Styl baroku
Barok postawił sobie za zadanie szokowanie i zaskakiwanie odbiorcy swoją
oryginalnością i formą. Dlatego też twórcy tego okresu, tacy jak Daniel Naborowski
czy Jan Andrzej Morsztyn stworzyli nowy styl poetyckiego obrazowania, przesycony środkami
stylistycznymi. Rozbudowane, kunsztowne środki poetyckie często kontrastowały z
zawartością myślową utworu. Morsztyn uważał, że poezja powinna przede wszystkim
zadziwiać, zachwycać niezwykłością metafor, szokujących paradoksów, zaskakujących
porównań. Podstawą poezji miał być koncept poetycki, czyli oparcie utworu na
zaskakującym, niezwykłym i zadziwiającym pomyśle. Dostrzec tu należy przede wszystkim
wpływ znanego włoskiego twórcy barokowego, G. Mariniego. Stworzył on nowy kierunek w
poezji, nazwany później od nazwiska swego twórcy marinizmem. Podkreślał on zabawową
funkcję poezji. Według marinistów miała ona zaskakiwać niezwykłością formy i
olśniewać czytelnika, jednocześnie go bawiąc. Była to głównie poezja salonowa, błyskotliwa,
o błahej, nierzadko frywolnej treści i pięknej, misternej formie.
J. A. Morsztyn jest czołowym reprezentantem dworskiej poezji barokowej. Jego dorobek
poetycki określa się mianem "błahej treści w wyszukanej formie". Źródłem
takiego miana jest fakt, iż Morsztyn jako marinista skupił swe działania literackie na
poszukiwaniu nowych, kunsztownych i zaskakujących form wyrażania treści. Tematami jego
utworów nie są ani problemy egzystencjalne, ani prawdy filozoficzne. Bywają nimi życie
dworskie, miłość, flirty,"gra miłosna" - stąd inne określenie J. A.
Morsztyna - poeta miłości. Tomiki poezji Morsztyna noszą tytuły "Kanikuła albo
psia gwiazda" i "Lutnia". Morsztyn jest mistrzem barokowej maniery, używa
często kontrastu, paradoksu, licznie także stosuje oksymorony. Charakterystyczne,
przewijające się w jego wierszach obrazy to: bladość twarzy, łomot serca, skarga,
żal.
Daniel Naborowski łączy w swej poezji barokową formę wiersza (konceptyzm,
kunsztowność, zaskakiwanie odbiorcy) z istotną, poważną tematyką. Motywy, jakie
przewijają się w jego wierszach są na wskroś barokowe. Naborowski, tak jak inni twórcy
tego okresu, rozważali bowiem takie problemy, jak przemijalność, ulotność i
kruchość życia, destrukcyjny i niszczący wpływ czasu, kondycję człowieka,
ułomność jego ciała i trwałość duszy. Poeta także porusza tę tematykę, szukając
jednocześnie najlepszej formy, by wyrazić swe przemyślenia. Mówi o konieczności
pogodzenia się z wyrokami Boga, a nie o próżnym lamentowaniu i rozpaczaniu. Poezja
Naborowskiego jest przede wszystkim refleksją filozoficzną, uwiecznia rozterki człowie-
ka, który odczuwa swą przemijalność, szuka wartości stałych i trwałych, analizuje
relacje Bóg - człowiek, człowiek - czas, człowiek - świat. Można określić ten typ
poezji jako poezję metafizyczną i intelektualną.
Jednakże o charakterystycznych własnościach stylu barokowego przesądza nasycenie go
ogromną ilością różnorakich nowych elementów poetyckich. Stosowano najbardziej
wyszukane porównania, przenośnie, omówienia, epitety, grę słów, powtarzano
wielokrotnie różne określenia tej samej treści. Ponadto wykorzystywano:
- kontrasty, szczególnie ulubione przez poetów barokowych. Często wykorzystywali oni
przeciwstawienia, by zdumieć i zadziwić czytelnika.
- paradoksy, zaskakujące swoją treścią - pozornie zestawione z sobą bez sensu słowa,
które po przemyśleniu nabierają nagle nieoczekiwanie znaczenia. Takim paradoksem jest
zestawienie z sobą wizerunku człowieka zakochanego i martwego w sonecie "Do
trupa" J. A. Morsztyna.
- oksymorony, stanowiące sprzeczne zestawienie dwóch pojęć, nie tak rozbudowane, jak
paradoksy.
- hiperbole, czyli wyolbrzymienie pewnych zjawisk i treści, np. "jam zabity
strzałą miłości" ("Do trupa" Morsztyna).
- anafory, czyli wielokrotne powtórzenia pewnych zwrotów umieszczane na początku
kolejnych wersów, np.
"Z czasem wszytko przemija, z czasem bieżą lata,
Z czasem państw koniec idzie, z czasem tego świata. (...)
Z czasem kwitnące łąki krasy ostradają,
Z czasem drewa zielone z liścia opadają. (...)"
D. Naborowski "Do Anny"
- inwersje - czyli poprzestawiany i poprzekręcany szyk wyrazów w zdaniu, np. "Tą
kto żyje, ma dosyć, choć nie ma niczego" (D. Naborowski "Cnota grunt
wszytkiemu").
- paralelizmy składniowe - kolejne zdania mają analogiczną, równoległą budowę (tak
jak w wierszu Morsztyna "Niestatek").
Utworzono w dniu: 09 grudzień 2000
Copyrights (c) Sciaga4U - All
rights reserved