|
ORGANIZACJE SPOŁECZNE
Ogromną rolę w dziele cywilizacyjnego postępu na wsi odegrały: kółka rolnicze, wiejskie spółdzielnie, ochotnicze straże pożarne, koła gospodyń wiejskich. Przypominamy ich początki na Ziemi Wadowickiej.
Spółdzielczość wiejska to:kółka rolnicze, spółdzielnie kredytowe (kasy oszczędn. - pożyczkowe), spółki rolno - handlowe, spółdzielnie mleczarskie. Z nimi powiązane były OSP, KGW i organizacje młodzieżowe.
Kółka rolnicze. Pierwsze K.R. w Polsce - 1862r.
Na Ziemi Wadowickiej było ich 23 w 1897r. Najstarsze: Spytkowice (1879), Ryczów (1884), Zygodowice (1885), Tłuczań (1887), Bachowice (1888). W Bachowicach u schyłku XIXw. ks. dr F. Gołba i dr F. Stefczyk zakładają Spółkę Hodowli Drobiu. W 1922r. liczba kółek rolniczych sięgała 70, a największymi były organizacje w: Wieprzu, Zawoi, Izdebniku i witanowicach. Prowadziły działalność gospodarczą i oświatową (biblioteki, kursy), otwierały sklepy. Czołowymi twórcami kółek byli: ks. ks. M. Zajęczak, Piotr Grębosz, ks. Chrobiak, J. Bandoła (nauczyciel), Michał Naimski, Józef Kalec i Franciszek Dziobek (Zygodowice), ks. J. Jędrys (Witanowice).
Spółdzielnie kredytowe miały swe wzorce w XVI bankach. W Polsce początków XXw. rozpowszechniał je dr. F. Stefczyk wywodzący się z Bachowic. Pierwsze na Ziemi Wadowickiej powstały w: Tłuczań (1900), Frydrychowicach (1903), Wieprzu (1901), Nidku (1901), Inwałdzie, Witanowicach, Zembrzycach, Marcyporębie (1907), Izdebniku (1906). W 1926r. było ich 26. Założycielami i przełożonymi byli w większości księża.
Spółki rolno - handlowe - podobnie jak kółka rolnicze i szkoły rolnicze (Bachowice - 1910) pozostawały w obrębie działań Okręg. Tow. Rolniczego (Wadowice) i Małop. Tow. Rol. (Kraków). Przewodniczącym Spółki Rolnej był w l. międzywojennych na terenie wadowickim p. Aleksander Gostkowski z Tomic. Z tych spółek wyłoniła się po wojnie (1945) spółdzielczość "Samopomocy Chłopskiej". We władzach utworzonej 19.02.1945r. Spół. Rol.-Handl. znaleźli się działacze ludowi: Franciszek Świadek (Zygodowice), Piotr Garlacz, Piotr Zemła, Władysław Bałys, Stefan Turek (Marcyporęba).
Spółdzielnie mleczarskie. Początki ich na obszarze Nadskawia znajdujemy w Bachowicach (1908). Kolejne powstały w Wieprzu (1911), Izdebniku (1911), Frydrychowicach (1912) i Witanowicach. W 1926r. było ich tutaj 10. Czołowe: Wieprz i Izdebnik. Ceny mleka: skup - 20gr., sprzedaż - 30gr. (za litr).
Koła Gospodyń Wiejskich. Pierwsze organizacje KGW w okolicach Wadowic powstawały w l. 1932/33. Wówczas to utworzono: KGW Tomice (1932 - pp.Sapińska, Gostkowska), KGW Witanowicce (p. Weronika Michalska), KGW Lgota - 1933r. Propagowały postęp rolniczy i higienę w gospodarstwie domowym organizując kursy, doświadczenia ogrodnicze, rozwijały folklor, pielęgnowały zwyczaje polskiej wsi. Wspólnie z org. ZMW i Tow. Przyj. Dzieci (Chłop. Tow. Przyj. Dzieci) prowadziły dziecińce. (Seniorką pracy w TPD na wsi jest pani Matylda Boroń - nauczycielka ze Lgoty).
Ochotnicze Straże Pożarne - rozwijały swoją działalność (prewencyjną, ratowniczą, kulturalną) początkowo w oparciu o Kółka Rolnicze. Przy OSP powstało szereg orkiestr wiejskich. ! 1926r. w okolicy Wadowic istniało 26 OSP. Do najstarszych należą jednostki w Lanckoronie (1888), Paszkówce (1898), Choczni (1900), Wieprzu (1905), Izdebniku i Inwałdzie (1908), Przytkowicach (1908), Jaroszowicach (1906), Roczynach, Rzykach (1911), Gierałtowicach i Głębowicach (1912). Straże w miastach: Wadowice (ponad 125 lat), Kalwaria (1880), Andrychów (1890). Powstałe przy wiejskich organizacjach społecznych orkiestry dęte mają piękne tradycje w: Głębowicach, Choczni, Kleczy D., Zembrzycach i Zygodowicach. (1945r.)
wstecz... |