Karl Zeller

Karl Zeller (19.VI.1842, St Peter in der Au - 17.VIII.1898, Baden k. Wiednia). Gdy przeminęły, dopiero co, największe sukcesy Jana Straussa i Millockera, a jeszcze nie nadeszły premiery Lehara, Falla i Kalmana, Zeller wypełnił ten przejściowy okres nurtem bardzo interesującym, a właśnie przez klasyczną i postklasyczną operetkę wiedeńską traktowanym po macoszemu: nurtem ludowym, nawiązującej raczej do starej formy singspielu niż do francuskich fars i Offenbachowskich pastiszów. Odniósł duży sukces, zyskał sporą popularność, mimo że muzykę traktował zawsze tylko jako hobby, piastując solidne i zaszczytne stanowisko "hofrata" - radcy ministerialnego w ministerstwie wyznań i oświaty.
Chociaż bowiem od dziecka wykazywał zdolności muzczyne (jako jedenastolatek śpiewał w znakomitym chórze chłopięcym Wiener Hofkapelle), to jednak poszedł na studia prawnicze, uzyskał doktorat i potem - szczebel po szczeblu wspinał się spokojnie na szczyty urzędniczej hierarchii. A komponował - dla przyjemności. Operę komiczną Jaconda (1876), operetki: Die Carbonari (1880), Wagabunda (Der Vagabond; 1886), Ptasznik z Tyrolu (Der Vogelhandler; 1891), Sztygar (Der Obersteiger; 1894), Der Kellermeister (dokończona przez Johanna Brandla i wystawiona po śmierci kompozytora; 1903). Wyjąwszy dwa pierwsze, młodzieńcze utwory, pozostałe są właściwie powtarzaniem tego samego tonu, jaki z powodzeniem uchwycił Zeller w Ptaszniku, stąd ich wartość jest mniejsza; Zeller w historii operetki pozostał właściwie twórcą jednego, lecz za to znakomitego dzieła.
W 1897 w procesie spadkowym sąd skazał go - za dwukrotne krzywoprzysięstwo - na rok więzienia. Karę umorzono ze względu na zły stan zdrowia Zellera; cierpiał na chorobę mózgu, miewał zaburzenia pamięci, czym zresztą - co bardzo prawdopodobne - mogły być spowodowane fałszywe zeznania. Tak czy inaczej, musiał ustąpić ze swego stanowiska. Rok później - zmarł.


Lucjan Kydryński - Przewodnik operetkowy, PWM 1994