Oświecenie - formy literackie
Można stwierdzić, że były to gatunki użytkowe, takie, w których
łatwo było pouczać publiczność, ukazać i ośmieszyć wady społeczne, postulować
reformy - zwłaszcza w klasycznym nurcie literatury. Cele takie wymogła potrzeba
ratowania Rzeczypospolitej przed upadkiem i konieczność oświecenia społeczeństwa i
moralnego jego odrodzenia:
- ośmieszenie ciemnoty i nieuctwa,
- potępienie próżniaczego trybu życia,
- krytyka życia ponad stan i życia pasożytniczego,
- demaskowanie fałszu, obłudy, pozorów przyzwoitości,
- propagowanie reform politycznych i społecznych,
- propagowanie nowych wzorców osobowych i postaw obywatelskich.
Formy literackie:
Klasycyzm:
a. Bajka - wierszowana, alegoryczna opowieść, która służy do wypowiedzenia pewnej
nauki moralnej o charakterze ogólnym i powszechnym, dotyczącej stosunków między
ludźmi. Prawda wypowiadana jest bezpośrednio, głównie jako puenta, niekiedy już na
początku bajki, lub bywa tylko zasugerowana czytelnikowi. W oświeceniu używana głównie
ze względu na morał, który pozwalał przekazać ważne treści.
b. Satyra - utwór o celu dydaktycznym, wytykający i ośmieszający wady i występki zarówno
natury ludzkiej, jak i życia zbiorowego - obyczajowego, społecznego, politycznego.
Istotą satyry jest krytyka, więc posługuje się ona często wyolbrzymieniem atakowanych
cech, deformacją i groteską.
c. Komedia - gatunek dramatyczny o pogodnej treści, obfitującej w wydarzenia akcji, i
szczęśliwym zakończeniu. Wprowadzał elementy komizmu, niekiedy także karykatury,
satyry i groteski. W oświeceniu ośmieszała postacie i ich postawy. (np. "Powrót
posła" Juliana Ursyna Niemcewicza).
d. Powieść - służyła charakterystyce osób i sytuacji społecznych (np.
"Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki").
e. Poemat heroikomiczny - parodia eposu rycerskiego. Konwencje eposu, należące do stylu
wysokiego, zostają tu użyte do opowiadania na tematy błahe i codzienne. W
"Monachomachii" spór mnichów przedstawiony jest przy zastosowaniu: inwokacji,
porównań homeryckich, personifikacji, rozbudowanego okresu zdaniowego, form
stroficznych.
Sentymentalizm:
f. Sielanka - gatunek literacki o tematyce utworów z życia pasterzy lub rolników.
Wierszowany utwór w formie monologu wygłaszanego przez postać literacką, najczęściej
pasterza, przeplatany opisem lub dialogiem.
Utworzono w dniu: 30 grudzień 2000
Copyrights (c) Sciaga4U - All rights reserved