__________________________________________________________________

 

Christopher Columbus (1)

 

Columbus -- ontdekker

van die nuwe wêreld

 

Dit was iets meer as 500 jaar gelede dat 'n ontdekkingsreis onderneem is wat al bestempel is as 'die belangrikste reis wat nog ooit onderneem is'. Christopher Columbus was 'n seevaarder van Genua. Met drie klein skepies het hy die Atlantiese Oseaan oorgesteek en heeltemal onbedoeld die lande ontdek wat vandag as die Amerikas bekend staan. Hier is die verhaal van dié man, een van die hooffigure in die wêreldgeskiedenis, en die epiese tog waarmee hy die Nuwe Wêreld vanuit Europa ontsluit het...

__________________________________________________________________

 

"EK het nou 'n stadium bereik waarin selfs die veragtelikste skepsel reken dat hy my kan beledig... As ek Indië gesteel het of die heilige stad waarvan Sint Petrus die biskop was en hulle aan die More oorhandig het, kon hulle my nie in Spanje met groter vyandigheid behandel het nie."

 

Bitter woorde van Christopher Columbus. Die jaar: 1500. Die plek: 'n skip op pad na Spanje.

 

Die Genuese ontdekkingsreisiger is in kettings geboei en word in skande en ongenade na Europa teruggebring.

 

Net agt jaar gelede het dié man Amerika ontdek -- 'n gebeurtenis wat as een van die belangrikste in die ganse geskiedenis gereken sal word. Maar op hierdie oomblik is ons nog die stom getuies van 'n gruwel. Columbus is hier allesbehalwe die held wat eeue later steeds gehuldig sal word...

 

Want was Columbus se reis nie die begin van blywende bande tussen Europa en Amerika en uiteindelik die res van die wêreld nie?

 

Maar hoe het dit gebeur dat hy destyds as skandemaker gebrandmerk is? Die antwoord word in ons volgende aflewering verstrek. Want eers moet ons kyk na die gebeurtenisse en die drama wat tot hierdie vernedering in 1500 ge­lei het...

 

Sy vroeë lewe

 

   CHRISTOPHER  COLUMBUS is in 1451 in Genua in Noordwes-ltalië gebore. Sy familie was wewers en hy het min formele op­leiding gehad. Maar hy was 'n gebore seeman, wat vroeg-vroeg die golwe aangedurf het.

 

Op sy eerste seereis, toe hy ne­gentien was, was hy op 'n Genuese galei wat 'n spul seerowers moes gaan straf. Daarna het hy verskeie ander reise onderneem.

 

Die laat vyftiende eeu was 'n op­windende tyd om 'n loopbaan as seevaarder te kies. Die grootste deel van die wêreld was nog ongekarteer. Heersende winde en seestrome was grotendeels onbekend en het miskien glad nie in die see­vaarder se guns beweeg nie. Maar die gees van die tyd was 'n drif vir wêreldverkenning en ontdekkings.

 

Omstreeks 1479 is Columbus getroud met dona Felipa de Perestrello, 'n Portugese vrou wat vir hom die lewe geskenk het aan een seun, Diego. Sy is omstreeks 1483 oorlede. Columbus het nooit weer getrou nie, hoewel hy later 'n min­nares uit die burgerstand gehad het, Beatriz de Harana, wat vir hom die lewe aan 'n buite-egtelike seun, Fernando, geskenk het.

 

Sy oogmerk

 

   COLUMBUS wou nie bewys dat die wêreld rond is nie. Op­gevoede mense van daardie tyd het dit reeds geweet. Hy wou een­voudig 'n kortpad vind na Indië (destyds Indië, China, Japan en die Oos-lndiese eilande) deur oor die Atlantiese Oseaan weswaarts te seil.

 

En hy wou 'n groot vergoeding hê: 'n persentasie van die handel, die goewerneurskap van enige land wat hy dalk sou vind, die titel van admiraal en 'n verheffing tot die adelstand.

 

Eerste poging

 

   DIE eerste probeerslae om 'n ekspedisie te loods was ver­geefs. Koning Johannes II van Por­tugal was teësinnig om 'n nuwe projek aan te pak terwyl die ekspedisies langs die kus van Wes-Afrika soveel tyd en geld gekos het.

 

Hy het 'n kommissie van geleerdes aangestel om Columbus se vertoê aan te hoor, maar die uit­spraak was dat die reis onprakties sou wees.

 

Sukses in Spanje

 

   IN 1484 het Columbus Portu­gal verlaat en met die jong Diego Spanje toe gegaan. Konin­gin Isabella van Kastilië het simpatiek gestaan teenoor sy idees, dog haar adviseurs het soos die Portu­gese gedink. Op die koop toe het die stryd teen die More haar en die koning, Ferdinand, besig gehou.

 

Maar in Januarie 1492, toe die laaste Moorse vesting verower is, is Columbus ontbied. Sy versoek is weer eens van die hand gewys, maar op sy uittog is hy deur 'n boodskapper ingehaal wat hom gevra het om terug te kom.

 

Die reis kon plaasvind! En hy sou alles kry wat hy vra.

 

Eerste reis

 

   OP die oggend van 3 Augustus 1492 het twee klein karvele, die Pinta en die Nina, en 'n klein skippie, die Santa Maria, wat Co­lumbus self gehuur het, Palos verlaat.

 

Nege dae later het hulle die Kanariese Eilande bereik en, nadat land vir oulaas op 9 September gesien was, is reg wes geseil.

 

Passaatwinde uit die noordooste het die vaart letterlik voor die wind laat verloop. Die bemanning het baie vreemde dinge gesien. Weke lank het hulle deur die Sargasso-see gevaar, 'n reuse kol seegras wat snags fosfories flik­ker.

 

Vroeg in Oktober het die ontdekkingsreisiger gesien hoe groot swerms voëls suidweswaarts vlieg, en hy het van rigting verander om hulle te volg. Teen dié tyd het die bemanning begin vrees dat hulle met die terugtog wind op sou vaar. Op 10 Oktober, net een goeie seildag weg van die land af, het hulle daarop aangedring om om te draai.

 

Columbus kon sy manne paai deur hulle aan die moontlike voor­dele te herinner as hulle sou vol­hard. Die matrose het ingestem om nog drie dae voort te gaan.

 

Die volgende dag was daar te­kens van land: 'n tak met blare en bessies en 'n gekerfde houtstaf. Groot opwinding, 'n Beloning is uitgeloof vir die eerste man wat die land sien. Om tienuur daardie aand het Columbus beweer dat hy 'n flikkerlig in die verte gesien het.

 

Om twee-uur die oggend van 12 Oktober roep 'n matroos op die Pinta vanuit die voorkasteel: "Tierra! Tierra!" Land.

 

Inderdaad. Binne minute kon almal die maanverligte strand in die verte sien. Daar was 'n singery en 'n gelag.

 

Tot Columbus se verbasing het die dagbreek nie groot stede, besige hawens en krioelende markte onthul soos verwag is nie, maar mense wat rondhardloop "so naak as toe hul ma's die lewe aan hulle geskenk het".

 

Hy het geglo dit was 'n Indiese eiland en dat die mense Indiërs was. Hy het dit San Salvador genoem.

 

Ná 'n paar dae het die skepe Kuba bereik. Columbus was oortuig dis 'n deel van China en het 'n aantal manne die land ingestuur om die Chinese keiser op te spoor. Pleks van hom het hulle inboorlinge gevind wat sigare gerook het.

 

Die vloot het daarop langs die noordkus van Hispaniola gevaar. Op Kersdag het die Santa Maria op 'n rif by die huidige Cap-Haitien gestrand. Die plaaslike opperhoof was so vriendelik dat Columbus veertig manne agtergelaat het om goud te soek.

 

Op 16 Januarie 1493 het die Pin­ta en Nina huiswaarts begin keer, met verskeie gevange Indiane en papegaaie ook aan boord.

 

Die terugvaart was vol gevare. Die skepe het mekaar verloor en die Nina het byna gesink. Dié het sy toevlug geneem tot een van die Asore-eilande wat in Portugese besit was, maar Columbus is amper hier opgesluit. Toe hy die eiland verlaat, het die skip in 'n orkaan beland.

 

Eindelik het die seëvierende ontdekker Lissabon bereik. Hy het koning Johannes II besoek en hom ewe trots die Indiane gewys. Sy skip het Palos oplaas op 13 Maart 1493 bereik, en die Pinta het later dieselfde dag aangekom.

 

'n Groot ontvangs het Columbus te beurt geval. Koning Ferninand en koningin Isabella het sy titel van Admiraal van die Oseaan bekragtig, en hy het ook die titel Onderkoning van Indië ontvang. Wat meer sê, hy is aangesé om 'n volgende ekspedisie te organiseer...

 

   Klik hier en lees verder in die volgende aflewering.

 

______________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

______________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan