Krótka Rozprawa pomiędzy trzema osobami Panem, Wójtem i Plebanem

Porusza wiele kwestii politycznych, społecznych i obyczajowych ówczesnej
Polski, a jej treść związana jest z początkowym, pełnym jeszcze nadziei
etapem walki szlachty o egzekucję praw, dóbr koronnych.  Reprezentanci
trzech głównych stanów: Pan (szlachta), Wójt (chłopstwo), Pleban
(duchowieństwo) prowadzą bogaty w realia życiowe dialog, który ujawnia
zasadnicze problemy nurtujące ówczesne społeczeństwo: kwestie przekupnego
sądownictwa, nadużyć przy eksploatacji żup solnych czy brak stałego
systemu obronnego kraju. Wiele także uwag poświęconych jest problematyce
odpowiedzialności za kształt moralno-obyczajowy życia publicznego RP.
Pan i Wójt negatywnie oceniają wiele zjawisk natury religijno-kościelnej:
drwią z praktyki sprzedawania odpustów, wyrażają zaniepokojenie bogatą i
nastawioną na teatralny efekt liturgią obrzędów katolickich, ujawniają
materialną interesowność księży w spełnianiu praktyk religijnych (kolęda).
Podniesiony zostaje także problem rozrzutności życia szlacheckiego:
nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu, niszczącemu zasiewy obyczajowi
myśliwskiemu czy nałogom hazardowym. "Krótka rozprawa" to jeden z
pierwszych polskich utworów o tematyce społecznej.