______________________________________________________

 

Die Renaissance (8)

 

Juwele van die

boukuns

 

Grasieus toring hulle bo die argitektuur van die ander eeue uit -- die sprokiesgeboue van die Renaissance. Die Italiaanse style voer eers die botoon, maar kort voor lank voeg die ander Euro­pese lande hul eie knippie sout by...

______________________________________________________

 

BLAAI deur enige internasionale reistydskrif, en tien teen een sal jy die aanloklikste foto's sien van Franse kastele wat in poele helder water weerkaats word. En jy droom... om maar net een keer dié sprokiesgeboue van naby te bewonder...

 

As 'n mens werklik in Frankryk rustig van kasteel tot kasteel reis, kan jy maklik die mite van die goeie oue tyd glo. Maar die konings vir wie dié manjifieke plekke gebou is en die mense wat daaraan gearbei het, het dit beslis nie altyd so vreedsaam gevind nie. Die kastele is aanvanklik gebou om vyande uit te hou en nie as woonplekke nie.

 

Maar namate die gehate feodale stelsel van die Middeleeue sy houvas op mense verloor het, het die kasteel met sy verskansings en uitkykpunte wel geleidelik in weelde­rige landgoedere en jagtuistes van die adellikes verander. Voorbeelde van sulke Renaissance-kastele is dié by Chambord, Fontainebleau, Chenonceaux en Azay-le-Rideau, wat almal in die 1500's gebou is.

 

Dit lyk of die Italiaanse argitektuur van die Renaissance nie so invloedryk soos die ander kunste was nie. Frankryk, wat nouer bande as die res van Europa met Italië gehad het, was die eerste land wat die Renaissance-styl toegepas het.

 

Ná die Franse invalle in Italië het die Franse konings nie alleen kunstenaars saam met hulle oor die Alpe teruggebring nie, maar ook 'n nuwe smaak laat posvat vir die luukse, die elegante en die skone.

 

In 1546 het Frans I byvoorbeeld die ou Gotiese koninklike kasteel die Louvre deur 'n baie groter, deftiger een laat vervang. Die ou deel van dié kasteel is een van die pragtigste voorbeelde van die noordelike Renaissance-argitektuur. Dit is ontwerp deur Pierre Lescot en sterk beïnvloed deur Bramante, oorspronklike argitek van die Sint Pieterskerk in Rome.

 

Ander Europese lande het ook in die vroeë 1500's die Italiaanse style nagevolg, maar gou eie kenmerkende ontwerpe ontwikkel.

 

Kom kuier saam by 'n klompie van die mooiste Renaissance-geboue buite Italië.

 

Chambord

 

   DIE Chateau de Chambord is 'n onverbeterlike voorbeeld van die Franse Renaissance-styl, 'n voortreflike kombinasie van die waagsaamste Ita­liaanse idees geanker in 'n tradisioneel Franse raamwerk.

 

Dit was eers 'n jaghuis, maar koning Frans I het dit tussen 1519 en 1547 heeltemal laat oorbou as 'n monument van sy glorieryke heerskappy. Mense wonder dikwels of Leonardo da Vinci deel aan die ontwerp gehad het. Uit ons artikel oor Leonardo sal jy dalk onthou dat die Franse koning die groot kunstenaar in dié se later jare na sy hof genooi het.

 

Dit is bekend dat die koning vir Leonardo gevra het om planne op te trek vir 'n deftige koninklike kasteel by Romorantin, 'n streek wat van wild gewemel het. In sy planne vir dié plek het Leonardo twee nuwe, ingewikkelde soort trappe aangedui. Altwee is nou in Chambord te sien -- dit is dus heeltemal moontlik dat Leonardo met die ontwerp van Chambord gemoeid was.

 

Dié kasteel was op sy dag só 'n sensasie dat die regent van Nederland met alle mag die planne wou bekom, maar vergeefs. Koning Henry VIII van Engeland het die boustyl egter fyn afgekyk, of dalk die planne in die hande gekry, en sy eie weergawe gebou: kasteel Non Such.

 

Chambord se hoofgebou met sy 440 kamers lê in 'n reghoekige binnehof en word deur 'n grag beskerm. Dit word die donjon genoem, en is soortgelyk aan die hooftoring van die Middeleeuse Engelse kasteel.

 

Van 'n afstand lyk Chambord soos 'n prent uit 'n feëverhaal met sy torings en spitsdakke, galerye, pilare, friese (versierde horisontale stroke bo-aan mure) en kandelabers -- tereg die beroemdste kasteel aan die oewer van die Loire.

 

Banqueting House

 

   EEN van die mooiste voorbeelde van die Renaissance-argitektuur in Engeland is die beroemde Banqueting House, deel van Whitehall-paleis in Londen. Die oorspronklike Ban­queting House is in 1619 in 'n brand verwoes, en koning James I het nog in dieselfde jaar die voorste argitek Inigo Jones opdrag gegee om dit te herbou.

 

Inigo, 'n Londenaar van geboorte, het wyd in Italië gereis en die werk van die beroemde sestiende eeuse Italiaanse argitek Andrea Palladio bestudeer, op wie se idees Banqueting House gegrond is.

 

Die buitestruktuur is in 1622 voltooi. Die binnekant, wat deur iemand anders ontwerp is, is jare later eers klaargemaak.

 

Die Escoriaal

 

   TOE koning Philip II van Spanje op Sint Lourensdag, 10 Augustus 1557, die blye tyding kry dat sy troepe die Franse verslaan het, was hy so dank­baar dat hy daar en dan besluit om 'n gebou ter nagedagtenis van Sint Lourens op te rig.

 

Dit sou nie sommer so 'n gebou wees nie -- uiteindelik is dit amper 'n hele dorpie wat uit 'n klooster, kerk, paleis en kollege bestaan. Dit huisves ook koninklike kamers en is die laaste rusplek van die Spaanse konings.

 

Juan Bautista de Toledo, 'n Spaanse Renaissance-argitek wat in Italië gewerk het, begin in 1563 met die projek. Hy bou dit sowat 50 km van Madrid op 'n bergreeks bekend as die Sierra Guadarrama. Die hele kompleks is in die vorm van 'n rooster omdat Sint Lourens op 'n rooster verbrand is.

 

Koning Philip is 'n toegewyde Rooms-Katoliek en hy besluit op 'n klassieke boustyl vir die klooster en paleis. Met die dood van De Toledo neem Juan de Herrara oor. Hy verander baie aan die ontwerp, maar voltooi uiteindelik die enorme projek in 1584.

 

Die kerk is in 'n aangepaste Griekse styl gegrond op die idees van die Italiaanse argitek Bramante. Die dak is 'n monumentale koepel wat in die middel sowat 18 m hoog is, duidelik geïnspireer deur Michelangelo se ontwerp vir die Sint Pieterskerk in Rome.

 

Die buitekant is taamlik somber, maar die binnemure so asemrowend dat niks van die Italiaanse Renaissance hierby kers vashou nie. Dié koninklike kamers is die ene tapisserieë en fresko's. Koning Philip se vertrekke is rojaal in die sestiende eeuse styl versier.

 

Ook die biblioteek is enig in sy soort met sowat 50 000 boeke, baie daarvan uiters waardevolle versierde manuskripte.

 

Die Escoriaal het altesame 16 binnehowe, 86 stelle trappe, 88 fonteine, 1200 deure en 2673 vensters. Dit is werklik 'n merkwaar­dige monument van die koning wat dit laat bou het en die unieke skoonheid van die Renaissance-argitektuur.

 

____________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

____________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan