Wadowice.net.pl
FORUM (w wersji on-line) FIRMY (w wersji on-line) PAPIEŻ MAPA WADOWIC WIADOMOŚCI REGIONALNE (w wersji on-line)

Wstecz

Opracowanie: Andrzej Buś


KULTURA

Kultura polska odegrała znaczącą rolę w rozwoju narodowej kultury, stanowiąc składnik jej fundamentu. Polska kultura wyrastała bowiem na gruncie wiejskim zawierając w swoim charakterze pierwiastki szlacheckie i ludowe. Bezimienne pieśni ludu, "wieść gminna" były literackim tworzywem poetów doby Odrodzenia, Romantyzmu. Na wieś i jej kulturę z uwagą spoglądają pozytywiści, przedstawiciele Młodej Polski. W 1925r. (70 lat temu) powieść "Chłopi" przynosi St. Wł. Reymontowi literacką Nagrodę Nobla. Już K. Cypr. Norwid mawiał: "Lud największym jest artystą". Nadskawie jest miejscem działalności E. Zegadłowicza i grupy "Czartak" podkreślającej w swej twórczości prawiekowy związek człowieka z przyrodą, tak bardzo widoczny w kulturze ludzi wsi. Ziemia Wadowicka i Suska mają wyjątkowo bogate tradycje oraz dokonania w zakresie kultury ludowej.

Literatura

Od 1933r. Antoni Kucharczyk i Antoni Mirek - Olcha redagują w Naprawie k. Jordanowa literackie pismo wsi .... "Wieś, Jej Pieśń".
Antoni Stopa (tworzący u schyłku XXw.) malarz i literat ludowy z Makowa Podh. Antoni Kucharczyk (1874-1944) - poeta i ludowy grajek z Paszkówki. Debut w 1905r. Pisał pod ps. "Jantek z Bugaja", redagował satyryczne pisemka "Figlarz", "Cepy". Był pierwszym zawod. chłopskim literatem, współzał. Zw. Literatów Ludowych (Kraków, 1934r.)
Ponadto w gronie wybitniejszych poetów ludowych znaleźli się: Wilhelm Bartyzel (Zawoja), Henryk Bitka (współzał. i prezes grupy literackiej "Gronie" w Żywcu, ur. w Stryszawie, zam. w Andrychowie), Stanisław Paleczny (Tarnawa Dol., Wadowice), Antoni Leśniak (Stryszawa), Katarzyna Gawron i Stefania Kapłan (Sucha Besk.).

Rzeźba, malarstwo

Od XVIIIw. dorzecze Skawy słynęło z rzeźby w kamieniu. Liczne przykłady figur i kapliczek z dziełami o tematyce maryjnej i pasyjnej znajdujemy przy pielgrzymkowych szlakach w kier. Kalwarii Zeb. Ośrodkiem rzeźby w kamieniu była Łysina k/Ślemienia. Rozwijała się też rzeźba w drewnie na użytek wsi oraz dla handlu jarmarcznego i odpustowego. Dominowała rzeźba sakralna, zabawki, snycerka przedm. użytkowych.

Do najwybitniejszych rzeźbiarzy ludowych należeli:
Jędrzej Wowro (1864-1937) - "świątkarz powsinoga" z Gorzenia, rozsławiony przez E. Zegadłowicza, Józef Kuciara (zm.1942r.) - Marcyporęba, Franciszek Knapczyk - Bieńkówka, rodzina Kusiów (Fr. Kuś - senior) z Białki.

Współcześnie znani:
T. Biegun (Stryszawa - zabawki), W. Klimasara (Stryszawa - ptaki), E. i E. Leśniakowie (Stryszawa), J. Mentel (Stryszawa - ptaki), W. Zachura (Jaroszowice - ptaki), S. Zachura (Tomice - rzeźba).

Cenni malarze ludowi: Wł. Front (Stryszawa), Dorota Lampart (Zawoja).
Znane są makowskie hafciarki: J. Galias, I. Korbel i A. Koziana.
Folklor muzyczny i taneczny Ziemi Podbabiogórskiej prezentowały zespoły "Babiogórzanie", "Makowska Polana" (Maków Podh.) i "Babiogórcy" (Zawoja). W rozwoju kultury na wsi niepoślednią rolę odegrały czytelnie ludowe. U schyłku XIXw. (1895r.) było ich 38 (najstarsze: Chocznia (1874r.), Barwałd, Bachowice).