Jowisz

Planeta olbrzym. Największa z planet naszego Układu Słonecznego. Piąta pod względem odległości od Słońca. Starożytni nie znając żadnych parametrów planety, nadali jej imię ojca bogów - Jowisza. Jest najjaśniejszym ciałem niebieskim, gdy na niebie nie widać Księżyca ani Wenus. Jego masa jest 318 razy większa niż masa Ziemi, a wewnątrz Jowisza mogłoby się zmieścić 1300 planet wielkości Ziemi. Średnica równikowa wynosi 142 984km, a średnica biegunowa 133 984km.
Jowisz obiega Słońce w ciągu niecałych 12 ziemskich lat (11,86), po orbicie niemal kołowej. Jego równik jest prawie równoległy do płaszczyzny orbity. Okres obrotu, wokół własnej osi wynosi 9 godzin i 55 minut i jest najszybszy z pośród wszystkich planet. Szybki obrót planety powoduje znaczne spłaszczenie jego tarczy.
Budowa Jowisza różni się znacznie od pozostałych planet. Zbudowany jest głównie z wodoru. Wewnątrz planety znajduje się skaliste jądro (15 razy większe niż masa Ziemi), przykryte przez wodór metaliczny, kolejną warstwę tworzy wodór ciekły, a następnie gaz. Całości zaś nie przykrywa skorupa, gdyż Jowisz nie ma twardej powierzchni. Zewnętrzna warstwa, zwana atmosferą, składa się głównie z wodoru (82%), helu (17%), amoniaku (1%) i śladowych ilości metanu. W górnej warstwie atmosfery Jowisza, wodór i hel tworzą pasma czerwonobrązowych i żółtobrunatnych chmur, wewnątrz których mają miejsce gwałtowne burze. Podczas obserwacji Jowisza, uwagę przykuwa Wielka Czerwona Plama, zaobserwowana po raz pierwszy przez Cassiniego w 1665r. Jest to gigantyczny wir, wznoszący się parę kilometrów ponad najwyższą partię chmur. Swój kolor zawdzięcza fosforowi, który wyzwala się w wyniku zachodzących reakcji. Średnica Czerwonej Plamy wynosi prawdopodobnie 40000km (swoją objętością, mogłaby ogarnąć całą Ziemię).
Jowisza otacza cienki i słabo widoczny pierścień, składający się z drobnych cząsteczek pyłu. Wokół planety odkryto już 61 księżyców. Pierwsze, największe z nich zostały odkryte przez Galileusza w 1610 roku, nazywają się Io, Europa, Ganimedes i Kalisto. Księżyce te zmieniają bardzo szybko swoje położenie, co sprawia, że co noc możemy obserwować takie zjawiska jak: zaćmienia, zakrycia i przejścia księżyca przed tarczą Jowisza. Spośród licznych księżyców na uwagę zasługuje Io, na którego powierzchni naliczono osiem czynnych wulkanów. Największy z nich został ochrzczony mianem Pele, pióropusze ognia wyrzucane przez wulkan sięgają 280km! Ganimedes, kolejny z księżyców galileuszowych jest największy w całym Układzie Słonecznym (większy nawet od Merkurego). Ostatnie 21 satelitów odkryto w marcu 2003 roku na Hawajach za pomocą kamer japońskiego teleskopu Subarui zainstalowanych na Mauna Kea.
Pierwszą sondą, która przeleciała w pobliżu planety, był Pionier 10, wystrzelony przez NASA, w marcu 1972 roku. W okolicach Jowisza, sonda przeleciała dopiero w grudniu 1973 roku. Najwięcej danych na temat planety zebrano podczas misji zwanej Galileo, od października 1989 roku do grudnia 1995.
FOTO: NASA