"Ewolucja układu krwionośnego, oddechowego i nerwowego u bezkręgowców"
Nerwowy
U pierwotniaków występuje spolaryzowana błona komórkowa, która pozwala na odbieranie
bodźców z otoczenia. Zmiana stanu spolaryzowanej błony pozwala komórce na wykonanie
odpowiedniej reakcji odruchowej (taksja). Niektóre pierwotniaki posiadają organella
pozwalające na percepcję wrażeń świetlnych, np. czerwona plamka oczna (stigma) u
eugleny zielonej, osłaniająca fotoreceptor.
U jamochłonów neurony tworzą układ typu dyfuzyjnego (rozproszonego). Brak wyodrębnionego
centrum nerwowego. Posiadają prymitywne oczka (skupienia komórek światłoczułych) i
statocysty, służące do orientowania się w położeniu (zmysł równowagi), występujące
w 8 ciałkach brzeżnych (ropalia).
U płazińców układ nerwowy jest on bardziej skomplikowany. Dochodzi do wyodrębnienia
centrum obróbki informacji (parzysty zwój mózgowy) przez skupienie neuronów w
przedniej części ciała. Od niego odchodzą tzw. podłużne pnie nerwowe (od 1-2 par u
najbardziej zaawansowanych ewolucyjnie do 6 par u najmniej). Wszystkie pnie połączone są
spoidłami (ortogon). Posiadają prymintywne narządy zmysłów dotyku, czucia
chemicznego, statocysty oraz liczne oczka (u form wolno żyjących).
U obleńców wykazuje szereg cech prymitywnych. Centrum nerwowe tworzy pierścień nerwowy
otaczający przednią część gardzieli. Od niego odchodzi 6 krótkich nerwów do przodu
i 6 długich pni nerwowych do tyłu. Pnie nerwowe połączone są ze sobą półpierścieniowymi
spoidłami. Narządy zmysłów są słabo rozwinięte (tryb życia) u morskich gatunków
występują prymitywne oczka.
U pierścienic oddziela się on od powłok ciała. Składa się z parzystych zwojów
nadgardzielowych tworzących mózg, od których odchodzą obrączki okołogardzielowe łączące
mózg ze zwojami podgardzielowymi. Brzuszny łańcuszek nerwowy składa się z parzystych
zwojów rozmieszczonych w każdym segmencie (drabinkowy układ nerwowy). U wieloszczetów
funkcjonują proste oczka umieszczone w grzbietowej części ciała.
U stawonogów poziom organizacji układu nerwowego jest bardzo różny. Ewolucja poszła w
kilku kierunkach. Dochodzi do znacznego rozwoju mózgu, z wyraźnie zaznaczonym podziałem
na przodomóżdże (analiza bodźców wzrokowych), śródmóżdże (dotyk i węch) i tyłomóżdże
(funkcje wegetatywne). Owady społeczne posiadają ciałka grzybkowate znajdujące się w
przodomóżdżu. U pajęczaków brak śródmóżdża. Koncentracja elementów brzusznego
łańcuszka nerwowego - zlewanie się prawej i lewej strony układu oraz koncentrację
poszczególnych zwojów w tagmach. Stawonogi posiadają doskonale rozwinięte narządy
zmysłów. Sensyle tworzą podstawę konstrukcyjną receptorów. Owady i skorupiaki
posiadają oczy złożone zbudowane z wielu oczek prostych tzw. omatidiów. Narządy
tympalne służą do odbierania wrażeń słuchowych. Niektóre z owadów mogą wydawać dźwięki
- narządy strydulacyjne. Wszystkie stawonogi posiadają sensyle węchowe.
U mięczaków układ nerwowy jest oddzielony od powłok ciała. U form prymitywnych składa
się z okołogardzielowego pierścienia, od którego odchodzą dwie pary pnie nerwowych. U
wyżej uorganizowanych występuje proces zwany ganglionizacją - wytworzenie na pniach
nerwowych kilku zwojów. Wyróżniamy pary zwojów głowowych, trzewiowych i nożnych. U głowonogów
mózg chroniony jest przez chrzęstną puszkę mózgową. Głowonogi posiadają oczy,
budową zbliżone do oczu kręgowców wodnych .
U pierwotnych zwierząt wtórnoustych posiada on prymitywną budowę (brak mózgu).
Centrum nerwowe tworzą podskórne pierścienie nerwowe po stronie grzbietowej i
brzusznej. Od nich rozchodzą się promieniście nerwy (narządy zmysłów uwstecznione).
Krwionośny
U pierwotniaków brak. Wymiana gazowa i krążenie na drodze dyfuzji.
U jamochłonów brak. Wymiana gazowa i krążenie na drodze dyfuzji.
U płazińców funkcję układy krążenia spełnia parenchyma i jelito. Oddychają całą
powierzchnią ciała.
U obleńców schizocel (jama ciała wypełniona cieczą) zastępuje układ krążenia.
U pierścienic układ krwionośny jest dobrze rozwinięty, a u części gatunków
hemolimfa zawiera barwniki transportujące tlen. Składa się z kurczliwego naczynia
grzbietowego tłoczącego krew do przodu i brzusznego położonego pod jelitem, w którym
krew płynie do tyłu. Połączone są one ze sobą naczyniami okrężnymi umieszczonymi w
przedniej części ciała. Brak serca. Sieć naczyń włosowatych dobrze rozwinięta w
parapodiach. Barwniki hemoglobina i chlorokruoryna.
U stawonogów występuje otwarty układ krążenia. Występuje rurkowate serce położone
po stronie grzbietowej i zamknięte w worku osierdziowym. U owadów serce ma najczęściej
8 komór a u skorupiaków i szczękoczułkowców 3 do 4. Barwniki - chemocyjanina.
U mięczaków otwarty. Posiadają serce zbudowane z przedsionka i komory umieszczonego w
worku osierdziowym. U głowonogów prawie zamknięty i jakby dwuobiegowy. Występują
serca skrzelowe podtrzymujące ciśnienie w krwioobiegu.
U pierwotnych zwierząt wtórnoustych otwarty i brak serca.
Oddechowy
U pierwotniaków brak. Wymiana gazowa i krążenie na drodze dyfuzji.
U jamochłonów brak. Wymiana gazowa i krążenie na drodze dyfuzji.
U płazińców brak. Oddychają całą powierzchnią ciała.
U obleńców brak. Oddychają całą powierzchnią ciała lub na drodze beztlenowej.
U pierścienic funkcje układu oddechowego spełniają parapodia na których rozwija się
wyrostek skrzelowy. Duża powierzchnia pranóży zwiększa tempo wymiany gazowej.
U stawonogów jego budowa zależy od środowiska w którym żyją. Skorupiakokształtne -
skrzelodyszne, układ oddechowy związany z odnóżami. Wyżej uorganizowane posiadają u
podstawy odnóży krocznych skrzela. U pajęczaków występują systemy tchawkowe. U form
większych w odwłoku - płucotchawki (grzebykowate rozgałęzienia pni tchawkowych, które
są omywane przez hemolimfę transportującą tlen. U tchawkodysznych powstał
ektodermalny system tchawkowy (rozgałęziona sieć rurek oplatająca całe ciało). Po
bokach ciała rozmieszczone są przetchlinki prowadzące do pni tchawkowych, rozgałęziających
się na coraz to drobniejsze. Końcowe odcinki - tracheole (zawierają płyn w którym
rozpuszcza się tlen i dyfunduje do komórek).
U mięczaków u form pierwotnie wodnych występują skrzela - ktenidia, a u ślimaków lądowych
tą rolę spełnia jama płaszczowa.
U pierwotnych zwierząt wtórnoustych brak lub tworzą go słabo rozwinięte skrzela skórne.
Autor: JOJO
Utworzono w dniu: 05 listopad 2000
Copyrights (c) Sciaga4U - All rights reserved