Wadowice.net.pl
FORUM (w wersji on-line) FIRMY (w wersji on-line) PAPIEŻ MAPA WADOWIC WIADOMOŚCI REGIONALNE (w wersji on-line)

Wstecz

Opracowanie: Andrzej Buś


KOŚCIÓŁ.

Świątynie i parafie w rejonie Nadskawia powstawały niemal równocześnie z zaludnianiem się tego obszaru przez kolonizację (akcję osadniczą). Często wiadomość o kościele czy parafii są pierwszymi wzmiankami o miejscowości (np. Wadowice - 1325r.) Na pograniczu śląsko-krakowskim, jakie stanowiła Ziemia nad Skawą powstawały parafie kilku- i jedno-wioskowe (Radocza). Dekanaty (zatorski) obejmowały w XIV stuleciu 15 - 30 parafii. Do niewątpliwie najstarszych należą: par. par. Mucharz (tradycje kościoła sięgają Xw. - pobyt św. Wojciecha - 996/97r.), Zator (XIIIw.), Woźniki (XIIIw.), Graboszyce (XIIIw.), Witanowice (XIVw.), Radocza (XIVw.), Lanckorona (1336r.), zaś w rejonie beskidzkim - Maków Podh. (XVw.). Fundatorami kościołów byli książęta (Witanowice), możnowładcy, zakony (Woźniki). Oni też uposażali parafie i nadawali przywileje kościołom. Parafie płaciły dziesięcinę papieską. XIVw. - Zator - 14 skojców 10 denarów (skojec - 2gr.), Witanowice - 8,5 skojca, Mucharz - 1 grzywna i 19 skojców.

Patronami kościołów, tzw. kolatorami była najczęściej szlachta, troszcząc się o budynki parafialne i mając wpływ na wybór proboszczów i obsadzenia beneficjów (majątków). Ta ostatnia sprawa przyczyniła się do rozwoju ruchów innowierczych w okolicy Radoczy, Spytkowic, Paszkówki, Witanowic. Szlachta obejmowała majątki kościelne przyjmując np. kalwinizm. Ziemianie, a później gminy prezentowały kandydata na proboszcza z listy zwanej „terno".

Chłopi oddawali na rzecz kościoła: dziesięcinę, taczmo (danina od „tacy"), meszne (za msze św.), „stułowe", czynili darowizny (zapisy). Istniał też specjalny fundusz „zabezpieczenia" od tzw. „krów żelaznych". Od owych krów, przynależnych kościołowi wznoszono opłaty (posiadacze tych krów na wsiach - od XVIw.) Parafie posiadały majątki ziemskie (np. Witanowice - 30 ha), stawy, młyny, a nawet browary. Nie można zapomnieć, że z instytucją kościoła wiązał się rozwój oświaty (szkoły parafialne) oraz kultury. Z Ziemią Wadowicką związani byli w XVI i XVIIIw. wybitni kapłani - uczeni: Marcin Kępka - Wadowita (kanclerz U.I.), prof. Najmonowicz (mucharz - rektor U.I.), ks. Kolendowicz (Klecza - Stryszów - czł. K.E.N. - Tow. Ks. Elem.). W XIX i XX stuleciu, zakładali szkoły, czytelnie, orkiestry, wiejskie spółdzielnie oraz wydawali pisma dla ludu ks. ks. W. Wąsikiewicz (W-ce), dr F. Gołba (Bachowice), ks. P. Grębosz (woźniki), ks. W. Fiałek, ks. I. Jędrys, ks. dr P. Ryłko (Witanowice), ks. dr B. Wyrobisz (Stryszów).