Barok - motywy
miłości i śmierciMotyw miłości był jednym z częściej pojawiających się tematów
w twórczości barokowej. Nawiązaniem do niego jest sonet J. A. Morsztyna "Cuda
miłości". Utwór mówi o cierpieniach, których źródłem jest miłość.
Miłość jest, według poety, uczuciem skomplikowanym, co podkreślają zresztą licznie
użyte paradoksy. Ostateczne wyrażenie barokowego konceptu (zgodnie z zasadą budowy
barokowego utworu) następuje w zakończeniu wiersza. Zawarty jest on w poincie, z której
wynika, że źródłem wszelkich cierpień podmiotu lirycznego są piękne oczy dziewczyny
przed urokiem których nie sposób się wybronić - nawet chłodny rozum i umysł
pozostają bezsilne.
W innym utworze Morsztyna - sonecie "Do trupa" zestawione są obok siebie
śmierć i miłość. Zaskakujące porównanie człowieka żyjącego z położeniem, w
jakim znajduje się trup ma zaskoczyć czytelnika i doprowadzić go do zaskakujących
wniosków. Utwór ma charakter monologu lirycznego, skierowanego do tytułowego trupa. W
pierwszej części podmiot liryczny wylicza podobieństwa, jakie łączą go z
nieboszczykiem: obaj są zabici, bladzi, bezrozumni, skrępowani i wtrąceni w ciemność.
Jednak druga część sonetu przynosi opis różnic. Trup bowiem milczy, kochanek może
się zaś skarżyć. Zmarły nic już nie czuje - żyjący cierpi natomiast straszliwe
katusze. Z zestawienia tych analogii i sprzeczności nasuwa się paradoksalny wniosek -
iż zmarły jest w znacznie lepszej sytuacji niż żyjący. Zdumiewać może więc tak
zaskakujące przedstawienie obrazu zakochanego człowieka, z którego wynika, iż lepiej
być martwym niż zakochanym.
Inny poeta barokowy, Daniel Naborowski, stwierdza jednak, iż jedyną trwałą i istotną
wartością doczesnego świata jest właśnie miłość. Taki wniosek narzuca się po
lekturze jego utwory "Do Anny". Podmiot liryczny gromadzi liczne przykłady
nietrwałych zjawisk, by ostatecznie zaskoczyć czytelnika stwierdzeniem, iż
"Czasowi zgoła wszytko na świecie hołduje.
Szczyra miłość ku tobie, Anno (...) nigdy nie ustanie".
Innymi tematami, które pojawiają się w literaturze barokowej, a które nierozerwalnie
splatają się z sobą są motywy śmierci, przemijania i marności. Najsilniej jest to
zaakcentowane i ukazane w wierszu Daniela Naborowskiego "Marność". W utworze
podmiot liryczny stwierdza, iż cały świat pogrążony jest w pogoni za dobrami
doczesnymi, stanowiącymi jednak jedynie pył (ową tytułową marność) w stosunku do
wielkości Boga. Rozmiłowanie w marności oddala ludzi od Boga. Marnością są sprawy
ziemskie, materialne, doczesne - które w życiu przemijają, nie są zbyt trwałe. Nic,
co ziemskie, nie daje człowiekowi szczęścia. Jedyną stałą wartością jest Bóg.
Trzeba więc w swym postępowaniu zachować umiar - nie należy jednak odrzucać
wszystkich wartości doczesnych. Dobre życie, pobożne i uczciwe, pamięć o karze za
grzechy oraz dobrze pojęta bojaźń boża sprawiają, iż bez obaw można oczekiwać
śmierci i kresu swoich dni.
Kolejnym utworem, poruszającym podobną tematykę śmierci i przemijania, jest kolejny
wiersz Naborowskiego, "Krótkość żywota". Są to typowe dla baroku
rozważania nad ulotnością i znikomością ludzkiej egzystencji. Jest to także przejaw
fascynacji przemijaniem i śmiercią. Poeta patrzy na kwestię życia ludzkiego
zestawioną razem z wiecznością. Z perspektywy tej nie sposób nie dostrzec, jak jest
ono ulotne i nietrwałe. Nie sposób zatrzymać upływającego czasu. Życie ludzkie to
tylko "dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt". Nic nie trwa
wiecznie, nic się nie powtarza, wszystko przemija.
Utworzono w dniu: 27 grudzień 2000
Copyrights (c) Sciaga4U - All rights
reserved