Sztuka pozytywistyczna
 
Główne założenia sztuki pozytywistycznej: 
 
Pozytywizm wywodzi się z nurtu filozoficznego oświecenia. Ponownie uwydatnia się dążenie do 
wiernego oddania natury, jednak artyści rezygnują zarówno z norm akademickich, jak 
i z romantycznego "efekciarstwa" na rzecz wiarygodności (weryzmu) i realizmu. Realizm odrzucił 
wzniosłe tematy na rzecz tego, co do tej pory było uważane jedynie za banalną, "nieartystyczną" 
rzeczywistość. 
 
Z drugiej zaś strony pozytywizm podobnie jak oświecenie kontynuuje klasyczny ideał sztuki. 
Ponowne nawiązanie do sztuki antycznej nosi w XIX w. miano neoklasycyzmu. 
 
Architektura: 
 
Przeważają koncepcje synkretyczne (patrz hasło: synkretyzm), jednocześnie architekci stosują 
nowe konstrukcje i materiały (żelazo, żelbet). Przykładem może być wieża Eiffla w Paryżu, jedno 
z największych i najbardziej kontrowersyjnych osiągnięć architektonicznych XIX w. Pojawiają się 
nowe style "neo-": neoarabski, neoindyjski, neochiński, neobizantyjski, neoromański, neogotycki, 
neorenesansowy. Wśród nich poczesne miejsce zajmuje neogotyk, który dominował 
w architekturze sakralnej, a także w budownictwie użyteczności publicznej. Styl neogotycki 
reprezentuje londyński parlament ze słynnym Big Benem na jednej z wież. 
 
Sztuki plastyczne: 
 
W malarstwie klasycystycznym najczęściej stosowany jest pejzaż, w którym pojawiają się 
pewne elementy poetyzacji natury, a także dążenie do przelania na płótno wszystkich wrażeń 
wzrokowych, co wiąże się z wielostronnym wykorzystaniem światła i koloru. Mistrzem 
klasycystycznego pejzażu był Francuz C. Corot. 
 
W malarstwie i rzeźbiarstwie drugiej poł. XIX w dominuje realizm, wiarygodne odzwierciedlenie 
natury. Pojawiają się tematy z życia codziennego, jak np. u J.-F. Milleta, zwanego malarzem 
wieśniaków, w którego twórczości dominuje właśnie tematyka wsi. Również H. Daumier czerpie 
tematy z codzienności - życie proletariatu miejskiego, politycy, robotnicza ulica, pociągi 
i przedmieścia. Typowym przedstawicielem realizmu jest G. Courbet, który, obracając się wokół 
tematyki pracy i ludzi pracujących, całkowicie rezygnuje z archetypicznego piękna, 
znamionującego malarstwo klasycystyczne. Nadeszła bowiem moda na opisywanie świata 
w sposób naukowy (eksperymentalny), naturalistyczny i antyakademicki. Do ulubionych 
motywów tego nurtu należały również pejzaże nadmorskie (plaża), pikniki, miasto (ulice, 
kawiarnie, bale), rodzina, życie światowe, wreszcie śmierć, tyle że strywializowana, pozbawiona 
patosu i wzniosłej symboliki. 
 
Dbałość o wierne, naukowe oddanie szczegółów wymaga od artysty dużej wiedzy fachowej, 
zwłaszcza jeżeli jest to - bardzo popularne w drugiej poł. XIX w - malarstwo historyczne (np. J.
Matejko). Do najwybitniejszych polskich malarzy - realistów należą: J. Matejko, H. Rodakowski, 
J. Chełmoński. 
 
Lektura dodatkowa: 
 - I. Coll Mirabent, "Klucze do sztuki neoklasycyzmu"
 - C. Reyero, "Klucze do sztuki. Od romantyzmu do impresjonizmu"