_____________________________________________________
Die Renaissance (1)
Daeraad
van die
Renaissance
Soos die songlans in 'n nuwe dagbreek, só baai die Renaissance die hele Europa in 'n stralende ontwaking soos nooit voorheen in die geskiedenis nie. Die wetenskap, sterrekunde en geneeskunde beleef 'n ongekende bloeityd. Die boekdrukkuns open wye geesteswêrelde -- en groot seereise ontsluit 'n nuwe kontinent. Die kunste ontvou soos die bloeisels van 'n seldsame blom. Maar dit is in Italië, geboorteland van die groot Petrarca, Boccaccio en Giotto, dat die Renaissance werklik vlam vat...
_____________________________________________________
DIE wieg van die moderne mens...
só kan 'n mens die Renaissance noem. Want uit dié kultuurbeweging ontstaan 'n
nuwe mens, een wat vir homself wil dink, wat dinge ondersoek en bevraagteken --
heeltemal anders as sy verstarde Middeleeuse broer wat in die donker skadu van
die magtige Roomse Kerk 'n eng en vreugdelose bestaan gevoer het.
Dié nuwe beweging vat in die 1300's
in Italië vlam, waar handelaars en reisigers uit alle dele van Europa
bymekaarkom. Van hier af spoel dit in die laat 1400's oor na Frankryk, Spanje,
Duitsland, Nederland, Brittanje en ander lande. Teen omstreeks 1600 brand die
Renaissance hom heeltemal uit.
Die woord Renaissance kom van die
Latynse woord rinascere, wat beteken om weer gebore te word. Die nuwe mens
van die Renaissance het diep en dorstig begin drink uit die bronne van kennis
-- veral die geskrifte van die
antieke Grieke en Romeine wat sulke hoë en veredelde beskawings tot stand
gebring het.
Die ou Griekse en Romeinse kultuur
staan ook as die klassieke of die Oudheid bekend. Die Renaissance word soms die
herlewing van die klassieke genoem, juis omdat dié met soveel ywer bestudeer en
nagevolg is.
•
DIE Renaissance het nie eensklaps ontstaan nie, en 'n mens kan ook nie
'n spesifieke geskiedkundige gebeurtenis as die oorsaak daarvan vaspen nie.
In die 1400's en 1500's was daar wel
groot gebeurtenisse met verreikende gevolge, soos die val van Konstantinopel en
die Turke wat Suidoos-Europa oorgeneem het; die ontdekkingsreise en die
vestiging van koninkryke in Afrika, Asië en die Nuwe Wêreld; en die Hervorming
en die Teenhervorming.
Maar teen die tyd dat dié
gebeurtenisse hulle afgespeel het, was die
Renaissance al goed aan die gang. Hulle was dus nie die aanloop tot die nuwe era
nie, hoewel hulle baie gehelp het om die gees van die Renaissance aan te blaas.
Die Italië van die 1300's en 1400's
was nie die verenigde land wat ons vandag ken nie. Dit het uit 'n klomp
verskillende state bestaan, elk meestal deur 'n stad geregeer.
Met die aanbreek van die Renaissance
het talle belangrike Italiaanse stede onder die beheer van 'n enkele familie
gekom. Die Visconti-familie het byvoorbeeld Milaan beheer, die Este-familie
Ferrara en die Gonzaga-familie Mantua.
Dié families was vuur en vlam vir
die Renaissance en het die beskermhere van belangrike kunstenaars,
intellektuele en politici geword. Dié geleerdes was gou die mees gesiene en
gerespekteerde lede in die gemeenskap.
Sommige Italiaanse stede is gesamentlik
deur 'n groep ryk families geregeer -- dis 'n republikeinse regering genoem.
Hulle het argitekte fortuine betaal om vir hulle paleisagtige herehuise te bou
en manjifieke katedrale en openbare geboue te ontwerp
Die invloedryke families het ook die
studie van Griekse en Latynse geskrifte aangemoedig sodat dié kultuur as model
vir hul eie gemeenskap kon dien.
Onder die beheer van die befaamde
familie De Medici het Florence die bloeipunt van die nuwe kuns geword. Venesië,
geregeer deur 'n republikeinse regering van 180 families, het weer geskitter as
juweel van die nuwe boukuns.
•
DIE Middeleeuse mens het homself nie as agterlik beskou nie. Sy wêreld,
só het hy geglo, verskil nie juis van die klassieke Oudheid nie. Die verlede
het vir hom bloot uit die tyd vóór Christus en ná Christus bestaan.
Die Roomse Kerk het 'n ystergreep
oor die denke van die Middeleeuse mens gehad -- dit het voorgeskryf wat mense
mag glo en dink en doen. Nuwe uitvindsels en denke is met alle mag onderdruk. Alle
nuwe dinge is as "aards" en "kettery" veroordeel -- alles
was ingestel op die Hiernamaals.
In teenstelling hiermee het die
Renaissance-mens in opstand gekom teen die dwangbuis van die Roomse Kerk. Hy
wou vry wees om vir homself te dink en die betekenis en skoonheid van die
menslike lewe te ontdek.
Vir die Renaissance-mens was die
duisendjarige era wat sy tyd voorafgegaan het, werklik donker met weinig
vooruitgang. Hy het egter die grootste bewondering gehad vir die glorieryke
beskawings van die sogenaamde "heidene" van die Oudheid.
Anders as die Middeleeuse mens het
hy geglo dat hy 'n verantwoordelikheid teenoor die gemeenskap het, en hy het
hom op die studie van die mens toegelê.
Die geleerdes en kunstenaars van die
Renaissance het geglo die mens is net so belangrik as die godsdiens. Daarom is
hulle Humaniste genoem. Hulle het onderwerpe soos die letterkunde en filosofie
bestudeer om hulle te help om die mens in al sy kompleksiteite beter te
verstaan.
Die Humaniste het hulle met
onuitputlike ywer op die studie van die gewoontes, wette en idees van die
klassieke Oudheid toegespits. Om die ou geskrifte te verstaan, moes hulle met
Grieks en Latyn worstel en die dowwe spoor van die geskiedenis naspoor. Dié
spoor is tydens die Middeleeue feitlik uitgewis.
Die eerste van die vername Humaniste
is die skrywer en digter Petrarca en sy effens jonger tydgenoot Giovanni
Boccaccio. Dié twee vriende het tydens hul vele reise talle ou klassieke
geskrifte ontdek wat tydens die Middeleeue "verlore" geraak het.
In hul eie werke het die twee daarna
gestreef om die keurige styl van die ou skrywers na te volg. Petrarca het die
nou beroemde opmerking gemaak dat die mens aan sy styl geken word. Slordige
taalgebruik, só het hy geglo, is 'n teken van slordige denke.
Petrarca geniet tot vandag toe nog
groot aansien vir sy gedigte, en Boccaccio het op sy beurt roem verwerf met
boeke soos Decamerone, 'n versameling verhale.
Die Humaniste wou nie bloot die
werke van die Oudheid dupliseer nie, maar die verfynde klassieke denke met die
Christendom versoen.
Die argitekte van die Renaissance
het dus nie tempels soos dié van die ou Grieke en Romeine opgerig nie, maar
Christelike kerke volgens die klassieke boustyl.
Die geneeshere van die Renaissance
het eweneens wel die antieke mediese handboeke bestudeer en bewonder -- maar
hul boekkennis vergelyk met dit wat hulle op die ontleedtafel ontdek het. Só
het groot flaters aan die lig gekom, en hulle het uit hul foute geleer -- iets
wat die Middeleeuse mens nie gedoen het nie.
DIE geskiedenis van die skone kunste
is nou verweef met die maatskaplike, politieke en kulturele ontwikkelinge van
die Renaissance. Net soos hul eweknieë op ander terreine het ook die
kunstenaars met kwas en beitel probeer om die gees van die klassieke in hul
werke vas te vang.
Anders as hul Middeleeuse broers wat
die mens bloot ter wille van die godsdiens maar taamlik stokkerig en
onrealisties uitgebeeld het, het die nuwe geslag kunstenaars die skoonheid van
die menslike liggaam en die natuur in lewensgetroue skilderye en beelde
beklemtoon.
Daar word algemeen aanvaar dat die
argitektuur en beeldhoukuns van die Renaissance in die vroeë 1400's in
Florence ontstaan het. Dis egter nie so seker waar en wanneer die Renaissance-skilderkuns
ontstaan het nie.
Baie mense glo die Florentyn Giotto
di Bondone was die eerste skilder van die Renaissance. Hy het talle uitmuntende
fresko's (muurskilderye op nat pleisterwerk) in die vroeë 1300's in kerke in
Florence, Assissi en Padua geskilder. Hy het geglo 'n skildery is 'n venster
waardeur 'n mens na die werklike lewe kyk. Al sy figure is so natuurlik dat dit
lyk of hulle asemhaal.
__________________________________________________________
Terug na inhoudsblad -- klik
hier
__________________________________________________________
Ons
Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan