-- pragstad van 'n antieke
beskawing
Persepolis met sy menigte suile is vandag 'n stille
getuienis van die grootsheid van die Persiese konings van weleer....
___________________________________________________________
''GOD beskerm hierdie land teen vyand,
hongersnood en bedrog.'' Só lui die inskripsie op die suidelike stutmuur van
Persepolis. Die inskripsie is 'n beroemde gebed van koning Darius die Grote,
die stigter van Persepolis, vir die mense van die veelvolkige Persiese Ryk.
Dog Darius kon natuurlik nie rekening hou met die
ontsagwekkende mag van Alexander die Grote nie. Hy was die finale ''vyand''
wat, minder as 200 jaar later, Persepolis sou verwoes en die eens magtige ryk
sou vernietig.
Wat was die Persiese Ryk? Vir die antwoord moet ons
teruggaan na die antieke Persië, die groot beskawing wat omstreeks 900 vC in
die teenswoordige Iran en Afganistan verrys het.
Persië het geleidelik magtiger geword en was teen die
jare 500 vC die middelpunt van 'n ontsaglike ryk wat byna regoor die destyds
bekende wêreld gestrek het, van Suidoos-Europa en Noord-Afrika in die weste tot
Indië in die ooste. Hierdie Persiese Ryk het sy toppunt bereik onder Darius I
(522-486 vC), wat in die Ou Testament genoem word.
Die Persiese konings het, afhangende van die seisoen,
in verskeie hoofstede gewoon: Ecbatana, wat in die somer gebruik is; Susa, wat
in die winter verkies is; en Babilon. Nadat hy 'n paar jaar lank regeer het, het
Darius I 'n indrukwekkende nuwe hoofstad, Persepolis, begin bou, in 'n
bergagtige gebied in die teenswoordige Suidwes-Iran.
Dit is spesiaal as 'n sentrum vir godsdienstige
plegtighede ontwerp, veral die Fees van die Nuwe Jaar. Omdat dit so afgeleë
was, is Persepolis slegs in die lente en herfs bewoon, terwyl die Persiese Ryk
steeds vanuit óf Ecbatana óf Susa óf Babilon bestuur is.
Darius I is deur sy seun Xerxes I opgevolg, wat met
bouwerke in die stad voortgegaan het. Ná sy dood het die glorie van die Persiese
Ryk begin verdof. Desondanks het 'n reeks heersers steeds paleise in die stad
gebou of herbou. Die laaste heerser in Persepolis was Darius III, want in 331
vC het die leërs van Alexander die Grote van Macedonië die hoofstad geplunder
en afgebrand.
Volgens die Griekse geskiedkundige Plutarchus het
Alexander
10 000 muile en 5 000 kamele nodig gehad om die buit weg te dra.
Party geskiedkundiges glo dat Persepolis geplunder is om die Persiese
verwoesting van die Akropolis in Athene in die vorige eeu te wreek. Hoe ook al,
die verwoesting van Persepolis het die doodsklok vir die Persiese Ryk gelui.
In die 1930's het argeoloë die bouvalle van
Persepolis begin opgrawe. 'n Doolhof van mure, trappe, gange, kamers en portale
met suile is oor 'n gebied van sowat 450 by 300 meter blootgelê.
Dit is op 'n verhewe platform van kalksteen gebou, op
die Marv Dasht (Vlakte van die Grasland) in die streek Fars, naby die
teenswoordige Shiraz. Vanweë 'n reeks oninneembare heuwels aan die oostekant,
kan die platform slegs deur middel van 'n groot trap aan die westekant bereik
word.
Van die bokant van die trap af beweeg die besoeker
deur die Poort van Alle Nasies met sy toringhoë stier- en stier-mens-beelde na
die ingangsaal van die Poort van Xerxes. Hiervandaan word 'n tweede trap
bestyg. Dié lei na die Gehoorsaal, waarvandaan die Saal van Honderd Suile
bereik word.
Die dubbele trap (met altesaam 111 trappe) is
duidelik noukeurig beplan. Die trappe is breed maar laag, sodat die klimmer
gedwing word om stadig op te klim en die beelde in vlakreliëf aan die mure te
bewonder. Die trap is ook ontwerp sodat 'n mens dit te perd kon bestyg.
Die Gehoorsaal van Darius, ook die Apadana genoem,
was die belangrikste gebou in die hele kompleks. Dit staan op sy eie platform
wat, soos dit al beskryf is, deur 'n ''woud van suile'' gestut word. Hierdie
saal van 61 vk. meter, met ses rye suile van 18 meter hoog, was 'n onthaalsaal
vir 'n geraamde 10 000 mense.
Die Saal van Honderd Suile (73 vk. meter) was selfs
groter. Hoewel slegs die klipwerk vandag nog staan, was die saal in sy
glorietyd helder geverf en versier met pragtige teëls, goud, silwer, ivoor,
marmer en hout.
Maar Persepolis se blywende glorie is ongetwyfeld die
beeldhouwerk aan die mure van die trappe, gange, kamers en sale en aan die
suile. Party beeld plante en diere uit, ander amptenare en diensknegte wat die
koninklikes bedien.
Verreweg die mees oorweldigende tema is dié van
optogte van afgesante wat van heinde en ver kom met Nuwejaarsgeskenke vir die
koning -- 'n nuttige herinnering vir besoekers van destyds en vandag aan
waarvoor Persepolis nou eintlik gebou is.
_________________________________________________________
Terug na inhoudsblad -- klik hier
_________________________________________________________
Ons
Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan