Wadowice.net.pl
FORUM (w wersji on-line) FIRMY (w wersji on-line) PAPIEŻ MAPA WADOWIC WIADOMOŚCI REGIONALNE (w wersji on-line)

Wstecz

Opracowanie: Andrzej Buś


RUCH LUDOWY I MŁODZIEŻOWY

Wydarzenia XIX stulecia, w tym rabacja chłopska Jakuba Szeli oraz Wiosna Ludów (1848r.) i następujące po nich uwłaszczenie chłopów przyczyniają się do radykalizacji nastrojów ludności wiejskiej w Galicji. W latach 90-tych ub. wieku tereny nad Skawą pozostają pod wpływem działań ks. Stanisława Stojałowskiego (1841 - 1911), zał. Partii Chrześcijańsko - Ludowej, posła na Sejm Galicyjski i do parlamentu wiedeńskiego, wydawcy pism "Wieniec" i "Pszczółka". Tradycja zachowuje wiadomości o jego osobistych kontaktach z chłopami Marcyporęby, Lgoty, Witanowic (ok. 1890r.). "Ruch Potoczków" z sądeckiego sięgał w 1893r. rejonu Brzeźnicy.


28.07.1895r. na zjeździe w Rzeszowie powstaje perwsza polityczna organizacja chłopów - Stronnictwo Ludowe. Wśród założycieli (J. Bojko, J. Stapiński) znalazł się K. Lewakowski, związany z Zakrzowem, gdzie gospodarował jego krewny, senator Zygmunt Lewakowski.
W 1913r. utworzono Polskie Stronnictwo Ludowe "Piast", którego był Wincenty Witos (1874 - 1945), który w okresie swej politycznej aktywności u schyłku lat 20-tych bieżącego stulecia przebywał także na Ziemi Wadowickiej (1928).
W 1915r. powstaje inna partia chłopska "PSL Wyzwolenie", której czołowym przedstawicielem na obszarze Nadskawia jest dr Józef Putek z Choczni, prowadzący tutaj szeroką działalność polityczną. Działały w regionie ponadto "Stronnictwo Chłopskie" (1926 -J. Dąbski), Stronnictwo Katolicko - Ludowe (1922).

Stronnictwo Ludowe (1931r. - zjednoczenie ruchu ludowego - programem agraryzm - działacze: T. Nocznicki, W. Witos, M. Rałaj, St. Mikołajczyk). Z ważnych wydarzeń związanych z ruchem ludowym na terenie Nadskawia należy wymienić: przygotowanie porozumienia zw. "paktem lanckorońskim" w dobrach senatora L. Hammerlinga w Brodach (1923 - następstwa: rząd W. Witosa, szereg reform), orazwydawanie "Chłopskiego Sztandaru" (organ PSL "Wyzwolenie" - lata dwudzieste) w Choczni, pisma dla Samorządów ludowych (1933 - Wadowice, redakcja, ul. Mickiewicza 3 - "Samorząd Ludowy"), istnienie Chłopskiego Tow. Wydawniczego (1922) w Choczni. Aczkolwiek już w XIXw. baron J. Baum - znany społecznik (Kopytówka), posłował do parlamentu z tzw. "kurii włościańskiej", to jednak pierwszym chłopskim posłem do Wiednia był Antoni Styła z Choczni, członek władz Stronnictwa (1895r.). Polityczne ożywienie wsi podwadowickiej nastąpiło w l. 1900 - 1907, niemniej pierwsze koła chłopskich partii powstały ok. 1922r.

Ruch ludowy zdobywał zwolenników, zwłaszcza w okolicach Choczni, Witanowic, Marcyporęby, Makowa Podh. Obok istniejących kół PSL, dr Putek zakłada organizacje lokalne "Wyzwolenia" w Zygodowicach, Witanowicach (1932) i w innych miejscowościach. Partie chłopskie były organizatorami strajków rolnych i manifestacji z okazji Święta Ludowego (1935, 1936, 1937) w rejonach podgórskich (Maków Podh.). Podczas okupacji SL stworzyło organizacje ruchu oporu: ROCH, "Chłostra", "Młody Las", B Ch", ZK ("Zielony Krzyż"). Odrodzony po wojnie ruch ludowy podzielił się na SL (Stronnictwo Ludowe - "lewicujące") i PSL (St. Mikołajczyk). działalność PSL w pow. wadowickim za sprawą PUBP - została z dn. 30.07.1949r. - zakazana. Na osoby ze Stronnictwem związane spadły represje.

ciąg dalszy...