Renesans - główne prądy epoki
a.) humanizm
Wielki prąd umysłowy, który objął wszystkie dziedziny życia. Humanizm to termin
pochodzący z jęz. łacińskiego "humanitas" (człowieczeństwo). Głosił
uzmysłowienie sobie najwyższej i jedynej wartości, jaką jest ludzka osobowość .
Hasłem humanistów stały się słynne słowa Terencjusza (rzymskiego komediopisarza)
zaczerpnięte z jednego z jego utworów :
"Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce"
Humanizm zalecał wszechstronne wykształcenie człowieka. Za podstawę przyjęto naukę
łaciny, hebrajskiego, filozofii i literatury starożytnej. Humaniści głosili
konieczność formowania osobowości ludzkiej oraz twórczych zdolności człowieka.
Służyły temu słynne uniwersytety europejskie w Padwie, Bolonii, Pradze Czeskiej,
Krakowie i Królewcu.
W dziedzinie filozofii humaniści wyznawali postawę tzw. eklektyzmu filozoficznego
(epikureizm , stoicyzm), łączyli te systemy filozofii starożytnych, które koncentrowały
się na człowieku i jego życiu doczesnym.
Humaniści byli wyznawcami postawy tzw. irenizmu ( "irene" - pokój ):
- szukali płaszczyzny porozumienia w duchu pokojowym ( duchu irenizmu )
- byli przeciwni wszystkim zacietrzewieniom wyznaniowym i społecznym
- wyznawali panteizm. Uważali, że pełną harmonię może uzyskać człowiek żyjący na
łonie natury.
Humaniści uważali, że duch ludzki przetrwa jego dzieła. Stąd głosili aktywny tryb
życia. Podkreślali znaczenie sławy artystycznej w ciągu pokoleń, walor tradycji.
Początkowa faza humanizmu (XVw. do poł. XVI w.):
- optymizm
- pochwała życia i ludzkości oraz społecznej aktywności ludzi
- podkreślano wartość cnoty jako wartości samej w sobie (bezinteresowność)
- kultywowano ład świata i jego harmonię
- głoszono konieczność wewnętrznego rozwoju jednostki
- poszukiwano ideału zgody, porządku i harmonii wierząc w nieograniczone możliwości
umysłu człowieka
II etap rozwoju humanizmu jako prądu umysłowego (od II poł. XVI w.):
- dysonanse
- rozterki
- dylematy
- wątpliwości światopoglądowe (np. "Treny" Jana Kochanowskiego lub
"Sonety" Mikołaja Sępa - Sarzyńskiego)
b.) Reformacja
Drugi wielki prąd renesansowy. Był to ruch społeczno - polityczny wewnątrz Kościoła
Katolickiego, który kwestionował nawet dogmaty religijne. Wywołał poważne rozruchy
natury społecznej w Europie - np. wojny chłopskie w Niemczech i Czechach.
Początek reformacji - to wystąpienie Marcina Lutra (doktora teologii) w 1517r. w
Wirttemberdze. On to ogłosił swoje słynne "tezy o odpustach" (przybił do
drzwi katedry kartę zawierającą 95 punktów). Negował m. in. uzyskanie odpustu za
opłatą. Uważał, że Kościół to tylko instytucja, która nie jest w stanie uchronić
człowieka od przeznaczenia. Krytykował niedopuszczalność rozwodów, sakrament kapłaństwa
oraz sakrament chrztu we wczesnym wieku. Luter publicznie spalił bullę papieską, która
go potępiała.
Reformacja rozbiła europejską wspólnotę religijną - przez cały XVI w. trwały wojny
religijne w Europie ( Polska uniknęła wojen gdyż "urównouprawniła"
wszystkie religie - wolność wyznania i sumienia ). Dopiero słynny Sobór Trydencki
(1545 - 1563) rozprawił się z reformacją, ale nie przywrócił dawnego układu. Odłamy
protestanckie nie uznały zwierzchności papieża jako następcy św. Piotra na ziemi.
Francja, Szwajcaria, Niderlandy wyznawały kalwinizm, Niemcy - luteranizm. W Anglii
powstał kościół anglikański (narodowy). W Czechach działali bracia czescy (husyci)
oraz Arianie. W Polsce: luteranizm (Pomorze, Wielkopolska, Śląsk), arianizm (bracia
polscy), kalwinizm.
Luteranizm - teoria ufnej wiary w łaskę Bożą, szansa pozyskania nieba przez człowieka
niezdolnego do się. zielnego zbawienia sści:Przekonanie o tym , że prawdy wiary można
znaleźć samemu w Biblii. Prąd ten dawał człowiekowi samodzielność, ale i ryzyko w
dociekaniach natury religijnej.
Kalwinizm - obarczał jednostkę poczuciem niepewności i zagrożenia, teoria
przeznaczenia (predestynacji). Głosił pogląd, iż Bóg z góry przeznacza człowieka do
zbawienia lub potępienia.
Arianizm - ruch ten wywodził się z Kościoła Kalwińskiego. Traktowano Chrystusa jako
człowieka podniesionego do wysokości Boga po Zmartwychwstaniu. Biblia była dla braci
polskich nieskażonym źródłem nauki i wiary.
Ruch husycki - Jan Hus ganił zaniedbywanie obowiązków przez duchownych. Nie kwestionował
dogmatów religijnych, lecz chciał zreformować Kościół. Otrzymał tzw. "żelazny
glejt" od papieża (przekazał mu go Zawisza Czarny), wyjechał do Rzymu i tam po
procesie został spalony na stosie za wygłaszanie herezji.
Utworzono w dniu: 27 grudzień 2000
Copyrights (c) Sciaga4U - All rights reserved