__________________________________________________________________
Ag, mens
-- kyk die
ape!
Al dra 'n aap 'n goue ring, hy is en bly 'n lelike
ding, lui die spreekwoord. Lelik, ja, maar ook so aanskoulik. Veral die groot
ape wat soms vir ons so menslik kan lyk!
_________________________________________________________________
ORANG-OETANG (Borneo en Sumatra)
• DIE woord
orang-oetang beteken ''man van die bos'' in Maleis, stellig omdat hierdie
nagmerrie maklik vir 'n menslike gedrog aangesien kan word! Die volwasse
mannetjie staan omtrent 1,4 meter in sy harige ''sokkies'' en weeg sowat 70 kg.
Hy is twee keer so groot soos die wyfie en het 'n lugsak wat van sy keel
afhang. Dié word gebruik om 'n reeks kreungeluide te maak wat 'n mens tot 'n
kilometer ver kan hoor.
Die mannetjie en wyfie het altwee rooibruin hare wat
weelderig op die arms en dy groei. Hulle lewe feitlik deurentyd in die bome.
Met uiters lang arms van sowat twee meter swaai hulle van tak tot tak, maar hul
bene is kort. Orang-oetangs (Pongo pygmaeus) is vegetariërs wat blare en
vrugte, veral vye, vreet. Hul voortbestaan in die bosse van Borneo en Sumatra
word ernstig bedreig deur die mens se verwoesting van hul habitat.
GORILLA (Midde-Afrika)
• DIE
gorilla (Gorilla gorilla) is nie net die sterkste van die sogenaamde
mensape nie, maar ook massief van lyf.
'n Mannetjie kan tot 1,6 lank word en 'n ongehoorde 180 kg weeg. Die
wyfie is sowat 30 cm korter en weeg die helfte minder.
Maar al lyk die gorilla na so 'n verskrikking, is hy
eintlik bra skugter en selfs lieftallig. Alle gorillas slaan wel met hul vuiste
op die bors -- en by die mannetjies kan dit 'n magsvertoon wees om indringers
te intimideer -- maar as jy
voor 'n aanstormende een bly staan, só word vertel, sal hy jou selde seermaak.
Moet net nie voet in die wind slaan nie -- dan kan hy jou dalk agternasit en
doodmaak.
Gorillas hou gewoonlik in troppe van so vyf tot
vyftien. 'n Tipiese trop bestaan uit 'n leier, een of twee subdominante
mannetjies, verskeie volwasse wyfies en die jongspan. Die meeste jong
mannetjies word uit die trop verdryf wanneer hulle volwasse raak. Hulle kan
mannetjiestroppe vorm of hulself losweg by ander troppe voeg. 'n Leier wat deur
'n uitdager oorwin word, lei daarna 'n eenloper-lewe.
Die wyfies is omtrent nege maande lank dragtig en kry
gewoonlik een kleintjie, maar ook af en toe 'n tweeling. Die soogtyd is sowat
'n jaar. Op elf- of twaalfjarige ouderdom raak die jonges volwasse en die
maksimum-lewensduur is sowat vyftig jaar. Die kleintjies ry bedags op hul ma's
se rûe rond terwyl dié saam met die res van die trop vetplante, bessies en
blare soek om te vreet.
Elke nag maak die trop 'n tydelike kamp, en die
wyfies en jonges sal soms op platforms in die bome slaap wat van takkies en
blare saamgeflans is, terwyl die ouer mannetjies op die gras daaronder rus.
SJIMPANSEE (Midde-Afrika)
• DIE
sjimpansees sal hulle aan allerhande dinge vergryp. Benewens boombas, vreet die
spesie ook nog sowat 200 soorte blare en vrugte, asook termiete, miere,
heuning, voëleiers, voëltjies en soogdiertjies. Hulle is dus toegerus om sowel
in die bome as op die grond te lewe.
Hul voete is duidelik beter gevorm om op plat aarde
te loop as dié van die orang-oetangs -- die sole is breër en die tone korter.
Hulle bring nietemin die meeste van hul tyd in of naby bome deur en vermy
direkte sonlig. Die volwassenes rig elke nag vir hulle 'n slaapplek in 'n boom
in.
Die mannetjie van die gewone sjimpansee staan 1 tot
1,7 meter hoog wanneer hy regop is (daar is ook nog die pigmee-sjimpansee, wat
ondanks sy naam net so ietwat kleiner is). Wyfies is ook effens kleiner. Die
gewone sjimpansee word as Pan troglodytes geklassifiseer en die
pigmee-sjimpansee as Pan paniscus.
Wyfie-sjimpansees
is meer as sewe maande dragtig en kry daarna een kleintjie, selde 'n
tweeling. Die kleintjie word eers gespeen wanneer hy sowat vier jaar oud is,
maar hy kan dan steeds aan sy ma se spreekwoordelike rokspante bly kleef totdat
hy tien is. Trouens, die telge kan soms 'n lewenslange band met hul ma's vorm. In
die vrye natuur kan sjimpansees tot vyftig jaar oud word.
Al het hy 'n gesig wat net 'n ma kan liefhê, vergoed
sy jolige geaardheid vir hierdie tekortkoming. Tog is die sjimpansee nie rêrig
'n partytjiedier nie. Hy en sy maats vorm los georganiseerde troppe van twee
tot tagtig enkelinge op taamlik groot weigebiede. En buiten die verhouding
tussen ma's en hul kleintjies, is onderlinge verbintenisse bra kortstondig. Die
wyfie sal met verskillende mannetjies paar.
Kleiner groepe kan van die trop afstig, en 'n wyfie
sal haar soms by 'n ander trop aansluit -- iets wat die mannetjies egter nooit
sal doen nie. Sjimpansees werk tog wel saam as hulle jag en deel hul kos ewe
bereidwillig met hul tropgenote.
___________________________________________________
Terug na
inhoudsblad -- klik hier
___________________________________________________
Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan