17 wrzesień 2000
Program
pozytywizmu polskiego na tle sytuacji politycznej i społecznej .
Nazwa pozytywizm została przyjęta z filozofii Augusta Comte'a -
francuskiego myśliciela z I połowy XIX w., autora dzieła
"Kurs filozofii". Pojęcie pozytywny oznacza to, co
realne, pożyteczne, wartościowe, osiągalne i stanowi
przeciwstawienie temu, co urojone i nierealne . Przyjęcie nazwy
pozytywizmu dla literatury polskiej II połowy XIXw. oznaczało
skupienie się na problemach realnych głównie społeczno-ekonomicznych,
możliwych do zrealizowania co przeciwstawiało je nierealnym -
jak się okazało - dążeniom romantyków do odzyskania
niepodległości . Zmienia się światopogląd ludzi pozytywizmu
- kierują się oni rozumem, chłodno i trzeźwo rozważają
wszelkie zjawiska, stąd rozwój racjonalizmu i empiryzmu. Światopogląd
pozytywistyczny określają trzy czynniki:
scjentyzm (kult wiedzy)
ewolucjonizm (wiara w powolny stopniowy postęp społeczny)
utylitaryzm (użyteczność)
Twórcami i propagatorami idei pozytywistycznych byli ludzie młodzi,
głównie wychowankowie Szkoły Głównej, doskonale zaznajomieni
z osiągnięciami filozofii i nauk społecznych z zachodu Europy,
publicyści i pisarze, jak Aleksander Świętochowski - przywódca
młodych pozytywistów, publicysta i pisarz - redagował pismo
"Prawda", Adam Wiślicki - redaktor "Przeglądu
Tygodniowego", Piotr Chmielowski - publicysta i historyk
literatury, Eliza Orzeszkowa, Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz
- publicyści i wielcy pisarze .
Poglądy i dążenia pozytywistów kształtowały trzy czynniki:
klęska powstania styczniowego i represje carskie wobec jego
uczestników (likwidacja Królestwa Polskiego, powszechna
rusyfikacja, zesłania na Sybir, konfiskaty majątków)
Przemiany społeczno - ekonomiczne.
koniec feudalizmu początek kapitalizmu
reforma uwłaszczeniowa
przeludnienie wsi
migracja do miast, a nawet emigracja
rozwój przemysłu
powstanie nowych klas społecznych: burżuazja, robotnicy,
inteligencja.
Teorie filozoficzne uczonych zachodnioeuropejskich.
A właśnie:
--------------------------------------------------------------------------------
Teorie filozoficzne uczonych zachodnioeuropejskich.
John Stuart Mill - przedstawiciel empiryzmu, Herbert Spencer - twórca
filozofii ewolucjonizmu - twierdził, że rozwojowi podlega cały
wszechświat a przemiany dokonują się stale i stopniowo. Henryk
Tomasz Buckle - autor "Historia i dzieła cywilizacji w
Anglii". Główną myślą tego dzieła było przekonanie,
że historię tworzą nie wybitne jednostki, ale jest ona
procesem rozwoju społecznego, Hipolit Taine - zwolennik
empiryzmu wiedzy doświadczalnej dowodził, że działalność człowieka
wyznaczają: klimat, właściwości psychiczne, środowisko,
moment historyczny.
Teorie Marksa i Engelsa tworzące tzw. materializm dialektyczny.
Zakładały one rewolucyjny sposób przeobrażenia świata,
twierdził że nie świadomość ludzi decyduje o ich bycie lecz
byt społeczny określa ich świadomość.
Program polskiego pozytywizmu obejmował:
trzeźwość polityczną : zaniechanie walk zbrojnych o niepodległość
zachowanie umiaru w manifestowaniu spraw narodowych wobec zaborców,
a nawet całkowite podporządkowanie się zaborcom, czemu dają
wyraz w "Tece Stańczyka"
solidaryzm społeczny
asymilacja mniejszości narodowych, a zwłaszcza Żydów
emancypacja kobiet
a organiczna (od podstaw rozwój gospodarki kraju)
a u podstaw, praca oświatowa wśród ludu
--------------------------------------------------------------------------------
Rola publicystyki w kształtowaniu się idei pozytywistycznych.
Prasa odegrała ogromną rolę w kształtowaniu się idei
pozytywistycznych. Zastępowała ona likwidowane instytucje
kulturalne i naukowe. Mogła przybliżyć ludziom sytuację
polityczną i społeczną. Wśród prasy wyłoniły się dwa
ugrupowania: "Stara prasa" i "Młoda prasa".
Większość pisarzy ściśle współpracowała z czasopismami.
Do najpopularniejszych należały wówczas: "Kurier
Warszawski", "Przegląd Tygodniowy", "Niwa".
Zaostrzył się też spór "młodych" i "starych"
po wydaniu manifestu "młodej" prasy pt. "My i Wy"
A. Świętochowskiego. Autor rozpoczyna artykuł od porównania
obu obozów. Mówi: "my jesteśmy młodzi". Uważa, że
trzeba myśleć o przyszłości, ale nie zapominać o dokonaniach
przeszłych pokoleń. Nie można jednak szanować błędów
przeszłości, trzeba wyciągnąć z nich wnioski i poprawić je.
W artykule pt."Praca u podstaw" Świętochowski mówi o
skutkach uwłaszczenia chłopów. Chłopi bowiem nie byli świadomi
swych praw i przywilejów. Przyczyniła się do tego ciemnota.
Dlatego autor nawołuje oświeconych szlachciców do pracy nad
ociemniałym ludem. We "Wskazaniach politycznych" Świętochowski
mówi o przegranej walce. Proponuje też, by zrezygnować z walki,
gdyż nie odniesie to żadnych skutków, a wręcz przeciwnie -
pogorszy naszą sytuację. Należy podjąć wytrwałą pracę, bo
tylko ona przyniesie nam zysk i szczęście. Eliza Orzeszkowa w
artykule pt. "Kilka słów o kobiecie" porusza temat
kobiet. Opowiada się za równouprawnieniem kobiet, chce by były
one traktowane i opłacane tak, jak mężczyźni, bo ich praca
jest nieraz wiele cięższa. W artykule pt. "O Żydach i
kwestii żydowskiej" mówi, że Polacy nie znają Żydów,
uważają ich za złych ludzi, dla których liczą się tylko
pieniądze. Problem Żydów można będzie rozstrzygnąć dopiero
wtedy, gdy nauka pozwoli nam trzeźwo myśleć. Piotr Chmielowski
w artykule pt."Utylitaryzm w literaturze" rozprawia się
z literaturą romantyczną. Uważa, że stare formy muszą ustąpić
nowym, których chcą ludzie. Każdy powinien być użyteczny. Każdy
pisarz i artysta powinien żyć życiem wszystkich, a nie tylko własnymi
przeżyciami.
--------------------------------------------------------------------------------
Tematyka opowiadań M. Konopnickiej.
Do najpopularniejszych opowiadań Konopnickiej należą: "Mendel
Gdański", "Miłosierdzie gminy", "Dym",
"Nasza szkapa". Mendel był starym Żydem, który od
urodzenia mieszkał w Gdańsku i był introligatorem. Swe obowiązki
wykonywał bardzo sumiennie i dokładnie. Wychowywał wnuczka.
Pewnego dnia dowiaduje się, że wszystkich Żydów będą bili.
Trudno jest mu pogodzić się z tym, że bije się Żydów tylko
dla zasady. Następnego dnia banda ludzi zaatakowała warsztaty i
sklepy żydowskie. Mendel nie uciekał, stanął w oknie z
wnuczkiem i czekał. Kamień rzucony w szybę trafił wnuczka,
jednak pewien student zasłonił okno i uchronił warsztat od
strat. Jednak Mendel będzie już inny. Umarła w nim miłość
do tego miasta i godność, czyli to, co pozwalało mu czuć się
człowiekiem. "Miłosierdzie gminy" przedstawia pewną
gminę szwajcarską, w której ludzi starych oddawano pod opiekę
farmerów. Gospodarze chętnie ofiarowali swą pomoc. Na
licytacji targowano się o człowieka, z którym zwycięzca mógł
robić, co chciał. Tak było z Kuntzem Wunderlim. Na licytacji
bał się, że nikt go nie weźmie, robił miny i starał się
wyglądać jak najlepiej. Modli się, by pod opiekę wziął go
syn. Jednak kupuje go Probst - mleczarz. Ostatnia scena pokazuje
Kuntza obok dyszla wózka wraz z psem ciągnącego mleko po
okolicy. Autorka upomina się o godność człowieka. Licytacja
jest poniżaniem ludzi, zamieniają się oni w przedmioty, którymi
można handlować. W opowiadaniu pt. "Dym" autorka
opowiada o pewnej rodzinie. Syn ciężko pracuje, żyje w złych
warunkach na poddaszu. Jego matka nigdy nie jadała obiadów,
wolała zostawić dla synka. Cerowała stare ubrania i szyła
czasem nowe. Marcyś natomiast cały czas pracował. Pewnego dnia
zdarzył się wypadek i Marcyś zginął
Copyrights (c) Sciaga4U -- All rights reserved