Groteska sposobem ujęcia rzeczywistości
Groteska staje się dość popularną metodą pokazania
rzeczywistości w XX-leciu
Powieści groteskowe, zachowując pewną dozę realizmu, zderzają ją z całkowitym
bezsensem i nielogicznością, a także pokazywanie i wyolbrzymianie pewnych zdarzeń z
użyciem kontrastu: realizm-fantastyka, tragizm-komizm, logika-bezsens (np. w
"Mistrzu i Małgorzacie" taką sytuacją jest pojawienie się Iwana Bezdomnego w
bieliźnie ze świecą w ręce i świętym obrazkiem w Massolicie skontrastowane ze
tragiczną śmiercią Berlioza); najczęstszym celem groteski jest skrytykowanie pewnych
faktów, zjawisk przez wyolbrzymienie, aż do śmieszności (MM - do krytyka totalitarnej
rzeczywistości i zjawisk tam występujących, "Ferdydurke" krytykuje
rzeczywistość XX-lecia w Polsce o raz zjawisko narzucania formy - wg teorii samego
autora), "Szewcy" krytykują bezsens i zjawiska towarzyszące rewolucji)
W MM pokazano współczesną autorowi Moskwę, w której kwitnie obłuda, podlizywanie
się władzy, aby tylko uzyskać jak najwięcej dla siebie, najczęściej kosztem innych
ludzi (rzeczywistość doprowadza autora do spalenia naprawdę dobrej książki, gdyż nie
zgadza się on a z opinią innych, wpływowych twórców; świta Wolanda, stosując metody
wykorzystywane przez system, wprowadza ogólny chaos i zamieszanie, paraliżujące
wszelką działalność; demaskuje przy okazji całą obłudę i bezsensowność
totalitaryzmu przez wyolbrzymienie jego skutków)
Gombrowicz zajmuje się głównie problemem formy, która w sposób często absurdalny
wpływa na zachowanie człowieka; zajmuje się także problemami i zjawiskami Polski
XX-lecia: skostniałą i staroświecką szkołę, przygotowującą człowieka nie do
samodzielnego i indywidualnego myślenia, tylko do schematyczności tegoż (lekcja
polskiego: "Słowacki wielkim poetą był"), zależności od innych
(dominujących) osób; pokazuje nowoczesną inteligencką rodzinę wyzwoloną, co objawia
się w fatalnym wychowaniu córki, wolnością seksualną itp., to wszystko demaskuje Józio
przez realizację swojego groteskowego planu: skandal powoduje nagłą przemianę rodziców
w tradycyjnych ludzi ich poglądy nie wytrzymują tak silnego ciosu; przeciwieństwem
Młodziaków jest rodzina Hurlecckich, z pokolenia na pokolenie przekazująca stereotypy i
hierarchię; to wszystko ulega poważnemu wstrząsowi pod wpływem działań Miętusa i
buntu chłopów; trzymanie się kurczowe form, w których wszyscy zostali poumieszczani
przez życie i nie trzymanie dystansu do nich jest poddane krytyce przez Gombrowicza;
Witkacy w swoich "Szewcach" przedstawia świat związany na pewno wiąże się z
rzeczywistością społeczno-polityczną, ale jest tak zniekształcony, że staje
groteskowy; jest to główne zjawisko występujące na każdym kroku (kolejne osoby
zostają zabite, ale nie umierają: Scurvy; potem zostaje on zamieniony w psa); wiele
zjawisk i sytuacji zostaje przejaskrawionych, bohaterowie nie odpowiadają wzorcom warstw,
z których pochodzą: szewcy są elokwentni, wykształceni, posługują się
skomplikowanymi pojęciami, znają się na psychologii, filozofują; prezentowane są
kolejne warstwy społeczne: arystokracja, która całkiem się już przeżyła i
zdeformowała (zachowanie księżnej Iriny i jej lokaja); burżuazja i inteligencja -
prokurator Scurvy, potem przedstawiciel władzy, ostatecznie zamieniony w psa; chłopi -
zostają przepędzeni przez czeladników (pogardzani i nie przejmowanie się); groteskowe
są nazwiska postaci (Scurvy, Zbereźnicka); taki jest również język postaci -
dziwaczny, plątanina uczonej przemowy, prostego języka (gwarowego) oraz wielu neologizmów;
całość spełnia jeden z ciekawszych postulatów Teorii Czystej Formy - jest to
przekazanie wszystkiego, co tylko jest wstanie wyobrazić sobie jego autor;
Utworzono w dniu: 04 luty 2001
Copyrights (c) Sciaga4U - All rights reserved