Młoda Polska - typy dramatów
Istniały dwa zasadnicze typy dramatów - symboliczny i
naturalistyczny oraz dodatkowo eks-presjonistyczny.
Przykład pierwszego stanowi "Wesele". Wyspiański zachowuje starożytną
zasadę trzech jedności - miejsca, czasu, akcji. W jednej scenie nie ma więcej niż
trzech postaci.
Dramat posiada dwa wątki społeczno-obyczajowy związany z osobami rzeczywistymi oraz
fantastyczno-symboliczny - z osobami dramatu, zjawami. Występują także symboliczne
sceny - "chocholi taniec" i przedmioty - "złoty róg", "czapka z
piór". W akcie III następuje połącze-nie fantastyki z realizmem.
Dramat cechuje synkretyzm - synteza sztuk. Pojawia się muzyka i tańce weselne oraz
elementy plastyczne, obrazy Matejki - Stańczyk, Wernyhora - wiszące nad biurkiem
Gospodarza.
Istnieją elementy ludowe: obrzęd weselny, oczepiny, wizerunki Matki Boskiej, gwara,
przy-słowia ludowe - Gospodarz mówi "A bo chłop i ma coś z Piasta, chłop
potęgą jest i basta".
Dramat powstał w kilku konwencjach: akt I - komediowa, satyryczna, szopkowa (zmęczeni
weselnicy zjawiają się w izbie przytanecznej, wymieniają kilka zdań, po czym zjawiają
się następne postaci), akt II i III - symboliczna, wizyjna.
Do drugiego typu należy "Moralność pani Dulskiej" - "Tragikomedia
kołtuńska". Tytułowa postać, właścicielka kamienicy zmierza do uznania
społecznego, ale nie przestrzega zasad mo-ralnych, prawdy, miłosierdzia. Wypowiada lokal
kobiecie, która próbowała popełnić samo-bójstwo po zdradzie męża, gdyż pod
kamienicę przyjechało pogotowie. Wyraża się wówczas: "Ja zawsze tak żyłam, aby
nikt nie mógł powiedzieć, że byłam powodem skandalu". Dulska terroryzuje
otoczenie, napędza domowników do pracy. Jest obłudną, wyrachowaną i wzbu-dzającą
odrazę egoistką. Na co dzień używa języka trywialnego, pełnego agresji, natomiast do
gości mówi wykwitnie. Uważa, iż "na to mamy cztery ściany i sufit, aby brudy
swoje prać w domu i aby nikt o nich nie wiedział". Jej syn, Zbyszek romansuje ze
służącą, Hanką. Juliasie-wiczowa proponuje, by Dulska zwolniła służącą. Matka
uważa jednak, że lepiej będzie jak syn "wyszumi" się w domu. Hanka zachodzi
w ciążę i Zbyszko postanawia małżeństwo. Dul-ska nie chce doprowadzić do
mezaliansu, który poniżyłby jej dom w oczach znajomych. Zby-szek, przekonany przez
Juliasiewiczową o tym w jak trudnej sytuacji pod względem material-nym i towarzyskim
znalazłby się po ślubie, rezygnuje ze swego planu. Hanka z Tadrachową ustalają
odszkodowanie. Po ich odejściu Dulska mówi: "Będzie znów można zacząć żyć po
bożemu". Biernym, milczącym i zdominowanym przez żonę jest Felicjan. Odsuwa się
od spraw rodzinnych, wypowiada jedno zdanie: "A niech was wszyscy diabli".
Świadczy ono o krótkim, momentalnie wygasającym buncie.
Gabriela Zapolska wprowadziła pojęcie dulszczyzny, kołtunerii, czyli obłudy
mieszczanina, filistra. Postawę charakteryzuje niewykształcenie, moralność wśród
obcych, materializm. Ob-łuda Dulskiej polega na zabiciu uczucia i godności.
Dramat naturalistyczny cechuje obecność idei walki o byt i eliminowania jednostek
słabszych, choć prezentujących wyższe wartości moralne. Teoria naturalistyczna mówi,
że to co ułomne fizycznie, jest inne psychicznie.
Ukazywane są postaci zmierzające do uznania społecznego, ale nie respektujące
miłosierdzia, prawdy.
Utwór odznacza się realizmem, konkretyzacją akcji, czasu i środowiska oraz dokładnym
opi-sem wnętrz i kostiumów.
Istnieje prawdopodobieństwo zachowań bohaterów i zindywidualizowanie ich języka.
Utworzono w dniu: 26 grudzień 2000
Copyrights (c) Sciaga4U - All rights reserved