Mimetyzm czy kreacjonizm?
Mimesis - inaczej naturalny, naśladowanie; Kategoria pochodząca z założeń estetyki
starożytnej, oznacza naśladowanie rzeczywistości w sztuce, czyli wymóg, aby dzieło
sztuki było odwzorowaniem rzeczywistości, by wydarzenia mogły się sprawdzić. Jeśli
twórca chciał być doskonałym musiał naśladować naturę. Stąd wszystkie prądy
literackie, które postulują prawdziwość, a przynajmniej prawdopodobieństwo istnienia
świata przedstawionego w dziele (np. realizm), nazywamy kierunkami mimetycznymi. Z kolei
prądy, które głoszą odstępstwo od naśladowania rzeczywistości, od jej imitowania
występują przeciwko mimesis. Teorie mimesis rozwinął i dokładnie omówił Arystoteles
w swym dziele "Poetyka".
Wszystkie dzieła antyczne oraz duża większość dzieł późniejszych epok była pisana
zgodnie z teorią mimesis np.: Renesans - Jan Kochanowski "Odprawa posłów
greckich", Barok - Molier "Świętoszek", Oświecenie - Julian Ursyn
Niemcewicz "Powrót posła", Romantyzm - Adam Mickiewicz "Konrad
Wallenrod", Pozytywizm - Bolesław Prus "Lalka", Młoda Polska - Stefan
Żeromski "Ludzie bezdomni", XX-lecie międzywojenne - Stefan Żeromski -
"Przedwiośnie", Zofia Nałkowska "Granica", Literatura współczesna
- Zofia Nałkowska "Medaliony".
W epoce XX-lecia międzywojennego rozwinął się nowy kierunek w sztuce - kreacjonizm.
Kreacjonizm - kreować znaczy tworzyć, kreator to twórca; kierunek w sztuce dający
artyście prawo indywidualnego tworzenia i pojmowania obrazu, przekształcania
rzeczywistości i wykreowania czegoś zupełnie nowego. Kreacjonizm funkcjonujący w XX
wieku w poezji niósł postulat, aby "tworzyć" nowy świat w dziełach
poetyckich. Wyobraźnia poety ma stwarzać świat od nowa, podobnie malarz kreuje od nowa
świat na płótnie, układając go z różnych elementów rzeczywistości - sam jest twórcą,
nie musi odtwarzać ani naśladować. Kierunek ten jest wyraźnie opozycyjny do teorii
mimesis. Przykładami dzieł, które zostały napisane zgodnie z tą teorią mogą być:
- Bruno Schulz "Sklepy cynamonowe" - odrealniona wizja z pogranicza jawy i snu,
Schulz manifestuje wolną rękę dla poety, który kreuje świat, bujna wyobraźnia i
skłonność do marzeń pozwoliła autorowi na wykreowanie nowej rzeczywistości, do prozy
wkraczają elementy baśniowe, mityczne i liryczne, mitologizowanie codziennych
czynności. Schulz nie potrzebuje akcji, fabuły pojmowanej jako cel narracji, czasu i
przestrzeni, korzysta z mitów, symboli i metafor.
- Witold Gombrowicz "Ferdydurke" - powieść o dziwacznej i niespójnej fabule,
która nie występuje w klasycznym układzie zdarzeń - często brak realnej motywacji
zdarzeń, z absurdalnym, groteskowym i paradoksalnym światem, którego sens i kształt
powstaje w trakcie powieści, nie naśladując i nie odkrywając realiów.
- Stanisław Ignacy Witkiewicz "Szewcy" - świat przedstawiony nie ma nic wspólnego
z mimetyzmem, treść zdominowana jest przez formę, groteskowe są: postacie, wypowiedzi,
treść, scenografia, występują aluzje i nawiązania do rzeczywistości.
Bardziej odpowiadają mi dzieła napisane zgodnie z teorią mimesis:
- posiadają fabułę, akcję, czas i przestrzeń, dzięki czemu są o wiele łatwiejsze
do czytania, od utworów napisanych w konwencji kreacjonizmu, które często dodatkowo
charakteryzują się przekształconym językiem,
- istnieje szansa, że świat przedstawiony istnieje lub istniał w przeszłości, a
bohaterowie są uwikłani w zdarzenia, które są możliwe do zrealizowania, czyli
przedstawiają świat jaki postrzegamy dookoła nas, zgodny z codzienną rzeczywistością
jaką obserwujemy, w której żyjemy, w której obowiązują powszechnie uznane prawa,
- z reguły, są łatwiejsze w odbiorze, tzn. nie posiadają tak wielu przenośni,
metafor, symboli, psychologicznej treści czerpanej ze świadomości i podświadomości,
odbiorca nie musi więc rozszyfrowywać wykreowanego przez autora świata
Utworzono w dniu: 04 luty 2001
Copyrights (c) Sciaga4U - All rights reserved