Renesans - problematyka państwa i ojczyzny w publicystyce
Andrzej Frycz-Modrzewski należy do najwybitniejszych publicystów
tego okresu porusza bowiem tematy najbardziej istotne, aktualne i skomplikowane. Swoje
poglądy na państwo przedstawił w pięcioksięgu "O poprawie
rzeczypospolitej":
- "O obyczajach" - państwo jako dobrowolna organizacja społeczna powstała dla
zapewnienia członkom spokojnego i szczęśliwego życia. Król elekcyjny (wybierany
również przez chłopów), urzędy nie dziedziczne, awans ze względu na umiejętności
-"O prawach" - wszyscy równi wobec prawa ,jawną niesprawiedliwością są
wyroki sądów patrymonialnych i prawo o karze za mężobójstwo (wcześniej wydał już
utwór "Łaski albo o karze za mężobójstwo", w którym porusza ten problem;
za zabicie szlachcica śmierć, więzienie, albo wysoka grzywna [120 grzywien] ,za zabicie
chłopa tylko mała grzywna [12 grzywien]).
-"O Kościele" - zmiany i reformy wewnątrz kościoła, uniezależnienie
państwa od papiestwa które reprezentuje obce krajowi interesy.
-"O szkole" - żąda unowocześnienia programów nauczania i udostępnienia szkół
dla wszystkich
Piotr Skarga - jezuita,publicysta i żarliwy patriota "Kazania sejmowe" (8
sztuk):
1. "O mądrości potrzebnej do rady" - moralność narodu warunkiem szczęścia
i potęgi państwa, a ci co są na jego czele powinni dawać przykład,
2. "O miłości ku ojczyźnie" - wylicza 6 chorób Polski: brak miłości
ojczyzny, brak zgody politycznej, anarchia religijna, osłabienie władzy królewskiej,
niesprawiedliwe prawa, niekarność grzechów jawnych. Dalej mówi, że miłość do
ojczyzny podstawowym obowiązkiem obywatela, upadek ojczyzny równoważny z klęską
obywateli ("Tonący statek"),
3. "O niezgodzie domowej" - wśród rodaków powinna być zgoda. Niestety jej
nie ma, Skarga obawia się, że fakt ten może być wykorzystany przez sąsiadów
(wizjonerstwo),
4. i 5. "O naruszeniu religii katolickiej" - reformacja pogłębia niezgodę
narodową. Religia katolicka jedynym ratunkiem, katalizatorem zjednoczenia,
6. "O monarchii i królestwie" - państwem powinien rządzić król zgodnie z
radami mądrej rady. "złota wolność szlachecka" gubi polaków gdyż jest
wykorzystywana przez magnaterię do osiągnięcia własnych celów, co prowadzi do
anarchii,
7. "Prawa niesprawiedliwe" - bez praw sprawiedliwych nie ma wolności, wylicza
niesprawiedliwe prawa (w tym prawo o mężobójstwie ). żąda wolności osobistej dla
chłopów, chociaż, jak Modrzewski akceptuje stany społeczne,
8. "O niekarności grzechów jawnych" - przedstawia uczucia patriotyczne: miłość
do ojczyzny, oburzenie na jej złych synów, niepokój o losy Rzeczypospolitej i nadzieję,
że dobry Bóg ustrzeże Polskę od zguby. "Grzechy jawne" wołające o pomstę
do nieba są to: brak sprawiedliwie działającego wymiaru sprawiedliwości, mężobójstwo,
lichwa i nieprawne nabywanie majętności, zbytki, kradzież dobra pospolitego, wyzysk
sierot przez złych opiekunów. Po tym rachunku sumienia Skarga stosując styl biblijnych
proroków zapowiada upadek Polski, jeśli jej obywatele się nie poprawią.
Jan Ostroróg "Memoriał o poprawie Rzeczypospolitej" -traktat zawierający
projekt reformy ustroju państwowego i społecznego Polski, opierał się on na gruncie
niezależności od papiestwa i cesarstwa:
- kościół podporządkowany państwu, król wyznacza biskupów,
- zniesienie opłat na rzecz Kurii Rzymskiej: Annat i świetopierza,
- zakaz apelacji od polskich sądów duchownych do Rzymu,
- konieczność wzmocnienia władzy królewskiej,
- ujednolicenie prawa (takie samo dla wszystkich stanów),
- wzmocnienie obronności kraju (chłopi, mieszczanie w pospolitym ruszeniu),
Akcenty stanowe: niedopuszczenie młodzieży chłopskiej do studiów, postulat zniesienia
cechów (mieszczaństwo).
Utworzono w dniu: 27 grudzień 2000
Copyrights (c) Sciaga4U - All rights reserved