09 wrzesień 2000
Teocentryzm - światopogląd
uznający Boga za centrum zainteresowań i uwagi człowieka.
Przeniknął on do twórczości, która powstaje w języku łacińskim,
zawiera pierwiastki religijne i służy Kościołowi. Pogląd
cechuje uniwersalizm - był charakterystyczny dla ówczesnej Euro-py.
Dominują dwa style: romański i gotycki.
Scholastyka - "szkolna wiedza" - filozofia, która z góry
określała niepodważalność do-gmatów wiary uznanych przez Kościół
i objawionych w Biblii. Reguły wnioskowania czer-pała z "Logiki"
Arystotelesa. Sytuację człowieka w świecie zakreślonym
horyzontem wiary widziano jako dramatyczną (augustynizm) albo
harmonijną (tomizm).
Augustynizm - poglądy św. Augustyna zawarte w utworze "Wyznania"
ujmują człowieka jako istotę, która rozważa obecność w świecie
i czasie oraz umiejscowienie na granicy bytów między aniołami
a zwierzętami. Umiejscowienie to powoduje konflikt między
duchowością a cielesnością; pożądaniem dobra i zła. Św.
Augustyn analizując psychikę ludzką, odkrył ko-nieczność
prowadzenia refleksji nad swoją osobą. Miarą wielkości człowieka
są jego wartości wewnętrzne.
Tomizm - św. Tomasz z Akwinu, rozważając miejsce człowieka na
"drabinie bytów", uznał, że szczebel hierarchii jest
celowo przewidziany i naturalny. Głosił konieczność hamo-wania
pożądań. Człowiek cnotliwy był wartościową jednostką społeczną.
Tomizm odzwier-ciedlał się w feudalnym układzie społeczeństwa;
stanów - od najwyższego do najniższego - harmonijnie
zespolonych i zapewniających ład na świecie. Niedopełnianie własnych
obowiąz-ków, a więc naruszenie porządku społecznego,
uznawano za grzech.
Franciszkanizm - idea wiary radosnej, prostej, płynącej z miłości
do świata, poddanej ewangelicznym nakazom miłosierdzia, ubóstwa
i braterstwa. Panteizm, czyli utożsamianie Boga z przyrodą
przewija się w zbiorze legend "Kwiatki św. Franciszka z
Asyżu".
Hagiografia - żywotopisarstwo świętych, ukształtowało się
na Wschodzie, gdzie spisywano dzieje pustelników egipskich i
syryjskich. W utworach opisujących męczenników podkreślano
praktykowane przez nich cnoty; umartwianie, kreując wzór
osobowy. Hagiografia wg Ko-ścioła musiała być ściśle związana
z materiałami biograficznymi. Z czasem jednak zaczęły dominować
elementy fantastyczne. (Piotr Skarga "Żywoty świętych")
Pareneza - zadaniem literatury średniowiecznej było potępienie
zła, poszerzenie wiedzy, pouczanie, propagowanie wzorców
ideowych. Symbolami ideału średniowiecznego człowieka stały
się krzyż i miecz. Literatura stosuje egzemplum,
moralizatorstwo. Ukazuje bohaterów w tonie pochwalnym, godnych
naśladowania. Dzieła posiadają praktyczne wskazówki (Słota
"O zachowaniu się przy stole"), rady dotyczące sztuki
umierania.
Misterium - sztuki dramatyczne prezentujące fragment historii
biblijnej. Zwykle były to ob-razy męki Chrystusa. Sceny misteriów
odgrywali wyłącznie mężczyźni. Wszystkie elementy dekoracji
do sztuki były umieszczane jednocześnie obok siebie. Taka
inscenizacja wynikała z wiary, iż boski czas nie wyróżnia
przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Wszystko było
unieruchomione w wieczności. ("Pieśń o chwalebnym
zmartwychwstaniu Pańskim"). Obok misteriów tworzono
mirakle związane z katedrą Notre Dame, poświęcone NMP.
Moralitet - dramat, w którym bohaterem był człowiek usytuowany
między niebem, a pie-kłem. Dokonywał on wyboru drogi życiowej,
walcząc wewnętrznie między dobrem a złem. Walkę wyobrażano
za pomocą alegorii cnót i grzechów. W zależności od
dokonanego wyboru - zakończenie było wieńczone nagrodą lub
karą. ("Komedia o Justynie i Konstancji")
Copyrights (c) Sciaga4U -- All rights reserved