02 wrzesień 2000
1. Kreacja świata
w biblii i mitologii. Podobieństwa i różnice.
KWESTIA BIBLIA MITOLOGIA
bóstwo monoteizm – jeden Bóg-stwórca, władca świata i
ludzi, który jest doskonałym, sprawiedliwym opiekunem człowieka,
uosobieniem miłości, dobroci, dobry ojciec całego stworzenia
politeizm – wielu bogów, którzy wyłonili się z Chaosu, nie
stworzyli świata – powstali równocześnie z nim, mają wiele
ludzkich cech – zalet i wad, nie są doskonali, wobec człowieka
mogą zachowywać się agresywnie i wrogo
człowiek został stworzony z prochu na obraz i podobieństwo
Boga, Bóg obdarzył go duszą, - pierwiastkiem nieśmiertelności,
pierwotnie człowiek (kobieta i mężczyzna) żyli w raju –
Edenie, w stanie doskonałego szczęścia, sami ściągnęli na
siebie nieszczęście przekraczając zakaz Boga ustanowiony dla
ich dobra (grzech pierwotny) został ulepiony przez Prometeusza z
gliny z domieszką łez, od początku borykał się ze smutkiem i
niebezpieczeństwami, nigdy nie był absolutnie szczęśliwy, żył
od zawsze na ziemi, z której bogactw nie potrafił korzystać,
musiał strzec się gniewu bogów, którzy nie byli mu przychylni
świat został stworzony w ciągu sześciu dni kreatywnej pracy
Boga i oddany człowiekowi we władanie (Adam nazywa jego składniki,
co równa się objęciu ich w posiadanie narodził się wraz z
bogami, którzy nigdy nie czuli się a ziemi całkowicie pewnie,
człowiek również musiał pokonywać tutaj różne niebezpieczeństwa,
nie był gospodarzem ziemi
po śmierci dusza ludzka odchodzi w zaświaty, „do domu Ojca”,
aby pogrążyć się w wiecznym szczęściu, grzesznicy zostają
osądzeni – czeka ich kara dusza odchodzi do Hadesu – królestwa
podziemi, jeśli nie ciążą na niej poważne przewinienia
odchodzi na Pola Elizejskie – do miejsca niezmąconego spokoju
i szczęścia
Według mitologii, w której opisane są wierzenia starożytnych
Greków, narodziny świata wyglądały następująco.
Z wielkiego Chaosu wyłoniły się dwa bóstwa: Uranos - Niebo i
Gaja - Ziemia. Z ich związku narodzili się tytani, cyklopi i
sturęcy hekatonchejrowie. Niezadowolony ze szkaradnego i
okrutnego potomstwa ojciec strącił je w czeluście Tartaru.
Gaja zgorszona poczynaniami męża uknuła przeciwko niemu spisek
z najmłodszym z tytanów, Kronosem, który wkrótce po zrzuceniu
ojca z tronu stał się władcą świata. Ale i na niego spadł
cios przeznaczenia. Jedyny z jego ocalałych synów, Zeus,
upomniał się o tron niebieski. Rozpętała się straszliwa
wojna, w której zmagały się dwie siły nieśmiertelne. Z
jednej strony Zeus wraz z uwolnionymi z wnętrzności ojca braćmi,
zaś z drugiej Kronos ze swoimi sprzymierzeńcami. W wyniku walk,
w czasie których ziemia drżała pod nogami tytanów, a niebo było
zasnute nieprzeniknionymi chmurami, zwycięski, gromowładny Zeus
zasiadł na tronie niebieskim.
Jednak ludzie istnieli już dużo wcześniej niż władzę nad światem
objął Zeus. O powstaniu rodu ludzkiego zachowało się wiele
odmiennych podań. Jedne mówiły o tym, że człowiek wyszedł
wprost z ziemi wraz z innymi stworzeniami, inne, że lasy i góry
wydały ludzi na podobieństwo drzew i skał, a jeszcze inne,
uznawane w szczególności przez rody królewskie i szlachtę, że
ludzie pochodzą od bogów. Jednak najczęściej przyjmowano baśń
o czterech wiekach ludzkości: złotym - za panowania Kronosa,
srebrnym - po jego upadku, brązowym - okresie dominacji herosów
oraz żelaznym, który trwa do dziś. Według jeszcze innych podań
człowiek był stworzony przez Prometeusza, który ulepił go z
gliny i nauczył wielu sztuk oraz rzemiosł. Ludzkość była do
tego stopnia zafascynowana i żądna życia i poznania świata,
że nawet potop nie był w stanie jej zgładzić.
Natomiast według Biblii świat i człowiek są stworzone przez
jednego Boga, który kolejno przez sześć dni tworzy Ziemię,
Niebo oraz Dzień i Noc, następnie Morze, z którego wyszły
pierwsze istoty żyjące. Na jego rozkaz ziemia rodziła drzewa,
zioła i krzewy dające owoce. Na koniec Bóg stworzył człowieka,
któremu podporządkował wszystko, co chodzi po ziemi, fruwa w
powietrzu i ukrywa się w głębinach morskich.
Porównując obydwie wersje powstania świata i człowieka, można
wskazać elementy wspólne:
* niewiedza ludzi o ewolucji przyrody i podstawach astronomii
powoduje, że zaczynają oni wierzyć w bogów, którzy dali początek
światu,
* podobna jest także kolejność narodzin świata.
Jedyna różnica dotyczy samej natury bytu, filozofii oraz tego,
że w Biblii wszystko jest tworzone przez jednego tylko Boga.
2. Mity greckie o szczególnej żywotności w kulturze
Mit o Dedalu i Ikarze.
Dedal - ateński budowniczy, rzeźbiarz i mechanik; obciążony
zbrodnią uszedł na Kretę. Dedal był wielkim wynalazcą, w związku
z tym król Krety - Minos, nie chciał go wypuścić poza granice
swego kraju. Dedal postanowił odlecieć wraz ze swoim synem
Ikarem, przy użyciu skrzydeł własnej konstrukcji. Przd lotem
Dedal ostrzegł Ikara, aby utrzymywał odpowiednią wysokość (zbyt
nisko - pióra nasiąkną wilgocią, zbyt wysoko - słońce rozpuści
wosk, którym były przyklejone pióra). Jednak Ikar zachwycony
pięknem i swobodą lotu, zapomniał o przestrogach ojca. Wzbił
się wysoko, a słońce rozpuściło wosk.
Mit ten jest odzwierciedleniem życia codziennego ludzi
zafascynowanych różnymi zjawiskami, które mylnie oceniamy jako
coś wspaniałego, a one prowadzą nas do zguby.
Mit o Promteuszu.
Jest to chyba najbardziej znany z mitów. Opowiada on o tym, jak
ulubieniec Ateny zemścił się na samym Zeusie za zesłanie na
ziemię nędzy, chorób i smutku, których źródłem była
beczka - posag pięknej Pandory, żony niemądrego Epimeteusza.
Otóż Prometeusz zabił wołu i poćwiartowanego złożył do dwóch
worków. W jednym znajdowało się najprzedniejsze mięso nakryte
skórą, w drugim kości, na których widniały płaty słoniny.
Poproszony o dokonanie wyboru Zeus, wskazał łakomie na drugi
worek i od tej pory ta część zwierzęcia poświęcana była
bogom.
Ośmieszony władca Olimpu straszliwie ukarał śmiałka.
Prometeusza przykuto do skały Kaukazu i codziennie przylatywał
do niego wygłodniały sęp, aby wyszarpywać mu ciągle odrastającą
wątrobę.
O Demeter i Persefonie.
Demeter, bogini życia i urodzaju, miała córkę Persefonę, którą
podstępem sprowadził do piekła tamtejszy władca, Hades.
Nieszczęsna matka błąkała się po Ziemi w poszukiwaniu
ukochanego dziecka, lecz nie mogła go nigdzie znaleźć. Jej
smutek był tak wielki, że deszcze przestały padać, strumienie
powysychały, nie rodziły się nowe plony i głód zaczął zaglądać
do ludzkich siedzib.
Zmartwiony Zeus postanowił przebłagać Demetrę, ale nic nie
skutkowały namowy wysyłanych do niej muz i charyt. Władca
Olimpu ustąpił wreszcie i nakazał Hadesowi, aby oddał
Persefonę. Król piekieł wypełnił to życzenie, ale wręczył
żonie jabłko granatu, które częściowo zjedzone, na zawsze
związało ją z państwem cieni.
Wielka radość Demeter spowodowana powrotem córki wywołała na
świecie eksplozję zieleni i śpiewu ptaków. Jednak Persefona
musiała powracać do męża na trzy miesiące w roku, wtedy to
przyroda zamierała, by ponownie się obudzić z zimowego odrętwienia.
W taki właśnie sposób starożytni Grecy tłumaczyli sobie
cykliczność zmian pór roku.
3. Fragmenty biblii które szczególnie zachwycają i wzbogacają
wiedze o sensie życia człowieka
Księga Hioba.
Hiob był najbogatszym i najszlachetniejszym człowiekiem Wschodu.
Szczerze czcił Boga i ufał mu bezgranicznie. Nie wierzył w to
Szatan, toteż za przyzwoleniem Stwórcy poddał Hioba strasznej
próbie: pozbawił go majątku oraz dziesięciorga dzieci. Hiob
przyjął swój los pokornie: "Nie zgrzeszył, nie przypisał
Bogu nieprawości".
Nie mógł pogodzić się z tym, że mimo braku winy spotkało go
takie nieszczęście. Żalił się przyjaciołom, a ci
przekonywali go, że musi być winny, skoro Bóg tak go ukarał.
Hiob gotów był stanąć przed obliczem Stwórcy i dowiedzieć
się prawdy o sobie. Buntując się przeciwko swemu losowi, nie
przyznając się do żadnych grzechów, nigdy nie obraził Boga.
Bóg wynagrodził Hioba przywracając i pomnażając jego dobytek
oraz obdarzając go ponownie dziesięciorgiem dzieci. Odtąd żył
długo i szczęśliwie. Hiob uosabia niezawinione cierpienie, a
także godność ludzką nakazującą dążenie do prawdy i
sprawiedliwości. Jego historia poucza, że:
- nigdy nie należy wątpić w dobroć Boga,
- cierpienie jest naturalnym elementem ludzkiego życia,
- trzeba godnie znosić swój los i wierzyć w osiągnięcie
swoich racji,
- wiara i cierpienie mogą być wynagrodzone.
Księga Koheleta.
Kohelet - mędrzec przemawiający na zgromadzeniu.
Treścią księgi zawierającej jego wypowiedzi są rozważania
nad sensem życia ludzkiego. Wynika z nich, że nic nie ma
absolutnej wartości, nie jest trwałe, nie potrafi w pełni
uszczęśliwiać. Ani bogactwa, ani władza, sława, nawet mądrość
nie czynią człowieka pewnym i zadowolonym. Tę myśl wyrażają
słowa: "vanitas vanitatum, et omni vanitas" - marność
nad marnościami i wszystko marność. Ta filozofia życia jest
bardzo pesymistyczna. Kohelet próbuje ją złagodzić, podkreślając,
że dostępne człowiekowi rzeczy to dar Boga, którego należy używać
mądrze, gdyż kiedyś trzeba będzie stanąć przed Stwórcą i
rozliczyć się ze wszystkiego.
Przypowieść o synu marnotrawnym.
Syn zażądał od ojca swojej części majątku i udał się w świat,
aby roztrwonić go bardzo szybko na rozrywka i rozpuście;
ostatecznie w wielkiej biedzie zrozumiał bezsens swojego postępowania
i swoja winę i postanowił udać się do domu i prosić o
przebaczenie i chcąc się zatrudnić jako najemnik; jednak
ojciec widząc swojego utraconego syna przyjął go z wielką
radością i urządził z tego powodu ucztę; na to rozeźlił się
starszy brat i poskarżył się ojcu, a ten odpowiedział mu, że
on jest zawsze obok niego i wszystko należy również do niego,
jednak należy ucieszyć się z powrotu syna, którego uważano
za umarłego; stąd płyną głębokie nauki moralne: po pierwsze
ważne zawsze jest miłosierdzie i każdy grzesznik może się
starać się o odpuszczenie grzechów; każdy powinien kształcić
w sobie tę trudną sztukę przebaczania innym
Pojęcia znaczące o ukrytym sensie:
* syn marnotrawny - człowiek grzeszny, który nawrócił się,
poprawił; człowiek, który ponownie powrócił do wiary,
pojednał z Bogiem;
* ojciec - Bóg; człowiek przebaczający bliźniemu;
* brat syna marnotrawnego - człowiek nie umiejący przebaczać,
egoista, materialista;
* uczta wydana przez ojca na cześć syna - radość z powodu
odzyskania wiary, ponowne przyjęcie komunii, nagroda za zmianę
postawy w życiu.
4. Najciekawsze osobowości biblijne
Samson- od dziecka był siłaczem. Nigdy nie pił, ani nie strzygł
włosów. Gdy zapragnął ożenić się z piękną Filystynką,
popadł w konflikt z jej współplemieńcami i poprzysiągł im
zemstę. Wkrótce też jej dokonał- spalił całe miasto. W
odwecie Filystyni zabili mu byłą żonę i teścia. Wkrótce
Samson zakochał się w Filystynce Dalili. Jak okazało się była
to pułapka. Dalila miała dowiedzieć się skąd Samson czerpie
siłę. Po wielu prośbach i namowach Samson przyznał, że jego
sekret jego siły znajduje się we włosach. Dalila obcięła mu
włosy i wydała Filystynom, którzy wyłupili mu oczy i
poprowadzili do swojej świątyni, aby ich zabawiał swoim
widokiem. Samson ze spokojem znosił żarty. Nikt nie zauważył,
że włosy już mu odrosły. Pomodlił się do Boga, z prośbą o
przywrócenie sił i krzyknął: „Niech umrze dusza moja z
Filystynami”. Samson, używając wszystkich sił, przewrócił
słupy podpierające świątynię. Wszyscy uczestnicy zabawy zginęli
wraz z nim.
Dawid- Dawid wsławił się pokonaniem Goliata- filistyńskiego
olbrzyma. Dokonał tego za pomocą zwykłej procy. Dawid stał się
dowódcą wojsk, jednocześnie wzbudzając zazdrość króla
Saula. Władca kilka razy próbował zabić młodego bohatera. W
efekcie Dawid musiał uciekać ze dworu królewskiego. Po długich
prześladowaniach ofiarował swoje usługi królowi filistyńskiemu.
W czasie kolejnej wojny z filistynami zginął Saul i jego
synowie. Po śmierci króla nowym władcą został Dawid. Przeniósł
on arkę Przymierza do Jerozolimy. Stworzył on silne i potężne
państwo Izrael. Na swojego następcę wyznaczył syna Salomona,
któremu nakazał budowę świątyni dla Boga.
Salomon- Syn Dawida. Stał się słynny ze swojej mądrości i zręczności
politycznej. Przeprowadził szereg reform. Siedem lat zajęła
Salomonowi budowa świątyni w Jerozolimie. Król gromadził
coraz większe bogactwa. Na starość jednak jego wola osłabła
i dał skusić się na poparcie innych bogów. Jahwe ukarał króla
powodując podział Izraela na dwie części.
5. Antygona jako dramat sprzecznych racji ( budowa tragedii,
postacie Antygony i Kreona )
Sofokles jest jednym z najwybitniejszych dramatopisarzy starożytnej
Grecji. Pisał tragedie. Wśród nich jest „Antygona”-
tragedia najbardziej znana i ceniona. Tytułowa bohaterka tego
dramatu jest młodą dziewczyną, pochodzącą z rodu, nad którą
cięży klątwa. W pewnym momencie swego życia staje wobec tródnej
sytuacji. Jej brat Polinik ginie, ale nie może mieć pogrzeby,
ponieważ jest uznany za zdrajcę. Takie stanowisko reprezentuje
władza poństwowa w osobie Kreona, zgodnie z prawem wstanowionym
w tym państwie. Ale istnieje jeszcze inne prawo, prawo religijne.
Boski porządek nakazuje pochowanie zmarłego. Antygona staje
przed wyborem, któremu prawu ma być posłuszna? Wybiera prawo
boskie, mimo zakazu grzebania brata. Za to zostaje wydany na nią
wyrok śmierci. Antygona umiera. Bohaterowie tragiczni są to
osoby nieprzeciętne stające przed pewnym konfliktem, którego
nie można rozwiązać i spotyka ich katastrofa. Konflikt między
Antygoną, a Kreonem rozgrywa się na płaszczyźnie moralno -
religijnej. Kreon reprezentuje interesy władzy państwowej,
kierujący się ustanowionymi przez siebie ustawami. Ich bezwzględnośc
często zakrawa na okrucieństwo, a chęć ukarania kogoś dla
„przykładu” powoduje niechęć otoczenia. Antygona ma do
wyboru dwie drogi i każda przynosi nieszczęście. Gdyby
zdecydowała się postąpić zgodnie z rozkazem Kreona, uniknęłaby
śmierci, ale sprzeciw wobec boskiego prawa mściłby się na
niej dręczącymi wyrzutami sumienia i świadomością moralnej
winy. Postępowania zgodnie z prawem boskim i własnym
przekonaniem przynisło jej karę śmierci. Ale Antygona nie może
zrezygnować z tego, co uważa za słuszne. Kreon także uważa,
że racja jest po jej stronie, jednakże musi dochować wierności
swemu przekonaniu. W tragicznym konflikcie między dwiema
biegunowo różnymi postaciami, jakimi są Antygona i Kreon,
Sofokles ujawnia przekonanie, iż człowiek winien szanować
prawa boskie, jak i ludzkie. Winę Kreona stanowiło
nieposzanowanie praw zwyczajowych, boskich, błędem zaś
Antygony było samowolne sprzeciwienie się zarządzeniom władzy,
z woli bogów musiała ich przeto spotkać kara.
Racje Kreona
* chciał ukarać przejaw zdrady ojczyzny, przestrzec przed
podobnymi czynami w przyszłości,
* chciał inaczej potraktować obrońcę - Eteoklesa i zdrajcę -
Polinejkesa,
* kierował się troską o dobro państwa,
* jako władca miał prawo wydawać prawa obowiązujące
obywateli.
* wydając swe decyzje, Kreon powinien szanować prawa i
zakorzenione od dawna tradycje obyczajowo-religijne. Mógł swój
cel osiągnąć inaczej:
* różnicując charakter pogrzebów dwóch braci,
* kazać pochować Polinejkesa za murami miasta.
* Jego błędy były wynikiem niedoświadczenia w sprawach władzy.
Racje Antygony
jednakowa miłość do obu braci,
* przestrzeganie praw obyczajowo-religijnych utożsamianych z wolą
bogów,
* obawa przed zemstą erynii,
* duma królewska bohaterki upominającej się o cześć brata -
królewicza,
* obrona godności człowieka - brata.
W przedstawionym konflikcie nie ma zwycięzcy, co dowodzi, że żadna
ze stron nie miała racji absolutnych.
Budowa tragedii
Tragedię zaczynał prolog, który wprowadzał w akcję. Prolog
kończył się węzłem dramatycznym, tzn. wydarzeniem
rozpoczynającym właściwą akcję. Akcja dzieliła się na
epejsodiony (sceny), które z kolei przedzielone były
stasimonami, czyli pieśniami chóru. Punktem szczytowym tragedii
była perypetia, będąca przełomem w akcji dramatycznej i kończąca
się katastrofą, czyli klęską bohatera. Ostatnia część
tragedii to epilog, który zwykle wyjaśniał sprawę do końca i
dokonywał podsumowania.
Istotą tragedii był konflikt tragiczny, który wynikał z
istnienia przeciwstawnych, równorzędnych racji, pomiędzy którymi
nie można dokonać wyboru, gdyż każda decyzja przynosi klęskę
bohaterowi. Ta niemożność dokonania właściwego wyboru, który
nie skończyłby się katastrofą, nosi nazwę tragizmu.
Tragedię cechowała zasada trzech jedności: czasu, miejsca i
akcji.
Podstawowym pojęciem tragedii greckiej jest katharsis (wewnętrzne
oczyszczenie), gdyż dzieło antyczne miało oddziaływać na
przeżycia odbiorców.
Charakterystyka postaci
ANTYGONA - córka Kreona, siostra Hajmona i Ismeny; postać
aktywna, wierząca (do Ismeny: „A ty znieważaj bogów świętą
wolę”), stawia czynny opór, kocha brata, ma odwagę
sprzeniewierzyć się prawu ludzkiemu; dla niej prawo moralne
jest bardzo silne; uparta, konsekwentna w działaniu, przekonana
o słuszności swego postępowania, nie działa pod wpływem
chwili, rozważna, heroiczna, nie boi się śmierci („a ja
brata pogrzebię sama, potem zginę z chlubą”)
KREON - król; stara się rządzić sprawiedliwie, zawsze
przestrzegać praw; wytrwały i nieustępliwy w postanowieniach;
sprawy państwa stawia na pierwszym miejscu, nie zważając na
tradycję; Gdy wróżbita przestrzega przed klęskami i kłopotami
kraju, Kreon ustępuje. Nie chce zgubić swego państwa: „nieszczęście
ściągnąć na kraj jeszcze gorzej.”
uparty, dumny, pyszny, despota, zarozumiały, rządny władzy, dąży
do ogólnego posłuchu: „Państwo - to jestem ja, nie słucham
tłuszczy.”; porywczy, niekonsekwentny, nieustępliwy, skory do
gniewu; według niego przyznanie się do błędu podważa
autorytet; podejrzliwy wobec poddanych, nie słucha (nawet
dobrych rad).
Odbiera narzeczoną synowi, co prowadzi Hajmona do samobójstwa;
6. Konflikt tragiczny w Antygonie Sofoklesa
Pochodząca z V w. p.n.e. Antygona Sofoklesa jest przykładem
klasycznie skomponowanej tragedii antycznej. Główna bohaterka
popada w nierozwiązywalny konflikt między prawem boskim a
prawem stanowionym przez człowieka. Jest to konflikt tragiczny,
bowiem każde rozwiązanie, każdy krok, na jaki zdecyduje się
Antygona, musi ją doprowadzić do nieuchronnej klęski. Tytułowa
bohaterka trage-dii Sofoklesa stoi przed koniecznością
dokonania wyboru, ale wybrać może między sprzeniewierzeniem się
prawu boskiemu (nakazującemu pogrzebanie zwłok brata) a złamaniem
prawa ludzkiego (wydany przez Kreona zakaz grzebania ciała
Polinej-kesa). Antygona, kierując się w swym postępowaniu
nakazem religijnym, postana-wia pogrzebać zwłoki swego brata,
za co spotyka ją kara śmierci. Jednak król Kreon zwycięża
tylko pozornie, moralnie tryumfuje (już niejako "zza grobu")
Antygona. Śmierć bohaterki pociąga za sobą cały szereg
tragicznych wydarzeń: ginie Haj-mon, narzeczony Antygony i syn
Kreona, samobójstwo popełnia także Eurydyka, żona władcy Teb.
Nieszczęścia te spadają na głowę Kreona, który nie
dopuszczając do pochówku zmarłego Polinejkesa, złamał
odwieczne prawo boże. Kreon posta-wił dobro państwa ponad
dobro jednostki, za wszelką cenę starał się dbać o swój kró-lewski
autorytet, byt w swym dążeniu do ukarania zdrajcy zdecydowany i
bezwzglę-dny. To wszystko nie mogło spodobać się bogom, którzy
dotkliwie go ukarali.
konflikty tragiczne w Antygonie:
- prawa boskie (Antygona) - prawa ludzkie (Kreon)
- jednostka (Antygona) - państwo (Kreon)
- prawo miłości (Antygona) - prawo obowiązku (Kreon)
7. Horacjański ideał życia
W odzie „O co poeta prosi Apollina” zaprezentował swoją
postawę filozoficzną. Swoje poglądy oparł na dwóch szkołach
filozoficznych: epikurejczykach (szukali szczęścia i celu życia
w zaspokajaniu przyjemności duchowych) i stoikach (głosili pielęgnowanie
w sobie cnoty, rozwijanie intelektu, uniezależnienie od pokus i
smutków świata a otaczający świat przyjmowali ze spokojem -
„stoicki spokój”). W odzie tej połączył obie te ideologie.
Od stoików wziął rozum i umiar jako główne kryteria w
korzystaniu z dóbr materialnych. Poeta nie pragnie bogactw ani
życia w dostatku. Epikureizm zauważamy w chęci dożycia łagodnej
starości. W życiu najbardziej liczą się rozum, sprawny umysł,
dobre zdrowie i pogodna starość. Należy żyć zgonie z otaczającą
nas naturą.
Horacjanizm - podstawowe założenia
? apoteoza (uwznioślenie) i afirmacja (wychwalanie) życia,
istnienia, które samo w sobie jest wielką radością
? złoty środek - zachowanie umiaru i dystansu we wszystkim co
się robi, nie zabieganie o dobra materialne ,nie popadanie w
euforię lub smutek
? życie chwilą - Carpe diem (chwytaj chwilę), odrzucenie
trosk przeszłości i przyszłości, optymizm i nie przejmowanie
się śmiercią
Terminy :
- Carpe diem (chwytaj chwilę), odrzucenie trosk przeszłości i
przyszłości, optymizm i nie przejmowanie się śmiercią
- Exegi monumentum – (stawiłem sobie pomnik trwalszy niż ze
spiży); pisanie wierszy daje artyście nieśmiertelność.
Pomnikiem, który stawia sobie za życia poeta, jest jego twórczość
- Non omnis moriar – (nie wszystek umrę), poeta nigdy nie
umiera „do końca”, pozostają po nim wiersze i pamięć tych,
którzy te wiersze będą kiedyś czytać.
- epikureizmu ( dążenie do szczęścia i zaspokajania swoich
potrzeb poprzez rozwagę i mądrość )
- Heksametr - miara wiersza, rytm opierający się na istnieniu w
języku greckim akcentu w poszczególnych wyrazach. Wyrazy o
podobnym akcencie rozmieszczone są regularnie. Heksametr wpływa
na rytmiczność dzieła.
- Hedonizm – uznaje przyjemność cielesną (rozkosz) za najwyższe
lub jedyne dobro, cel życia człowieka i naczelny motyw
ludzkiego postępowania. Hedonizm to inaczej skrajny epikureizm.
8. Wyjaśnić znaczenie etymologiczne i realne związków
frazeologicznych : odpowiedź pytyjska, zagadkowy jak Sfinks,
Sodoma i Gomora, wdowi grosz
- „Sodoma i Gomora” – to określenie wywodzi się od nazw
dwóch miast na Morzem Martwym. Pleniły się w nich rozpusta i
zepsucie moralne. Bóg spalił Sodomę i Gomorę deszczem ognia i
siarki. Dziś „Sodoma i Gomora” powiemy o miejscu upadku
moralnego, zepsucia obyczajów.
- „Wdowi grosz” – kiedyś, gdy ludzie składali w synagodze
ofiary, starali prześcigać się w hojności. Pewna uboga wdowa
wrzuciła do skarony wszystkie pieniądze jakie miała, a były
to dwa szelążki, czyli zaledwie jeden grosz. Było to dla niej
ogromne wyrzeczenie, wielka ofiara. Według Jezusa to właśnie
ona ofiarowała Bogu najwięcej. Słowa „wdowi grosz” są używane
dzisiaj do podkreślenia faktu, że nie liczy się wysokość
ofiary, ale wartość, jaką ma ona dla ofiarującego.
- „zagadkowy ja Sfinks” – ze Sfinksem spotykamy się w
micie o Edypie. Sfinks męczył swoją zagadką mieszkańców Teb
i podróżnych zbliżających się do miasta. Gdy Edyp dotarł do
Teb, spotkał Sfinksa (Sfinks - w sztuce starożytnego Egiptu,
wyobrażenie leżącego lwa z ludzką głową.). Rozwiązał
zagadkę zadawaną przez niego przechodniom ("Co to jest:
Rano chodzi na czterech, w południe na dwóch, wieczorem na
trzech? Człowiek), tym samym uwolnił od niego miasto. Dzisiaj
„zagadkowy jak Sfinks” może być człowiek owiany jakąś
tajemnicą, na którą nikt nie zna odpowiedzi.
- „Odpowiedź pytyjska” pitia była to kapłanka wydająca
rady w wyroczni delfickiej. Zaczadzona Pitia wpadała w rodzaj
ekstazy i na zadawane pytania wypowiadała mnóstwo słów bez
związku. Specjalni kapłani układali z tych słów wiersze w
heksametrach o sensie zagadkowym lub dwuznacznym. W dzisiejszym
czasie „odpowiedź pytyjska” oznacza odpowiedź pełną
zagadek, bez konkretnego tekstu.
9. Kontynuacje i nawiązania do mitologii i biblii w literaturze,
sztuce i w życiu współczesnym
EPOKA INSPIRACJE MITOLOGICZNE
Antyk Tragedia antyczna, której tematy i bohaterowie wywodzą się
wyłącznie z mitologii (Sofokles: Edyp król, Antygona); epos
Homera : Iliada i Odyseja, w obydwu utworach przedstawione zostały
historie mitologiczne (wojna trojańska, wędrówka Odyseusza do
Itaki); obecność motywów i wątków mitologicznych w liryce
greckiej i rzymskiej
Renesans J. Kochanowski Treny – motywy mitologiczne z kręgu śmierci,
zaświatów (Persefona, wyspy szczęśliwe – mitologiczne
Elizjum), Odprawa posłów grckich temat z mitologii (Grecy pod
murami Troi, posłowie greccy :Menelaos i Ulisses żądają od
Parysa oddania Heleny); liczne motywy i postaci mitologiczne w
pieśniach i fraszkach poety
Barok Liczne motywy mitologiczne w liryce barokowej : motywy
erosa (bożka miłości), motywy mitologicznych herosów (Hekora,
Achillesa)
Romantyzm A. Mickiewicz III cz. Dziadów – motyw prometejskiego
buntu (przeciw Bogu dla dobra własnego narodu i całej ludzkości),
J. Słowacki Grób Agamemnona (motywy zaczerpnięte z mitu o
wojnie trojańskiej)
Literatura współczesna Motyw Ikara : E. Bryll Wciąż o Ikarach
głoszą, S. Grochowiak Ikar, J.Iwaszkiewicz Ikar, T.Różewicz
Prawa i obowiązki; motyw Nike : Z.Herbert Nike z Samotrakii;
inne motywy : Z.Herbert Apollo i Marsjasz, B.Ożóg Homer, K.I.Gałczyński
Niobe
EPOKA INSPIRACJE BIBLIJNE
Średnowiecze Motyw piety, czyli Matki Boskiej opłakującej zmarłego
syna Żale Matki Boskiej pod krzyżem; motyw Męki Pańskiej i
zmartwychwstania – dramat liturgiczny
Renesans J.Kochanowski Czego chcesz od nas Panie … motyw Boga
jako doskonałego architekta, twórcy harmonijnego świata, Treny
– motyw raju
Barok Bóg i Szatan w poezji M. Sępa Szaryńskiego – Sonety
Oświecenie Biblijni bohaterowie w literaturze : Judyta, Estera,
Saul – podkreślenie ich heroizmu
Romantyzm Postać Chrystusa – koncepcja mesjanizmu A.
Mickiewicz III cz. Dziadów; motyw Boa, Szatana, Aniołów; motyw
widzenia – biblijnego środka konatktu między Bogiem i ludźmi
: III cz. Dziadów – Widzenie ks. Piotra
Młoda Polska Postać Szatana : L.Staff Deszcz jesienny; postać
Adama i Ewy, Szatana : J.Kasprowicz Hymny; motyw Sądu
Ostatecznego, orazy inspirowane Apokalipsą św. Jana : J.Kasprowicz
Hymny
Literatura współcznesna W.Szymborska Na wieży Babel, żona
Lota; Z.Herbert Modlitwa Pana Cogito-Podróżnika, A.Rymkiewicz
Dekalog; S.Grochowiak Kanon; T.Różewicz Ocalony
Copyrights (c) Sciaga4U -- All rights reserved