Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις

Κατά τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο κλονίσθηκε το παγκόσμιο κεφαλαιοκρατικό νομισματικό σύστημα του χρυσού. Χαρακτηριστικό είναι ότι στη διάρκεια του πολέμου, το σύστημα του χρυσού διατηρήθηκε μόνο στις ΗΠΑ.

Με τη μεγάλη οικονομική κρίση 1929-1933 κυριάρχησε ανεπιστρεπτί το χαρτονόμισμα σε όλο τον καπιταλιστικό κόσμο. Το πέρασμα από το σύστημα του χρυσού νομίσματος στο χαρτονόμισμα προκάλεσε βαθιές αλλαγές, όχι μόνο στο εσωτερικό των καπιταλιστικών χωρών, μα και κλόνισε τον μηχανισμό των διεθνών νομισματικών συναλλαγών και προκάλεσε τον κρατικό παρεμβατισμό στο χρηματοπιστωτικό σύστημα του καπιταλισμού.

Οι ΗΠΑ που βγήκαν δυναμωμένες οικονομικά από τον πόλεμο, επέβαλλαν με την οικονομική τους ισχύ το δικό τους σύστημα με τη νομισματική συμφωνία του 1944 Μπρέτον Γουντς, όπου βάσει αυτής της συμφωνίας δημιουργήθηκε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και άρχισε να λειτουργεί από τον Μάρτη του 1947 ακριβώς εκείνη την περίοδο που αναγγέλθηκε το “Δόγμα Τρούμαν”.

Το 1949 οι ΗΠΑ διέθεταν το 70% όλων των αποθεμάτων χρυσού του καπιταλιστικού κόσμου. Μετά σημειώθηκε φυγάδευση του χρυσού από τις ΗΠΑ. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ καθόρισε το 1968 διπλή τιμή του χρυσού, η επίσημη με 35 δολάρια την ουγκιά και η άλλη της ελεύθερης αγοράς.

Το 1971, η μεγαλύτερη νομισματική κρίση χτύπησε το δολάριο. Στις 15 Αυγούστου 1971 ο πρόεδρος Νίξον ανακοίνωσε δρακόντεια μέτρα προστασίας και “σωτηρίας” του δολαρίου. Το Δεκέμβρη του 1971 υπογράφθηκε η συμφωνία της Ουάσιγκτον όπου και τυπικά επικυρώθηκε η χρεοκοπία της συμφωνίας του Μπρέτον Γουντς. Το ΔΝΤ με απόφασή του από τις 01/04/79 καταργεί την επίσημη τιμή του χρυσού στην χρηματαγορά.

Χαρακτηριστικό σημείο της ανάπτυξης του πιστωτικού συστήματος, τις τελευταίες δεκαετίες, είναι η αύξηση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που προσφέρουν διάφορες εξειδικευμένες υπηρεσίες όπως:

Οι επιχειρήσεις των αμοιβαιο-ταμιευτηριακών τραπεζών, των δανειοταμιευτηριακών ενώσεων, των ασφαλιστικών εταιρειών και των τραστ επενδύσεων κεφαλαίου. Τα ιδρύματα αυτά συγκεντρώνουν τις λαϊκές αποταμιεύσεις που αξιοποιούνται από το μονοπωλιακό κεφάλαιο.

Ιδιαίτερος είναι ο ρόλος των ασφαλιστικών εταιριών. Η σημασία τους στο σύστημα του χρηματιστικού κεφαλαίου τις τελευταίες δεκαετίες μεγάλωσε. Οι ασφαλιστικές εταιρίες πραγματοποιούν παθητικές και ενεργητικές πράξεις όπως και οι τράπεζες με σκοπό την αποκόμιση κερδών. Οι εργαζόμενοι στις καπιταλιστικές χώρες οι οποίοι υφίστανται τις συνέπειες της ανεργίας, των οικονομικών κρίσεων, της πολιτικής της λιτότητας και ανασφάλειας, αναγκάζονται να προσφεύγουν στις υπηρεσίες των ασφαλιστικών εταιριών καταθέτοντας μέρος του μισθού τους σε ασφάλιστρα.

Οι ασφαλιστικές εταιρίες, συσσωρεύουν μεγάλες ποσότητες χρηματικού κεφαλαίου, αγοράζουν μετοχές βιομηχανικών εταιρειών, τίτλους αξιών, σπεκουλάρουν με τα ακίνητα και χρηματοδοτούν κυβερνήσεις.

Μια άλλη μορφή πιστωτικού κεφαλαίου είναι οι εταιρίες επενδύσεων που κινητοποιούν χρηματικό κεφάλαιο με την έκδοση δικών τους χρεογράφων και τα τοποθετούν σε διάφορους κλάδους της οικονομίας με σκοπό το κέρδος.

Πηγή άντλησης πιστωτικού κεφαλαίου αποτελούν και τα συνταξιοδοτικά ταμεία κρατικά και ιδιωτικά.

Ολες αυτές οι μορφές αποτελούν ένα σύνολο του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Καθημερινά μετακινείται ένα τρισεκατομμύριο πεντακόσια δισεκατομμύρια δολάρια, από χώρα σε χώρα, από χρηματιστήριο σε χρηματιστήριο, από τράπεζα σε τράπεζα, από συνάλλαγμα σε συνάλλαγμα, αξιοποιώντας τις δυνατότητες των συγχρόνων μέσων πληροφορικής και ηλεκτρονικής επικοινωνίας κυνηγώντας το υψηλό μονοπωλιακό κέρδος.

Τεράστιες είναι οι διασυνοριακές κινήσεις των κεφαλαίων με τη μορφή ομολογιών και μετοχών.

ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ ΟΜΟΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΟΧΩΝ ΩΣ % ΤΟΥ ΑΕΠ

1980

1990

1996

ΗΠΑ

9,0%

89,0%

151,5%

ΙΑΠΩΝΙΑ

7,7%

120,0%

82,8%

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

7,5%

57,3%

196,8%

ΓΑΛΛΙΑ

8,4%

53,6%

229,2%

ΚΑΝΑΔΑΣ

9,6%

64,4%

234,8%

Στα πλαίσια της αναδιάρθρωσης της καπιταλιστικής οικονομίας γίνεται μεγάλη συγκεντροποίηση του κεφαλαίου με τις συγχωνεύσεις και τις εξαγορές. Το 1996 πραγματοποιήθηκαν συγχωνεύσεις και εξαγορές ύψους 275 δις δολαρίων.

Μια από τις συνέπειες της κρίσης είναι και οι πτωχεύσεις εκατοντάδων χιλιάδων επιχειρήσεων. Στις 16 ευρωπαϊκές χώρες στην περίοδο 1992-1996 χρεοκόπησαν 1.049.035 επιχειρήσεις.

Στις σημερινές συνθήκες της “νέας τάξης πραγμάτων” οι αντιθέσεις από τη δράση του νόμου του συναγωνισμού και της αναρχίας της καπιταλιστικής παραγωγής οξύνονται. Ανάμεσα στις ηγετικές δυνάμεις του ιμπεριαλισμού διεξάγεται σκληρή πάλη για το ξαναμοίρασμα του κόσμου, για νέες αγορές, για εξαγωγή και επένδυση κεφαλαίων, για πρώτες ύλες, εκμετάλλευση φθηνής εργατικής δύναμης με βασικό σκοπό την εξασφάλιση του μονοπωλιακού υπερκέρδους, για σφαίρες επιρροής και κυριαρχίας. Τα 39.000 διεθνή μονοπώλια με 270.000 θυγατρικές επιχειρήσεις στον κόσμο έχουν επενδύσει συνολικά εκτός των συνόρων τους 2,7 τρις δολάρια.

Ιδιαίτερο ρόλο σε αυτή τη διαδικασία παίζουν οι διεθνείς ιμπεριαλιστικοί οργανισμοί όπως: η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, ο ΟΟΣΑ, κλπ.

“Το χρηματιστικό κεφάλαιο, έγραφε ο Λένιν, στο αστικό καθεστώς αγοράζει και εξαγοράζει ελεύθερα, οποιαδήποτε κυβέρνηση και δημόσιο υπάλληλο”.

Η χρηματιστική ολιγαρχία όλο και περισσότερο συμφύεται με το καπιταλιστικό κράτος, καταφεύγει σε αντιδραστικότερες μορφές διακυβέρνησης στον αυταρχισμό, στην καταπάτηση στοιχειωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών των εργαζομένων, στο ρατσισμό, και στην αντιμετώπιση του εργατικού και συνδικαλιστικού κινήματος.

Το καπιταλιστικό πιστωτικό σύστημα επιταχύνει ως ένα βαθμό την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, ταυτόχρονα οξύνει τις αντιθέσεις και τη σήψη του καπιταλισμού και δημιουργεί υλικές προϋποθέσεις για το πέρασμα στο σοσιαλισμό. Στους ισχυρισμούς των ρεφορμιστών και αναθεωρητών που θεωρούν το καπιταλιστικό πιστωτικό σύστημα μεταβατική μορφή προς το σοσιαλισμό διατηρώντας την καπιταλιστική ιδιοκτησία και το αστικό κράτος, ο Κ. Μαρξ απαντά:

“Η Τράπεζα και η Πίστη, όμως, γίνονται ταυτόχρονα το πιο ισχυρό μέσο, για να οδηγηθεί η κεφαλαιοκρατική παραγωγή πέρα από τα δικά της όρια και ένας από τους πιο αποτελεσματικούς μοχλούς των κρίσεων και της απάτης .... δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι το πιστωτικό σύστημα θα χρησιμεύσει σαν ισχυρός μοχλός κατά τη διάρκεια του περάσματος από τον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής στον τρόπο παραγωγής της συνεταιρισμένης εργασίας, όμως μονάχα σαν ένα στοιχείο σε συνάρτηση με άλλες μεγάλες οργανικές ανατροπές του ίδιου του τρόπου παραγωγής. Αντίθετα, οι αυταπάτες σχετικά με τη θαυματουργό δύναμη του πιστωτικού και τραπεζικού συστήματος με τη σοσιαλιστική έννοια, απορρέουν από την πλήρη άγνοια του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και του πιστωτικού συστήματος σαν μιας από τις μορφές του”.

Προηγούμενη σελίδαΕπόμενη σελίδα