia" 1902) i szkiców kryt., przekładów.