Holtediere 1(a): Koraal Koninkryk van die
KORAAL ... die blote woord tower eksotiese beelde by 'n mens op. Van wit
strande en wuiwende palms langs helderblou waters, met wondermooi
koraalriwwe in al die kleure van 'n blomtuin. Dalk dink jy aan die Groot Koraalrif
aan die noordooskus van Australië,
sowat 2 300 km lank
en die grootste aaneenlopende koraalmassa ter węreld. Of aan die lang,
smal eilande van die Karibiese See, waar koraaldiertjies eweneens hul
belangrike bydrae gelewer het. Of aan Mauritius, vir ons 'n bekende
koraalparadys. Maar dis selde dat mense die see aan
die Suid-Afrikaanse kus met koraal verbind. En tog is korale 'n ewe
belangrike deel van ons see-ekologie as wat hulle in die tropiese oseane
is. Die rede hoekom ons nie groot
koraalriwwe in ons see het nie, is dat die korale wat riwwe bou warm
water en vlak seë nodig het om te lewe. Koraalriwwe kom net in die
strook noord en suid van die ewenaar voor. Maar alleenlewende korale kan ruwer toestande
weerstaan en kom ewe goed reg in ons eie oseane as oral elders ter węreld. Hoe word korale gegroepeer? •
KORALE behoort tot die groot phylum Coelenterata of
holtediere. Die holtediere word in drie hoofklasse ingedeel, naamlik die
anthozoa, bv. korale en see-anemome; die hydrozoa, bv.
hydra; en die scyphozoa, wat die jellievisse insluit. Die holtediere word só genoem vanweë
die hol plek binne-in die liggaam wat as spyskanaal dien en
terselfdertyd ook die liggaamsholte voorstel. By al die ander hoër
diere is die spyskanaal afgesonder van die liggaamsholte. Die meeste soorte is alkant selfkant,
d.w.s. hul voorkant, agterkant, linkerkant en regterkant is almal
dieselfde as 'n mens die liggaam in die lengte deursny. Dierkundiges
bestempel hulle as "radiaal simmetries". Wat is koraal? •
KORALE is klein vleisvretende poliepe. Hulle het 'n sagte liggaam
wat uit twee sel-lae bestaan met 'n jellie-agtige laag tussenin. Die liggaam
word inwendig verdeel deur wande wat mesenteriums genoem word. Soos by
alle holtediere is daar by die een ent van die liggaam 'n aantal
tentakels wat die opening na die liggaam omring. Daar is twee hoofsoorte korale: hard
en sag. Harde korale skei kalksteen af, wat 'n harde, steenagtige
geraamte-kelk om die sagte liggaam vorm. Hulle het gewoonlik ses
tentakels, of tentakels in veelvoude van ses. Die meeste harde korale
woon in kolonies. Sagte korale vorm nie 'n harde kalkgeraamte nie. Pleks
daarvan het baie van hulle klein kalksteen-struktuurtjies wat skleriete
genoem word in hul weefsels, wat steun aan die liggaam bied, maar dit
ook steeds sag en buigbaar laat bly. Sagte korale het dikwels tentakels.
Hulle leef sowel in kolonies as enkel. Hoe poliepe vreet
• DIE tropiese waters is gewoonlik arm aan voedingstowwe.
Tog sal elkeen wat al by koraalriwwe geduik het, kan getuig van die
oorvloed en ryke verskeidenheid van korale, om nie eens van die menigte
ander diere te praat wat daar lewe nie. Die magiese verklaring vir hierdie
skynbare teenstrydigheid lę in die merkwaardige simbiotiese saambestaan
van die korale en miljoene enkelsellige plante wat zooxanthellae
genoem word en binne-in die weefsels van rifbouer-poliepe leef. Soos enige ander groen plant gebruik
die zooxanthellae die energie van sonlig om suurstof en
koolhidrate deur middel van fotosintese te vervaardig. Die koraal benut
nie slegs die suurstof wat in die selle gemaak word nie, maar 'n groot
deel van die koolhidrate word allig ook gebruik. Poliepe vreet 'n verskeidenheid van
kosse, van mikroskopiese klein soöplankton (die
"stapelvoedsel" van harde korale) tot groter diere soos
garnale en vissies. Omdat harde korale soöplankton vreet, wat snags
volop is, is hulle nagtelike vreters. Sagte korale vreet bedags. 'n Poliep wat aan die vreet is, is
baie verskillend van een wat dit nie doen nie. Wanneer hy nie vreet nie,
of gesteur word, trek die diertjie sy tentakels in sy beskermende
kalksteen-kelk in. Vir die ongeoefende oog kan 'n kolonie van rustende
poliepe na niks meer as 'n blote stuk rots lyk nie. Wanneer hulle egter reg is vir die
ete, pomp hulle hulself vol water en sprei hul tentakels uit. Weggesteek
in hul tingerige arms is gifpyltjies genaamd nematosiste, wat diertjies
wat daarmee in aanraking kom buite aksie kan stel. Sodra 'n prooidier gevang is, word
dit deur die tentakels na die poliep se mond oorgedra, van waar dit na
die maag gaan om verteer te word. Hoe poliepe aanwas
•
KORALE begin die lewe as bevrugte eiers. Dan volg 'n
larwestadium, waarna die poliep sy verskyning maak. Die mesenteriums van
hierdie poliepe bevat seksselle, wat sowel eiers as sperma produseer. By
sekere spesies bly die eiers aan die mesenteriums geheg en word dit deur
spermaselle bevrug, wat van ander poliepe af na die holte van die dier
beweeg. By ander word die eiers in die water
om die poliep vrygelaat en daar bevrug deur spermaselle wat ook in die
water gelaat word. Die bevrugte eiers ontwikkel dan tot
larwes, wat vrylik rondswem met behulp van sweephare. Die larwes kom
eindelik tot rus en vestig hulle op 'n geskikte basis. Vir alleenwonende korale is die
ontwikkeling feitlik verby. Al wat die diertjie nou moet doen, is om te
groei en seksueel voort te plant. Maar vir die rifbouers is hierdie
stadium maar net die begin. Namate die rifbouers groei, kom daar
een of meer "takke" uit hul sye, wat uiteindelik nuwe poliepe
sal word. Hulle bly steeds vas aan die oorspronklike poliep. Met verloop van tyd produseer die
nuwe poliepe ook ewebeelde van hulself, en geleidelik word 'n heg
verstrengelde gemeenskap gevorm en 'n rif ontstaan. Die tyd stap aan en die ouer geslagte ondertoe gaan dood -- om die kalksteen agter te laat wat deur nuwe geslagte as 'n fondament gebruik sal word om te lewe. Terug na inhoudsblad -- klik hier Ons
Wonderlike Węreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan |