..Kort begrip..

 

Op hierdie bladsy:

AFRIKA-RENAISSANCE,

ALEXANDER DIE GROTE,

ALLIANSIES (Statebond, NAVO, Europese Unie)

AMERIKAANSE VASTELANDE,

ARA,

ARGITEKTUUR

__________________________________________________________________

 

AFRIKA-RENAISSANCE

 

DIE Afrika-renaissance is 'n visie. Dit is vir die ontwaking van Afrika in sy geheel uit die donkerte van armoede en die onderontwikkeldheid van baie eeue -- sodat die vasteland as 'n florerende bond van state op langelaas sy plek sal kan inneem in die galery van die wêreld se voorspoedige ekonomiese en maatskaplike magsblokke.

 

Dit is ook die groot droom van Suid-Afrika se pres. Thabo Mbeki. Op verskeie besoeke aan die buiteland het hy reeds sy siening vir Afrika aan die wêreld verkondig. Pres. Mbeki was ook 'n voorvegter in die stigting van NEPAD (New Partnership for Africa's Development), 'n ambisieuse Afrika-inisiatief waartoe op 23 Oktober 2001 ooreengekom is in Abuja, Nigerië.

 

Kenners onderskei sekere sleutelaspekte vir 'n Afrika-renaissance. Dit sal byvoorbeeld nodig wees om te verseker:

   dat Afrika 'n toonbeeld word van stabiele en verantwoordelike demokrasieë waarin vryhede gewaarborg, onbillike ongelykhede uitgewis en die gesag van die howe ondubbelsinnig erken word;

   dat wetenskaplike navorsing, onderwys en mediese dienste met alles tot ons beskikking bevorder word;

   dat 'n gesonde leefwyse en sporte aangemoedig  word;

   dat die klimaat geskep word waarin entreneurskappe kan gedy;

   dat vrye ondernemings ondersteun word om tot hul hoogste potensiaal te vorder;

   dat die kunste bevorder word;

   dat die vryheid van die pers gewaarborg word;

   dat besef sal word dat Afrika nie in isolasie kan bestaan nie en daar ook uitgereik moet word na die res van die wêreld;

   dat die waarde van toerisme besef word;

   dat daar in die groot diversiteit van Afrika oral respek sal wees vir mekaar se godsdienste, geestesgoedere, kulture en kulturele erfenisse;

   dat almal sal saamstaan om die omgewing en ook ons natuurkundige erfenisse te bewaar.

__________________________________________________________________

 

ALEXANDER DIE GROTE

 

ALEXANDER was die seun van Philippus II, die koning van Macedonië. Voordat hy dertig jaar oud was, het hy reeds die meeste van die lande verower wat toe aan die mens bekend was. Dit is waarom hy Magno genoem is, wat ''groot'' beteken.

 

Toe Alexander in 336 vC koning word, was Macedonië 'n klein koninkrykie. Alexander het Macedonië verlaat om die Persiese ryk van Darius III te verower. Hy het die stad Alexandrië in Egipte gevestig en is tot farao verklaar. Toe is hy ooswaarts. Hy het Mesopotamië verower en Susa, Persepolis, Ecbatana en Babilon beset. Alexander het selfs tot so ver as die Indusvallei beweeg.

 

Alexander in 'n neutedop:

356 vC: Gebore as seun van Philippus II en Olimpiade.

338 vC: Veg by Chaeronea.

336 vC: Bestyg troon ná sy pa se dood.

335 vC: Onderdruk rebellies, verwoes die stad Thebe.

334 vC: Oorwin Darius III.

333 vC: Oorwin die Perse in Issus.

331 vC: Oorwin Darius en beset Babilon en Susa.

327 vC: Bereik die Indusvallei.

326 vC: Verhinder die leër van koning Porus.

323 vC: Sterf aan  koors op 'n jeugdige 33.

 

Daar is vertel dat wie ook al 'n sekere knoop (die sogenaamde Gordiaanse knoop) sou kon losmaak, oor die hele Asië sou regeer. Alexander sou dit met sy swaard deurgekap het.

 

Alexander se leërs het digby 20 000 km afgelê. Die Griekse taal en beskawing het afgeleë bevolkings bereik en met die Oosterse kultuur vermeng.

__________________________________________________________________

 

ALLIANSIES

 

STATEBOND: Die Statebond is 'n internasionale organisasie van state wat geskiedkundige bande met Brittanje het. Die lidstate aan die einde van 2003 was: Brittanje, Antigua & Barbuda, Australië, die Bahama-eilande, Bangladesj, Barbados, Belize, Botswana, Broenei, Ciprus, Dominica, Fidji, Gambië, Ghana, Grenada, Guyana, Indië, Jamaika, Kameroen, Kanada, Kenia, Kiribati, Lesotho, Malawi, Maldive, Maleisië, Malta, Mauritius, Mosambiek, Namibië, Nauru, Nieu-Seeland, Nigerië, Pakistan (tans geskors), Papoea Nieu-Guinee, St Kitts & Nevis, St Lucia, St Vincent & die Grenadine, die Salomons-eilande, Samoa, die Seychelle, Sierra Leone, Singapoer, Sri Lanka, Suid-Afrika, Swaziland, Tanzanië, Tonga, Trinidad & Tobago, Tuvalu, Uganda, Vanuatu, Zambië en Zimbabwe (tans geskors).

 

NAVO: Die Noord-Atlantiese Verdragsorganisasie (NAVO), in Engels die North Atlantic Treaty Organization (NATO), is, soos die naam aandui, 'n verdedigingsalliansie tussen state in die Noord-Atlantiese streek. Dit is op 4 April 1949 in die lewe geroep in 'n klimaat van spanning wat deur die klaarblyklike ekspansiedrange van die voormalige Sowjet-Unie geskep is. Die oorspronklike ondertekenaars was Amerika, Brittanje, België, Denemarke, Frankryk, Ysland, Italië, Kanada, Luxemburg, Nederland, Noorweë en Portugal. In 1952 is Griekeland en Turkye tot die alliansie toegelaat, in 1955 Wes-Duitsland en in 1982 Spanje. Die verenigde Duitsland het in 1990 die plek van Wes-Duitsland ingeneem. In 1999 het Hongarye, Pole en die Tsjeggiese Republiek hulle by NATO aangesluit as die eerste gewese Kommunistiese lande van die ou Sowjet-blok wat tot dié stap oorgegaan het. Bulgarye, Estland, Letland, Litaue, Roemenië, Slowakye en Slovenië word in 2004 volle lede. Die lidstate van die ou Sowjet-blok het vroeër hul eie alliansie gehad, die sogenaamde Warschau-verdrag, wat as 'n regstreekse teenvoeter vir NAVO gedien het. Ontleders sê egter dat die Warschau-verdrag geen werklike militêre verdrag was nie, maar dat dit deur die Sowjet-Unie as 'n instrument gebruik is om sy satellietstate te oorheers.

 

EUROPESE UNIE: Die Europese Unie is in 1993 in die lewe geroep deur die twaalf lande wat tot die Europese Gemeenskap behoort het. Die jaar daarop het Oostenryk, Finland en Swede hulle ook by die Unie aangesluit om die getal lidlande op vyftien te staan gebring. Die vyftien is België, Brittanje, Denemarke, Duitsland, Finland, Frankryk, Griekeland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenryk, Portugal, Spanje en Swede. Aan die einde van 2002 het die Europese Unie ingestem om tot 25 lidlande uit te brei met Ciprus, Estland, Hongarye, Letland, Litaue, Malta, Pole, Slovenië, Slowakye en die Tseggiese Republiek wat na verwagting teen 2004 volle lede sal word. Daar word gehoop dat Roemenië en Bulgarye in 2007 gereed sal wees om aan te sluit.

__________________________________________________________________

 

AMERIKAANSE VASTELANDE

 

DIE Amerikas bestaan uit twee afsonderlike landmassas -- Noord- en Suid-Amerika. Hierdie twee landmassas word deur 'n smal landstrook verbind wat, saam met die Antille-eilande, Sentraal-Amerika vorm.

 

Noord-Amerika -- Dit bestaan uit Kanada, Mexiko en die supermoondmoondheid die Verenigde State van Amerika. Volgens ramings vir Julie 2003 het Kanada meer as 32 miljoen inwoners, Mexiko byna 105 miljoen en die VSA meer as 290 miljoen gehad. Kanada en die Verenigde State het  tegnologies ontwikkelde moderne ekonomieë. Hoewel Mexiko tegnologies minder ontwikkel as Kanada en die VSA is, bevat dit van die wêreld se grootste neerslae van petroleum en aardgas.

 

Sentraal-Amerika -- Hierdie streek bevat al die lande suid van Mexiko tot by Panama, asook die naburige Antille-eilande. Dominica, St. Lucia, Antigua en Barbuda, Barbados, St. Vicent en die Grenadine, Granada, en St. Kitts en Nevis is almal in Sentraal-Amerika. Die Panamakanaal, wat in 1914 voltooi is, verbind die Atlantiese Oseaan en die Stille Oseaan. Die streek het volgens ’n raming kort voor die jongste eeuwisseling sowat 28,4 miljoen mense gehad.

 

Suid-Amerika -- Dit bestaan uit tien Latynse lande, te wete Argentinië, Bolivia, Brasilië, Chili, Colombia, Ecuador, Paraguay, Peru, Uruguay en Venezuela, asook Guyana (voorheen afhanklik van Brittanje), Suriname (voorheen afhanklik van Nederland) en Frans-Guiana ('n oorsese department van Frankryk). Teen die jongste eeuwisseling het Suid-Amerika meer as 300 miljoen inwoners gehad. Hoewel hierdie vasteland sowat twaalf persent van die totale landmassa van die wêreld beslaan, huisves dit minder as ses persent van die wêreldbevolking.

__________________________________________________________________

 

ARA

 

DIE ara, sê die woordeboek, is '''n kleurryke en spoggerige Suid-Amerikaanse papegaai'' -- en blokraaisel-entoesiaste sal kan getuig hoe dikwels hulle met dié woord te doen het. Daar's immers min drieletter-kombinasies in Afrikaans met 'n ''a'' sowel voor as agter! Maar hoe lyk die aras, daardie flambojante siervoëls, rêrig? En hoe veilig is hul hougebied in die tropiese woude van die Amasone?

 

As 'n mens 'n ara van naderby bekyk, besef jy dat sy fleurigheid nie verniet so besing word nie. Die tragiese is dat hul idilliese wêreld, en dus hul getalle, ál kleiner word. Die Amasone-woud word onrusbarend vinnig deur die mens ontbos -- in 'n tempo van 'n gebied so groot soos omtrent twee rugbyvelde per minuut, het iemand al op 'n keer bereken!

 

Daar is verskillende ara-spesies en al die groot papegaaie is beskermde voëls. Maar, behalwe dat hul natuurlike hougebied vinnig aan die krimp is, is daar boonop die probleem van onwettige handel. Meer as 600 000 papegaaie van alle soorte is volgens een bron 'n tyd gelede jaarliks wêreldwyd verkoop.

 

Dié voëls het een besonderse eienaardigheid -- hulle vreet klei om hul mae te pantser teen die gifstowwe in die tropiese vrugte wat hulle verorber. Maar wanneer hulle vlieg, is dit 'n formasie van kleur in die lug. Elke pappa-gaai het sy mamma-gaai.

__________________________________________________________________

 

ARGITEKTUUR

 

ARGITEKTUUR is die kuns en wetenskap van ontwerp en die konstruksie van geboue en ander strukture. Argitekte word geïnspireer deur estetiese standaarde asook deur goed gebalanseerde verhoudings. Hulle moet egter ook strukturele en funksionele tegnieke toepas.

 

Klassieke argitektuur: Die Parthenon is 'n marmertempel wat tussen 447 en 438 vC op die Akropolis, 'n hoë heuwelrots in Athene, Griekeland, gebou is. Dit is in die Doriese styl ontwerp met agt pilare voor en agter en sewentien pilare aan weerskante. Die Parthenon is opgedra aan Athena, die beskermgodin van Athene.

 

Die Romeine het op 'n vernuftige manier artistieke inspirasie en funksionaliteit gekombineer in die konstruksie van paleise, amfiteaters, akwadukte (waterleidings) en brûe.

 

Romaanse en Gotiese style:  Die Romaanse styl is tussen die elfde en twaalfde eeu ontwikkel. Strenge eenvoud kenmerk hierdie argitektoniese styl. Die Gotiese styl het aan die einde van die twaalfde eeu vorm aangeneem en tot die sestiende eeu regoor Europa versprei.

 

Moderne argitektuur: In die begin van die twintigste eeu is die agitektuur grootliks deur die tegnologie beïnvloed. Nuwe boustowwe soos yster, staal, glas en gewapende beton is gebruik. Eenvoudige en funksionele style is in die argitektuur opgeneem om die meeste waarde uit beperkte beskikbare ruimtes te kry.

 

Tussen 1887 en 1889 het die Franse argitek G.A. Eiffel die 300 m hoë Eiffeltoring, wat geheel en al uit staal bestaan, vir die Paryse tentoonstelling gebou. Vandag word hemelhoë wolkekrabbers in die stadskerne van groot stede gebou om die beperkte beskikbare ruimtes ten beste te benut.

 

Godsdiens en argitektuur: Christelike katedrale, Boeddhistiese pagodes, Islamitiese moskees en Tibetaanse kloosters -- elke godsdiens het sy eie argitektoniese styl wat kenmerkend is van sy aanbiddingsplekke, waar sy mense saamkom om te bid, en sy kloosters, waar monnike en priesters woon.

 

___________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

___________________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan