Rzeczownik jest częścią mowy, która oznacza osobę, przedmiot lub pojęcie.
Odmienia się przez rodzaje liczby i przypadki. Wszystkie rzeczowniki w języku
niemieckim pisze się wielką literą.
W języku niemieckim, podobnie jak w polskim, występują trzy rodzaje rzeczowników.
Nie zawsze pokrywają się one z rodzajami w języku polskim.
Rodzaje rzeczowników:
» rodzaj męski - Maskulinum (m)
» rodzaj żeński - Femininum (f)
» rodzaj nijaki - Neutrum (n)
|
RODZAJE RZECZOWNIKÓW
Rodzaju męskiego są:
- rzeczowniki oznaczające istoty męskie:
- der Mann
- der Hahn (kogut)
- nazwy pór roku, miesięcy, dni, pór dnia, stron świata i wiatrów
- nazwy szczytów górskich i jezior
- nazwy przypadków, stopni oraz trybów
- nazwy marek samochodów
- rzeczowniki o zakończeniach:
- -ig: der Honig (miód)
- -ing: der Fasching (karnawał)
- -er (większość): der Kiefer (szczęka)
- -en: der Garten
- -ling: der Lehrling
- rzeczowniki odczasownikowe bez końcówek:
- rzeczowniki obcego pochodzenia zakończone na:
- -or: der Humor
- -ismus: der Mechanismus
Rodzaju żeńskiego są:
- rzeczowniki oznaczające istoty żeńskie:
- nazwy drzew, owoców i kwiatów (większość)
- nazwy większości rzek
- nazwy samolotów i statków:
- liczebniki użyte rzeczownikowo:
- rzeczowniki o zakończeniach:
- -ei: die Bücherei (biblioteka)
- -heit: die Klarheit (jasność)
- -keit: die Möglichkeit
- -schaft: die Freundschaft
- -ung: die Zeitung
- -in: die Schülerin
- rzeczowniki pochodzenia obcego zakończone na:
- -ie: die Energie
- -ik: die Physik
- -ion: die Nation
- -tät: die Fakultät
- -enz: die Intelligenz
- -anz: die Instanz
- -ur: die Literatur
Rodzaju nijakiego są:
- rzeczowniki oznaczające osoby i zwierzęta młode:
- das Kind
- das Kalb (cielę)
- nazwy oznaczające gatunek
- nazwy części świata, krajów, miast (większość)
- rzeczowniki utworzone z niektórych innych części mowy:
- nazwy metali
- rzeczowniki zakończone na:
- -chen: das Märchen (zdrobnienia)
- -lein: das Büchlein (zdrobnienia)
- -tel: das Viertel
- rzeczowniki z przedrostkami ge- i zakończone na -e:
- das Gebirge (góry)
- das Getreide (zboże)
- rzeczowniki z przedrostkami ge- bezkońcówkowe:
- das Getränk
- das Geschlecht (rodzaj)
- rzeczowniki obcego pochodzenia zakończone na:
- -ment: das Fragment
- -um: das Praktikum
- -in: das Benzin
LICZBA MNOGA RZECZOWNIKÓW
Rzeczowniki rodzaju męskiego przybierają:
- końcówkę -e (najczęściej), przy czym rzeczowniki z samogłoską rdzenną a, o, u, au otrzymują przeważnie przegłos, a zakończone na -s końcówkę -es:
- der Berg - die Berge
- der Koch - die Köche
- der Bus - die Busse
- końcówkę -er + przegłos:
- der Mann - die Männer
- der Rand - die Ränder
- końcówkę -n jeżeli rzeczowniki są zakończone na -e:
- der Kunde - die Kunden
- der Kollege - die Kollegen
- nie otrzymują końcówki, jeśli rzeczowniki są zakończone na -er, -en, -el:
- der Bruder - die Brüder
- der Wagen - die Wagen
Rzeczowniki rodzaju żeńskiego przybierają:
- końcówkę -(e)n (większość),bez przegłosu:
- die Frau - die Frauen
- die Tasse - die Tassen
- końcówkę -e (nieliczne), przy czym a, o, u, au ulegają przegłosowi:
- die Stadt - die Städte
- die Hand - die Hände
- występują bez końcówki, lecz z przegłosem (tylko dwa):
- die Mutter - die Mütter
- die Tochter - die Töchter
Rzeczowniki rodzaju nijakiego przybierają:
- końcówkę -er przy czym a, o, u, au otrzymują przegłos:
- das Buch - die Bücher
- das Land - die Länder
- końcówkę -e (przeważnie wielosylabowe), bez przegłosu:
- das Plakat - die Plakate
- das Kamel - die Kamele
- końcówkę -(e)n:
- das Hemd - die Hemden
- das Auge - die Augen
- występują bez końcówki, jeśli rzeczowniki są zakończone na -er, -en, -chen, -lein, -el lub mają końcówkę -e i przedrostek ge-:
- das Lager - die Lager
- das Gebaüde - die Gebaüde
ODMIANA RZECZOWNIKÓW
W gramatyce niemieckiej wyróżnia się cztery przypadki:
» Nominativ (mianownik) - wer? was? (kto? co?)
» Genitiv (dopełniacz) - wessen? (czyj? kogo? czego?)
» Dativ (celownik) - wem? (komu? czemu?)
» Akkusativ (biernik) - wen? was? (kogo? co?)
Wraz z rzeczownikiem niemieckim odmienia się także poprzedzający go rodzajnik
(w niektórych przypadkach tylko rodzajnik).
|
Odmiana słaba
Według odmiany słabej odmieniają się:
- prawie wszystkie rzeczowniki rodzaju żeńskiego z wyjątkiem około 30 podlegających odmianie mocnej, między innymi: die Mutter, die Tochter, die Stadt, die Hand itd.
- rzeczowniki rodzaju męskiego kończące się na -e
- rzeczowniki rodzaju męskiego pochodzenia obcego o akcentowanych sylabach końcowych (najczęściej z końcówkami -ent, -ant, -at, -ist)
Wzór odmiany słabej:
| M (Sin.) | M (Pl.) | F (Sin.) | F (Pl.) |
N | der Student | die Studenten | die Schule | die Schulen |
G | des Studenten | der Studenten | der Schule | der Schulen |
D | dem Studenten | den Studenten | der Schule | den Schulen |
A | den Studenten | die Studenten | die Schule | die Schulen |
Odmiana mocna
Do odmiany mocnej należy większość rzeczowników rodzaju męskiego i nijakiego.
Wzór odmiany mocnej:
| M | F | N | Plural |
N | der Schüler | die Tochter | das Jahr | die Jahre |
G | des Schülers | der Tochter | des Jahres | der Jahre |
D | dem Schüler | der Tochter | dem Jahr | den Jahren |
A | den Schüler | die Tochter | das Jahr | die Jahre |
Wzór odmiany rzeczowników pochodzenia obcego z końcówką -s w liczbie mnogiej:
| Singular | Plural |
N | der Chef | die Chefs |
G | des Chefs | der Chefs |
D | dem Chef | den Chefs |
A | den Chef | die Chefs |
Odmiana nieregularna/mieszana
Według odmiany nieregularnej/mieszanej odmieniają się rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego:
- o nieakcentowanym zakończeniu -or
- pochodzenia łacińskiego o zakończeniu -um, -ium
- oraz kilkadziesiąt innych rzeczowników
Wzór odmiany nieregularnej/mieszanej:
| M (Sin.) | M (Pl.) | N (Sin.) | N (Pl.) |
N | der Professor | die Professoren | das Auge | die Augen |
G | des Professors | der Professoren | des Auges | der Augen |
D | dem Professor | den Professoren | dem Auge | den Augen |
A | den Professor | die Professoren | das Auge | die Augen |
|