|
|
Opracowanie: Andrzej Buś |
|
SZKOŁA Szkolnictwo na wsi w swoich początkach wiąże się nierozerwalnie z kościołem. Na rozległym obszarze archidiakonatu krakowskiego już w I poł. XVIw. istniało wiele wiejskich szkół parafialnych. Do miejscowości posiadających placówki oświatowe w XVI stuleciu należały m.in. Zator, Maków Podh., Wadowice, Witanowice, Frydrychowice, Marcyporęba, Radocza, Woźniki, Chocznia, Zebrzydowice, Spytkowice. Później (XVII - pocz. XIXw.) utworzono szkoły w: Stryszowie (XVIIw.), Kleczy D., Lanckoronie (1789r.), Kalwarii (1810r.), Bachowicach (1819r.), Zygodowicach (1823r.). Stanowiska nauczycieli noszących dawniej tytuł: klechy, "scholiregi", "rektora" obsadzali odpowiedzialni za szkołę proboszczowie. Uczący składali przysięgę "na Ewangelię", będąc najczęściej tzw. "sługami kościelnymi" (kantorzy, organiści). Pobierali oni od mieszkańców tzw. "klerykaturę" w wys. od 1 - 2gr. od domu. Zarobki nauczyciela (kantora) w czasach najdawniejszych sięgały 18 - 30gr. Nauka, którą obejmowano dzieci 6-letnie i osoby w wieku dojrzałym, odbywała się w tzw. "domu szkolnym", gdzie mieściła się izba klasowa i mieszkanie uczącego. Rok szkolny z nauką latem i zimą rozpoczynano często 12-tego marca. Wpisowe od 15gr. do 1 flor. W programie 4 klas: katechizm, j. łaciński, j. ojczysty, muzyka, arytmetyka, historia, ministrantura, nauka moralna. Wiek XIX przynosi tzw. szkołę trywialną (pospolitą) z 3 klasami "przerabianymi" przez 4 lata. Później powstają jednoklasowe szkoły etatowe (3 oddziały po 2 lata nauki) i następuje wprowadzenie obowiązku szkolnego dla dzieci od 6 do 12 lat (1875r.). Zarobek nauczyciela w 1868r. -142fl. rocznie. Pojawiają się na wsiach szkoły zawodowe (Bachowice (1910) rolnicza, Zator (1895) i Radocza (1921) - koszykarskie, Maków podh. - hafciarska). W końcu XIXw. w pow. wadowickim istniało 61 szkół podstawowych. W 1939r. istnieją szkoły 6 i 7-klasowe, redukowane później przez okupanta. Nauczyciele będący równocześnie animatorami życia kulturalnego wsi i wychowawcami w duchu patriotyzmu, doznają prześladowań, są zwalniani (kobiety), żyją w nędzy. |