03 wrzesień 2000
Topos - stały, powtarzający się obraz lub motyw literacki.
Przykładem toposu mitycznego jest Arkadia, Amor przeszywający
serce strzałą. W Biblii jest to wypędzenie z Raju, posłannictwo
i męka Chrystusa. Motyw Sądu Ostatecznego wykorzystuje Zb.
Herbert ("U wrót doliny" - analogia do segregacji w
obozie).
Archetyp - pierwowzór postaw i zachowań. W mitologii - czułość
matki (Demeter), pomoc dla cierpiących zarówno dobrych, jak i złych
(bóg lekarzy - Asklepios), wędrowiec; tułacz (Odyseusz),
wierna żona (Penelopa) obrońca ojczyzny (Hektor), miłości
ojcowskiej (Priam), ułomność charaktery; słaby punkt (Achilles).
W Biblii - zazdrość (Kain), przebaczenie (ojciec marnotrawnego),
przyjęcie pokusy (Ewa).
Alegoria - zastępowanie obrazów dosłownych, obrazami
symbolicznymi, na zasadzie odpowiedniości. Apokalipsę
reinterpretuje Cz. Miłosz ("Piosenka o końcu świata").
Zb. Herbert poprzez ukazanie walki Apolla i Marsjasza ukazuje
odpowiednio charakter sztuki klasycznej i impresjonistycznej.
Mimezis - Według traktatu "Poetyka" Arystotelesa,
literatura jest sztuką naśladowczą; ujmuje to co jest
prawdopodobne lub konieczne. Poezja działa na odbiorcę nie
dlatego, że przedstawione elementy są odwzorowaniem rzeczywistości,
ale dlatego, że sposób ujęcia wywołuje emocję odbiorcy -
katharsis.
Katharsis - oczyszczenie. Tragedia antyczna miała oddziaływać
na reakcje i emocję odbiorców. Pierwotnie, muzyka i taniec
powodowały u Greków oczyszczenie duszy z win i jej wyzwolenie.
Arystoteles taką funkcję przypisywał tragedii, która wzbudzała
w widzu "litość i trwogę".
Fatum - przeznaczenie, tragizm; nierozwiązywalny konflikt między
siłami wyższymi: losem, prawami historii, normami społecznymi
a własnym działaniem bohatera. Bohater jest pozbawiony możliwości
dokonania pomyślnego wyboru. Działania jego prowadzą do
katastrofy. Staje się on jednocześnie ofiarą i winowajcą. W
"Antygonie" Sofoklesa bohaterka czuje się zobowiązana
do pogrzebania zwłok brata Polinejkesa, jako siostra i wierna
prawom boskim. Jako obywatelka państwa, musi być posłuszna władcy,
który zabronił pogrzebów dla zdrajców ojczyzny. Nad rodem
Labdakidów i Antygoną (córką kazirodczego związku) była także
złożona klątwa bogów. Antygona prezentowała racje serca, nie
widziała możliwości rozwiązania konfliktu, popełniła samobójstwo
Copyrights (c) Sciaga4U -- All rights reserved