____________________________________________________________
glorie
Oor die millenniums heen het dit in die see
ontstaan... die Groot Koraalrif van Australië, wat selfs van die maan af
sigbaar is, die grootste bouwerk wat nog ooit deur lewende wesens geskep is.
Die bouers was klein koraaldiertjies met hul kalk-skelette. En met dié
prestasie het hul selfs die mens met al sy verstand en vernuf oorskadu...
____________________________________________________________
DIE groot ontdekkingsreisiger staar gefassineer na sy kompas. Hy vaar
naby die noordooskus van Australië, en sy kompas toon vreemde afwykings. Oplaas
kom hy die rede daarvoor agter: 'n pragtige koraaleiland verrys uit die blou see.
Magneeteiland, besluit die ondernemende
Brit om dit te noem. Op stuk van sake is hy en sy makkers asof deur 'n magneet
soontoe aangetrek.
Dis die jaar 1770 en die ontdekker,
James Cook, verken die wêreld hier verder. Hy kom agter dat die eiland net een
van baie is. Kort daarna tref sy skip, die Endeavour, 'n rif. Angs en
vertwyfeling heers. Maar Cook kry dit reg om sy skip te herstel en sy epiese
reis te hervat.
Wat Cook in der waarheid destyds
ontdek het, is die beroemde Groot Koraalrif -- die grootste aaneenlopende
koraalmassa ter wêreld, sowat 2300 km lank. Dit bestaan uit banke, eilande en
koraalriwwe van 15 tot 150 km wyd.
Korale oortref alle ander seediere
wat kleur- en vormrykheid aanbetref. Hulle roem egter ook op 'n ander
prestasie waarmee hulle nie alleen alle ander diere nie, maar ook die mens
oortref. Met al ons verstand en vernuf het ons nog nie daarin gestaag om 'n
eiland in die oseaan te bou nie. Dis egter niks vir die koraaldiertjies nie --
soos bewys word deur die Groot Koraalrif en hoeveel ander riwwe wat hulle met
ontelbare kalk-skelette opgebou het.
Tussen hierdie korale beweeg 'n
duisternis seediere. Meer soorte visse lewe in en tussen die riwwe as enige
ander plek ter see. Dit wemel van krappe, garnale, sponse, stervisse, anemone
en barrakudas in hierdie magiese wêreld.
Daar is ook ander kreature, soos die
skerpioenvis, waarvan die aantreklike doppe en stekels dodelik vir die
niksvermoedende onderwater-verkenner kan wees.
•
IN 1842 het Charles Darwin drie hoofsoorte riwwe omskryf: kusriwwe,
walriwwe en atolle. Seebioloë gebruik vandag nog hierdie indeling,
hoewel daar natuurlik 'n paar variasies hiervan is.
'n Kusrif is die eenvoudigste soort. Dit ontwikkel aanvanklik as 'n smal strook koraal
naby die kus en ewewydig daarmee. Mettertyd verbreed die strook om 'n platform
onder die water te vorm wat na die kus toe uitstrek.
Party kusriwwe is kilometers lank,
en 'n strandmeer vorm dikwels tussen die rif en die kuslyn. Kusriwwe is baie
toeganklik vir mense en is baiemaal so naby die kus en in sulke vlak waters dat
hulle sonder 'n boot bereik kan word.
Walriwwe volg ook die kuslyn, maar word deur 'n breë kanaal water van die land
geskei. Hulle kan uit lang reekse riwwe bestaan.
Seebioloë is nie doodseker hoe
walriwwe gevorm word nie, maar dit hou skynbaar verband met wisselende
seevlakke.
Om atolle word drome en legendes
geweef. Hulle is naastenby ringvormige koraaleilande met kalm seemere in die
middel, en kom algemeen in die Stille Suidsee en Indiese Oseaan voor.
Hulle word, só word gereken, deur
die opbou van koraal al om die rand van uitgewerktevulkaan-eilande gevorm.
•
SEKERE van die wêreld se grootste koraalriwwe dateer na alle
waarskynlikheid uit die jong dae
van die aarde. Jammer genoeg is die mens nou besig om hulle te vernietig.
Koraalpoliepe en diere wat in die
riwwe woon, lei 'n baie stabiele lewe. Selfs die geringste verandering in hul
omgewing kan hulle laat doodgaan.
Baie tropiese seë, veral dié by
vakansieoorde, word erg besoedel. Dit maak nie slegs die wêreld lelik nie, maar
bakterieë wat organiese vullis opbreek, stel nitrate vry wat, selfs in die
geringste hoeveelhede, dodelik is vir koraal.
Tot oormaat van ramp word sekere
koraalriwwe as stortterreine vir giftige afval gebruik.
Ook oliebore dra tot die vernietiging
van die riwwe by. In die sestiger- en sewentigjare van die 1900's is aansoek
gedoen om by Australië se Groot Koraalrif vir olie te boor. Daar was soveel
openbare verset dat die plan gekelder is, maar ander riwwe kon nie dié soort
verwoesting vryspring nie.
Selfs die stokperdjie om visse in
akwariums aan te hou, kan nadelig vir die ekologie van koraalriwwe wees. Baie van die fraai tropiese visse
wat al ons vistenks versier het, word vertel, is wild gevang en nie vir die
handel op visplase geteel nie. Die
handel in tropiese visse het tot 'n enorme uitwissing gelei, te meer omdat
talle visse gevrek het voordat hulle hul bestemming bereik het.
Baie rifbewoners, veral visse, krewe
en oesters, word deur die mens geëet. Ander word weer as versiersels of
aandenkings versamel. Koraal word ook as boumateriaal ontgin.
Baie skade is al deur duikers
veroorsaak wat op koraal trap en dit per ongeluk breek -- of met opset 'n stuk
afbreek om huis toe te vat.
Buiten die mens, is daar nog 'n
aaklige rifverwoester: 'n groot, lelike stervis wat die doringkroon genoem
word. Hierdie dierasie besmet die riwwe van die Indiese en die Stille Oseaan.
Hy leef van koraalpoliepe en laat net leë koraalgeraamtes agter.
Ons koraalriwwe, een van die groot
sierade van ons wonderlike planeet aarde, is inderdaad baie kwesbaar.
____________________________________________________________
Terug na inhoudsblad -- klik hier
____________________________________________________________
Huisgenoot se Wonderlike Wêreld op
CD, 2004