___________________________________________________________________
Louis Braille
-- uitvinder van die skrif vir blindes
Braille
is ’n skrif van verhewe puntjies op papier -- die wêreld se beroemdste
lees- en skryfhulp vir blindes. Tog het die uitvinder, die blinde Fransman
Louis Braille, in sy eie lewe nooit die triomf van sy uitvindsel ervaar nie.
Die base van die instituut vir blindes waar hy gewerk het, kon maar net nie
Louis
Braille
___________________________________________________________________
DIE
jong, blonde seuntjie met die blou oë sit op ’n bank in sy pa se werkplek.
Hy kyk hoe sy pa, ’n saal en tuiemaker, die laaste afrondingswerk aan ’n
tuig doen.
Dan
daag ’n klant met sy perd op. Pa Simon-Rene Braille neem die tuig buitentoe.
Klein
Louis -- ’n Fransmannetjie wat saam met sy gesin in Coupvray, naby Parys,
woon -- staar met groot oë na die gereedskap wat op die bank lê. Hy is
skaars drie jaar oud, maar hy weet presies wátter werktuig wáárvoor gebruik
word. Sy pa het hom keer op keer streng belet om aan die gereedskap te vat,
maar een skerp werktuig, wat ’n els genoem word, is vir hom
eenvoudig onweerstaanbaar.
Hy
tel dit op en probeer daarmee ’n gaatjie in ’n strook leer druk. Maar die
leer is te taai vir sy klein handjies. Die els gly. Dit deurboor die kind se
linkeroog
Louis
Braille gil van die pyn. Sy gesin storm die werkwinkel binne, maar daar is
bloedmin wat hulle kan doen, want in hierdie tyd en dae -- die jaar 1812 -- is
daar nog nie so iets soos antiseptiese middels en antibiotika nie. Op die koop
toe wantrou Simon-Rene gewone dokters, en hy neem dus die kind na die
plaaslike bossiedokter sodat sy oog uitgewas kan word.
Maar
die oog raak ontsteek. Mettertyd versprei die infeksie ook na die regteroog.
Teen die tyd dat Louis Braille vyf is, is hy heeltemal blind.
Die
seuntjie se hele wêreldjie is onderstebo. En benewens die tragedie dat hy nou
voel-voel en al luisterende moet probeer om sy pad te vind, is die
omstandighede in Europa van so ’n aard dat dit sy ewige nag selfs eensamer
maak.
In
1812 het Napoleon I Rusland binnegeval en toe die aftog geblaas. Aangemoedig
deur die feit dat hul vyand moes terugval, val die Russiese troepe op hul
beurt Frankryk binne en beset Coupvray in 1814. Die inwoners van die dorpie
moet noodgedwonge hul gevangenemers kos en huisvesting gee.
Dit
word ’n verbysterende ervaring vir klein Louis, wat die ruwe soldate nie kan
sien of verstaan nie. Vir hulle is die kind niks meer as ’n blinde
vertraagde nie, en hulle stoot hom rond en spot met hom, sodat hy vervaard in
sy dop kruip.
Normaalweg
sou ’n kind soos Louis se lewe in sy tyd maar droewig verloop het. Dog die
liefdevolle en onderskragende Braille-gesin probeer gereeld die seuntjie se
verstand stimuleer. Daar word vertel dat Louis se pa figuurtjies uit leer
gesny het wat hy dan moes uitken deur daaraan te raak. Die pa het glo ook die
kind se naam op ’n houtbord vasgespyker sodat hy die letters kon voel.
In
1815 besoek ’n priester die gesin en kom agter dat Louis hoogs intelligent
is. Hy bied aan om vir hom skool te hou. Met behulp van ’n kierie leer
die seun gou hoe om self na die priester se huis te loop, waar hy as leerling
groot belofte toon.
In
die volgende jaar kry Coupvray sy eie skool. Gestremde kinders is wel nie
destyds in gewone skole toegelaat nie, maar die priester oorreed tog die
skoolhoof om ’n uitsondering te maak. Louis, bekend en gewild by die ander
kinders van Coupvray, is in sy element.
Hoewel
hy nie kan lees nie en slegs moet onthou wat hy hoor, is sy geheue so
uitsonderlik dat hy gewoonlik eerste in sy klas eindig.
Teen
die einde van 1818 oorreed die priester en skoolhoof vir Simon-Rene om Louis
na die Nasionale Instituut vir Blinde Jeugdiges te stuur. Vroeg in 1819, op
slegs tienjarige leeftyd, vat Louis dus die pad Parys toe.
Die
instituut is in die laat 1700's deur Valentin Hauy gestig, wat ’n stelsel
uitgevind het om blindes met behulp van groot reliëfletters in hout te laat
lees en skryf.
Dié
soort lesery -- een letter per keer -- is egter uiters tydrowend, want teen
die tyd dat die leerlinge aan die einde van ’n sin kom, vergeet hulle
gereeld hoe die sin begin het. Gevolglik word die leerlinge by die instituut
meestal mondelings onderrig.
Louis
is ’n goeie leerling. Hy blink uit in wiskunde, wetenskap, grammatika en
opstelle, en hy raak ook heel vaardig met die klavier, orrel en viool.
Nie
lank nadat Louis by die instituut begin studeer nie, kom ’n Franse
artillerie-offisier genaamd Charles Barbier vorendag met die sogenaamde
''nagskrif'', waarvolgens hy snags vir soldate boodskappe kan stuur. Volgens
sy stelsel word verskillende kombinasies van tot twaalf kolletjies en strepies
in karton gesteek om die verskillende letters van die alfabet voor te stel.
Louis
dink hard oor die stelsel. Hy besef dat dit groot potensiaal het, al is dit
ingewikkeld. In die jare daama eksperimenteer hy gedurig in sy vrye tyd met
verskillende permutasies.
Teen
1824 het hy die nou beroemde braille-stelsel ontwerp gehad. Hiervolgens word
elke letter van die alfabet voorgestel deur ’n eie kombinasie van klein
verhewe puntjies op papier en ander stowwe. Só kan ’n blinde persoon dan
lees deur te voel. Elke kombinasie van puntjies is gerangskik in ’n regop
reghoek met ses moontlike puntposisies. Dit word ’n braille-sel genoem.
Van
die 63 moontlike kombinasies is sekeres ook aan woorde met ’n hoë
gebruiksfrekwensie toegeken (bv. "en" en "maar"), asook
aan letterkombinasies wat sekere spesifieke klanke voorstel. Louis het ook aan
’n stelsel vir wiskunde en musiek gewerk.
In
1828 word Louis ’n dosent by die instituut, en die volgende jaar publiseer
hy sy alfabet. Hoewel die leerlinge en ander leerkragte by die instituut met
lof van sy stelsel praat, weier die owerheid (wat uit mense bestaan wat self
nie blind is nie) om dit te aanvaar en volhard hulle met lomp stelsels soos dié
van Hauy.
Wat
meer sê, hulle is so gekant teen iets wat deur ’n blinde uitgevind is dat
hulle die gebruik daarvan in die skool verbied en in 1840 selfs die hoof in
die pad steek toe hulle agterkom dat hy verskeie studieboeke in braille in sy
besit het.
Louis
is verpletter; hy weet immers hoe nuttig sy alfabet is.
Reeds
in 1826 word Louis siek weens tuberkulose -- ongetwyfeld weens die koue, klam
mure van die instituut -- en hy raak ál sieker namate die jare aanstap.
In
1851, toe dit duidelik raak dat hy nie meer lank kan lewe nie, vra sekere
kollegas die Franse regering in ’n versoekskrif om die braille-stelsel
amptelik te erken. Hulle vra ook dat Louis met die Legioen van Eer vereer word
vir dit wat hy vir die blindes gedoen het.
Die
Franse regering ignoreer die petisie. Louis sterf vroeg Januarie die volgende
jaar. In Junie 1852, ses maande ná sy dood, word uiteindelik toestemming
gegee dat sy stelsel in die instituut gebruik mag word.
Buite
die instituut bly Braille se uitvindsel agttien jaar lank onbekend, totdat
’n blinde Engelse dokter, ene dr. Armitage, daarvan te hore kom en ’n
uitgewery in Londen in die lewe roep om boeke in braille te druk.
Brailleskrif
wen gou veld. Vandag word dit in lande oor die hele wêreld heen gebruik.
•
• •
•
BLINDES
kon aanvanklik slegs braille lees, maar ’n metode is later ontwikkel om
hulle ook braille te laat skryf. Daarvoor word ’n toestel gebruik bestaande
uit twee metaalplate wat met ’n skarnier verbind is sodat ’n vel papier
daartussen geplaas kan word.
Die
boonste van die twee metaalplate, die gidsplaat, het venstertjies so groot
soos die braille-selle. Onder elkeen van dié, in die onderste plaat, is ses
klein gaatjies in die braille-patroon. ’n Stif word gebruik om die papier
teen die gaatjies te druk en sodoende die verhewe puntjies te vorm.
lemand
wat braille skryf, skryf van regs na links. Wanneer die vel papier omgedraai
word, wys die puntjies boontoe en word dit van links na regs gelees.
Hierdie
manier van skryf het later tot die uitvinding van tikmasjiene vir blindes
gelei. Vandag kan braille in rekenaars ingetik en deur braille-drukkers
uitgedruk word.
__________________________________________________
Terug
na inhoudsblad -- klik hier
__________________________________________________
Ons
Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan