Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy oraz ascety; świętego.
05 wrzesień 2000
W średniowieczu
istniały wzorce osobowe świeckie (rycerza doskonałego i mądrego
władcy) oraz religijne (asceci i święci). Dzieła, które
konstruowały i propagowały wzory osobowe nazywane są
parenetycznymi.
Ideał rycerza zawarty jest w "Pieśni o Rolandzie".
Opowiada ona o bitwie baskijskich górali (pogan) z oddziałami
Karola Wielkiego w wąwozie Ronceval. Rycerze ariengardy zginęli.
Dokonano tu apoteozy śmierci hrabiego Rolanda - przyrównanie do
męki Chrystusa, duszę poległego nieśli do Raju aniołowie.
Roland jest wzorem rycerza ponieważ myśli o władcy, ojczyźnie,
najbliższych. Ochraniał miecz, był waleczny (zatrąbił w róg,
gdy pomoc była nie-zbędna), honorowy, nie odczuwał strachu.
Umierał jak chrześcijanin - modlił się, bił w pierś, dokonał
rachunku sumienia, podał prawą rękawicę św. Gabrielowi).
Postać Rolanda urosła do rangi wzniosłego piękna rycerskiego
życia. Utwory ukazujące bohaterskie czyny nazywane są "chansons
de geste".
Wzorzec dobrego władcy prezentował Gall Anonim w "Kronice
polskiej". Utwór ma charakter historiograficzny (dziejopisarski)
i panegiryczny (wysławiający). Trzy "Księgi" opisują
dzieje Polski od panowania księcia Popiela do Bolesława
Krzywoustego (XII w.). "O żałosnej śmierci sławnego
Bolesława" ukazuje radość i dostatek, jakie panowały za
czasów Chrobrego. Wraz z jego śmiercią "złoty wiek
zmienił się w ołowiany". "Pieśń o śmierci Bolesława"
czci jego męstwo, sławę i moc. Ukazuje żal narodu po stracie
władcy. "Zaczyna się księga trzecia dziejów Bolesława
III" to utwór, który przedstawia oblężenie Głogowa
przez Niemców i bój wojsk Krzywoustego z wojskami cesarza
Henryka IV. Autor sławi potęgę militarną Polaków. Talent
taktyczny Krzywoustego sprawił, iż Niemcy zaprzestali atak na
miasto.
W "Legendzie o św. Aleksym" przedstawiony został ideał
ascety. Główny bohater, syn Eufamijana, księcia rzymskiego,
rozdał swe bogactwa i wybrał dolę tułacza i żebraka. Zrządzeniem
Opatrzności wrócił do rodzinnego domu, lecz nie został tam
rozpoznany. 16 lat spędził w pokucie i umartwianiu, w komórce
pod schodami. Żywił się resztkami, które wyrzucała na niego
służba. Gdy umarł, dzwony kościelne zaczęły same bić.
Aleksy prowadził ascezę, czyli surowy, wstrzemięźliwy tryb życia,
zmierzający przez wyrzeczenie się przyjemności i umartwianie
do doskonalenia się w cnocie. Ascetę uważano za bojownika z własnymi
namiętnościami.
Przykładem ascety jest również św. Szymon Słupnik. Spędził
27 lat życia na słupie, na którym umieszczona była cela.
Utwory z tradycji wschodniej charakteryzowały się kultem
absolutnej ascezy posuniętej do samozniszczenia. Asceza
franciszkańska negowała takie praktyki. Również z postawą św.
Szymona polemizuje Stanisław Grochowiak. Porównuje wybujałą
ascezę z niezawinionym, niechcianym cierpieniem - chłopaka
skazanego na śmierć oraz dziewczyny, na której popełniono gwałt.
Copyrights (c) Sciaga4U -- All rights reserved