Tragizm i tragedia w literaturze greckiej i rzymskiej
03 wrzesień 2000
TRAGIZM
DEFINICJA - kategoria estetyczna oznaczająca nierozwiązalny
konflikt między dążeniami jednostki a siłami zewnętrznymi
lub między różnymi dążeniami i skłonnościami tej samej
jednostki zakończony klęską.
WYJAŚNIENIE TRAGIZMU NA PODSTAWIE ANTYGONY
Konflikt antyczny polega na istnieniu przeciwstawnych, równorzędnych
racji, pomiędzy którymi nie sposób dokonać wyboru. Każde
posunięcie bohatera zbliża go do katastrofy. "Antygona"
- konflikt pomiędzy nie pisanym prawem boskim nakazującym
chowanie zwłok Polinejka, a prawem władcy zakazującym chowania
zdrajcy. Zdecydowała się pochować brata, za złamanie zakazu
skazana na śmierć. Uważa, że prawa boskie stanowią mniejsze
zło. Nie okazała skruchy wobec Kreona więc ten nie może
zmienić swojego stanowiska. Kreon złamał prawo boskie - musi
być za to ukarany. Podejrzliwy, postępuje bezwzględnie, rządzi
terrorem. Hejmon użyty jako ogniwo łączące oboje bohaterów.
Konflikt Hajmona pomiędzy uczuciami i powinnościami synowskimi
z uczuciami i powinnościami narzeczonego. Szalę jego uczuć
przeważa opinia publiczna solidaryzująca się z Antygoną.
Katastrofa Antygony pociąga za sobą śmierć Hajmona - początek
katastrofy Kreona . Za losem synów idzie Eurydyka. Kreon traci
wszystkich najbliższych niemal w jednej chwili. Pozostał sam -
"by cierpiąc będąc odtąd żywym trupem". W tym
konflikcie Antygona okazuje wytrwałość, odwagę,
przeciwstawianie się despotyzmowi i przemocy, wierność swoim
poglądom, niezależność, miłość do brata, poczucie więzi z
tradycją i religią.
TRAGEDIA
HISTORIA
Teatr grecki powstał z uroczystości ku czci Dionizosa. Dwa razy
w roku obchodzono je, świętowano, bawiono się i oglądano
przygotowane widowiska. Pierwsza uroczystość organizowana w II
połowie marca nosiła nazwę Dionizjów Wielkich, drugą zaś
odbywaną jesienią w okresie winobrania nazywano Dionizjami Małymi
(miejskimi).
Początek tragedii greckiej sięga misteriów dionizyjskich (Wielkie
Dionizje), podczas których ich uczestnicy, ubrani w koźle skóry,
śpiewali pieśni obrzędowe ku czci Dionizosa (boga wina i plonów).
Nazwa "tragedia" pochodzi od dwóch słów greckich: 'tragos'
- kozioł i 'ode' - pieśń (tragedia = pieśń kozła). Z pieśni
obrzędowych (pochwalnych) zrodziła się tragedia, której
budowa oparła się na dialogu prowadzonym przez Koryfeusza (przewodnika
- opowiadacza) z chórem. Pierwszego aktora wprowadził Tespis (w
6 w pne), drugiego - Ajschylos (przełom 6 i 5 w pne), trzeciego
- Sofokles(w 5 w pne). Zespół aktorski ograniczał się do
trzech osób. Aktorami mogli być tylko mężczyźni, grali więc
też i role kobiece. W tragedii antycznej nie ma podziału na
akty i sceny lecz na :
BUDOWA
( po kolei )
- prologos - zapowiedź, informacja o wydarzeniach sprzed akcji
- parados - wkroczenie chóru śpiewającego pieśń
- epejsodiony - akcja sceniczna z aktorami
- stasimon - wystąpienia chóru
- kommos - lament bohatera
- eksodos - końcowa pieśń chóru, opuszczenie sceny przez
wszystkich aktorów
Epeisodiony i stasimony powtarzały się kilkakrotnie.
W Tragedii kolejne perypetie stopniowo zwiększały napięcie
dramatyczne zmierzając ku katastrofie głównego bohatera.
Arystoteles pisał, że bohater ten nie mógł być człowiekiem
ani złym, ani idealnym. Był to człowiek szlachetny, jednak
popełniający błędy. Dostrzegał je dopiero poniewczasie. Uświadomienie
sobie przez bohatera popełnionych błędów nie mogło oczywiście
już niczego zmienić.
ZASADY TRAGEDII
Tragedia antyczna czerpała tematykę z mitologii i była podporządkowana
ścisłym regułom :
- była podporządkowana zasadom targizmu (patrz wyżej). Sztuka
dążyła więc do nieszczęśliwego zakończenia.
- zasada decorum - zasada jedności treści, formy, jednorodności
stylistycznej, zgodności gatunku ze stylem, językiem bohatera.
- zasada trzech jedności : miejsca - akcja rozgrywa się w
jednym miejscu, czasu - akcja zamyka się w ciągu 12-24 godzin
lub w czasie zbliżonym do czasu trwania sztuki, akcji - jeden wątek.
- tylko trzech aktorów może naraz przebywać na scenie (brak
scen zbiorowych)
- katharsis - jednocześnie wzbudzenie litości a także
oczyszczenie z tych doznań. Katharsis według Arystotelesa, nie
prowadziło do uszlachetnienia uczuć, ale wyzwolenia się z nich,
doprowadzało do osiągnięcia stanu spokoju wewnętrznego. Była
to jedna z głównych kategorii tragedii antycznej.
- mimesis - naśladownictwo. Sztuka ma odzwierciedlać
rzeczywistość.
- Schemat akcji tez był ustalony : najpierw była ekspozycja,
potem rozwinięcie, punkt kulminacyjny, katastrofa i rozwiązanie
akcji.
- zawsze też był chór, który wprowadzał widza w tok akcji,
wyjaśnaił czas i miejsce wydarzeń, oceniał postawę bohaterów,
komentował wydarzenia, podpowiadał właściwe rozwiązania,
przestrzegał lub pouczał. Tworzył też większe napięcie
emocjonalne uprzedzając fakty.
- Tytuł często tworzony był od imienia głównego bohatera.
DZIEŁA
W czasie Dionizjów odbywały się konkursy dramatyczne. Autorzy
mogli zgłaszać po cztery sztuki, w tym trzy tragedie i jeden
dramat satyrowy. Ich wartość oceniała publiczność. Sofokles
w tych konkursach zwyciężył osiemnaście razy.
Największymi dramaturgami starożytnej Grecji byli: - Ajschylos
(525-456) - 90 sztuk, zachowało się 9 dzieł, - Eurypides (480-406)
- ok. 90 sztuk, z których znamy 17, - Sofokles (496-406) -
napisał ok. 120 sztuk, z których znamy osiem ("Ajas",
"Antygona", "Król Edyp", "Edyp w
Kolonie", "Elektra", "Trachinki", "Filoklet",
"Tropiciele"- dramat satyrowy).
Copyrights (c) Sciaga4U -- All rights reserved