Οι εξελίξεις στην ελληνική καπιταλιστική οικονομία, κατά την τελευταία 15ετία

Ο σημερινός ελληνικός καπιταλισμός είναι καπιταλισμός των μονοπωλίων, του χρηματιστικού κεφαλαίου, της σύμφυσης μονοπωλίων και κράτους. Στην ελληνική οικονομία κυριαρχούν τα μονοπώλια.

Σύμφωνα με την έρευνα του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) σε 12 κλάδους, τέσσερις επιχειρήσεις από κάθε ένα κλάδο ελέγχουν από κοινού πάνω από το 40% της αγοράς, ... Στους κλάδους της καπνοβιομηχανίας, των ειδών αλουμινίου και εμαγέ, απορρυπαντικών και ζυθοποιίας η συγκέντρωση είναι μεγαλύτερη του 80%. Σε εννέα κλάδους η συγκέντρωση κυμαίνεται από 30% ως και 39%, σε 13 κλάδους η συγκέντρωση κυμαίνεται από 20% ως και 29% και σε 22 κλάδους η συγκέντρωση της αγοράς στα "χέρια" τεσσάρων επιχειρήσεων κυμαίνεται από 10 ως και 19%.

Γενικότερα στους περισσότερους τομείς και κλάδους της ελληνικής οικονομίας κυριαρχούν όμιλοι του μονοπωλιακού κεφαλαίου (πχ. οι επιχειρ. όμιλοι ΔΕΛΤΑ και ΦΑΓΕ στη βιομηχανία γάλακτος, το συγκρότημα της ΑΓΕΤ - Ηρακλής και του ΤΙΤΑΝΑ στη τσιμεντοβιομηχανία, οι όμιλοι Βαρδινογιάννη και Λάτση στη βιομηχανία επεξεργασίας πετρελαίου, η Αθηναϊκή Ζυθοποιία ΑΕ, η 3Ε, οι Παπαστράτος ΑΒΕ, Καρέλια ΑΕ, Κεράνης ΑΕ και ΣΕΚΑΠ ΑΕ και άλλες).

Πάνω από 20 από τις 100 μεγαλύτερες βιομηχανικές επιχειρήσεις έχουν διαμορφωμένη πολυκλαδική δομή και ορισμένες έχουν απλώσει τη δράση τους σε όλους σχεδόν τους κλάδους της οικονομίας. Για παράδειγμα το συγκρότημα Βαρδινογιάννη με επιχειρηματικό κέντρο τη MOTOR-OIL ελέγχει άμεσα δεκάδες βιομηχανίες, ναυτιλιακές, εμπορικές, ξενοδοχειακές, εκδοτικές, ποδοσφαιρικές, τεχνικές και άλλες επιχειρήσεις.

Στο Πρόγραμμά μας τονίζεται ότι το ελληνικό κεφάλαιο έχει πιο στενά συνδεθεί με τα συμφέροντα του διεθνούς μονοπωλιακού κεφαλαίου.

Τη διαπλοκή του ελληνικού με το ξένο κεφάλαιο είχε ήδη εκτιμήσει το 12ο Συνέδριο του ΚΚΕ (1987). Η διαπλοκή αυτή βάθυνε τα επόμενα χρόνια, σε βαθμό που να μην είναι εύκολο να γίνεται ο διαχωρισμός του ελληνικού από το ξένο κεφάλαιο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το γεγονός ότι ενώ η Χαλυβουργική κλείνει, οι ιδιοκτήτες της έχουν επιχειρήσεις μέχρι τις ΗΠΑ.

Στις 500 πρώτες σε πωλήσεις βιομηχανικές επιχειρήσεις, αυτές που ελέγχονται από μεγάλα διεθνή - πολυκλαδικά μονοπώλια είναι 118 και πραγματοποίησαν το 1995 το 1/3 των συνολικών πωλήσεων της ελληνικής βιομηχανίας. Τα συγκεκριμένα μονοπώλια ελέγχουν σημαντικούς κλάδους της ελληνικής οικονομικής ζωής όπως, πχ. την αγορά της κινητής τηλεφωνίας, των καυσίμων, των ποτών, των ηλεκτρικών οικιακών συσκευών, των τσιγάρων κλπ.

Σε σημαντικό ποσοστό οι μεγάλες μονοπωλιακές επιχειρήσεις που δρουν στη χώρα μας είναι θυγατρικές και υπάγονται σε πανίσχυρα ευρωπαϊκά και αμερικάνικα συγκροτήματα. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στην κατηγορία αυτή βρέθηκαν στη χώρα μας το 1995 οι 10 από τις 20 βιομηχανίες με τα μεγαλύτερα μερίσματα πχ. η πρώτη σε κέρδη ελληνική βιομηχανία τα τελευταία 3 χρόνια, η "Αθηναϊκή Ζυθοποιία ΑΕ" διαθέτει για μέρισμα στη μητρική της Heineken το 46% των κερδών της, ενώ αποκλειστικός ουσιαστικά μέτοχος της πέμπτης το 1995 (σε μέγεθος βιομηχανικού μερίσματος) "Λουμίδης Α.Ε." είναι η ελβετική Nestle.

Από την άλλη πλευρά, 24 επιχειρηματικοί όμιλοι με κέντρο την Ελλάδα ελέγχουν στο εξωτερικό περισσότερες από 90 βιομηχανικές επιχειρήσεις.

Ο Ομιλος Βαρδινογιάννη έχει πετύχει μονοπωλιακή διείσδυση στην αγορά πετρελαιοειδών της Ουκρανίας.

Στο σύνολο των ξένων επενδυτικών δραστηριοτήτων στη Ρουμανία, η χώρα μας κατέχει τη 12η θέση από άποψη επενδεδυμένου ύψους και τη 14η από άποψη πλήθους επιχειρήσεων (χωρίς να συμπεριληφθούν οι επενδύσεις στο τομέα της ναυτιλίας).

Μιλώντας για τις σημαντικότερες ελληνικές επενδυτικές δραστηριότητες στη Βαλκανική, το περιοδικό "Foreign Report" αναφέρεται στην επένδυση των 20 εκατ. δολαρίων στον ρωσικό αγροτικό τομέα και τις μεταφορές εκ μέρους του Ομίλου Αρφάνης - Χιόνης. Επίσης στη δραστηριότητα της "ΔΕΛΤΑ" στη Βουλγαρία, καθώς και στο γεγονός ότι η Ελληνική Εταιρία Εμφιαλώσεως είναι ο σημαντικότερος ξένος επενδυτής στη Βουλγαρία, όπου έχει διοχετεύσει κεφάλαια άνω των 100 εκατομμυρίων δολαρίων.

Οι κατασκευαστικές εταιρίες ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΕ και Γ. Ι Σαραντόπουλος ανακατασκευάζουν το οδικό δίκτυο της Αλβανίας, στο πλαίσιο ενός προγράμματος χρηματοδοτήσεων από την Παγκόσμια Τράπεζα. Η ΜΗΧΑΝΙΚΗ οικοδομεί επίσης συγκρότημα γραφείων στην Οδησσό. Οι ελληνικές εταιρίες δεν λείπουν κι από τον τομέα της προσφοράς υπηρεσιών. Η Τράπεζα του Βουκουρεστίου, η ταχύτερα αναπτυσσόμενη ιδιωτική τράπεζα της Ρουμανίας, ανήκει στην Τράπεζα Πίστεως. Ο ναυτιλιακός Ομιλος Αλαφούζου έχει επενδύσει περισσότερα από 75 εκατομμύρια δολάρια για τον εκσυγχρονισμό και την εκμετάλλευση ρουμανικών πλοίων. Ο Ομιλος Βαρδινογιάννη διαχειρίζεται ξενοδοχεία και μια αλυσίδα πρατηρίων βενζίνης στη Βουλγαρία.

Το ίδιο εμφανής είναι και η ισχυροποίηση της δράσης του χρηματιστικού κεφαλαίου στην ελληνική οικονομία. Στη δεκαετία του ΄80, οι 4 μεγαλύτεροι χρηματιστικοί όμιλοι, με επιχειρηματικό κέντρο ελληνικές τράπεζες, ήταν οι όμιλοι της Εθνικής, της Εμπορικής, της ΕΤΒΑ και της ΑΤΕ που είχαν στον απόλυτο έλεγχό τους (με συμμετοχή πάνω από 50%) 123 επιχειρήσεις οι οποίες απασχολούσαν 25.000 εργαζόμενους και συμμετείχαν σε άλλες 149 επιχειρήσεις με 56.000 εργαζόμενους. Ο όμιλος της Εθνικής ελέγχει σήμερα 7 τράπεζες και περισσότερες από 75 βιομηχανίες, ενώ επεκτείνεται σε ασφαλιστικές και εμπορικές δραστηριότητες.

Αξίζει επίσης να εστιάσουμε την προσοχή μας στην σύμφυση ολιγαρχίας και κράτους, στο σημερινό ρόλο του ελληνικού κράτους. Το ελληνικό κράτος συμμετέχει σε ιμπεριαλιστικούς πολέμους (πχ. Περσικός), ενεργοποιείται για τη συμμετοχή στις Δυνάμεις Ταχείας Επέμβασης και στα μισθοφορικά στρατεύματα, επιχειρεί να κατοχυρώσει για το κεφάλαιο το οποίο δρα στη χώρα μας την αύξηση της οικονομικής και πολιτικής του επιρροής σε νέες σφαίρες (πχ. Βαλκάνια).

Το ελληνικό καπιταλιστικό κράτος είναι σήμερα οργανικό στοιχείο των διακρατικών μηχανισμών του ιμπεριαλιστικού συστήματος. Το πολιτικό σύστημα στη χώρα μας επιχειρεί επίσης να διασφαλίσει αυτή τη σχέση, γιατί υπάρχει συνολική στρατηγική σύμπτωση ανάμεσα στο διεθνή ιμπεριαλισμό (ΕΕ,ΔΕΕ, ΝΑΤΟ κλπ.) και στο αστικό κράτος της χώρας μας.

Γι΄ αυτό και οι ενώσεις του κεφαλαίου στην Ελλάδα (πχ. ΣΕΒ), καθώς και οι πολιτικοί εκφραστές τους υπερασπίζονται ενεργά την οργανική σύνδεση της χώρας μας με τις διακρατικές καπιταλιστικές ενώσεις.

Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται ολοκληρωμένα με τη συμμετοχή της χώρας μας στις διαδικασίες της Ευρωπαϊκής καπιταλιστικής ενοποίησης. Η συμμετοχή της Ελλάδας στην ΕΟΚ και στην συνέχεια στην ΕΕ εξυπηρετεί τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης της χώρας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μορφή διακρατικής συνένωσης καπιταλιστικών κρατών, εκφράζει την τάση μετατόπισης αρμοδιοτήτων από το εθνικό κράτος προς ένα υπερεθνικό κέντρο. Βασίζεται στη διακρατική συμφωνία συνεργασίας, λειτουργεί με όρους ενσωμάτωσης, υποταγής και εξάρτησης για τη χώρα μας, κάτω από τον ανταγωνισμό των πολυεθνικών και των ιμπεριαλιστικών κέντρων εξουσίας.

Η σχέση αυτή δεν αποδυναμώνει το ελληνικό καπιταλιστικό κράτος σαν όργανο κυριαρχίας της ολιγαρχίας στην Ελλάδα απέναντι στην εργατική τάξη και τα καταπιεζόμενα κοινωνικά στρώματα. Στα πλαίσια του διεθνούς ιμπεριαλιστικού συστήματος, των περιφερειακών ιμπεριαλιστικών κέντρων, όλες οι σχέσεις είναι σχέσεις ανισότιμες, έχουν το στοιχείο της εξάρτησης. Οι σχέσεις αυτές εκδηλώνονται σαν τέτιες κυρίως όσον αφορά τις λαϊκές δυνάμεις. Αντίθετα η άρχουσα τάξη και το κράτος της, ανάλογα με την οικονομική, πολιτική, στρατιωτική της δύναμη, συμμετέχει στις γενικότερες στρατηγικές επιλογές του ιμπεριαλιστικού συστήματος.

Για να κατανοηθεί καλύτερα το γεγονός αυτό αξίζει να σταθούμε λίγο πιο αναλυτικά στην αναδιάρθρωση που απορρέει από τη συμμετοχή της χώρας μας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα. Η αναδιάρθρωση αυτή του ελληνικού καπιταλισμού γίνεται μέσω διεθνών κρατικομονοπωλιακών ρυθμίσεων, με βασικό μοχλό και στήριγμα το ελληνικό αστικό κράτος.

Προηγούμενη σελίδαΕπόμενη σελίδα