___________________________________________________________________

     Edison
   
  -- die genie wat bra 'in die bol gepik was'

Thomas Alva Edison (1847-1931) het dinge met 'n maniese geesdrif uitgevind -- van elektriese rottevangers en kakkerlakdoders tot gloeilampe en grammofone. Sy definisie van 'n genie was nie verniet 'een persent inspirasie en 99 persent perspirasie' nie. Maar toe hy klein was, het sy onderwyser gereken hy's nie reg wys in sy kop nie...

Thomas Alva Edison

___________________________________________________________________

 

HY was sewe jaar oud en nog maar net drie maande in die skool toe Thomas Alva Edison lelik skande gemaak het. Sy skoolmeneer het hom "deurmekaar" verklaar en huis toe gestuur. Volgens hom was die mannetjie bra in die bol gepik. Maar toe hierdie geniale Amerikaner op 84-jarige leeftyd dood is, het hy meer as duisend uitvindsels agter sy naam gehad...

 

Edison is op 11 Februarie 1847 in Milan, Ohio, gebore. Toe hy ses jaar oud was, het dié nuuskierige kêreltjie ganseiers uitgebroei deur by hulle te lê.

 

Toe hy sewe was, het sy gesin na Port Huron, Michigan, verhuis waar hy begin skoolgaan en sy onderwyser met sy aanhoudende vrae geïrriteer het. Hy het dikwels pak gekry. En toe, op die dag wat hierbo genoem is, knak die onderwyser en jaag hom uit sy klas uit.

 

Thomas se ouers, Nancy en Samuel, het self hul seun dikwels weens sy kattekwaad gewiks. Maar ma Nancy was darem ook iemand op wie die jonge Thomas kon reken. Sy is reguit na die onderwyser toe om hom duidelik te laat verstaan dat haar seun "meer verstand in sy pinkie het" as die latswaaier in sy hele harspan. Sy het Thomas toe uit die skool gehaal en hom self onderrig.

 

Thomas het sy sakevernuf reeds as tiener getoon deur koerante, vrugte en lekkers op die Grand Trunk-spoorlyn te verkoop en kraampies vir groente en ander produkte staan te maak. Hy het egter al hoe dower geraak nadat 'n welmenende kondukteur hom op 'n keer aan sy ore in 'n bewegende trein ingepluk het. Edison het nogtans later te kenne gegee dat sy doofheid hom help konsentreer.

 

Van koerantverkoper het Thomas gevorder tot die skrywer, drukker en uitgewer van sy eie koerant, die Weekly Herald -- geskep in 'n bagasiewa op die trein tussen Detroit en Port Huron.

 

'n Vriendelike stasiemeester aan wie Thomas eenmaal 'n weldaad bewys het, het hom die grondbeginsels van telegrafie geleer. Hy het 'n werk as telegrafis in Port Huron gekry en die volgende ses jaar van werk tot werk geswerf, soos telegrafiste destyds gedoen het.

 

Op 22-jarige leeftyd het 'n platsak Edison hom na New York begewe, waar hy werk by 'n telegraafagentskap van die aandelebeurs gekry het. Hy het in die kantoor van die aandeletikker geslaap, waar hy dié telegrafiese toestel bestudeer het. Toe die tikker 'n paar dae later onklaar raak, het Edison dit herstel -- en die werk van opsiener gekry met 'n vet salaris. Hy het verbeterings aan die aandeletikker aangebring en sy patente vir 'n aansienlike bedrag verkoop.

 

Maar hoe het Edison hom eintlik as uitvinder begin onderskei? Sy eerste uitvindsel was 'n toestel waarmee stemme getel kon word. Dit het 'n eenvoudige ja/nee-skakelaar bevat. Hoewel dit goed gewerk het toe hy dit aan 'n komitee van die Amerikaanse Kongres gedemonstreer het, het niemand dit gekoop nie -- 'n les wat Edison nooit vergeet het nie.

 

Ná hierdie ietwat rampspoedige begin het hy later egter dinge met 'n maniese geesdrif uitgevind -- van elektriese rottevangers en kakkerlakdoders tot gloeilampe en grammofone. En wanneer van sy proefnemings nie geslaag het nie, het hy dit afgemaak met die woorde: "Ek het nie misluk nie, ek het net
10 000 maniere gevind wat nie wil werk nie." Edison het nie slegs nuwe dinge uitgevind nie, maar ook op ander mense se uitvindsels verbeter.

 

Met die geld wat hy vir sy patente ontvang het, het hy sy eerste werkwinkel in Newark, New Jersey, geopen. In 1874 het hy die tikmasjien verbeter deur metaalonderdele pleks van hout te gebruik en die lettergroepering en inkverspreiding te korrigeer. Voor dit het dit gouer gegaan om met die hand te skryf as om te tik.

 

In 1876 het Edison na Menlo Park, New Jersey, verhuis. Hy het op Bell se telefoon verbeter met die toevoeging van die koolstofmikrofoon. Voor dit moes mense in die telefoon skreeu.

 

Edison se fonograaf was een van die wêreld se oorspronklikste uitvindsels wat die hele bedryf van musiekopnames ingelui het. Selfs sy getroue voorman, John Kuesi, was oorbluf toe hy hoor hy moet die toestel maak volgens 'n skets wat Edison aan hom gegee het. Toe dit voltooi is, het Edison "Mary had a little lamb" in die spreekbuis geresiteer. Die toestel het die woorde herhaal. Selfs Edison was verstom!

 

Nadat hy klank oorwin het, het Edison elektriese beligting vir die huis gepak. Sy elektriese gloeilamp wat op 21 Desember 1879 aangekondig is, sou ook die wêreld verbaas. Aandele in die Edison Electric Lighting Company het die hoogte ingeskiet en die genie is die "Wizard of Menlo Park" genoem. Edison het alles denkbaar uitgetoets in sy soeke na 'n gloeidraad wat goeie lig kon maak wanneer 'n kragstroom daardeur gestuur word. Dié het hy uiteindelik gevind in die vorm van verkoolde naaldwerkgaring.

 

In 1887 het Edison sy werksaamhede van Menlo Park, New Jersey, na West Orange, New Jersey, verskuif, waar hy ’n groot laboratorium vir proefnemings en navorsing laat oprig het. In 1888 het hy die kinetoskoop uitgevind, die eerste masjien wat films geskep het deur ’n vinnige opeenvolging van individuele beelde.

 

Edison het soveel ander uitvindsels agter sy naam dat ’n mens hulle moeilik binne die bestek van een artikel almal kan noem. Deur sy grammofoon en kinetoskoop te sinchroniseer, het hy in 1913 selfs die eerste klankfilm geskep.

 

Nog van sy latere uitvindings en verbeterings het 'n opgaarbattery, 'n sementmenger, die diktafoon, 'n kopieermasjien en pratende poppe ingesluit. Hoewel dit alles ook gepaard gegaan het met duur mislukkings, het hy tot op die laaste eenstryk deur gewerk. Sy definisie van 'n genie was nie verniet "een persent inspirasie en 99 persent perspirasie" nie.

 

Hierdie besonder begaafde mens aan wie die wêreld soveel verskuldig is, het twee keer getrou: eers met Mary Stilwell in 1871, wat in 1884 aan ingewandskoors dood is en hom drie kinders gegee het, en die jaar ná Mary se afsterwe met Mina Miller, by wie hy ook drie kinders gehad het. Hoewel hy nie 'n wafferse gesinsman was nie, het hy klaarblyklik altwee sy vroue verafgood.

 

Hy was ook so besig dat hy min tyd vir vriende gehad het. 'n Uitsondering was die motorvervaardiger Henry Ford, wat vir hom 'n Ford-motor gegee het.

 

Edison was 84 toe hy op 18 Oktober 1931 oorlede is. In sy lewe het hy 1097 Amerikaanse patente uitgeneem en in 1882, toe hy op sy bedrywigste was, was dit een patent elke drie dae. Baie van die wêreld se vermaarde mense het eers ná hul dood beroemd geword. Die geniale werkesel Edison was reeds 'n legende in sy eie leeftyd -- met stringe eerbewyse om dit te bewys.

____________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

____________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan