Nowela pozytywistyczna jako narzędzie polityki społecznej
11 wrzesień 2000
Nowela wywodzi się
od włoskiego twórcy renesansowego G. Boccaccia i jego "Dekameronu"
(zbioru 100 nowel). Klasyczna nowela jest utworem krótkim,
prozatorskim, o wyrazistej fabule i zredukowanym do minimum
komentarzu. W noweli nie ma lub są nikłe wątki poboczne, mała
jest ilość bohaterów. Wydarzenia biegną do punktu
kulminacyjnego, który przynosi rozwiązanie konfliktu, po czym
następuje pointa. Cecha noweli klasycznej jest teoria sokoła -
czyli obecność głównego motywu, który przewija się przez
kolejne etapy fabuły i odgrywa kluczową rolę.
II połowa lat 70-tych XIX wieku to czas noweli. Nowela stała się
przejściową formą wypowiedzi między literaturą tendencyjną
a dojrzałą powieścią realistyczną. Jeszcze głosiła tezy,
zawierała pewną tendencję, lecz już na jej materiale twórczym
ćwiczyli ambitne, precyzyjne chwyty pisarskie. Nowela była narzędziem
polityki społecznej. Za jej pomocą pozytywistyczni twórcy
najczęściej poruszali tematy dotyczące niedoli niższych
warstw społecznych - chłopów i robotników, stosunku klas wyższych
do tych grup społecznych oraz tematy patriotyczne.
1. Problematyka społeczna wsi:
- Henryk Sienkiewicz "Szkice węglem" - opowieść o
tragedii w rodzinie Rzepów, która została spowodowana przez
pisarza Zołzikiewicza; krytyka układu szlachta - lud, ukazanie
ciemnoty ludu, jego panicznego strachu przed urzędem, co może
doprowadzić do tragedii, postulat zmiany stosunku klas wyższych
i bardziej wykształconych do warstwy chłopskiej, konieczność
oświecenia chłopa, który nie umie pisać ani czytać
- Henryk Sienkiewicz "Janko Muzykant" - niedola
biednego, choć utalentowanego muzycznie chłopskiego dziecka.
Janko Muzykant pragnie grać, a za drobne przewinienie zostaje
zakatowany.
- Bolesław Prus "Antek" - Antek pragnie rzeźbić, ale
musi pracować, jest potrzebny w domu, rodzice nie rozumieją go
- ciemnota matki, obraz nędzy i zaniedbania ludu.
- Eliza Orzeszkowa "Tadeusz" - tragedia pozbawionego
opieki dziecka, które ginie niezauważone przez nikogo, kontrast
wsi i dworu, oskarżenie "wyższych sfer".
2. Problem żydowski:
- Maria Konopnicka "Mendel Gdański" - tragiczna
historia Mendla Gdańskiego, który był Żydem i czuł się
Polakiem, a skrzywdzono go w prymitywnym antysemityzmie, autorka
nawołuje o równouprawnienie i tolerancję, podejmuje próbę
ostrzeżenia przed tym do czego może dojść w społeczeństwie,
wykazanie bezsensowności antysemityzmu.
3. Problem nierówności społecznej, wyzysku robotników, biedy
miast i nędzy bezrobotnych:
- Bolesław Prus "Kamizelka" - dramat miłości małżeńskiej
urzędnika i nauczycielki, "Katarynka" - nieszczęście
żyjącej w kamienicy niewidomej dziewczynki wyzwala odruch
dobroci u egoistycznie dotąd postępującego pana Tomasza. Te
dwie nowele ukazują ubogich ludzi miast, ich walkę o utrzymanie
się przy życiu.
- Eliza Orzeszkowa "Marta" - samotna kobieta w wielkim
mieście rozpaczliwie próbuje utrzymać siebie i dziecko, nikt z
bogatych i oświeconych nie próbuje jej pomoc, "A... B... C..."
- ideały, które nie są w stanie pokonać przeciwności świata
- nauka, "Dobra pani" - ukazanie próżności i głupoty
"wyższych" sfer oraz krzywdy i niedoli dziecka. Dobra
pani potraktowała dziewczynkę, która wychowywała jak małpkę
- dobra gdy nowa, a gdy się znudzi do wyrzucenia.
Copyrights (c) Sciaga4U -- All rights reserved