Charakterystyka społeczeństwa po powstaniu styczniowym w literaturze pozytywistycznej
09 wrzesień 2000
Klęska powstania
styczniowego oznaczała drugie już przekreślenie szansy na
wyzwolenie drogą zbrojnej walki; w tej sytuacji narodziły się
hasła pracy organicznej mającej doprowadzić do pogłębienia
samoświadomości narodowej i rozkwitu gospodarczego; jednak twórcy
idei pozytywistycznych nie brali pod uwagę rzeczywistości, która
nie była aż tak sielankowa - nurt tendencyjny przeobraził się
więc w realizm krytyczny, który bardziej zgodnie z rzeczywistością
prezentował świat;
"Lalka" Prusa jest jednym z niewielu utworów epoki, który
tak wszechstronnie analizuje społeczeństwo popowstaniowe;
przedstawiony tu obraz jest jednak niezwykle krytyczny: większość
arystokracji jest pozbawiona uczuć patriotycznych, niezdolna do
działania, zdegenerowana, pełna poczucia wyższości wobec
innych i własnej wartości; wyjątkami są baronowa Zasławska i
Ochocki (naukowiec) którzy mają zdrowy pogląd na świat i
orientują się co jest dobre, a co złe; podobnie jest w
przypadku mieszczaństwa, które jest pasywne, biedne i chce mu
się zmieniać własnej sytuacji; wyjątkiem jest tu główny
bohater (Wokulski), który dzięki własnej obrotności i
motywacji (uczucie do Izabeli) zdołał szybko się dorobić; w
pewnym stopniu wszystko można by uzasadnić represjami carskimi
- każdy musi pilnować własnego interesu, aby nie popaść w
konflikt z caratem; jest również pokazany problem asymilacji
narodowości żydowskiej, która jednak jest mocno skontrastowana
z Polakami - są obrotni, starają się o własny majątek i są
poza wszystkim hermetyczni i źle przyjmowani przez narodowość
polską;
"A...B...C..." i "Tadeusz" Orzeszkowej -
podejmują dwa ważne problemy - edukację dzieci i młodzieży
oraz opiekę nad nimi w czasie pracy rodziców; drugą sprawą są
prześladowania carskie wobec ludzi próbujących uczyć wbrew
zakazom prawnym; pokazuje to niemożliwość realizacji założeń
pozytywistycznych;
"Janko Muzykant" Sienkiewicza i "Antek" Prusa
pokazują niemożliwość realizacji marzeń utalentowanych
jednostek, jeżeli pochodzą one z niższych warstw - są skazane
na niedouczenie i ciężką pracę aby przeżyć; ich talent może
stać się ich zgubą; przy okazji jest pokazany stosunek wyższych
warstw do niższych oraz ciemnota tych ostatnich;
Tak więc obraz społeczeństwa w literaturze pozytywistycznej
mamy dość pełny i jasny, chociaż rzadko obiektywny; dominuje
krytyczny stosunek do realizacji idei pozytywistycznych i społeczeństwa
tego okresu;
Copyrights (c) Sciaga4U -- All rights reserved