F. Karpiński - twórca poezji sentymentalnej
Pochodzący z ubogiej rodziny szlacheckiej, wykształcony w
stanisławowskim kolegium jezuickim, a później w jezuickiej Akademii Lwowskiej,
Franciszek Karpiński jest uważany za czołowego przedstawiciela polskiej poezji
sentymentalnej oraz za spadkobiercę sielankowej poezji baroku. Sformułował on
założenia sentymentalizmu polskiego. Twierdził, iż źródłem natchnienia dla poety
może być wszystko, co go otacza. W tej sytuacji wyznaczanie literaturze i poezji
prawideł i przepisów jest niepotrzebne. Najważniejsze dla poety jest czułe serce,
uwrażliwione na ludzkie nieszczęście, na potrzebę miłości, wyznaczające emocjonalny
stosunek do przyrody oraz budujące wewnętrzny ład moralny poprzez odrzucenie
zakłamania i pozorów. Sentymentalna twórczość miała być oryginalna, rodzima, miała
też odznaczać się prostotą opartą także na utworach ludowych, czerpać miała z
prostego słownictwa.
Wszystkie te zasady najpełniej mogły być realizowane w liryce, szczególnie w takich
gatunkach jak sielanka, pieśń, elegia. Bohater tych utworów mógł przedstawiać
własny, subiektywny punkt widzenia. Przedmiotem swego wyznania mógł uczynić zarówno
sprawę błahą, drobną, jak i wielką i bardzo poważną. Z tej osobistej perspektywy mógł
mówić zarówno o swej miłości, jej radościach i niedolach, jak i o stosunku do Boga
lub ojczyzny.
O miłości właśnie mówi utwór "Do Justyny. Tęskność na wiosnę".
Pozornie nie ma tu mowy o miłości, a wiersz jest jedynie porównaniem budzącego się na
wiosnę świata ze stanem ducha wewnętrznego poety. Jednak jest to próba autoanalizy.
Samotny podmiot liryczny opisuje swe cierpienia wywołane zawodem miłosnym lub tęsknotą
za ukochaną. Chociaż dookoła wszystko rozkwita w jego sercu gości jedynie ból,
żal,tęsknota i smutek. Utwór zdominowany jest przez uczucia takie jak miłość, smutek
czy żal. Uczucia wiodą prymat nad rozumem. To wszystko spełnia założenia postawione
przed sentymentalizmem, a jednocześnie zapowiada nadejście nowej epoki - romantyzmu.
Jeszcze wyraźniej widać te wartości w sielance "Laura i Filon". Utwór,
którego akcja rozgrywa się na tle wsi i przyrody, ukazuje parę zakochanych młodych
ludzi. Opowiada on o cierpieniach, rozterkach i radościach, jakie niesie z sobą
miłość. Gdy Laura przybywa na umówione spotkanie pod jaworem, spostrzega, że ukochany
na nią nie czeka. Powoduje to podejrzenie o niewierność i zdradę oraz wyzwala atak
złości i rozpaczy. Wtedy zza pobliskich zarośli wybiega Filon i tłumaczy, iż chciał
jedynie przekonać się o miłości swej ukochanej. Utwór kończy się pogodzeniem się
kochanków i wyznaniem wzajemnej miłości i przysięgą wieczystej wierności.
Najważniejsze w tej sielance wydaje się być zwrócenie uwagi na świat przeżyć
wewnętrznych, próba analizy psychiki zakochanych oraz wpływu miłości na zachowanie
się człowieka. Charakterystyczny jest fakt, iż bohaterowie tej sielanki to"ludzie
dworu", przebrani jedynie w wiejskie stroje.
Utworzono w dniu: 30 grudzień 2000
Copyrights (c) Sciaga4U - All rights reserved