11 wrzesień 2000
Pozytywizm - nurt
skonkretyzowany przez Augusta Comte'a w dziele "Kurs
filozofii pozytywnej". Pozytywny - znaczy realny -
zaprzeczający wszystkiemu co cudowne, użyteczny - służący
konkretnym działaniom, ścisły i względny. Pogląd odrzucał
dotychczasową filozofię - uznawał ją za nienaukową -
przedmiotem dociekań były fakty oczywiste.
Scientyzm - pogląd, według którego prawdziwą i uzasadnioną
wiedzę o świecie można uzyskać przez poznanie naukowe. Na tym
podłożu rodzą się: socjologia i psychologia. Łączy się on
z empiryzmem Davida Hume'a a odchodzi od metafizycznych nurtów
filozofii oraz religii.
Ewolucjonizm - kierunek inspirowany teorią ewolucji Darwina, której
głównym założeniem jest zmienność i postępowość rozwoju
rzeczywistości. Herbert Spencer uważał, iż są to procesy ciągłe,
stopniowe i jednokierunkowe, dotyczą zarówno całej ludzkości
jak i danych społeczeństw. Hipolit Taine - na kulturę mają wpływ
wydarzenia dziejowe. Ewolucjonizm poszukiwał prawidłowości
rozwoju.
Utylitaryzm - oświeceniowy pogląd rozwinięty przez Johna
Stuarta Milla. Istniała proporcjonalność między szczęściem
jednostki, a ogółu. Największymi wartościami były: kult
pracy, tolerancja, liberalizm i demokratyzm. Miarą przydatności
człowieka stał się wkład w rozwój społeczno-gospodarczy.
Literaturę cechowała tendencyjność - podporządkowanie wartościom
dydaktycznym. Później pojawił się realizm krytyczny.
Agnostycyzm - negował możliwość poznania świata i praw nim
rządzących - szczególnie istoty bytu i zjawisk o charakterze
metafizycznym - nie można było określić ich celowości. Pogląd
sprzyjał postawom areligijnym i indyferentnym.
Realizm - Powieść wykształciła nurt "wielki",
"dojrzały", "krytyczny". Stworzony został
przez Honore Balzaca. Przedstawicielami polskimi byli E.
Orzeszkowa, H. Sienkiewicz, B. Prus. Głównym założeniem
realizmu jest prawdziwe ukazanie rzeczywistości; codziennego życia
człowieka, jego środowiska, a także praw rządzących światem.
Literaturę powinno cechować nastawienie poznawcze oparte na
rzetelności i doświadczeniu, prawdopodobieństwo wizji świata
przedstawionego, dobór postaci i sytuacji reprezentatywnych dla
środowiska ukazanego w powieści oraz dążenie do uszczególnienia
i indywidualizacji obrazu. Realizacji tych założeń sprzyjał język
utworu, w którym dominują formy komunikatywne i potoczne. Realiści
byli przekonani o możliwości poznania świata. Narrator jest
wszechwiedzący, obdarzony moralnym autorytetem, często ukryty
za światem przedstawionym. Literatura dotyczy problematyki współczesnej,
społeczno-obyczajowej, psychologicznej, historycznej. Przykładem
powieści z literatury powszechnej jest "Ojciec Goriot"
Balzaca. Ukazuje ona socjologiczny obraz Paryża i tragedię ojca,
który wszystko poświęcił karierze swych córek - Anastazji i
Delfiny. One zaś nie przyszły nawet na jego pogrzeb. Umierając,
powiedział, iż "pieniądz daje wszystko nawet dzieci".
Akcja toczy się w pensjonacie pani Vauquer. Mieszkał tam ubogi
szlachcic Eugeniusz Rastignac. Początkowo marzył o zawodzie
prawnika, później chciał zrobić karierę wśród arystokracji
i liczył na protekcję Delfiny de Nucingen. Tajemniczy
zbrodniarz Vautrin jest zbuntowany, pełen pogardy dla
rzeczywistości. Twierdzi, że powodzenie zapewniają mu spryt,
przebiegłość i brak skrupułów - tak chce zniszczyć świat.
Naturalizm - powstał we Francji, twórcami byli Emil Zola autor
powieści "Germinal", "Powieść eksperymentalna",
Guy de Maupassant i twórcy skupieni wokół "Grupy Medanu".
Zola domagał się "naukowości" literatury, która miała
polegać na zachowaniu obiektywizmu w przedstawianiu świata bez
skrępowania zakazami moralnymi. Na jego poglądy wywarła wpływ
teoria ewolucji Darwina; motywacja biologiczna. Dlatego też
rzeczywistość w utworach naturalistycznych jest pesymistyczna -
światem rządzą kapitalistyczne prawa, społeczeństwo cechuje
bezwzględna walka i przemoc, a jednostkę - popęd i instynkt.
Powieść miała być studium socjologicznym, a pisarz -
fotografem, obserwatorem (podawać fakty) i eksperymentatorem (ukazać,
że ich następstwo determinują różne czynniki - zależności
społeczne, przyroda). Narrator tylko ukazuje, nie komentuje; nie
ocenia zdarzeń i bohaterów. Uczucia wyrażane są poprzez
rozbudowany dialog. Literatura dotyczy problematyki życia
miejskiego warstw przeciwnych arystokracji.
Copyrights (c) Sciaga4U -- All rights reserved