Ostatnia aktualizacja artykułu: 16.3.2001

POWIĘKSZENIA W TELESKOPACH

Dobierając zakresy powiększeń naszego teleskopu nie możemy zapominać o dopuszczalnym zakresie powiększeń. Jak już pewnie wiemy, powiększenie zależy ściśle od długości ogniskowej obiektywu (lustra - jeśli mamy reflektor) i ogniskowej okularu. Reasumując im większy stosunek tym powiększenie jest większe, i na odwrót.

Możemy to wyliczyć znając ogniskową posiadanego teleskopu i ogniskową okularu:

P powiększenie = f obiektywu / f okularu

A jak się zorientować jaki okular (o jakiej ogniskowej?) wybrać w celu żądanego powiększenia? Jak większość z was się zorientowała jest to zadanie bardzo proste:

f okularu = f obiektywu / P żądane powiększenie

Oczywiście musimy pamiętać o nie przekraczaniu „wskaźnika” 20x na każdy 1 cm apertury obiektywu. Po prostu, praw jakie żądzą zjawiskami optyki nie przeskoczymy. Falowy charakter światła da znać o sobie. W niektórych przypadkach możemy zwiększyć wskaźnik krotności z 20x na 25x, ale ściśle zależy to od jakości optyki w naszym teleskopie. Przy regulacji krotności powiększenia możemy posłużyć się soczewką Barlowa (w fotografii zwaną telekonwerterem) która pozwoli nam na wydłużenie ogniskowej teleskopu, co przy posiadaniu dwóch okularów i ww. soczewki da nam cztery powiększenia. Na soczewce Barlowa mamy podaną krotność wydłużenia ogniskowej np. 1,5x, 2x, 3x itd. Krotność wydłużenia ogniskowej i co za tym idzie zwiększenia powiększenia teleskopu wyliczamy:

f okularu = f obiektywu * k krotność Barlowa / P żądane powiększenie

Ale nie możemy zapomnieć że nie zawsze będzie nam potrzebne maksymalne powiększenie. Jak zatem obliczyć powiększenie minimalne naszego instrumentu. Na wstępie musimy wiedzieć że średnica wejściowa źrenicy naszego oka u osób młodych w ciemności otwiera się na ok. 7 mm, u osób starszych wielkość ta jest mniejsza (niestety dociera mniej światła). Wielkość ta jest zależna także od indywidualnych cech oka, jego wad itp. W naszych obliczeniach możemy przyjąć wielkość od 7 do 5 mm jako wskaźnik. Tak więc możemy obliczyć realną wielkość powiększenia minimalnego:

P minimalne = D średnica obiektywu / d średnica źrenicy oka

Dlaczego nie możemy zmniejszać powiększenia poniżej wyliczonej wartości? Wiązka promienia świetlnego wychodzi na zewnątrz, poza okular i pada na źrenicę oka obserwatora. Rozmiar średnicy, tej tak zwanej źrenicy wyjściowej nie może przekroczyć wartości średnicy - źrenicy oka obserwatora, dlatego że wtedy do naszego oka nie dotrze całe światło z obiektywu.

Zależnie od apertury wejściowej naszego instrumentu, i wybranego powiększenia możemy obliczyć średnicę źrenicy wyjściowej:

d średnica wyjściowa = D średnica obiektywu / P powiększenie

Autor: Jarosław Pakieła
e-mail: jarbol@friko6.onet.pl