___________________________________________________________
Plant jou
eie
pynappel!
Hy gee jou darem allesbehalwe 'n pyn as jy hom eet...
en hy lyk so min na 'n appel as wat 'n kweper na kool lyk! Maar moenie die
pynappel aan sy naam en sy growwe skil beoordeel nie. Dié eens nederige vrug is
vandag 'n gewilde lekkerny uit eie reg -- en hier vertel ons jou hoe om jou eie
te kweek...
___________________________________________________________
DIE pynappel kom oorspronklik van
Suid-Amerika. Amerikaanse Indiane wat oor die vasteland heen verkenningstogte
onderneem en handel gedryf het, het die vrug deur Sentraal- en Suid-Amerika
versprei.
Dit was destyds nog 'n bykans oneetbare plant. Die
oorspronklike plant het baie anders gelyk as die pynappel wat ons vandag ken.
Dit het harde sade so groot soos ryskorrels gehad.
Toe, in 1493, het die ontdekkingsreisiger Christopher Columbus die pynappel op
die eiland Guadaloupe ontdek. Hy was so ingenome daarmee dat hy dit met hom
saamgeneem het na koningin Isabella van Spanje. Ander reisigers en matrose het
ook die plant en vrug met hulle meegeneem toe hulle na Europa teruggekeer het.
Uit die oorspronklike plante is 'n geskikte kultivar
gekweek wat gelei het tot vandag se pynappel. Pynappels is vermoedelik in 1655
vir die eerste keer deur Jan van Riebeeck in Suid-Afrika ingevoer. Hulle is in
1860 vir die eerste keer in Natal gekweek en 'n paar jaar later ook in die
omgewing van Grahamstad. Teen die begin van die twintigste eeu was die
pynappelproduksie in die Oos-Kaap genoeg vir plaaslike verbruik en ook vir 'n
bietjie uitvoer.
Pynappels aard die beste in 'n temperatuur van tussen
15 en 30 grade C en het baie son nodig.
• DAAR is
twee hoofgebiede waar met pynappels geboer word:
o
Die Hluhluwe-streek van KwaZulu-Natal, wat negentig persent van die vars
vrugte lewer wat in Suid-Afrika bemark word.
o
Die Oos-Kaap, wat vrugte vir inlê lewer.
In die Umkomaas-gebied suid van Durban en die
Levubu-gebied in die Limpopo-provinsie word ook 'n bietjie vars vrugte vir die
mark gekweek.
• DIE
pynappelfamilie (Bromeliaceae) is ’n tamaai groot familie. Dit bevat
meer as 2100 spesies wat in 46 genera geplaas word. Die ekonomies belangrikste
spesie is ons bekende pynappel (Ananas comosus.)
Twee soorte pynappels word kommersieel verbou. Die
baie gewilde Queen-pynappel is soeter en smaakliker wanneer dit vars geëet
word. Die plant het stekelrige blare. Daarteenoor is daar die Canyene-pynappel,
wat gewoonlik versap of vir inlê verwerk word. Hierdie plant het weer gladde
blare.
Plante
soos die pynappel het blomme wat in groepe gerangskik is en bloeiwyses genoem
word. Die plant bring eers 'n blomsteel voort met klein blommetjies wat daaruit
groei. Mettertyd begin die pers blomme oopgaan. Elkeen blom net 'n dag lank en
ontwikkel dan in 'n klein vruggie.
Al die vruggies versmelt geleidelik
en vorm 'n sogenaamde veelvuldige vrug. Die veelvuldige vrug en steel word die
geel vleis van die pynappel. Die vrug is groot, met 'n doringagtige
skilpaddop-voorkoms en daardie blarekroon op die punt.
• TWEE
verskillende dele van die plant kan gebruik word om nuwe plante te kweek. Hulle
is die boonste deel van die vrug en die suiers wat aan die moederplant groei.
Pynappels word in seksies van 20 m breed gekweek. Daar is paadjies tussen die
plante sodat elke plant bemes en met omgewingsvriendelike insekte- en
onkruiddoders bespuit kan word.
Die pynappelplante staan in opgehewe rye. Sodoende
word oortollige water, wat die plant beskadig, weggedreineer. Die plantjies
word met die hand geplant. Die eerste vrugte kan ná vyftien tot twintig maande
gepluk word. Ná nog vyftien maande vind 'n volgende oes plaas, waarna die grond
omgeploeg en van 'n jaar tot agttien maande toegelaat word om braak te lê.
• PYNAPPELS
word met die hand gepluk en in kratte gepak. Die Queen- pynappels word na skure
gebring waar hulle volgens grootte en kleur met die hand sorteer word. Hulle
word dan in houers gepak vir die Suid-Afrikaanse varsproduktemark of vir
uitvoer.
Die oes kan meganies vergemaklik
word deur 'n lang metaalarm met 'n vervoerband. Terwyl 'n vragmotor deur die
pynappelplantasie ry, beweeg die arm oor die plante en die plukkers loop
agtema. Hulle plaas dan die pynappels op die vervoerband wat dit
na die vragmotor bring.
'n Waardevolle neweproduk is die
vesels van die pynappelblare.
• DIE
pynappel is bowenal 'n baie vername bron van vitamien C. Hierdie vitamien is
noodsaaklik vir die vorming en instandhouding van kollageen, wat basies al die
selle in jou liggaam bymekaarhou. Dié bindweefsel speel 'n kardinale rol om te
keer dat ongewenste indringers -- soos virusse -- die selle binnekom.
• DIT kan pret wees om na jou eie pynappelplant
om te sien -- en op die koop toe uiteindelik boonop met 'n heerlike pynappel
beloon te word! En jy kan dit doen... met 'n bietjie geduld en liefderyke
versorging.
Omdat die pynappel 'n tropiese plant is en normaalweg
in 'n warm, vogtige klimaat groei, sal ryp en erge koue dit beskadig. Maak dus
seker dat jy jou pynappelplant in die winter binnenshuis en naby 'n venster hou
wat baie sonskyn kry.
• Eers moet
jy vir jou 'n Queen-pynappel gaan koop, want jy het een nodig om een te kweek.
• Sny die
kroon (boonste blareloof) af.
• Stroop 'n
paar wortelblare van die kroon af. Draai dit onderstebo en laat dit sowat 'n
week lank droog word sodat die afgesnyde kant kan verhard voordat jy dit plant.
• Vra vir Ma
of Pa om vir jou 'n poreuse pot van so 20 cm te kry. Plant die kroon in hierdie
pot met die blare na bo. Gebruik goeie tuingrond wat met dertig persent
organiese materiaal gemeng is.
• Tik die
grond ferm onder teen die kroon vas en probeer sorg dat daar geen grond tussen
die blare kom nie.
• Ná die
planting moet jy die pynappel met 'n goeie huishoudelike plantvoedsel bemes en
daarna weer elke twee of drie maande. Jy sal weet dat jou pynappelplant lekker
groei wanneer jy 'n rooi keël uit die middel van die kroon sien groei. Hierdie
rooi keël sal deur blou blomme gevolg word, en uiteindelik sal jou langverwagte
pynappelvrug begin vorm. Jy moet onthou dat dit agttien maande kan duur voordat
jou pynappel sy vrug gee. Miskien kan jy die plant se eerste verjaardag op 'n
almanak merk. Dan sal jy weet -- jy sal nog net ses maande langer hoef te wag!
___________________________________________________________
Terug na inhoudsblad
-- klik hier
___________________________________________________________
Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004
- Uit Huisgenoot se Jongspan