__________________________________________________________________
-- een
land op 'n hele klein vasteland
Sommige Suid-Afrikaners ken
Australië net as 'n formidabele rugby- en krieket-teenstander, maar vir baie
ander was die land so aantreklik dat hulle selfs soontoe geëmigreer het. Daar
is verskeie redes hoekom ons en die Australiërs so goed oor die weg kom -- en
dis nie net omdat ons almal mense van die Suidelike Halfrond is nie...
__________________________________________________________________
"Dit wat ons van hierdie land gesien
het, lyk bra plat sonder veel rante, met die aansig groen en bosryk, maar die
seestrand alles wit sand"
-- uit die
joernaal van die eerste reis van kaptein James Cook.
PRAAT van teleurgesteld -- die eerste ontdekkingsreisigers in Australië
was om die minste te sê nie waffers geïmponeer nie. Hulle is vertel van 'n
enorme vasteland met moontlik fabelagtige rykdomme, en al wat hulle "doer
onder" gevind het, was 'n buitengewoon groot eiland.
Op die koop toe was die dele wat
hulle daarvan gesien het, droog en dor en eentonig. En dan het die inboorlinge
ook glad geen goud of ander skatte gehad nie
Die eerste ontdekkers was op soek na
'n onbekende suidelike kontinent wat Terra Australis Ineognita (Latyns
vir die "Onbekende Suidland") genoem is. Sedert antieke tye is
gedink dat 'n massiewe vasteland in die suide bestaan wat kwansuis die groot
landmassas van die Noordelike Halfrond sou "balanseer".
Hoewel daar reeds in die sestiende
eeu aansienlike belangstelling in Europa vir hierdie Onbekende Suidland was,
was dit eers in 1605-1606 dat die Nederlandse seevaarder Willem Jansz verby die noordkus
van die huidige Queensland geseil het. Die land het hom nie juis beïndruk nie.
In die sewentiende eeu is trouens
nooit eens probeer om dit te koloniseer nie, omdat net die heel swakste deel,
die noordweskus, toe nog bekend was. Die klein kontinent is 'n lang ruk
Nieu-Holland genoem nadat Abel Tasman in 1642 van Java rondom Australië geseil
en ook Tasmanië en Nieu-Seeland ontdek het. Maar die belangstelling in daardie
wêrelddeel het getaan.
Eers in 1770 toe kaptein James Cook
van die Britse vloot die kontinent se aantreklike, vrugbare en dig beboste
ooskus verken het, het die Europeërs besef hoe pragtig Australië is. Cook het
die grootste deel van Oos-Australië vir Brittanje geannekseer en dit
Nieu-Suid-Wallis genoem.
Vir die eerste keer is daar nou
gedink aan die kolonisasie van die gebied.
Dit was juis in hierdie tyd dat Engeland
sy Amerikaanse kolonies verloor het. Die Britse tronke was oorvol, sodat nuwe
plekke gevind moes word waar strafkolonies vir misdadigers aangelê kon word.
In 1788 het sowat 750 gevangenes,
200 Britse soldate, 30 vroue van soldate en 'n paar kinders toe die eerste
blanke nedersetting in Australië gevestig. Dié nedersetting sou later die stad
Sydney word.
Teen die volgende dekade het vrye
setlaars van Brittanje die bevolking aangevul en is gevangenes vrygelaat. In
die dekades wat gevolg het, het groot groepe immigrante in Australië
aangekom, veral ná die ontdekking van goud in die 1850's.
Vandag is die Gemenebes van
Australië 'n federasie van ses state (Nieu-Suid-Wallis, Victoria, Queensland,
Suid-Australië, Wes-Australië en Tasmanië). Die Gemenebes administreer ook
twee interne gebiede, die Noordelike Territorium en Hoofstad-territorium wat
die hoofstad Canberra en omstreke insluit, asook verskeie eilande.
Australië se skoonheid is duidelik
te sien in sy uitgestrekte strande, steil kranse, tropiese vleilande en
eksotiese riwwe. Om nie van die unieke dierelewe -- wat kangaroes,
koalabeertjies en dingo's (Australiese wildehonde) insluit -- te praat nie.
Maar, anders as die eerste setlaars,
waardeer mense ook vandag die skoonheid van die land se vreemde
woestyn-rotsformasies, sy grysgroen bloekombome met hul karige skaduwees, sy
eindelose vlaktes en duinevelde, sy leegheid... selfs sy verlatenheid.
• AMPTELIKE NAAM: Die Gemenebes van
Australië.
•
GEBIED: Die Gemenebes van Australië strek sowat 4000 km
van Cape Byron in die ooste tot Wes-Australië, en sowat 3700 km van Cape York
in die noorde tot Tasmanië in die suide. Sy kuslyn is nagenoeg 36 735 km lank.
Die oppervlakte van Australië, Tasmanië ingesluit, is 7 682 300 vk. km. Die
oppervlakte van die vasteland alleen is 7 614 500 vk. km, wat Australië die
kleinste vasteland en een van die grootste lande op aarde maak.
•
HOOFSTAD: Canberra.
•
VLAG: Dit bevat die Britse vyf sterre wat die Suiderkruis voorstel en
een groot ster wat die land se state en territoriums versinnebeeld.
•
STAATSHOOF: Die Britse monarg (tans koningin Elizabeth) is ook die
staatshoof van Australië. ’n Refenderum is in 1999 gehou om Australië se status
van ’n gemenebes onder die Britse monarg tot ’n republiek te verander. Die
voorstel is afgestem.
•
AMPTELIKE TAAL: Engels.
•
VOLKSLIED: Advance Austra Fair (nasionaal); God Save Queen (koninklik).
•
GELDEENHEID: Australiese dollar.
• BEVOLKING EN HERKOMS: Vir Julie 2003 is die
bevolking op
19 731 984 geraam. Die meeste Australiërs is
van Europese koms, veral van Brittanje en Ierland. Baie van die immigrante kom
van Griekeland, Italië, die voormalige Joegoe-Slawië, Duitsland en Nederland,
en, meer onlangs, Nieu-Seeland en Suidoos-Asië.
Die bevolking se herkoms word gestel op 92%
Kaukasies, 7% Asiaties en 1% aboriginaal en andere.
Die meeste van die sogenaamde aborigines
is vandag van gemengde inboorling- en blanke afkoms. Die eerste inboorlinge het
omstreeks 25 000 vC in Australië aangekom.
Die aborigines se
omstandighede, wat ook al die oorsake mag wees, het al soveel te wense
oorgelaat dat die Australiese regering verskeie projekte geloods het om hul lot
te probeer verbeter. Talle woon in die buitewyke van blanke gebiede.
•
GODSDIENSTE: Anglikaans
26,1%, Rooms-Katoliek 26%, ander Christene 24,3%, nie-Christene 11%, ander
12.6% .
•
REGERING: Die federale parlement bestaan uit 2 huise wat ingevolge
algemene stemreg verkies word. Die senaat het 76 lede wat volgens proporsionele
verteenwoordiging verkies word -- 12 senatore word uit elke staat vir 6 jaar
elk verkies en 2 uit albei territoriums word vir 3 jaar verkies.
Die Huis van Verteenwoordigers het
150 lede wat vir 3 jaar verkies word. 'n Eerste minister, wat 'n meerderheid in
die Huis van Verteenwoordigers geniet, word deur die goewerneur-generaal
aangewys, wat die verteenwoordiger van die koningin is.
Die eerste minister is die
voorsitter van die Federale Uitvoerende Raad (of kabinet), wat aan die
parlement verslag doen. Elke staat het ook sy eie regering.
• GEOGRAFIE: Daar is drie hoof-landstreke:
(1) Die Oostelike Hooglande
is 'n amper ononderbroke gordel van berge, hooglande en plato's, net verbreek
deur die klowe, wat ál langs die oostelike rand van Australië strek, van Tasmanië
in die suide tot Cape York in die noorde.
Die hooglande val steil aan die
oostekant na 'n vlakte met sanderige strande en rotsagtige kranse langs die kus van
die Stille Oseaan.
Hierdie kusvlakte kry die meeste
reën in Australië. Baie van die plato's is vrugbaar en is uitstekende
boerderygrond. Die suidoostelike kant, tussen Brisbane en Melbourne, is
Australië se digs bevolkte deel.
Die oostelike kuslandskap is een van
die skilderagtigste en interessantste dele van die land. In die suide
is klein baaitjies en idilliese sandstrande wat afgewissel word deur
majestueuse kranse waarteen die Stille Oseaan in volle krag vasslaan.
Verder noord, in die omgewing van
Brisbane, lok die blou branders en wit strande strome vakansiegangers.
Seewaarts lê die Groot Koraalrif,
die grootste en een van die skouspelagtigste rif-formasies ter wêreld, met sy
aangrensende eilande en met palms omsoomde goue strande.
(2) Die Sentrale Laaglande,
wat van die Groot Australiese Baai in die suide na die Golf van Carpentaria in
die noorde strek, is oor die algemeen 'n plat streek, deurvleg met
rivierbeddings wat ná swaar reëns sterk vloei -- hoewel reën maar skaars is in
die meeste dele van die Laaglande.
In die suidelike deel word koring
verbou, maar meestal is dit te warm en dor vir gewasse. Vee wei op gras en
struike. Die westelik-sentrale deel is 'n sanderige woestyn. Die meer Eyrie --
op 16 m onder seevlak Australië se laagste punt -- lê hier.
Geen groot stede word hier gevind
nie.
(3) Die Westelike Plato is
oorheersend in Australië. Hoewel dit ook meestal plat is, word dit verbreek
deur verskeie groot reekse in die westelike en sentrale dele. Die sentrale deel
is woestyn wat geleidelik, behalwe in die suide en noordooste, deur gras en
struike bedek word wat vir veeweiding gebruik word.
Daar is twee groot stede in dié
streek: Adelaide en Perth.
• EKONOMIE: Australië het ’n florerende
Westers-kapitalistiese ekonomie met die gemiddelde lewenstandaard gelykstaande
aan dié in die toonaangewende Wes-Europese ekonomieë.
Sedert die Tweede Wêreldoorlog word
die ekonomie oorheers deur mynbou, en minerale maak 'n
beduidende deel van die land se uitvoer uit. Australië het groot reserwes van
steenkool, petroleum en aardgas, uraan, ystererts, koper, nikkel,
aluminiumerts, goud en diamante.
Vervaardiging en verwerking is
hoofsaaklik gemoeid met yster en staal, konstruksie, olieraffinering en
petro-chemikalieë, voertuigvervaardiging en ingenieurswese.
Die voedselverwerking- en tekstielnywerhede is op die
landbou gebaseer. Australië is steeds die wêreld se voorste produsent van wol.
Die veeboere boer meestal met skape en beeste, terwyl die landbewerkers veral
graansoorte (veral koring), suiker (in Queensland) en vrugte lewer.
Teen die jongste eeuwisseling is 89,79% van Australië se krag deur
fossielbrandstof opgewek, 8,47% deur
waterwerking (hidroëlektrisiteit) en 1,74% op ’n ander wyse. Daar was geen
kernkrag-opwekking nie.
_________________________________________________________
Terug na inhoudsblad -- klik hier
_________________________________________________________
Ons
Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan