Człowiek przez cały czas się rozwija. W każdej epoce kierują
nim różne wartości, z tego względu nie możemy powiedzieć, że psychika człowieka
jest już znana i w tej dziedzinie nic więcej się nie dowiemy. Literatura w dużym
stopniu przyczynia się do badania zachowań człowieka i jego duszy. Autorzy stawiają
swoich bohaterów przed wyborami, które mają ogromny wpływ na ich życie.
Wiek XX, będący wiekiem przemian o niespotykanej dotychczas skali, wymagał od wielu
ludzi rezygnacji z korzyści, na rzecz wartości ogólnoludzkich. Każdy z nas zadaje
sobie pytanie, czy postawiony w takiej sytuacji, dokonałby odpowiedniego wyboru. Niestety
sami musimy szukać odpowiedniej drogi w naszym życiu. Nieraz jest to bardzo trudne
zadanie. Bohaterowie literaccy wielu epok postawieni są często w sytuacjach, gdzie
muszą dokonywać bardzo trudnych wyborów. Postaram się to przedstawić na podstawie
utworów dwudziestolecia międzywojennego.
Powieść pt. „Mistrz i Małgorzata” jest najlepszym tego przykładem. Bułhakow
opisuje Moskwę lat trzydziestych. Jest to obraz zepsutego społeczeństwa, w którym
najważniejszą rzeczą są pieniądze i układy. Autor rysuje obraz kraju, w którym człowiek
nie stanowi żadnej wartości. Nie istnieje tu poszanowanie godności ludzkiej, prawa do
prywatności i intymności. Do miasta przybywa szatan (w skórze profesora czarnej magii o
imieniu Woland) wraz ze swą świtą. Kompromitują oni mieszkańców Moskwy, ukazując
prawdziwą naturę ludzi. Podczas przedstawienia w teatrze u widzów budzą się pierwotne
instynkty gdy tylko z góry zaczynają spadać pieniądze. Kobiety rzucają się na
scenę, gdy Woland rozdaje modne ubrania. Pewnym wytłumaczeniem takiego zachowania jest
to, iż w Rosji panuje ustrój komunistyczny, który zakłada równość wszystkich
obywateli wobec siebie. Nikt nie może się wyróżniać.
Wśród mieszkańców Moskwy byli ludzie, którzy mieli zupełnie inny wizerunek świata.
Takim człowiekiem był Mistrz. Dla niego nie liczyły się dobra materialne, bankiety,
kariera. Był poetą i romantykiem. Patrzył na świat przy pomocy zupełnie innych
wartości. Najważniejszą rzeczą była miłość do Małgorzaty. Było to prawdziwe i
głębokie uczucie. Świadczy o tym fakt, że nawet szatan pomógł im w osiągnięciu
szczęścia.
Inną treść ma powieść Zofii Nałkowskiej "Granica", którą można
traktować jako filozoficzne studium człowieka. Świadczy o tym przekrojowy obraz życia
Zenona Ziembiewicza, od domu rodzinnego do samodzielnej działalności w sferach
rządzących. Autorka wykorzystała go do ukazania wpływu, jaki na psychikę i
moralność człowieka ma awans społeczny. Głównego bohatera poznajemy w sytuacji zawikłania
w "schemat boleborzański", czyli zwyczaje i przyzwyczajenia jego rodziny,
wynikające z ich stanu społecznego. Zofia Nałkowska pokazała, na jego przykładzie,
postawę młodzieńczego buntu, szlachetnego, lecz zbyt romantycznego. Zenon, aby dać
wyraz tego buntu, podjął naukę, aby umożliwić sobie awans. To z kolei udowadnia
dojrzałą postawę bohatera wobec życia.
Dalsze życie Ziembiewicza staje się jednak obrazem moralnego wypaczania człowieka przez
istniejące schematy i środowisko. Nieodpowiedzialnie angażuje się w romans z Justyną,
w wyniku którego dziewczyna zachodzi w ciążę. Żeby nie narazić Zenona na pomówienia,
usuwa ją. Bohater jednak wykazuje się znowu brakiem odpowiedzialności, gdyż odrzucona
Justyna popada w chorobę psychiczną. Nieświadomie zaczyna powielać znienawidzony
schemat, z którym walczył w domu rodzinnym. Zofia Nałkowska zauważa dodatkowo kilka
aspektów prawdy o człowieku. Zmienia się on w zależności od sytuacji, ludzi, obyczajów,
warunków.
Dramat Stanisława Witkiewicza „Szewcy” jest przykładem klęski człowieka w walce z
ustrojem. Bohaterowie dramatu opętani są potrzebą wiary, idei, a także władzy, której
kolejne wcielenia okazują się coraz bardziej niewydarzone. Ludzie poprzez rewolucje próbują
zmienić swój los. Niestety często ta zmiana, jak i sama rewolucja, jest tragiczna dla
rewolucjonistów. W tym utworze ukazana jest próżność ludzi, bezmyślne dążenie do
władzy, nie przebieranie w środkach. Człowiek często nie zastanawia się nad swoim
zachowaniem i nad konsekwencjami swej pochopności. Bunt społeczny nie zawsze jest
najlepszym wyjściem z sytuacji.
Leopold Staff w wierszu „Kowal” opisuje człowieka jako kowala swej osobowości.
Słaby człowiek nie da sobie rady w życiu i nie wykorzysta go w pełni. Rodzimy się
słabi jak „(...)bezkształtna masa kruszców drogocennych”. Mimo, że jest to
bezkształtna masa, to jednak drogocenna. Jeżeli nie postaramy się o właściwy rozwój
naszej osobowości to żyć będziemy „(...)własną słabością przeklęci”. Jest to
bardzo trafne porównanie egzystencji ludzkiej do żelaza na kowalskim tyglu.
Innym przykładem jest wiersz tego samego autora pt. „Przewodniczka”. W tym utworze
podmiot liryczny jest wędrowcem, który przemierza „(...)ciemnych skał turnie”.
Jedyną pomocą jest przewodniczka. Lecz w pewnym momencie staje się ślepą i niemą.
Przewodniczka jest w tym wierszu losem, który wydaje się przewodzić człowiekiem, lecz
nieraz nic nam nie mówi. Trzeba samemu dokonać wyboru i zadbać o siebie i swoich
bliskich.
Dwudziestolecie międzywojenne było okresem bardzo trudnym dla wielu ludzi. Pokazywali
oni zmiany w ludzkiej psychice wynikające ze zmiany ustroju. Pierwsza wojna światowa, która
była wyjątkowo krwawą i bezlitosną, pozostawiła swoje znamiona jeszcze długo po jej
zakończeniu. Ludzie byli rozdarci i potrzebowali pomocy ze strony literatów, którzy
pokazywali, jak trzeba żyć w tak odmiennym świecie.
Utworzono w dniu: 04 luty 2001
Copyrights (c) Sciaga4U - All rights reserved