Tomasz Mann

Tomasz Mann urodził się 6 czerwca 1875 w Lubece. Ojciec jego, Henryk, hurtownik
zbożowy i senator miasta Lubeki zmarł, gdy Tomasz miał piętnaście lat. Po
likwidacji firmy rodzina przeniosła się do Monachium. Późniejszy pisarz
(ukończywszy uprzednio w Lubece przedostatnią klasę gimnazjum) pracował tam
krótko w pewnym przedsiębiorstwie ubezpieczeniowym, potem jako wolny słuchacz
uczęszczał na wykłady uniwersyteckie w zakresie historii, historii literatury,
estetyki i ekonomii oraz próbował swych sił w pisarstwie, które pociągało go,
podobnie jak starszego brata, Henryka. W latach 1894 i 1895 ukazały się w
czasopiśmie "Gesellschaft" jego pierwsze opowiadania, przyjęte z uznaniem przez
czytelników i krytykę. Zachęcony powodzeniem postanowił Mann poświęcić się
wyłącznie literaturze. Pomyślna sytuacja majątkowa rodziny ułatwiała mu
realizację tego zamierzenia.
Rok 1895 spędził wraz z bratem we Włoszech, pracując już tam nad pierwszą
wielką powieścią "Buddenbrookowie". Po powrocie do Monachium był przez pewien
czas współpracownikiem pisma satyrycznego "Simplizissimus", w którym, a także w
"Neue Deutsche Rundschau", ukazywały się w latach 1896-1898 jego nowele,
powstałe jeszcze przed podróżą włoską. W formie książkowej ukazały się one pod
wspólnym tytułem "Der kleine Herr Friedemann" (Mały pan Friedemann) w r. 1898.
Dalsze nowele, wydane później (1903) w tomie pt. "Tristan", zamieszczał Mann w
wymienionych czasopismach. Wielkim sukcesem znanego już młodego autora była
opublikowana w r. 1901 powieść "Buddenbrooks. Verfall einer Familie"
(Buddenbrookowie. Dzieje upadku rodziny). W r. 1905 poślubił Mann Katarzynę
Pringsheim, córkę profesora uniwersytetu monachijskiego, która do końca życia
pisarza była mu oddaną towarzyszką.
Sława autora "Buddenbrooków" wzrastała z każdym nowo wydanym utworem. Jej
oficjalnym wyrazem było nadanie mu obywatelstwa honorowego Lubeki, doktoratu 
h.c. uniwersytetu w Bonn oraz nagrody literackiej Nobla (1929). Ważniejsze
pozycje bogatego dorobku pisarskiego Manna to: dramat "Firenza" (1905), powieść
"Konigliche Hoheit" (Królewska Wysokość, 1909), obszerna nowela "Der Tod in
Venedig" (Śmierć w Wenecji, 1912), powieść "Der Zauberberg" (Czarodziejska
góra, 1924), tetralogia "Joseph und seine Bruder" (Józef i jego bracia,
1933-1943), składająca się z części: "Die Geschichten Jaakobs" (Historie
Jakubowe, 1933), "Der junge Joseph" (Młody Józef, 1934), "Joseph in Agypten"
(Józef w Egipcie, 1936) i "Joseph der Ernahrer" (Józef żywiciel, 1943),
powieści "Lotte in Weimar" (Lotta w Weimarze, 1939) i "Doktor Faustus" (1947),
historia powstania tej ostatniej "Die Entstehung des 'Doktor Faustus'. Roman
eines Romans" (Jak powstal "Doktor Faustus", 1949), powieść "Der Erwahlte"
(Wybraniec, 1951), pierwsza część powieści "Die Bekenntnisse des Hochstaplers
Felix Krull" (Wyznania hochsztaplera Feliksa Krulla, 1954).
Tomasz Mann interesował się zawsze żywo sprawami politycznymi. Nie tylko
rejestrował je i analizował w powieściach i nowelach, ale wypowiadał się na ten
temat bezpośrednio. Spośród pism tego typu wymienić wypada studium "Friedrich
und die grosse Koalition" (Fryderyk i wielka koalicja, 1915), "Betrachtungen
eines Unpolitischen" (Rozważania człowieka apolitycznego, 1918), przemówienia
"Von deutscher Republik" (O republice niemieckiej, 1922), "Goethe als
Reprasentant des burgerlichen Zeitalters (Goethe jako reprezentant epoki
mieszczańskiej, 1932), "Deutschland und die Deutschen" (Państwo niemieckie i
naród niemiecki, 1954), "Meine Zeit" (Moja epoka, 1950).
Poglądy Manna nigdy (wyjąwszy krótki okres w czasie istnienia Republiki
Weimarskiej) nie były zgodne z oficjalną polityką niemiecką ekspansji i zaboru.
Szczególnie ostro wystąpiła ta niezgodność z początkiem lat trzydziestych, w
okresie narastania groźby faszyzmu. Toteż po przejęciu władzy przez narodowy
socjalizm nie było dla pisarza miejsca w Niemczech. Z początkiem r. 1933
odbywał Mann wraz z żoną podróż po krajach Europy z odczytami o Wagnerze.  Na
wiadomość o pożarze Reichstagu, która zastała go w Szwajcarii, zdecydował się
pozostać na obczyźnie. Pierwsze lata emigracji spędził w Szwajcarii, w r. 1938
przeniósł się do Stanów Zjednoczonych. W r. 1936 Niemcy hitlerowskie odebrały
mu obywatelstwo; uniwersytet w Bonn odebrał mu doktorat honorowy. Tomasz Mann,
wyklęty w ojczyźnie, stał się czołową osobistością wśród niemieckich pisarzy na
emigracji. Kontynuował swą twórczość, wykładał gościnnie na uniwersytecie w
Princeton, wygłaszał odczyty przez radio, pisywał artykuły dla prasy. W r. 1944
przyjął obywatelstwo amerykańskie. Po wojnie nie powrócił do Niemiec. Odwiedził
ojczyznę tylko dwukrotnie: w r. 1949 odebrał osobiście we Frankfurcie n. Menem
nagrodę im. Goethego oraz Niemiecką Nagrodę Narodową im. Goethego w Weimarze
(wraz z obywatelstwem honorowym tego miasta); w maju 1955 uczestniczył w
uroczystościach z okazji 150 rocznicy śmierci Schillera, zarówno w NRD, jak 
i w NRF, manifestując w ten sposób przekonanie o jedności niemieckiej kultury
narodowej. 12 sierpnia tegoż roku zmarł w Zurychu.