Motywy i symbole biblijne w różnych utworach literackich
02 wrzesień 2000
Spotykane są one
dość często. Zdecydowanie najwięcej nawiązań odnosi się do
biblijnych motywów Starego Testamentu. I tak:
- do opisu stworzenia świata i człowieka nawiązują tacy twórcy,
jak Jan Kochanowski ("Czego chcesz od nas, Panie") Czesław
Miłosz w swoim "Słońcu", Jan Twardowski w "Podziękowaniu"
czy wreszcie Zbigniew Herbert w "Modlitwie";
- do "Psalmów" najczęściej wracają ich tłumacze:
Kochanowski, Rej, Sęp - Szarzyński, Karpiński, Staff i Miłosz.
Rola "Psalmów" mimo upływu wielu wieków nie uległa
zmianie - nadal są najdoskonalszą formą wyrażenia swego
zachwytu i jednocześnie podziękowania Bogu. Ponadto, ze względu
na swój uniwersalny charakter "Psalmy" porównywane są
do największych zabytków architektury;
- do motywów nawiązujących do "Księgi Koheleta" sięga
Daniel Naborowski, twórca barokowy, którego poezja nawiązuje
do hasła rozważań o człowieku;
- do "Pieśni nad pieśniami" nawiązuje wielu twórców,
którzy ze względu na charakter tego utworu wykorzystują jego
wersety jako tytuły swych dzieł (np. J. Andrzejewski) czy też
zaczerpnięte z utworu fragmenty stosują jako wprowadzenie do własnych
dzieł;
- do wszelkiego rodzaju ksiąg prorockich chętnie nawiązują twórcy
XIX - to wieczni, którzy dzięki takiemu przyjęciu roli narodu
mogą wyrażać optymistyczne treści (mesjanizm);
- do liryki żałobnej, czyli trenów nawiązywał Jan
Kochanowski, który za ich pomocą wyrażał swój ból po
utracie najbliższej mu osoby - córki;
- do motywu biblijnego potopu nawiązuje Sienkiewicz w jednej z
części "Trylogii", tytuł ten ma jednak charakter
metaforyczny;
Nieco mniej odniesień do Nowego Testamentu znajduje się w
literaturze. Część twórców sięgała po formę przypowieści,
chcąc w ten sposób ukazać pewne przesłanie. Przykładem tego
może być np. przypowieść o strażniku bramy, jaką umieścił
F. Kafka w swoim "Procesie". Lecz najsłynniejszym
motywem, pochodzącym z Nowego Testamentu jest motyw Apokalipsy.
Odwołania do niego znaleźć możemy niemalże we wszystkich
okresach literackich. Jednak najchętniej sięgali po niego
dekadenci i katastrofiści. I tak motyw ten obecny będzie w
"Rokach" Miłosza, "Samie" Czechowicza, w twórczości
K. K. Baczyńskiego, w "Małej apokalipsie" Konwickiego,
w "Dies irae" Kasprowicza i w wielu wielu innych
utworach.
Wielu twórców sięga do postaci Matki Boskiej. Do jej osoby
odnosi się "Bogurodzica", będąca prośbą o
wyproszenie łask dla ludzi. Poeci nie tylko prosili o łaski, sięgali
także do motywu Matki cierpiącej (Stabat Mater), pełnej bólu
po stracie syna ("Żale Matki Boskiej pod krzyżem").
Równie często sięgano do motywu cierpiącego Chrystusa. Motyw
pasji oraz jego ewentualne powiązanie z życiem ludzkim obecny
jest u Broniewskiego ("Ballady i romanse"), Herberta
("Rozmyślania pana Cogito"), Różewicza (w "Gotyku")
a także u Mickiewicza ("Księgi narodu i pielgrzymstwa
polskiego" oraz w "Dziadach cz. III"). Podobną do
Chrystusowej postawę reprezentuje Judym w "Ludziach
bezdomnych", spełniający ideę poświęcenia, posłannictwa
oraz ofiarowania się dla odkupienia i wymazania grzechów ludzkości.
Do motywu Piekła, Nieba, Raju, Czyścca odwołują się Dante w"Boskiej
komedii" oraz Adam Mickiewicz w "Dziadach".
Kilku twórców sięga do jednego z najczęściej przedstawianych
w Biblii obrazów - do motywu walki dobra ze złem. Rozważania
takie, opierające się na koncepcji dramatu metafizycznego, snują
Krasiński w "Nieboskiej komedii", Goethe w "Fauście"
oraz Mickiewicz w "Dziadach".
Pamiętać tu także należy o nakreśleniu samej sylwetki Boga
oraz zmagającego się z nim człowieka. To tego, najważniejszego
chyba biblijnego motywu sięgają Kochanowski ("Treny"),
Mickiewicz ("Wielka Improwizacja"), Kasprowicz ("Hymny"),
Szczypiorski (" Początek"), a także Leśmian (obwiniający
Boga o wszystkie nieszczęścia) i ks. Twardowski (wielbiący łaskę
i miłość bożą).
Do początków chrześcijaństwa sięga Henryk Sienkiewicz w
jednej ze swoich najsłynniejszych powieści - "Quo vadis".
Bardzo ważnymi utworami, głęboko związanymi z chrześcijańską
tematyką i symboliką, są pieśni religijne. Przytoczyć tu można
utwory napisane przez Karpińskiego, takie jak "Bóg się
rodzi", "Kolęda" czy "Pieśń poranna".
Jednym z doskonałych przykładów nawiązania do Biblii poprzez
stylizację językową jest "Requiem aeternam"
Przybyszewskiego, rozpoczynające się od słów "Na początku
była chuć".
Copyrights (c) Sciaga4U -- All rights reserved