Oświecenie - teatr publiczny
W roku 1765 z inicjatywy króla powstał w Warszawie pierwszy stały teatr publiczny.
Wydzierżawiono dla niego gmach zwany Operalnią, w którym zaczęły występować trzy
zespoły: francus- ki, włoski i polski. W ten sposób zapoczątkowano działalność
sceny narodowej.
Dla teatru udało się zjednać Franciszka Bohomolca, mającego już spore doświadczenie
w pisaniu komedii (poprzednio tworzył je dla jezuickiej sceny szkolnej). Bohomolec
aktywnie włączył się w realizację królewskiego programu reform. Zresztą dla teatru
pisali też inni - Niemcewicz, Zabłocki.
Ulubionym gatunkiem, ściągającym niezmiennie publiczność były komedie, realizujące
hasło "bawiąc - uczyć". Bohomolec przeto ośmieszał i krytykował zabobony,
przesądy i inne wady sarmackie, a także powierzchowne uleganie wpływom i modom
zagranicznym. Stworzył dwie postacie - Staruszkiewicza i Figlackiego - będące
uosobieniem dwóch negatywnych typów ludzkich. Pojawiały się one bardzo często w jego
komediach.
Znaczącą rolę w rozwoju i prowadzeniu teatru odegrał Wojciech Bogusławski. Wybrał on
zaskakujący i szokujący zawód aktora, dość nietypowy dla szlachcica. Nie ograniczył
się jednak do występowania na scenie - sam zaczął pisać sztuki, tłumaczyć i
wystawiać opery włoskie. Po kilku latach objął funkcję dyrektora zespołu
teatralnego, z którym był m.in. w Wilnie, Grodnie i Lwowie.
Szczególną rolę odegrała jednak jego działalność w dobie Sejmu Czteroletniego. Jego
powrót do Warszawy w roku 1790 otworzył nowy rozdział w dziejach teatru. Objął on
funkcję dyrektora w okresie niezwykle ważnym, w latach 1791 - 1794, kiedy scena
wzbudzała ogromne emocje społeczne, podsycane wystawieniem takich sztuk, jak
"Krakowiacy i górale" oraz "Powrót posła".
Bogusławski jest autorem właśnie "Krakowiaków i górali", sztuki przesyconej
aluzjami i wątkami patriotycznymi. Jest to sztuka dość niezwykła. Autor zerwał w niej
z dotychczasowym czerpaniem z wzorów obcych. Zamiast tego osadził jej akcję w
podkrakowskiej wsi, a jej bohaterami uczynił chłopów. Nastąpiło w niej także
zbratanie chłopów i górali, co stanowiło wyraźną wskazówkę dotyczącą przyszłej
drogi Rzeczypospolitej. Sztuka została po trzech przedstawieniach zdjęta z afisza, ale
wróciła na scenę w okresie Insurekcji Kościuszkowskiej.
Bogusławski - aktor, dyrektor Teatru Narodowego, autor i tłumacz wielu sztuk, historyk
teatru i twórca podręcznika gry aktorskiej - ze względu na swą silną osobowość, a
także silne zaangażowanie patriotyczne zajmuje w dziejach polskiego teatru miejsce
wyjątkowe.
Utworzono w dniu: 30 grudzień 2000
Copyrights (c) Sciaga4U - All rights reserved