___________________________________________________________________

 

Vroeë mense en antieke beskawings (9)

 

Roemryke

Rome

 

Rome is nie in 'n dag gebou nie, lui die ou gesegde. Baie beslis nie...

___________________________________________________________________

 

ALLES het so mooi begin -- as ons die legende kan glo! Die tweelingboeties Romulus en Remus is in 'n mandjie geplaas en langs die Tiber-rivier gelos. Die mandjie het stroom af gedryf en, toe dit op die land uit­spoel, het 'n wolvin die babas gekry en grootgemaak.

 

Later het 'n skaapwagter hulle huis toe geneem en soos sy eie kinders versorg.

 

Toe hulle jong mans word, het die tweeling besluit om hul eie stad te bou. Maar hulle kon nie saamstem oor die beste plek daar­voor nie. Hulle het aan die baklei geraak en Remus is dood.

 

In 753 vC, só lui die verhaal, het Romulus 'n stad begin bou en na homself genoem -- Rome.

 

Die waarheid is nie so kleurryk nie. Die eerste mense van Rome was eenvoudige boere -- vermoedelik Latyne genoem -- wat omstreeks 1000 vC op 'n paar heuwels langs die Tiber gaan kamp opslaan het.

 

Op 'n geskikte plek het hulle 'n brug oor die rivier gebou en begin handel dryf. Dit was die begin van Rome.

 

Teen 600 vC het die Etruriërs uit die noorde gekom en beheer oorgeneem van Rome en ander dorpe in die streek. Hulle het Rome opgebou van 'n dorpie van herders en boere tot 'n bedrywige stad met groot geboue, paaie en tem­pels waar die handel floreer het.

 

Vreemd genoeg het Rome onder die Etruriërs so magtig geword dat die inwoners skaars 'n eeu later dié vreemdelinge kon verdryf en 'n republiek gestig het -- 'n staat sonder 'n koning.

 

Republikeinse Rome

 

   IN die eerste jare van die republiek was daar baie opstande. Die burgers van Rome was in twee klas­se verdeel. Daar was die patrisiërs, die ryk grondbesitters, en die plebiërs, burgers sonder regte wat lelik uit­gebuit is. In die jare 400 en 300 vC het hul­le hard gestry om gelyke regte te verwerf.

 

Die onrus het nie gekeer dat Rome vooruitgaan nie. Die stad het vriende gemaak met mededin­gers en oor Italië begin heers. Teen 275 vC was die grootste deel van die Italiaanse skiereiland on­der Romeinse beheer.

 

Op soek na nuwe handelsbande het Rome ál verder uitgebrei en uiteindelik te staan gekom voor die groot magte van daardie tyd. Een van hulle, Carthago aan die kus van Noord-Afrika, was 'n ryk staat met 'n reuse vloot en baie kolonies.

 

In die drie Puniese oorloë het Rome en Carthago dit uitgespook om die heerskappy oor die Middel­landse See. Teen die einde van die derde oorlog, waarin Carthago vernietig is, het Rome ook Spanje en Afrika in sy mag gehad.

 

Teen 140 vC is Griekeland en Macedonië ook ingeneem, en 'n paar jaar later het koning Attalus van Pergamum gesterf en sy koninkryk aan sy bondgenoot, Rome, bemaak.

 

Oor die Rubicon

 

   AL dié welslae het ook probleme geskep. Belasting, slawe en buit het ingestroom uit die verowerde lande, plantasies het gro­ter geword en die kleinboere moes padgee. Die rykes het ryker ge­word en die armes armer.

 

Die mense het opstandig geraak en burgeroorloë het uitgebreek.

 

In die jare 60 vC het Rome weer oorsee uitgebrei. Pompejus, 'n Romeinse generaal, het Oos-Turkye, Sirië en Palestina binnegeval.

 

Nog 'n Romeinse leier, Julius Caesar, het Gallië ingepalm.

 

Pompejus en die Romeinse se­naat was lugtig vir Caesar en het geëis dat hy sy mag prysgee. Maar in 49 vC het hy met sy soldate die Rubicon-rivier, die suidelike grens van Gallië, oorgesteek. Dit was teen die wet, wat bepaal het dat elke Romeinse goewerneur in sy streek moes bly.

 

Onmiddellik het Pompejus pro­beer terugslaan, maar kort voor lank het Caesar hom oorwin en teen 45 vC was hy in beheer van Rome en kon hy die vrede her­stel. Maar 'n groepie edelmanne was bang hy sou homself koning maak en hulle het Caesar met messe doodgesteek.

 

Imperiale Rome

 

   NÁ Caesar se dood het die een burgeroorlog op die ander gevolg, totdat sy aangenome seun, Octavianus, saam met die offisier Marcus Antonius die vyande van Caesar verslaan het.

 

Nou het dié twee weer gespook om beheer van Rome. Antonius het gaan hulp soek by koningin Cleopatra van Egipte, op haar ver­lief geraak en met haar getrou. Maar selfs saam kon die twee nie Octavianus beteuel nie en in 31 vC is hulle verslaan. Die volgende jaar het Octavianus ook Egipte verower.

 

Nou was Octavianus die onbe­twiste heerser van Rome. Hy het homself Augustus genoem -- dit beteken verhewe -- en later die eerste Romeinse keiser geword. Daar was steeds 'n senaat, konsuls en tribunes, maar die oppermag was syne.

 

Dit was die begin van byna 200 jaar van vrede waarin die keisers mekaar vinnig opgevolg het. Dié tyd word die Pax Romana genoem -- "die vrede van Rome".

 

Die orde in die weermag en re­gering is herstel en die verdedi­ging van die Romeinse Ryk is ver­sterk. Die mense van die Romein­se Ryk was versprei regom die Middellandse See, deur Europa, Afrika en die Midde-Ooste, maar hulle is almal deur Rome beskerm.

 

Dit het hulle kans gegee om te vergeet van opstand en vooruit te strewe. Hulle het in grond belê.

 

Plase is ontwikkel en dorpe en stede is gebou. Daar was nuwe paaie en beter kommunikasie.

 

Die handel het gebloei en die kuns en letterkunde het 'n hoogte­punt bereik in die sogenaamde eeu van Augustus.

 

Val van die Ryk

 

   VAN keiser Aurelius se tyd (161 nC) en veral in die jare 200 nC is die Romeine knaend aangeval deur die barbare -- men­se soos die Gote, Vandale en Hun­ne, wat buite die Ryk gewoon het.

 

Romeinse leërs het hul eie leiers tot keisers verklaar. Dit het die Ryk verswak en tot sy ondergang gelei.

 

In 306 het Konstantyn die kei­ser van Rome se westelike provinsies geword. Anders as Diocletianus voor hom, wat die Christene vervolg het, het Konstantyn besef dat die Christendom met sy baie vol­gelinge die Ryk kon red. In 313 het hy hulle vryheid van geloof gegee.

 

In 330 het Konstantyn besluit Rome met sy heidense gelowe is nie 'n goeie hoofstad vir 'n Christelike Ryk nie en het hy sy hoofkwartier verskuif na die ou Griekse handelstad Bisantium. Eers wou hy dit Nuwe Rome noem, maar die stad was gou bekend as Konstantinopel.

 

Die mense wat hom soontoe ge­volg het, het 'n skatryk stad opgebou wat dekades en eeue lank -- 'n volle 1100 jaar -- die welvarende Bisantynse Ryk gevorm het.

 

In die jare 400 is die Romeinse Ryk uit die weste aangeval deur Germaanse stamhoofde wat die grond in verskeie ryke verdeel het. Die laaste heerser, Augustulus, is in 476 uitgeskop. Dit was die einde van die grootste ryk van die mense van die antieke tyd.

 

__________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

__________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan