Ewolucja postaw twórczych w okresie Młodej Polski na wybranych przykładach
Do
podstawowych kierunków literackich i artystycznych okresu Młodej Polski należą przede
wszystkim symbolizm – którego zwolennicy, posługując się symbolami starali się
sugerować uczucia, stany i emocje niewyrażalne słowem. Symboliści często starali się
za pomocą symboli opisać takie wartości jak: niebyt, śmierć, wolność itp.
Ponadto wyróżniamy dekadentyzm – kierunek będący odzwierciedleniem nastrojów końca
wieku. Wiersze dekadenckie to wyraz pesymizmu, bierności i rezygnacji.
Ekspresjoniści operując gwałtownymi, kontrastowymi zestawieniami, przedstawiali formy
chore, będące w stanie rozkładu.
Impresjonizm to kierunek, którego twórcy starali się oddać nastroje, wrażenia,
wszystko to, co ulotne i krótkotrwałe.
Naturalizm został już ukształtowany w epoce pozytywizmu. Naturalista to badacz,
naukowiec starający się opisać mechanizmy rządzące światem. Według Zoli – twórcy
naturalizmu, zachowanie człowieka jest zdeterminowane, czyli uzależnione przez instynkt.
Jednym z najwybitniejszych przedstawicieli epoki Młodej Polski był Jan Kasprowicz. Poeta
pochodził z rodziny chłopskiej. Urodził się w 1870 roku we wsi Szymborze, zmarł w
1926 roku w Poroninie. Po ukończeniu studiów przeniósł się w 1888 roku do Lwowa,
gdzie w 1998 roku wydał pierwszy tom poezji. Jego twórczość oprócz poezji obejmuje
dramaty i utwory pisane prozą.
Właśnie na przykładzie Jana Kasprowicza i różnorodności jego poezji można
przedstawić ewolucję postaw twórczych w Młodej Polsce.
Pierwszy okres twórczości poety charakteryzuje się społecznym radykalizmem i
jednocześnie pod względem sympatii artystycznych, pewnym tradycjonalizmem. Kasprowicz
był „rzecznikiem” biedoty wiejskiej. Chciał w ten sposób spłacić dług wobec
klasy społecznej, z której pochodził. W swoich wierszach bardzo szczegółowo opisuje
życie wiejskie, jego cienie i blaski. Fascynuje go brzydota, którą uważa za swego
rodzaju naturalne piękno.
W cyklu sonetów „Z chałupy” Kasprowicz pisze o krajobrazie ziemi kujawskiej.
Widoczne są tu wpływy naturalizmu. Opisuje:
„Chaty rzędem na piaszczystych wzgórkach;
Za chatami krępy sad wiśniowy;(...)”
Poeta nie stosuje jakichkolwiek upiększeń, wieś przedstawia tak, jak naprawdę
wyglądała:
„Wierzby siwe poschylały głowy(...)
Płot się wali(...) ryczą chude krowy(...)”.
Pierwszy przełom w twórczości Kasprowicza następuje po wydaniu tomu pt. „Krzak
dzikiej róży”. W miejsce realizmu i naturalizmu wkracza symbolizm i impresjonizm.
Poszczególne sonety połączone są tematycznie motywem dzikiej róży rosnącej obok
powalonej przez burzę limby. Już na pierwszy rzut oka widać tu wpływ symbolizmu.
Kasprowicz zestawia dwa symbole – piękną różę i próchniejącą limbę. Poeta
ukazuje typowe rozterki i lęki róży, która przyciśnięta do skał, ma za jedynego
sąsiada próchniejącą limbę. Przypomina ona o przemijaniu, wskazuje nieuchronność
śmierci. Róża jest symbolem życia, a limba śmierci.
W części opisowej sonetów, Kasprowicz stosuje technikę impresjonistyczną. W pierwszym
przedstawia skalisty górski krajobraz, senny, statyczny i pogrążony w bezruchu:
„W ciemnosmerczyńskich skał zwaliska,
Gdzie pawiookie drzemią stawy,
Krzak dzikiej róży pąs swój krwawy
Na plamy szarych złomów ciska”
W kolejnych sonetach krajobraz zaczyna ożywać, pojawia się słońce:
„Słońce w niebieskim lśni krysztale(...)
Świstak gdzieś świszcze spod kamienia”
Następny okres twórczości Kasprowicza to hymny, które są jego najwybitniejszymi
dziełami. Poeta podjął w nich problem schyłku wieku, ulegając nastrojom dekadenckim i
katastroficznym. Ujawnia się w nich kryzys zaufania do Boga, Stwórcy świata. Kasprowicz
nawiązuje w utworze do tradycji hymnów kościelnych. „Dies irae” to wizja
apokalipsy, końca świata, czyli nadejścia dnia Sądu Ostatecznego. Ludzkość staje
przed Bogiem – groźnym sędzią, daremnie błaga o łaskę i ginie z przekleństwem. W
utworze podejmowany jest głównie temat grzechu i winy, dobra i zła. Według poety
problem stanowi także karanie ludzi za grzechy, które przecież istnieją z inicjatywy
Stwórcy. Autor dochodzi do wniosku, że to właśnie Szatan jest ojcem ludzi i to on
zatriumfuje dnia ostatecznego. Kasprowicz nie waha się także postawić najcięższych
zarzutów wobec Boga i zadać zasadniczych pytań:
„Przede mną przepaść, zrodzona przez winę,
przez grzech Twój, Boże!... Ginę! ginę! ginę!”
Twórczość Kasprowicza podzielić można na kilka okresów. Każdy z nich charakteryzuje
odmienna tematyka. Dlatego jego utwory mogą posłużyć za przykład na ewolucję postaw
twórczych Młodej Polski
Utworzono w dniu: 15 grudzień 2000
Copyrights (c) Sciaga4U - All rights reserved