Oświecenie - prądy literackie
Główne przesłanki myślowe znalazły swe odzwierciedlenie w
nurtach klasycznym i sentymentalnym. Oświeceniowy klasycyzm, nawiązujący do tradycji,
kładł nacisk na zagadnienia społecz- ne. Wyznaczał on poezji cele utylitarne, stawiał
przed nią zadania dydaktyczno - moralizatorskie, wyrastające z przekonania o znaczącej
roli słowa jako narzędzia oddziaływania na społeczeństwo. Ważną i
charakterystyczną sprawą polskiego klasycyzmu stało się pojmowanie jego założeń
jako nakazu angażowania się w sprawy polityczno - społeczne kraju. Szło więc za tym
silne związanie się literatury z życiem politycznym.
Odwołując się do tradycji antycznej, klasycyzm preferował znane od dawna gatunki
literackie - bajka, satyra, oda, poemat heroikomiczny czy komedia. Klasycyzm wpłynął
jednak na ukształtowanie się nowożytnej powieści oraz nowych form publicystycznych -
eseju i felietonu.
Klasycyzm, odwołując się do literatury starożytnej, dążył do jasności, harmonii i
eleganckiej prostoty środków wyrazu.
Za reprezentantów klasycyzmu uznaje się Ignacego Krasickiego, Adama Naruszewicza,
Franciszka Zabłockiego, Juliana Ursyna Niemcewicza i Franciszka Bohomolca.
Sentymentalizm kładł nacisk na indywidualną sytuację człowieka, na jego wnętrze.
Literatura miała obowiązek ukazywania jego życia wewnętrznego oraz kształtowaniu
autentycznych więzi międzyludzkich, co w pewnym stopniu prowadziło do moralizatorstwa.
Ojcem i głównym ideologiem europejskiego sentymentalizmu był francuski pisarz Jan Jakub
Rousseau.
Twórcy sentymentalni gustowali w tradycyjnej sielance. Równie często jednak tworzyli
wiersze nie mające pierwowzorów w tradycji literackiej, a także powieści
sentymentalne. Nurt sentymentalny, ze względu na swą tematykę i założenia ideowe,
dążył do prostoty, rozumianej jednak jako odrzucenie retorycznej ozdobności i
sięganie do norm języka mówionego. Głównym przedstawicielem polskiego sentymentalizmu
jest Franciszek Karpiński, a pozostali to Jakub Jasiński, Salezy Jezierski i Stanisław
Bogusławski.
Najmniejszy udział w tworzeniu dorobku piśmienniczego tej epoki miało rokoko. Dotyczy
ono głównie sztuki użytkowej (porcelana, meble), architektury, silne jest w malarstwie
(miniaturach malarskich i miłosnej tematyce obrazów francuskich mistrzów: Watteau i
Bouchera). W literaturze wyraża się w ulotnych, lekkich utworach dworskich. Styl ten
znamienny był dla komedii, oper i drobnych wierszy. Istotą jego jest pojmowanie piękna
jako wartości podstawowej. Obcowanie człowieka ze sztuką ma być nie nauką (jak w
klasycyzmie), nie uczuciem (jak w sentymentalizmie), lecz po prostu przyjemnością.
Za reprezentantów tego stylu przyjmuje się Stanisława Trembeckiego, Ignacego Potockiego
i Franciszka Węgierskiego.
Utworzono w dniu: 30 grudzień 2000
Copyrights (c) Sciaga4U - All rights reserved