Oświecenie - portrety sarmatów w literaturze
Literatura polskiego oświecenia zawiera portrety Sarmatów, czyli ludzi zacofanych,
poddanych krytyce, ośmieszonych satyrą oraz ludzi światłych, których pisarze
wychwalali i podawali za wzór.
Przykładem Sarmaty jest "Imć Pan Staruszkiewicz" z komedii Bohomolca
"Małżeństwo z kalendarza". Ubrany w staropolski kontusz, miał ośmieszyć
swoją osobą przesąd, nietolerancję, fanatyczne przywiązanie do przywar stanu
szlacheckiego, nienawiść do wszelkich nowości, zwłaszcza z zagranicy. Portrety przywar
występują także w innych utworach Bohomolca. Wyrazem daleko idącej typizacji są tzw.
nazwiska znaczące: Marnotrawskii, Pijakiewicz, Umizgalski, Łakomski, Pieniacki.
Portretem oświeconego szlachcica-ziemianina jest tytułowy bohater "Pana
Podstolnego". Jest on światłym obywatelem, dobrym gospodarzem, opiekunem poddanych
chłopów.
Typowy podział na bohaterów pozytywnych i negatywnych dokonał Niemcewicz. Do jednej
grupy należy typowy Sarmata, starosta Gadulski, jego "modna" małżonka i
"nowoczesny" łowca posagu, prawdziwy fircyk Szarmancki Bohaterowie pozytywni to
"oświecony Sarmata", Podkomorzy, jego syn, poseł Walery, Podkomorzyna
(przeciwstawienie "modnej damy") i córka Gadulskich, Teresa.
W "Sarmatyzmie" Zabłockiego znalazły odbicie wszystkie niemal wady
szlacheckie. Bohaterowie komedii odznaczają się puchą rodową, skłonnością do
awantur i bijatyk, brakiem poczucia praworządności, złym stosunkiem do chłopów.
"Chudy literat" Naruszewicza ukazuje przeciętnego szlachcica, który wchodzi do
księgarni jedynie w celu zakupu kalendarza, jego jedyne źródło edukacji.
"Reduta" odsłania beztroskie życie bywalców wielkopańskich pałaców, spieszących
na bal maskowy. Dzieje się to w okresie klęsk narodowych, toteż rozgoryczony obserwator
nie szczędzi sarkazmu w opisie karnawałowej atmosfery.
Utworzono w dniu: 30 grudzień 2000
Copyrights (c) Sciaga4U - All rights reserved