03 wrzesień 2000
Filozofia i sztuka starożytnej Grecji i Rzymu.
Wyraz filozofia pochodzi od dwóch słów phileo (lubię) i
sophia (mądrość). W starożytności termin ten oznaczał całokształt
wiedzy racjonalnej. Filozofia grecka zaczęła rozwijać się w
VI w.p.n.e., natomiast jej największy rozkwit przypada na V i IV
w.p.n.e.
Heraklit z Efezu (VI/V w.p.n.e.) - filozof grecki, przedstawiciel
jońskiej filozofii( Jońska filozofia [przyrody] - tradycyjna
nazwa całokształtu poglądów głoszonych przez filozofów z
pierwszej filozoficznej szkoły starożytnej Grecji,działającej
w VI-IV w. p.n.e. w Jonii. Jej przedstawiciele wyjaśniali początek
świata i jego naturę za pomocą czynników naturalnych, takich
jak: woda, ogień, powietrze) dowodził, że świat ustawicznie
się zmienia, co wyraził słowami "panta rei" (wszystko
płynie).
Jednym z największych myślicieli greckich był Sokrates (469-399
p.n.e.). Nie zapisywał swoich myśli, gdyż uważał że
najlepiej jest je przekazywać słownie, swoją wiedzę
przekazywał innym podczas rozmów w różnych okolicznościach,
dlatego nie pozostawił po sobie żadnych pism. Uważa się go za
twórcę etyki (Etyka - Nauka o moralności, zajmuje się się
ustalaniem tego, co jest moralnie dobre, a co złe)gdyż
najbardziej interesowała go moralność człowieka. Za największą
wartość uważał cnotę, która oznaczała sprawiedliwość,
odwagę, prawdomówność, panowanie nad swoimi uczuciami, mądrość
i szlachetność. Twierdził, że cnota zapewnia człowiekowi
szczęście. Przeciwstawiał jej dobra materialne, zaszczyty, siłę,
urodę jako dobra nietrwałe. W 399 p.n.e. wytoczono mu proces,
oskarżając go o to, że nie uznawał państw, kultur
religijnych i "psuł młodzież"; skazany na śmierć
poprzez otrucie cykutą. Uczniem Sokratesa był Platon (427-347 p.n.e.).
Reprezentował on kierunek filozoficzny zwany idealizmem (Idealizm
- Kierunek filozofii, przeciwstawny materializmowi, jego
podstawowym założeniem jest teza o pierwotności ducha i wtórności
materii.)
Platon uważał, że istnieją gdzieś idee - wzory, a nasz świat
jest ich niedoskonałym odbiciem. Założyciel szkoły zwanej
Akademią Platońską. Stworzył utopijną teorię idealnego
ustroju państwa totalitarnego (ściśle wyznaczającego funkcje
społeczeństwu). Pozostawił po sobie dwa dzieła: "Obrona
Sokratesa" i "Uczta". W pierwszym z nich bronił
oskarżonego o rzekomą bezbożność i deprawowanie młodzieży
swego mistrza, a swoje wywody włożył w jego usta. W "Uczcie"
zawarł rozważania o miłości, jako dążeniu duszy do osiągnięcia
wiecznego posiadania dobra.
Epikur (341-270 p.n.e.) podobnie jak Sokrates za najważniejsze
dobro uważał szczęście człowieka, a upatrywał je w życiu
moralnym. Działalność filozoficzna i naukowa Arystotelesa (384-322
p.n.e.) obejmowała niemal wszystkie dziedziny współczesnej mu
wiedzy; 367-347 p.n.e. przebywał w Akademii Platońskiej, potem
w 335 p.n.e. założył własną szkołę filozoficzną w Atenach.
W IV-III w. p.n.e. żyło wielu mędrców nazywanych stoikami. Głosili
oni życie zgodne z zasadami rozumu. Zalecali powściąganie
swoich emocji i umiejętne panowanie nad sobą (stoicki spokój).
W filozofii przyrody głosili materializm. Stoicy greccy znaleźli
naśladowców w Rzymie. Należał do nich Lucjusz Anneusz Seneka,
autor rozprawy "O życiu szczęśliwym". Uważał on życie
szczęśliwe jako zgodne z naturą człowieka, to jest dążące
do czynienia dobra i odrzucenia wszelkiego zła.
Marek Aureliusz (121-180), cesarz rzymski, zwany "filozofem
na tronie" , pochodził ze starego rodu plebejskiego. Był
człowiekiem spokojnym i skromnym. Nienawidził wojen, które
jeszcze bardziej pognębiały lud rzymski nękany częstymi
powodziami, pożarami, a także głodem. Rządy sprawował z
niechęcią, natomiast uwielbiał czytać i pisać dzieła
filozoficzne. "Rozmyślania" , powstałe jako pamiętnik
spisany na jednej z wypraw wojennych.
Sztuka starożytnej Grecji i Rzymu reprezentowana była głównie
przez rzeźbiarzy. Do najwybitniejszych należą: Fidiasz (brązowe
posągi Ateny), Myron ("Dyskobol"), Skopas i
Praksyteles.
--------------------------------------------------------------------------------
Rozwój religii greckiej oraz świat bogów greckich wg. "Mitologii"
J. Parandowskiego.
Mitologia jest zbiorem baśni o bogach i bohaterach. Fetyszyzm
jest najstarszą formą religii greckiej polegającą na
oddawaniu czci przedmiotom martwym. Inną formą religii był
antropomorfizm czyli wyobrażenie bogów na wzór ludzi.
Świat bogów greckich.
Bogowie olimpijscy:
Afrodyta - bogini miłości i piękności; córka Zeusa i Dione;
zrodzona z fal morskich; żona Hefajstosa
Apollo - bóg wyroczni i wróżb, patron wieszczów, poetów,
opiekun muz; syn Zeusa i Latony
Ares - bóg wojny; syn Zeusa i Hery; kłótliwy i brutalny, niemiły
bogom i ludziom; symbol - miecz
Artemida - bogini łowów i lasów, płodności i śmierci
Atena - bogini mądrości, sztuki, nauki; córka Zeusa, wyskoczyła
z jego głowy w pełnej zbroi
Erato - muza pieśni miłosnej
Euterpe - muza liryki
Hefajstos - bóg ognia i kunsztu kowalskiego; syn Zeusa i Hery; mąż
Afrodyty
Hera - żona Zeusa; bogini małżeństwa i wierności małżeńskiej
Hermes - posłaniec bogów, bóg złodziei i kupców; bóstwo płodności;
syn Zeusa i Mai
Kalliope - muza pieśni bohaterskiej
Klio - muza historii
Melpomene - muza tragedii
Muzy - opiekunki poezji, tańca, sztuki i nauki:
Polihymnia - muza hymnów i pieśni pobożnych
Taleja - muza komedii
Terpsychora - muza tańca
Urania - muza gwiaździarstwa
Zeus - najwyższy bóg, pan nieba, błyskawic i piorunów; symbol
- piorun
Bogowie światła i powietrza:
Helios - bóg Słońca; źródło światła i życia
Iris - bogini tęczy; posłanka bogów do ludzi
Selene - bogini Księżyca
Bogowie wiatrów:
Boreasz - wiatr północny
Euros - wiatr wschodni
Notos - wiatr południowy
Zefir - wiatr zachodni
Bogowie ziemscy:
Asklepios (Eskulap) - bóg sztuki lekarskiej
Demeter - bogini życia, urodzaju, patronka rolników
Dionizos - bóg ekstazy i wina
Persefona - bogini śmierci
Westa - bogini-opiekunka ogniska domowego
Bogowie morza:
nereidy
Posejdon
Proteusz
Tetyda - matka Achillesa
Bogowie świata podziemnego:
Erynie - mścicielki wszeliej nieprawości, a zwłaszcza
przelanej krwi
Hades - bóg świata zmarłych, surowy i bezlitosny bóg świata
Bóstwa doli i spraw ludzkich:
Eirene - bogini pokoju
Fortuna - bogini szczęścia
Hymen - opiekun młodych małżeństw, bóstwo weselne
Hypnos - opiekun snu
Mojry
bóstwa losu, ludzkiego życia; Lachesis, Kloto, Atropos
Nike - skrzydlata bogini zwycięstwa
Tanatos - bóg śmierci
Temida - bogini sprawiedliwości
Bogowie i ludzie - wzajemne relacje między nimi.
W "Mitologii" Jana Parandowskiego (Jan Parandowski (ur.
1895) - prozaik, eseista, tłumacz. Miłośnik i znawca starożytnej
kultury grecko - rzymskiej. Utwory: "Mitologia", "Dysk
olimpijski", zbiory "Trzy znaki Zodiaku","Godzina
śródziemnomorska", przekłady m.in. "Odyseja"
Homera.)
Początkowo mieszkańcy starożytnej Grecji wyznawali fetyszyzm.
Była to najstarsza forma religii, polegająca na oddawaniu czci
przedmiotom martwym: głazom, ogromnym drzewom, nie ociosanym
palom i meteorytom, które spadając z nieba były czymś niezwykłym
i niepojętym. Następny etap rozwoju religii greckiej stanowił
antropomorfizm, a więc bogowie przybierali postacie ludzkie.
Byli jednak niezwykle piękni i przerastali urodą najpiękniejszych
ludzi. Zdarzały się oczywiście wyjątki. Przykładem tego był
Hefajstos, kaleki bóg ognia i kunsztu kowalskiego.
Kto uważa, że bogowie greccy, podobnie jak Bóg chrześcijański,
są dobrzy, łaskawi i mądrzy, ten jest w błędzie, ponieważ
społeczność niebiańska dzieliła się na klasy wyższe i niższe,
a w każdej z nich toczyła się walka o władzę. Stosowane były
rozmaite podstępy, zawiązywały się spiski i tak bez końca.
Jeżeli chodzi o stosunki między bogami i ludźmi, to były one
rozmaite. Prawie każda wioska i miasto miało swoje główne bóstwo,
któremu składało szczególną cześć pomijając ważniejsze i
mocniejsze. Okoliczność taka sprzyjała sporom między bogami,
które w istocie uderzały w ludzi. Na wioski sprowadzano choroby,
kataklizmy i głód. Niekiedy sami bogowie przybierali postać
zwierząt i porywali lub zabijali ludzi. Byli oczywiście i tacy,
którzy pomagali zabłąkanym podróżnym w odnalezieniu drogi.
Należał do nich Hermes - opiekun złodziei i kupców.
Najmniej czczonymi bogami byli władcy piekieł i podziemia, od
których zależał los człowieka po śmierci. Byli nimi Hades i
Tanatos. Najwięcej ludzkość zawdzięczała Atenie, ponieważ
uczyła ona ludzi różnych rzemiosł i kształciła w naukach.
Inną cenioną boginią była Demeter - bogini życia, urodzaju,
która była patronką rolników, Eskulap pomagający przezwyciężać
choroby, Westa - opieunka ogniska domowego oraz Afrodyta, która
uszczęśliwiała ludzi dając im miłość.
Niektóre z bóstw towarzyszyły człowiekowi w czasie zabaw i
uczt. Był wśród nich Dionizos - bóg życia i winnej latorośli,
uwielbiający nad wszystko rozrywki i wino. Poza nim należały
do nich muzy: Euterpe zajmująca się liryką, Taleja - komedią,
Melpomene - tragedią, Terpsychora - tańcem i Erato - muza pieśni
miłosnej. Czasami ludzie byli zapraszani na uczty olimpijskie,
gdzie rozkoszowali się ambrozją dającą wieczną młodość
oraz innymi niebiańskimi potrawami. Zdarzało się, że do ich
uszu trafiały sprawy poufne, które nie powinny wyjść poza
bramy Olimpu, a więc bywalcy tych uczt obiecywali nic nie
powtarzać po powrocie do domu. W przeciwnym razie czekała ich
okrutna kara. Jednak nie każdy miał tak silną wolę, aby
powstrzymać się od plotkowania. Przykładem na to może być król
Syzyf, który przez całą wieczność musi wtaczać na stromą górę
olbrzymi głaz wyślizgujący mu się z rąk tuż przed wierzchołkiem.
Niezwykłym faktem było to, iż bogowie olimpijscy udawali się
na ziemię, aby tam zaznać rozkoszy ze śmiertelnymi kobietami.
Ze związków takich rodzili się zwykle rośli, potężni i
przerastający siłą zwykłych ludzi osobnicy. Umierali jednak młodo
uśmierceni przez zazdrosne żony bogów. Jednym z nich był
Herakles, syn Zeusa i królowej Alkmeny, ale udało mu się z
pomocą innych bogów uniknąć śmierci z ręki Hery, żony władcy
Olimpu. Jednak całe jego życie składało się z trosk, ciężkiej
pracy i walki, aby w końcu po śmierci mógł stać się
bywalcem świętej góry.
Tak oto przedstawiały się stosunki między starożytnymi
Grekami i ich bogami, którzy w rzeczywistości nie byli wzorami
dobroci i szlachetności.
--------------------------------------------------------------------------------
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter.
Mit o Dedalu i Ikarze.
Dedal - ateński budowniczy, rzeźbiarz i mechanik; obciążony
zbrodnią uszedł na Kretę. Dedal był wielkim wynalazcą, w związku
z tym król Krety - Minos, nie chciał go wypuścić poza granice
swego kraju. Dedal postanowił odlecieć wraz ze swoim synem
Ikarem, przy użyciu skrzydeł własnej konstrukcji. Przd lotem
Dedal ostrzegł Ikara, aby utrzymywał odpowiednią wysokość (zbyt
nisko - pióra nasiąkną wilgocią, zbyt wysoko - słońce rozpuści
wosk, którym były przyklejone pióra). Jednak Ikar zachwycony
pięknem i swobodą lotu, zapomniał o przestrogach ojca. Wzbił
się wysoko, a słońce rozpuściło wosk.
Mit ten jest odzwierciedleniem życia codziennego ludzi
zafascynowanych różnymi zjawiskami, które mylnie oceniamy jako
coś wspaniałego, a one prowadzą nas do zguby.
Mit o Edypie.
Edyp był synem Lajosa i Jokasty. Jako niemowlę zostawiono go w
górach, ale litościwi pasterze zanieśli dziecko do władców
Koryntu, którzy zostali jego przybranymi rodzicami. Gdy
wyrocznia przpowiedziała mu, że zabije swojego ojca, a za żonę
pojmie swoją matkę, opuścił Korynt chcąc zmienić swoje
przeznaczenie. Nie zdając sobie z tego sprawy podążał do
swego rodzinnego miasta - Teb. Podczas podróży spotkał człowieka
podróżującego ze skromnym orszakiem. Pokłócił się z nim, i
chcąc go uderzyć kijem, zabił go. Nie wiedział że to był
jego rodzony ojciec - Lajos. Gdy dotarł do Teb, spotkał Sfinksa
(Sfinks - w sztuce starożytnego Egiptu, wyobrażenie leżącego
lwa z ludzką głową.).
Rozwiązał zagadkę zadawaną przez niego przechodniom ("Co
to jest: Rano chodzi na czterech, w południe na dwóch,
wieczorem na trzech? Człowiek), tym samym uwolnił od niego
miasto. W nagrodę poślubił królową miasta - swoją rodzoną
matkę, o czym również nie wiedział. Gdy dowiedział się o
tym, wykłuł sobie oczy i skazał siebie na wygnanie. Jokasta
popełniła samobójstwo.
Mit ten można uznać za prawdę o dorastaniu. Zygmunt Freud,
stworzył określenie kompleks Edypa, w odniesieniu do dorastających
ludzi. Ogólnie rzecz biorąc chodzi o to, że każdy ma w sobie
coś z Edypa. Dorastając "zabijamy ojca", czyli
zrywamy z dotychczasowym systemem wartości, przełamujemy
dotychczasowe autorytety. Następnie będąc na "spalonej
ziemi" budujemy nowy, własny system wartości, stajemy się
innymi ludźmi. Tą przemianę symbolizuje wykłucie sobie oczy
przez Edypa.
Mit o Niobe.
Była ona matką czternaściorga dzieci i nie rozumiała,
dlaczego ludzie oddają cześć Latonie, która ma tylko dwoje
dzieci. Bogini nie zniosła takiej zniewagi i jej dzieci: Apollin
i Artemida zabiły całe potomstwo królowej kilkoma strzałami z
łuku. Nieszczęśliwa Niobe powróciła do rodzinnego miasta
Sipylos, gdzie przez cały czas przesiadywała na wzgórzu, dopóki
bogowie nie zamienili jej w kamień. Jednak i wtedy smutek duszy
przebywającej w głazie powodował, iż spod niego wypływało
źródło łez. Mit ten przedstawia istotę macierzyństwa i
wielkie nieszczęście rodziców, którzy utracili swoje dzieci.
Mit o Promteuszu.
Jest to chyba najbardziej znany z mitów. Opowiada on o tym, jak
ulubieniec Ateny zemścił się na samym Zeusie za zesłanie na
ziemię nędzy, chorób i smutku, których źródłem była
beczka - posag pięknej Pandory, żony niemądrego Epimeteusza.
Otóż Prometeusz zabił wołu i poćwiartowanego złożył do dwóch
worków. W jednym znajdowało się najprzedniejsze mięso nakryte
skórą, w drugim kości, na których widniały płaty słoniny.
Poproszony o dokonanie wyboru Zeus, wskazał łakomie na drugi
worek i od tej pory ta część zwierzęcia poświęcana była
bogom.
Ośmieszony władca Olimpu straszliwie ukarał śmiałka.
Prometeusza przykuto do skały Kaukazu i codziennie przylatywał
do niego wygłodniały sęp, aby wyszarpywać mu ciągle odrastającą
wątrobę.
O Demeter i Persefonie.
Demeter, bogini życia i urodzaju, miała córkę Persefonę, którą
podstępem sprowadził do piekła tamtejszy władca, Hades.
Nieszczęsna matka błąkała się po Ziemi w poszukiwaniu
ukochanego dziecka, lecz nie mogła go nigdzie znaleźć. Jej
smutek był tak wielki, że deszcze przestały padać, strumienie
powysychały, nie rodziły się nowe plony i głód zaczął zaglądać
do ludzkich siedzib.
Zmartwiony Zeus postanowił przebłagać Demetrę, ale nic nie
skutkowały namowy wysyłanych do niej muz i charyt. Władca
Olimpu ustąpił wreszcie i nakazał Hadesowi, aby oddał
Persefonę. Król piekieł wypełnił to życzenie, ale wręczył
żonie jabłko granatu, które częściowo zjedzone, na zawsze
związało ją z państwem cieni.
Wielka radość Demeter spowodowana powrotem córki wywołała na
świecie eksplozję zieleni i śpiewu ptaków. Jednak Persefona
musiała powracać do męża na trzy miesiące w roku, wtedy to
przyroda zamierała, by ponownie się obudzić z zimowego odrętwienia.
W taki właśnie sposób starożytni Grecy tłumaczyli sobie
cykliczność zmian pór roku.
Mit o Heraklesie.
Próba uczynienia chłopca nieśmiertelnym.
Walka z wężami.
Śmierć nauczyciela i wygnanie Heraklesa z domu.
Wojna w Tebach i nagroda za pomoc.
Morderstwo popełnione na dzieciach i żonie.
Służba u króla Eurysteusa.
zabicie hydry lernejskiej,
sprowadzenie łani ceryntyjskiej,
zgładzenie strasznego dzika,
oczyszczenie stajni Augiasza,
zagłada ogromnych, drapieżnych ptaków,
walka z bykiem,
wyprawa po klacze Diomedesa,
walka o pas Hipolity,
porwanie wołów Gerionesa,
zdobycie złotych jabłek Hery,
wyciągnięcie Cerbera na powierzchnię ziemi.
Pojedynek strzelecki.
Niemoc Heraklesa i walka z Apollinem.
Służba u królowej Omfali.
Miłość Dejaniry powodem cierpień bohatera.
Herakles staje się bogiem.
Mit o Orfeuszu.
Niezwykła lutnia.
Śmierć Eurydyki.
Wyprawa do Hadesu.
Ostateczna utrata Eurydyki.
Śmierć wyśmienitego muzyka.
--------------------------------------------------------------------------------
Historia wojny trojańskiej wg "Mitologii" J.
Parandowskiego.
Wesele Tetydy i Peleusa.
przybycie niepożądanego gościa - Eris,
kłótnia bogiń o jabłko,
przyznanie jabłka Afrodycie.
Igrzyska w Troi.
zwycięstwo Parysa,
powrót Parysa do rodziny królewskiej.
Porwanie Heleny.
Postanowienie wojny.
odprawa posłów greckich,
Ifigenia uratowana przez Artemidę,
konieczność udziału Achillesa w wojnie i podstęp Odyseusza.
Przepowiednia Kalchasa.
Zmagania wojenne.
Pojedynki bohaterów:
Partoklosa z Hektorem,
Hektora z Achillesem,
śmierć Parysa.
Podstęp Odyseusza - koń trojański.
Zwycięstwo Greków.
Powrót bohaterów.
--------------------------------------------------------------------------------
Wierzenia starożytnych Rzymian.
Charakter religii rzymskiej i porównanie jej z wierzeniami Greków.
W pierwszym okresie bogowie rzymscy byli bezimienni,
bezpostaciowi, a także izolowali się od ludzi. Rzymianie
przejmowali wierzenia innych narodów lecz ograniczali ilość
opowieści o swych bogach. Jest to dowodem małej wyobraźni
Rzymian.
Kult umarłych.
lemuria - święto mar (9,11 i 13 V),
feralia - uczty zmarłych (21 II).
Bóstwa domowe.
geniusze i junony
lary - opiekunki pól i chat,
penaty - opiekunki spiżarni,
Westa - opiekunka ogniska domowego.
Naczelni bogowie.
Jowisz - bóg światła,
Minerwa - opiekunka sztuk i rzemiosł,
Junona - opiekunka kobiet,
Mars - bóg wojny,
Janus - twórca bogów i ludzi.
Bóstwa ziemi, pól i lasów.
Tellus Mater - Matka Ziemia bogini pola uprawnego,
Ceres - patronka urodzaju,
Conus - bóg żniw,
Venus - bogini ogrodów warzywnych,
Flora - bogini kwiatów,
Faunus - bóg lasów,
Pomona - bogini jabłek,
Saturnus - bóg zasiewów,
Pales - opiekunka bydła i pasterzy,
Diana - bogini łowów i księżyca,
Ops - bóg dostatku.
Bóstwa wód.
Juturna
Tiberinus
Kameny - bóstwa źródeł
Neptun - bóg morza
--------------------------------------------------------------------------------
Legendy starożytnych Rzymian.
Wędrówki Eneasza.
ocalenie z rzezi trojańskiej,
podróż śladami Odyseusza,
pobyt u Dydony,
spotkanie z duchem ojca,
spełnienie przepowiedni,
małżeństwo Eneasza, (Latynus, Lawinia)
ponowne walki z Rutulami, (Turnus)
rządy Julusa.
Powstanie Rzymu.
spory braci, (Numitor i Amulius)
narodziny bliźniąt,
wilczyca i dzięcioł opiekunami bliźniąt,
Romulus i Remus pasterzami,
w rodzinie królewskiej,
śmierć Remusa z ręki brata,
Rzym zbiorowiskiem przestępców,
zgoda z Sabinami,
tajemnicze zniknięcie Romulusa,
mąż i żona boską parą.
--------------------------------------------------------------------------------
Motywy antyczne w literaturze nowożytnej.
We współczesnej literaturze i sztuce spotykamy motywy antyczne,
w tym mitologiczne w postaci elementów mitów, postaci
mitycznych, autorów antycznych, gatunków literackich antyku,
dzieł sztuki oraz myśli antycznej.
Zbigniew Herbert - "Nike, która się waha".
Poeta wykorzystuje dwa pojęcia mitologiczne: Nike oraz obol. Treść
wiersza dotyczy wojny, więc Nike, bogini zwycięstwa, służy
poecie do rozważań nad jej charakterem. Obol w tym tekście to
cena, jaką płacą żołnierze za obronę ojczyzny, w przenośni
- śmierć.
Zdaniem poety wojna jest zjawiskiem absurdalnym, gdyż godzi
przede wszystkim w ludzi młodych, którzy nie zaznali jeszcze
smaku życia i jednakowo uśmierca bohaterów jak i tchórzy.
Ojczyzny trzeba jednak bronić, choć często płaci się za to
ofiarą życia.
Ernest Bryll "Wciąż o Ikarach głoszą".
Dedal i Ikar to synonimy dwóch odmiennych postaw w życiu -
romantycznej i racjonalistycznej. Pierwsza jest piękna, frapująca,
ale druga praktyczna, przynosząca korzyści. Poeta opowiada się
za postacią Dedala.
--------------------------------------------------------------------------------
Kreacje Achillesa, Hektora i Priama w "Iliadzie" Homera.
Wstęp.
Ilion - (gr.) Troja, Iliada - opowieść o Troi.
Rozpacz Achillesa po stracie Patroklosa.
Wojna trwała 9 lat. Dopiero w 10 roku zastosowano podstęp
Odyseusza (Konia Trojańskiego). Laokon przewidujący nadchodzące
nieszczęście został zabity wraz z synami przez olbrzymie węże.
Achilles obrażony przez Agamemnona nie uczestniczył w walkach.
Patroklos w zbroi bohatera przedzierał się przez szeregi wrogów,
aż wreszcie poległ z ręki Hektora.
Achilles, najdzielniejszy wojownik grecki, postrach Trojan, po
stracie przyjaciela zachowuje się jak człowiek słaby,
przypominający raczej nie umiejące sobie poradzić w życiu
dziecko, lub kobietę z natury rzeczy uważaną za mniej odporną
od mężczyzny. Tarzał się po ziemi, sypał sobie na głowę
popiół, płakał i wyrywał włosy z głowy. Był bliski
odebrania sobie życia, które straciło dla niego sens. Po
rozmowie z matką zapałał chęcią zemsty na Hektorze. W
nieszczęściu jednakowo cierpią ludzie silni i słabi, wielcy i
mali, bogaci i biedni, mądrzy i głupi. Cierpienie jest bowiem
naturalnym odczuciem ludzkim.
Pojedynek Achillesa z Hektorem.
Achilles podobny do orła i Hektor do gołębicy przed
pojedynkiem.
Pallas Atena wspiera duchowo Achillesa, a następnie pod postacią
Deifoba, brata Hektora, nakłania go do starcia z Achillesem.
Propozycja Hektora dotycząca postępowania przeciwnika z ciałem
pokonanego odrzucona przez Achillesa.
Początek pojedynku (walka na włócznie).
Walka na miecze.
Śmiertelna rana zadana Hektorowi w szyję.
Przedśmiertna prośba Hektora o oddanie jego ciała rodzinie
odrzucona z całą bezwzględnością.
Zbeszczeszczenie zwłok Hektora wleczonych za rydwanem Achillesa
- dokonanie okrutnej zemsty.
Wielki żal po utracie najlepszego przyjaciela zamienił się w
żądzę straszliwej zemsty. Achilles zapewniony przez Atenę o
jej pomocy z jeszcze większyn uporem i bezwzględnością ścigał
Hektora, ale nie mogło to trwać wiecznie. Doszło do właściwej
części pojedynku, a propozycje Trojańczyka tylko wzmagały
fale gniewu Achillesa. Ugodzony w szyję Hektor jeszcze raz prosił
o oddanie jego ciała rodzinie, lecz nic nie mogło teraz wzruszyć
twardego jak kamień achillesowego serca. Zwycięzca z niezwykłą
bezwzględnością i samozadowoleniem przywiązał zwłoki do
rydwanu i zaciągnął je aż do obozu Greków.
Opis ten dowodzi, że bywają w życiu każdego człowieka
momenty, w których żadna siła ani namowy, czy próby nie mogą
zmienić jego postanowienia. Najczęściej jednak jest tak w
chwilach rozpaczy i wściekłego zapamiętania.
Przeżycia i reakcje Priama i Achillesa podczas ich spotkania.
Podczas spotkania Achillesa z Priamem, władca Troi wcale nie
przypominał swiom zachowaniem dumnego monarchy lecz załamanego
i zrozpaczonego po śmierci syna ojca. Przekradł się do samego
środka obozu Greków nie zwracając uwagi na czyhające nań
niebezpieczeństwa, a gdy zjawił się przed obliczem zabójcy własnych
synów, padł przed nim na kolana i zalewając się łzami całował
Achillesa po rękach i nogach, żebrząc o łaskę i wydanie zwłok
Hektora w zamian za przywiezione na wozie kosztowności.
Grek początkowo nie okazywał zainteresowania słowami Priama i
odpychał go od siebie, ale kiedy starzec wspomniał o także
niemłodym ojcu bohatera, który przez długie lata oczekuje w
niecierpliwości powrotu syna, serce Achillesa drgnęło. Nie był
już bezwzględnym mścicielem uganiającym się za zabójcą
przyjaciela, tylko człowiekiem tęskniącym za domem rodzinnym,
który wie,że niedługo zginie. Wszystko to spowodowało, że
Achilles zgodził się łaskawie na wydanie Priamowi zwłok syna.
Zadbał nawet o to, aby je umyto i namaszczono olejkami, by ich
widok nie sprawił bólu starcowi.
Różne oblicza Achillesa na kartach "Iliady" Homera.
Człowiekiem, od którego zależało powodzenie wyprawy na Troję,
był Achilles, postać przyjmująca rozmaite oblicza zależnie od
okoliczności. Pomimo że matką jego była boginka morska, a więc
istota boska,Achilles nie panował nad swoimi uczuciami i jak
zwykły śmiertelnik poddawał się emocjom.
Pierwszą chwilą, w której poznajemy część psychiki bohatera,
jest rozpacz po śmierci przyjaciela, Patroklosa. Poległ on z ręki
księcia Hektora w czasie, kiedy w zbroi Achillesa-pogromcy wojsk
trojańskich przebijał się przez szeregi umykających
nieprzyjaciół. Była to zbyt wielka strata dla greckiego
bohatera. Wcześniej wytrwały i bezwzględny rycerz, teraz
przypominał bardziej małe dziecko lub słabą, załamaną
kobietę. Tarzał się po ziemi, wyrywał włosy z głowy i łkając
posypywał się popiołem. Był bliski całkowitego załamania.
Chciał nawet popełnić samobójstwo, ale odwiodła go od tego
zamiaru matka. Teraz wielki żal i ból po stracie przyjaciela
zamienił się w żądzę straszliwej zemsty na jego zabójcy.
Po pewnym czasie ubrany w nową, piękną zbroję wykonaną przez
boskiego mistrza kowalskiego rzemiosła - Hefajstosa, wyruszył,
aby wykonać wyrok na znienawidzonym Hektorze. Gonił go kilka
razy wzdłuż murów Troi, ale nigdy nie zbliżył się do niego
na tyle, żeby trafić go celnym pchnięciem miecza czy włóczni.
W pewnej chwili, nieoczekiwanie zjawiła się Atena. Dodawała
ona otuchy zmęczonemu długim biegiem Achillesowi, a Hektorowi,
przybrawszy postać jego brata, nakazała walkę z Grekiem.
Rozpoczął się zabójczy pojedynek. Przeciwnicy rzucali w
siebie włóczniami, ale gdy to nie poskutkowało, przeszli do
walki na miecze. Ugodzony w szyję Trojańczyk ponawiał wciąż
prośby o zwrócenie jego ciała rodzinie, ale twarde serce
Achillesa nawet nie drgnęło. Z wielką bezwzględnością i
zadowoleniem z siebie ciągnął zwłoki pokonanego za swoim
rydwanem aż do obozu greckiego. Tak zbezczeszone ciało Hektora
porzucił przy wejściu do namiotu.
Wkrótce w siedzibie zwycięzcy zjawił się stary król Priam. Błagał
on na kolanach o wydanie zwłok syna za cenę przywiezionych z
Troi kosztowności. Jednak łzy starca nie były w stanie wzruszyć
Achillesa. Dopiero wspomnienie ojca oczekującego w niepewności
powrotu syna wyzwoliło w nim eksplozję żalu. W jego sercu wciąż
kołatało się uczucie nostalgii i jeszcze potężniejsze - tęsknota
za rodzicem. Wszystko to spowodowało, że Grek postanowił oddać
łaskawie zwłoki Hektora i zadbał nawet o to, aby je umyto i
ubrano w dostojne szaty. W ten sposób chciał zaoszczędzić
Priamowi bólu wywołanego widokiem zmasakrowanego ciała syna.
Opisane powyżej fragmenty "Iliady" Homera dowodzą, że
nawet tacy wspaniali rycerze i wojownicy, do których z pewnością
zaliczał się Achilles, skazani są na takie same odczucia, co
ludzie słabi, nie odznaczający się większą odwagą czy siłą
woli. Bohater grecki podlega tym samym cierpieniom i bólom. Bywa,
że unosi się ogromnym gniewem lub też płacze jak dziecko.
Widać tutaj dokładnie, jak chwiejny jest nastrój i psychika
ludzka.
--------------------------------------------------------------------------------
Rozwój teatru greckiego. Wybitni dramatopisarze.
Teatr grecki wyrósł z uroczystości ku czci Dionizosa. Dwa razy
w roku obchodzono je, świętowano, bawiono się i oglądano
przygotowane widowiska. Pierwsza uroczystość organizowana w II
połowie marca nosiła nazwę Dionizjów Wielkich, drugą zaś
odbywaną jesienią w okresie winobrania nazywano Dionizjami Małymi
(miejskimi).
Pierwotnie widowiska uświetniające te uroczystości obejmowały
występy chóru oraz tańce. Ich uczestnicy występowali w
maskach oraz koźlich skórach.
W VI w. p.n.e. Tespis wprowadził na scenę pierwszego aktora, który
prowadził rozmowy z chórem. Ten dialog dał początek
prawdziwemu teatrowi. Na przełomie VI i V w. p.n.e. Ajschylos
wprowadził drugiego aktora, a w V w. p.n.e. Sofokles włączył
trzeciego. Od tej pory dialogi mogli ze sobą prowadzić aktorzy
w towarzystwie chóru. Starożytni nie wykraczali poza trzech
aktorów równocześnie. Istotą tragedii jest tzw. sytuacja
tragiczna lub tragizm, co oznacza, że z przedstawionego
konfliktu nie ma jednoznacznego wyjścia.
Tragedia antyczna czerpała tematykę z mitologii, stosując
zasadę trzech jedności:
* miejsca; cała akcja ma się rozgrywać w jednym miejscu
* czasu; czas trwania akcji nie może przekraczać 24 godzin
* akcji; akcja złożona tylko z jednego tematu
zawsze wprowadzała chór, który komentował wydarzenia,
podpowiadał właściwe rozwiązania, przestrzegał lub pouczał.
Jedną z głównych kategorii tragedii antycznej jest katharsis -
oczyszczenie. W trakcie oglądania widz wzbudzał w sobie litość
i trwogę i przeżywał proces oczyszczenia, co zapewniało mu
spokój wewnętrzny. W czasie Dionizjów odbywały się konkursy
dramatyczne. Autorzy mogli zgłaszać po cztery sztuki, w tym
trzy tragedie i jeden dramat satyrowy. Ich wartość oceniała
publiczność. Sofokles w tych konkursach zwyciężył osiemnaście
razy.
Dramat nie był podzielony na akty i sceny jak dziś. Jego częściami
składowymi były:
parodos - wejście chóru na scenę i śpiewanie przezeń pieśni,
dialog aktora z chórem,
epeisodion - scena przy ponownym wejściu aktora,
stasimon - stojąca pieśń chóru,
kommos - scena lamentu,
exodos-końcowa pieśń chóru.
Epeisodiony i stasimony powtarzały się kilkakrotnie. Dzisiejsza
nazwa tragedia wywodzi się od słów "tragos ode".
Największymi dramaturgami starożytnej Grecji byli:
* Ajschylos (525-456) - 90 sztuk, zachowało się 9 dzieł;
"Prometeusz w okowach", "Odyseja", "Elektra"
* Eurypides (480-406) - ok. 90 sztuk, z których znamy 17; "Elektra",
"Fedra"
* Sofokles (496-406) - napisał ok. 120 sztuk, z których znamy
osiem; "Ajas", "Antygona", "Król Edyp",
"Edyp w Kolonie", "Elektra", "Trachinki",
"Filoklet"
--------------------------------------------------------------------------------
Bohaterowie i wydarzenia "Antygony" Sofoklesa.
Rozmowa Antygony z Ismeną o rozkazach Kreona.
Przedstawienie przez chór okoliczności bratobójczej walki.
Przybycie strażnika z wieścią o pochówku Polinejkesa.
Pieśń stojąca chóru - pochwała rodzaju ludzkiego.
Pojmana Antygona przyznaje się z dumą do swego czynu i odsuwa
od siebie także pojmaną
Ismenę. Ostatecznie Kreon poleca zamknąć siostrzenicę w
grobowcu.
Pieśń o klątwie ciążącej na rodzie Labdakidów.
Rozmowa Aimona z ojcem.
Pieśń chóru o potędze miłości.
Żale Antygony prowadzonej na śmierć.
Straszna przepowiednia Tyrezjasza.
Zmiana decyzji władcy.
Pieśń chóru wykonana na cześć Dionizosa.
Przybycie posłańca z tragiczną wiadomością o śmierci
Antygony i Aimona.
Śmierć zrozpaczonej Eurydyki.
Kreon poznaje ogrom popełnionego błędu.
--------------------------------------------------------------------------------
Problem prawa i władzy w "Antygonie".
W "Antygonie" jest mowa o prawach stanowionych przez władcę
państwa (Kreona) i obyczajowo-religijnych, a dotyczących obowiązków
żywych wobec zmarłych. Decyzja Kreona jest sprzeczna z odwieczną
tradycją i powoduje jego konflikt z Antygoną oraz jej
stronnikami.
Racje Kreona
* chciał ukarać przejaw zdrady ojczyzny, przestrzec przed
podobnymi czynami w przyszłości,
* chciał inaczej potraktować obrońcę - Eteoklesa i zdrajcę -
Polinejkesa,
* kierował się troską o dobro państwa,
* jako władca miał prawo wydawać prawa obowiązujące
obywateli.
* wydając swe decyzje, Kreon powinien szanować prawa i
zakorzenione od dawna tradycje obyczajowo-religijne. Mógł swój
cel osiągnąć inaczej:
* różnicując charakter pogrzebów dwóch braci,
* kazać pochować Polinejkesa za murami miasta.
* Jego błędy były wynikiem niedoświadczenia w sprawach władzy.
Racje Antygony
* jednakowa miłość do obu braci,
* przestrzeganie praw obyczajowo-religijnych utożsamianych z wolą
bogów,
* obawa przed zemstą erynii,
* duma królewska bohaterki upominającej się o cześć brata -
królewicza,
* obrona godności człowieka - brata.
W przedstawionym konflikcie nie ma zwycięzcy, co dowodzi, że żadna
ze stron nie miała racji absolutnych.
Wnioski końcowe
Antygona miała racje moralne, jednak jako obywatelka postąpiła
niewłaściwie lekceważąc ustanowione przez władcę prawo państwowe.
Autor sugeruje, że każdy człowiek winien przestrzegać praw
regulujących życie w państwie, gdyż inaczej zapanowałby
chaos.
Kreon kierował się troską o losy państwa, chciał swoją
decyzją przeciwdziałać osłabianiu jego potęgi przez ludzi
szkodzących mu, rozgraniczać zasługi dla ojczyzny i czyny
wymierzone przeciwko niej. Jako młody i niedoświadczony władca
nie uwzględnił istniejących i przestrzeganych praw obyczajowo-religijnych,
z którymi jego rozkaz pozostawał w sprzeczności. Mógł osiągnąć
swój cel inaczej, zachowując autorytet własny i nie powodując
konfliktu z otoczeniem. Sofokles zwracał się w swoim dramacie
zarówno do rządzących jak i rządzonych. Pierwszych pouczał,
żeby wydawali prawa przemyślane, mądre, zgodne z panującymi
tradycjami, aby nie powodować konfliktów w społeczeństwie. Władcy
stanowiący prawo nie mogą mieć na względzie interesów
osobistych ani budować swego autorytetu zbyt surowym prawem.
Dlatego Kreon, choć miał szlachetne intencje, za popełnine błędy
poniósł karę, tracąc swych najbliższych.
Obywatele winni przestrzegać obowiązujących praw państwowych,
a swe zastrzeżenia zgłaszać w ustalony sposób. Nie wolno
jednak postępować samowolnie w ramach obowiązującego porządku
prawnego.
Konflikt między Antygoną i Kreonem oraz wynikające zeń
wnioski dla współczesnego odbiorcy.
Podłożem "Antygony" Sofoklesa jest mit o Edypie,
nieszczęśliwym królu Teb, który po przybyciu z Koryntu zabił
swego ojca, nie wiedząc nic o swoim pochodzeniu. Następnie po
uwolnieniu państwa od strasznego Sfinksa otrzymał za żonę własną
matkę. Kiedy wszystko się wyjaśniło, kobieta powiesiła się,
gdyż nie mogła dalej żyć w takiej hańbie, natomiast Edyp z
rozpaczy wykłuł sobie oczy i wkrótce umarł pozostawiając
czworo dzieci: Eteoklesa, Polinejkesa oraz córki Ismenę i
Antygonę.
Dwaj bracia postanowili rządzić Tebami na zmianę, ale po roku
władania państwem Eteokles nie chciał ustąpić z tronu.
Wygnany Polinejkes najechał w niedługim czasie na swoją
ojczyznę z ogromną armią. Niestety w krwawej, bratobójczej
walce polegli obydwaj bliźniacy, a rządy nad Tebami objął
Kreon.
W tym właśnie momencie zaczyna się konflikt między królem i
jego siostrzenicą. Kreon chcąc na przyszłość zapobiec
podobnym zajściom, rozkazał pochować bohaterskiego obrońcę
ojczyzny z należnymi mu chonorami, natomiast Polinejkesa uważanego
za zdrajcę, wyrzucić psom i drapieżnym ptakom. Rozkaz ten
wzbudził w Antygonie oburzenie i wielką nienawiść do króla.
Wbrew wszelkim zakazom postanowiła uczcić brata pogrzebem, a
tym samym złamała stanowione przez Kreona prawa. Na rozkaz króla
pojmano "zdrajczynię", jednak ona nawet nie próbowała
wyprzeć się swojego czynu. Dowodziła, że prawa ustanowione
przez bogów są nienaruszalne i niepodważalne przez rozkazy królewskie,
a pochowanie królewskiego potomka i brata zarazem było jej świętym
obowiązkiem. Jednak argumenty przytaczane przez Antygonę nie
przekonały Kreona, który kierując się dobrem państwa
postanowił, nie zważając na konsekwencje, ukarać jawny
przejaw buntu i skazać nieszczęsną kobietę na pewną śmierć.
Oczywiście Kreon nie mógł wiedzieć, jak tragiczne następstwa
będzie miała jego decyzja. Śmierć Antygony pociągnęła za
sobą samobójstwa dwóch najbliższych Kreonowi osób: Ajmona,
który zasztyletował się u stóp ukochanej oraz Eurydyki nie
mogącej znieść utraty syna.
Tragedia Sofoklesa zmusza współczesnego czytelnika do pewnych
refleksji. Poucza przede wszystkim, aby nie postępować
pochopnie, gdyż może to mieć straszne konsekwencje.
W przypadku Kreona trafniejszą decyzją byłoby pochowanie
Polinejkesa poza murami miasta. Rozróżniłoby to charakter śmierci
obydwu braci, a także ocaliło od śmierci trzy osoby.
Antygona może niewątpliwie stanowić przykład słusznego uporu
i zaangażowania w sprawach dotyczących wiary, z którą związane
jest życie codzienne. Należy stanowczo dążyć do osiągnięcia
celu, ale powinno się także brać pod uwagę panujące
powszechnie prawa i postępować według ustalonych reguł.
--------------------------------------------------------------------------------
Ogólne informacje o Biblii. Narodziny świata i człowieka na
podstawie "Księgi rodzaju".
Biblia - księgi (gr.) - uważana jest przez chrześcijaństwo a
także judaizm w części dotyczącej Starego Testamentu za księgi
święte. Pismo Święte składa się z 45 ksiąg Starego
Testamentu i 27 ksiąg Nowego Testamentu. Stary Testament powstał
między XIII a I w.p.n.e. , Nowy zaś w drugiej połowie I w.n.e.
Biblia była pisana w kilku językach: hebrajskim, aramejskim i
greckim.
Stary Testament dla judaizmu, a całe Pismo Święte dla chrześcijan
jest zbiorem zasad wiary i kodeksem moralnym. Dla całego świata
jest zaś wspaniałym dziełem literackim oraz kopalnią wiedzy o
dawnych czasach i ludziach.
Biblia stała się bardziej dostępna po przetłumaczeniu jej
przez św. Hieronima w IV w.n.e. Przekład ten nosi nazwę
Vulgaty. W późnym średniowieczu pojawiły się przekłady
Biblii na języki narodowe. Do najstarszych polskich przekładów
Biblii należą: Psałterz Floriański z XIV w., Psałterz Puławski
z XV w., Biblia królowej Zofii z XV w., Biblia Leopolity z XVI w.,
"Psałterz Dawidów" J. Kochanowskiego z 1579 r., tłumaczenie
Jakuba Wujka z 1593 r. Współczesne tłumaczenia to Biblia Tysiąclecia
z 1965 r. oraz tłumaczenie psalmów przez Czesława Miłosza z
1979 r.
--------------------------------------------------------------------------------
Porównanie wersji mitologicznej i biblijnej narodzin świata i
człowieka.
Według mitologii, w której opisane są wierzenia starożytnych
Greków, narodziny świata wyglądały następująco.
Z wielkiego Chaosu wyłoniły się dwa bóstwa: Uranos - Niebo i
Gaja - Ziemia. Z ich związku narodzili się tytani, cyklopi i
sturęcy hekatonchejrowie. Niezadowolony ze szkaradnego i
okrutnego potomstwa ojciec strącił je w czeluście Tartaru.
Gaja zgorszona poczynaniami męża uknuła przeciwko niemu spisek
z najmłodszym z tytanów, Kronosem, który wkrótce po zrzuceniu
ojca z tronu stał się władcą świata. Ale i na niego spadł
cios przeznaczenia. Jedyny z jego ocalałych synów, Zeus,
upomniał się o tron niebieski. Rozpętała się straszliwa
wojna, w której zmagały się dwie siły nieśmiertelne. Z
jednej strony Zeus wraz z uwolnionymi z wnętrzności ojca braćmi,
zaś z drugiej Kronos ze swoimi sprzymierzeńcami. W wyniku walk,
w czasie których ziemia drżała pod nogami tytanów, a niebo było
zasnute nieprzeniknionymi chmurami, zwycięski, gromowładny Zeus
zasiadł na tronie niebieskim.
Jednak ludzie istnieli już dużo wcześniej niż władzę nad światem
objął Zeus. O powstaniu rodu ludzkiego zachowało się wiele
odmiennych podań. Jedne mówiły o tym, że człowiek wyszedł
wprost z ziemi wraz z innymi stworzeniami, inne, że lasy i góry
wydały ludzi na podobieństwo drzew i skał, a jeszcze inne,
uznawane w szczególności przez rody królewskie i szlachtę, że
ludzie pochodzą od bogów. Jednak najczęściej przyjmowano baśń
o czterech wiekach ludzkości: złotym - za panowania Kronosa,
srebrnym - po jego upadku, brązowym - okresie dominacji herosów
oraz żelaznym, który trwa do dziś. Według jeszcze innych podań
człowiek był stworzony przez Prometeusza, który ulepił go z
gliny i nauczył wielu sztuk oraz rzemiosł. Ludzkość była do
tego stopnia zafascynowana i żądna życia i poznania świata,
że nawet potop nie był w stanie jej zgładzić.
Natomiast według Biblii świat i człowiek są stworzone przez
jednego Boga, który kolejno przez sześć dni tworzy Ziemię,
Niebo oraz Dzień i Noc, następnie Morze, z którego wyszły
pierwsze istoty żyjące. Na jego rozkaz ziemia rodziła drzewa,
zioła i krzewy dające owoce. Na koniec Bóg stworzył człowieka,
któremu podporządkował wszystko, co chodzi po ziemi, fruwa w
powietrzu i ukrywa się w głębinach morskich.
Porównując obydwie wersje powstania świata i człowieka, można
wskazać elementy wspólne:
* niewiedza ludzi o ewolucji przyrody i podstawach astronomii
powoduje, że zaczynają oni wierzyć w bogów, którzy dali początek
światu,
* podobna jest także kolejność narodzin świata.
Jedyna różnica dotyczy samej natury bytu, filozofii oraz tego,
że w Biblii wszystko jest tworzone przez jednego tylko Boga.
--------------------------------------------------------------------------------
Przypowieści biblijne i psalmy.
Przypowieści.
Przypowieść (parabola) to gatunek literatury moralistycznej,
przedstawiający poprzez obrazy i sytuacje z życia uniwersalne
prawdy dotyczące ludzkiej egzystencji, postaw wobec życia i
losu.
Przypowieść o siewcy.
Pojęcia i sytuacje w przypowieści Ich sens religijny Ich sens
moralny
siewca Bóg, kapłan każdy mądry i aktywny człowiek
ziarno Słowo Boże wartości moralne
ziarno padające na drogę i nie dające plonu nauki Chrystusa
nie przyjęte przez słuchaczy nauki, rady moralne odrzucone
przez ludzi
ziarno padające na podłoże skaliste bardzo słaba wiara zasady
moralne znane lecz nie stosowane
ziarno padające na ziemię żyzną głęboka wiara wyznawana i
upowszechniana widoczne, wspaniałe skutki stosowania zasad
moralnych
Przypowieść o synu marnotrawnym.
Pojęcia znaczące o ukrytym sensie:
* syn marnotrawny - człowiek grzeszny, który nawrócił się,
poprawił; człowiek, który ponownie powrócił do wiary,
pojednał z Bogiem;
* ojciec - Bóg; człowiek przebaczający bliźniemu;
* brat syna marnotrawnego - człowiek nie umiejący przebaczać,
egoista, materialista;
* uczta wydana przez ojca na cześć syna - radość z powodu
odzyskania wiary, ponowne przyjęcie komunii, nagroda za zmianę
postawy w życiu.
Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie.
Sens przypowieści jest ukryty w postawach przedstawionych
postaci: kapłana, lewity i Samarytanina. Kapłan to człowiek
nie stosujący w życiu zasad wiary, niewrażliwy na ludzkie
nieszczęście. Lewita to podobny typ kapłana i człowieka.
Samarytanin jest kochającym bliźniego, stosującym w życiu
zasady wiary kapłanem. Jest miłosierny, litościwy, wrażliwy,
skłonny dzielić się z innymi swoimi dobrami.
Psalmy.
Psalm to hebrajska pieśń religijna o charakterze modlitewno-hymnicznym,
śpiewana przy akompaniamencie muzyki. Zbiór 150 psalmów
wchodzi w skład Starego Testamentu. Są wśród nich psalmy
pochwalne, dziękczynne, patriotyczne, pokutne, królewskie i
inne. Autorami ich byli m.in. Dawid(73 psalmy), Mojżesz, Salomon.
Psalm 8
Ma charakter pochwalno-dziękczynny. Wychwala Boga za jego
niezwykły rozum, którym powołał do życia piękny świat i
powierzył go ludziom. Także za to, że opiekuje się ludźmi i
czuwa nad ich bezpieczeństwem.
Psalm 25
Ma charakter błagalny, wyrażający prośbę o opiekę,
zrozumienie i pomoc w każdej sytuacji.
Psalm 91
Ma charakter dziękczynno-pochwalny, wyrażający ogromną ufność
w dobroć i opiekuńczość Boga czuwającego nad człowiekiem i
strzegącego go przed wszelkimi niebezpieczeństwami.
Psalm 45
Ma charakter pochwalny, wyrażający pochwałę mądrego, praworządnego
króla (głowy państwa).
--------------------------------------------------------------------------------
Pisma mądrościowe Biblii (Księga Koheleta, Księga Hioba).
Księga Hioba.
Hiob był najbogatszym i najszlachetniejszym człowiekiem Wschodu.
Szczerze czcił Boga i ufał mu bezgranicznie. Nie wierzył w to
Szatan, toteż za przyzwoleniem Stwórcy poddał Hioba strasznej
próbie: pozbawił go majątku oraz dziesięciorga dzieci. Hiob
przyjął swój los pokornie: "Nie zgrzeszył, nie przypisał
Bogu nieprawości".
Nie mógł pogodzić się z tym, że mimo braku winy spotkało go
takie nieszczęście. Żalił się przyjaciołom, a ci
przekonywali go, że musi być winny, skoro Bóg tak go ukarał.
Hiob gotów był stanąć przed obliczem Stwórcy i dowiedzieć
się prawdy o sobie. Buntując się przeciwko swemu losowi, nie
przyznając się do żadnych grzechów, nigdy nie obraził Boga.
Bóg wynagrodził Hioba przywracając i pomnażając jego dobytek
oraz obdarzając go ponownie dziesięciorgiem dzieci. Odtąd żył
długo i szczęśliwie. Hiob uosabia niezawinione cierpienie, a
także godność ludzką nakazującą dążenie do prawdy i
sprawiedliwości. Jego historia poucza, że:
* nigdy nie należy wątpić w dobroć Boga,
* cierpienie jest naturalnym elementem ludzkiego życia,
* trzeba godnie znosić swój los i wierzyć w osiągnięcie
swoich racji,
* wiara i cierpienie mogą być wynagrodzone.
Księga Koheleta.
Kohelet - mędrzec przemawiający na zgromadzeniu.
Treścią księgi zawierającej jego wypowiedzi są rozważania
nad sensem życia ludzkiego. Wynika z nich, że nic nie ma
absolutnej wartości, nie jest trwałe, nie potrafi w pełni
uszczęśliwiać. Ani bogactwa, ani władza, sława, nawet mądrość
nie czynią człowieka pewnym i zadowolonym. Tę myśl wyrażają
słowa: "vanitas vanitatum, et omni vanitas" - marność
nad marnościami i wszystko marność. Ta filozofia życia jest
bardzo pesymistyczna. Kohelet próbuje ją złagodzić, podkreślając,
że dostępne człowiekowi rzeczy to dar Boga, którego należy używać
mądrze, gdyż kiedyś trzeba będzie stanąć przed Stwórcą i
rozliczyć się ze wszystkiego.
--------------------------------------------------------------------------------
Twórczość Wergiliusza i Horacego.
Wergiliusz i Horacy to najwybitniejsi poeci rzymscy. Publius
Wergilius Maro zwany Wergiliuszem żył w I w. p.n.e. Do jego
utworów należą: "Bukoliki" - sielanki o życiu
pasterzy, "Georgiki" - poematy o rolnictwie, "Eneida"
- epopeja. "Eneida" wzorowana na eposach Homera
opowiada o dziejach Eneasza. Składa się z 12 ksiąg. Sześć
pierwszych przedstawia bohatera w ostatnich chwilach walk o Troję
oraz jego wędrówkach po zburzeniu miasta. Jest wzorowana na
"Odysei". Pozostałe księgi wzorowane na "Iliadzie"
przedstawiają Eneasza w wojnie o Lacjum. Fragment księgi II
zawiera opowiadania Eneasza o pożarze Troi. Autor uwypuklił
jego przeżycia związane z tym wydarzeniem, a mianowicie przerażenie
rozmiarami zniszczenia, chęć włączenia się do walki z
Grekami, gotowość poświęcenia życia w obronie swego miasta.
Epos, jako gatunek literacki, winien spełniać następujące
warunki:
* opisywać dokładnie losy narodu lub jego głównej warstwy,
* umieścić wydarzenia w czasie przełomowym dla narodu.
Epos Homerycki oprócz tych dwóch warunków, spełniał tekże
poniższe warunki:
- celowe zwalnianie akcjii (1 Rolę tę spełniały opisy;
Retardacja - celowe opóźnianie)
Epos rozpoczyna się inwokacją - uroczystym zwrotem autora do
muz lub bóstw z prośbą o pomoc w tworzeniu dzieła. Homer
zwracał się do muz, Mickiewicz w "Panu Tadeuszu" do
ojczyzny i Matki Boskiej Ostrobramskiej.
Horacy żył i tworzył również w I w. p.n.e. Na jego dorobek
składają się liczne pieśni traktowane dziś w literaturze
jako ody, przez autora nazywane "carmina" - pieśni, a
także "list do Pizonów" stanowiący rodzaj poetyki.
Pieśń "O co poeta prosi Apollina" ma charakter
refleksyjno-filozoficzny. Poeta zderza dwie postawy wobec życia:
pogoń za dobrami materialnymi, którą odrzuca, oraz własną, w
której docenia zdrowie, świeżość umysłu, możliwość
tworzenia oraz spokojną starość.
W pieśni "Stawiłem sobie pomnik ..." ("Exegi
monumentum ...") wyraża przekonanie, że stworzył wielką
poezję, która zapewni mu nieśmiertelność. Wyraził to w słowach:
"Nie wszystek umrę" ("Non omnis moriar").
Copyrights (c) Sciaga4U -- All rights reserved