Renesans - gatunki literackie epoki
Pieśni - do których sięga Kochanowski w swej próbie tłumaczenia
pieśni Horacego. Dostrzec można tu szczególną kunsztowność utworu, który dawniej
wykonywany przy muzyce, obecnie stał się samodzielnym utworem do czytania.
Treny - do tego gatunku także sięga Kochanowski. Nie jest to jednak wierne odwołanie. W
starożytności tren oddawał cześć osobie szczególnie wybitnej, opisywał jej zalety,
sławił czyny. Poeta łamie tę zasadę, poprzez swe treny opiewa on bowiem swą córkę,
Urszulkę. Jednocześnie przedmiotem analiz czyni swe uczucia, a nie zmarłą.
Fraszki - liczne utwory z tego gatunku tworzył Kochanowski, a drugim twórcą był
Mikołaj Rej. Nazwa fraszka pochodzi z języka włoskiego i oznacza żart, figiel,
drobiazg. Sam gatunek wywodzi się ze starożytnego epigramatu.
Tragedia - po raz kolejny do tradycji antycznej odwołał się Kochanowski, wskrzeszając
starożytny gatunek. Jego "Odprawa posłów greckich" to nie tylko odwołanie
się do tematyki antycznej, lecz także sięgnięcie do tradycji tego gatunku. Kochanowski
zachowuje m.in. zasadę trzech jedności, zasadę decorum, tradycyjną rolę chóru,
podział na epizody i komentarze chóru, itp.
Sielanka - w starożytności gatunek ten stworzył Teokryt, a uprawiał go także
Wergiliusz. Do tradycji tego gatunku sięgnął jeden z najbardziej znanych twórców
polskiej sielanki, Szymon Szymonowic. Lecz sielanką jest także "Pieśń
świętojańska o sobótce" Kochanowskiego.
Dialog - którego twórcą był Platon. Ów starożytny myśliciel za jego pomocą
wyrażał swe koncepcje filozoficzne. Mimo, iż powstał już w antyku, był znacznie
częściej spotykany w średniowieczu. Dialog był bardzo popularny w renesansie, szczególnie
w dramacie i teatrze. Najbardziej znanym utworem literackim, mającym formę dialogu, jest
"Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem" Mikołaja
Reja.
Renesans odwołuje się także do gatunków średniowiecznych:
Sonet - który powstał w średniowiecznych Włoszech, a uprawiany w renesansie był przez
Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, wykazującego dużą znajomość i opanowanie tego
gatunku.
Kronika - której zasadniczo początki wywodzą się ze średniowiecza, lecz ostateczne
sformułowanie ram gatunkowych nastąpiło w średniowieczu. Wspomnieć tu można
średniowieczne kroniki Galla Anonima, Wincentego Kadłubka czy Jana Długosza. Z utworów
renesansowych, przynależących do tego gatunku, najbardziej znana jest "Kronika
wszystkiego świata" Marcina Bielskiego. Uznać ją można za pierwszą polską
historię powszechną, za próbę zgromadzenia wszystkich dostępnych informacji o
świecie, na wzór dzieł średniowiecznych.
Kazanie - wywodzące się ze średniowiecza, a którym często posługiwał się Piotr
Skarga. Dzięki jego kazaniom sejmowym gatunek ten wyszedł poza mury kościoła i trwale
wpisał się w historię polskiej publicystyki politycznej.
Wspomnieć można też o misterium, również wywodzącym się ze średniowiecznej
tradycji, a uprawianym w renesansie. niestety, niewiele zachowało się utworów z tego
gatunku. Do dziś przetrwała jedynie "Historia o chwalebnym Zmartwychwstaniu
Pańskim" z roku 1570.
Utworzono w dniu: 27 grudzień 2000
Copyrights (c) Sciaga4U - All rights reserved