__________________________________________________________________

 

Internasionale Ruimtestasie

-- die mens se helderste ster

 

Die werk aan die Internasionale Ruimtestasie is erg gestrem deur die ramp wat die Amerikaanse pendeltuig-program in Februarie 2003 getref het. Tog word daar steeds reikhalsend uitgesien na die wentelelende stasie se voltooiing wanneer dit, naas die maan, die helderste voorwerp in die naghemel sal wees!

 

   Klik hier vir artikel oor pendeltuie. __________________________________________________________________

 

WAT 'n lugkasteel is dit nie wat hulle nou bou nie! Die grootste, mees ambisieuse, ongelooflikste droomkasteel -- en 'n Suid-Afrikaner het ook al 'n rukkie in die reeds voltooide deel vertoef.

 

Alles aan dié "kasteel", waarin Mark Shuttleworth in 2002 sy eie droom verwesenlik het, is in die oortreffende trap -- duiselingwekkend modern, met die nuutste tegnologie. Oral is die delikaatste en duurste toerusting wat nog ooit uitgevind is, met tien miljoen onderdele wat elk volmaak by die ander moet inpas.

 

Want gebeur dit nie, kan 'n nagmerrie volg. Dan kan hierdie droomplek katastrofaal aan flarde geruk word...

 

   VIR die wetenskaplikes van die 21ste eeu is die Internasionale Ruimtestasie in der waarheid 'n droomplek -- al het die ramp wat die Amerikaanse pendeltuig-program in Februarie 2003 getref het, die werk daaraan tydelik drasties gestrem. Die pendeltuig Columbia het naamlik met ’n lewensverlies van sewe verbrokkel toe hy ingekom het om op die aarde te land.

 

En tot tyd en wyl die Amerikaanse pendeldiens weer op dreef sou kom, was Rusland se verarmde ruimteprogram met sy Sojoez-tuie die enigste funksionerende lewenslyn na die Internasionale Ruimtestasie.

 

Die mikpunt om die ruimtestasie in 2006 te voltooi sou bes moontlik nie meer gehaal kon word nie. Hoe ook al, die stasie sal moet klaarkom en daar word reeds reikhalsend uitgesien na sy voltooing wanneer dit naas die maan, die helderste voorwerp in die naghemel sal wees!

 

Die IRS is in werklikheid een enorme aardsatelliet wat op 'n hoogte van 355 km en met 'n stink spoed van meer as 27 000 km/h om ons planeet wentel. Sy komponente word stuk-stuk met pendel- en Sojoez-tuie van die aarde af aangebring -- die miljoene dele afkomstig van sestien verskillende lande wat saamwerk aan die stasie.

 

Op die ou end sal dit so groot soos 'n wolkekrabber wees.

 

Maar voeg daarby dat dit alles ge­beur binne-in feitlik 'n lugleegte waar die temperatuur van bo die kookpunt van water tot tientalle grade onder die vriespunt kan wissel, en jy sal besef dat die wêreld waarheen ons eie Mark Shuttleworth uitgevlieg het, beslis nie vir 'n brose aard­mens gemaak is nie.

 

Tog word niks ontsien om die ruimte­stasie behoorlik te pantser sodat dit 'n beskutte eiland vir mensebewoning in die ongenaakbare sterrehemel kan wees nie. Daar is op 'n keer bereken dat dit uiteindelik meer as R370 duisend miljoen sal kos om te bou en R27 duisend miljoen per jaar om dit aan die gang te hou. Dit is baie meer geld as wat talle regerings jaarliks kan invorder om hul begrotings te laat klop.

 

Met soveel geld wat na die ruimte uitstroom, moet 'n mens wonder: presies wat soek die mensdom daar bo? Wat is die nut van so 'n ruimtestasie nou eintlik?

 

Die voordele is legio. Om maar 'n paar te noem: in laboratoriums binne en buite die stasie sal wetenskaplikes in staat wees om die swaartekraglose omgewing te benut -- waar chemiese reaksies anders plaasvind as op die aarde en groter landbouprodukte veel vinniger gekweek kan word.

 

Dit kan die wetenskaplikes byvoorbeeld in staat stel om die groeiwyse en genetiese samestelling van gewasse baie beter te begryp. Hopelik sal die mens dan ook uiteindelik beter en groter graan- en groentesoorte op die aarde kan kweek.

 

Hulle kan voorts nuwe medisynes daar ontwikkel waarmee talle siektes, wie weet dalk ook vigs, eendag hopelik genees sal kan word.

 

Hulle sal nuwe metaalallooie kan skep en vir die eerste keer werklik die probleme en voordele van 'n lewe in die ruimte kan bestudeer.

 

Vanuit die stasie sal wetenskaplikes begin werk aan 'n waarskuwingstelsel sodat ons planeet betyds beskerm kan word as 'n reusagtige asteroïde op ons afpyl soos die een wat glo die dinosourusse uitgewis het.

 

En mettertyd sal die stasie as 'n halfwegstasie tussen die aarde en die res van die sonnestelsel dien.

 

   AAN boord van die ruimtestasie is alles so omgewingsvriendelik as wat in die vreemde omstandighede moontlik is. Die gemiddelde volwassene het elke dag sowat 630 000 kub. cm suurstof, twee liter water en omtrent 500 g droë kos nodig -- en alles moet vir elke ruimtevaarder van die aarde af saamgekarwei word.

 

Maar daar is geen tekorte nie. Trouens, hier is baie meer as wat werklik nodig is om aan die lewe te bly.

 

Plaas jou in iemand soos Mark Shuttleworth se ruimteskoene. Ervaar die anderste soort lewe op die ruimte­stasie soos hy dit ervaar het toe hy in 2002 soontoe is vir 'n belewenis wat hom 'n massiewe R220 miljoen gekos het.

 

Van jou woonkajuit af is daar 'n reeks laboratoriums, almal ingerig in reusagtige silinders. Jy eet bevrore kosse waarvoor die vroeë ruimtevaarders (met al hul vitamienpilletjies) hul oogtande sou gegee het.

 

Jy voel ook uitgerus, want jou slaapbank is knus en gemaklik, en jy het pas 'n "stortbad" geneem wat jou nogal verfris het.

 

Die verskil is net dat daar nie 'n sproeikop aan die stort is nie, want hier in die ruimte is die swaartekrag maar'n miljoenste van dié op die aarde. Stortwater kan nie sproei nie, want dit dryf rond pleks van om te val.

 

Jy kry dus net 'n paar liter water om saam met seep aan jou vel te smeer, waarna jy jou afdroog en die bolletjies water om jou met 'n suigapparaat opsuig. Kort voor lank sal die water hersirkuleer word
-- so suiwer dat jy dit kan drink.

 

   IN 2001 was die stasie reeds dertig persent voltooi. Dit het toe al bestaan uit twee Russies-geboude woonmodules en ’n Amerikaanse laboratorium. Dit is ook toegerus met ’n groot robot-arm, wat deur Kanada verskaf is. Dié arm help met die bou van die stasie en sal in staat wees om rond te beweeg na waar dit ook al benodig word.

 

Maar verstommend soos die bestaande tegnologiese middels is, lyk hulle soos Lego-blokkies in vergelyking met sekere van die toerusting wat nog ontwikkel word.

 

Baie van hierdie nuwe tegnologiese hulpmiddels is nodig vanweë die besondere toestande by die stasie. Om in sy wentelbaan te bly, moet dit so vinnig om die aarde kan beweeg dat dit die afstand tussen Londen en Texas binne sewentien minute kan aflê.

 

"Om sestien keer per dag om die aarde te wentel bied ’n mens ’n skouspelagtige panorama," sê Andrew Thomas, ’n Australiër wat tye in die Russiese ruimtestasie Mir asook in die nuwe stasie deurgebring het. " ’n Mens sien elke 45 minute ’n sonop."

 

Maar hoe wonderlik die uitsigte ook al is, beteken die groot snelheid waarteen die Internasionale Ruimtestasie beweeg dat werk aan die buitekant daarvan uiters gevaarlik is. Elke keer dat ruimtevaarders ruimtewandelings moet onderneem om nuwe modules vas te heg of skade te herstel, waag hulle hul lewe.

 

Hulle dra ruimtepakke wat tien miljoene rande kos wat botsings teen stofdeeltjies so groot soos ’n sandkorrel kan weerstaan. Enige groter deeltjies sal ’n gat in ’n ruimtepak skeur, wat die ruimtevaarder slegs ’n halfuur tyd gee om binne-in die ruimtestasie te kom met sy noodvoorraad suurstof.

 

Klein brokstukkies ruimterommel soos dié kan ook bene breek en velle oopkloof.  "Die probleem met groterige gate in ruimtepakke is dat ’n mens nie net suurstof sal verloor nie, maar ook hitte," sê Phil West, ’n Nasa-ingenieur en ruimtewandelings-deskundige. "Jou liggaam sal begin vries en jy sal waarskynlik jou bewussyn verloor."

 

Ruimtewandelings word dus tot die minimum beperk. Die Kanadese robot-arm kan baie van die werk doen wat nodig is, terwyl nog twee arms, wat deur Japan en Europa verskaf word, gereed sal wees teen die tyd dat die stasie voltooi is. 

 

   NOG tegnologiese hulpmiddels word ontwikkel wat dit onnodig vir ruimtevaarders sal maak om dit ooit buite te waag. ’n Robot met die bynaam Robonaut word reeds deur Nasa vervaardig. Robonaut sal heeltyds buite die ruimtestasie bly en soos ’n astrante ryloper aan die buitewand kleef. Die robot sal deur ruimtevaarders binne-in die stasie beheer word of selfs deur tegnici op aarde wat met hul hande in handskoene werk.

 

Robonaut sal mensagtige hande hê, toegerus met dosyne sensors om sy beheerder enigiets te laat voel waaraan hy self vat en wat vlytig met gereedskap kan werk net soos die beheerder dit wil. Die masjien sal ook twee kamera-"oë" hê, sodat die beheerder in drie dimensies alles kan sien wat die robot "sien".

 

"Aangesien Robonaut altyd buitekant die stasie sal wees, sal hy veel vinniger kan reageer indien enige dringende herstelwerk nodig is," verduidelik Robert Ambrose, die Robonaut-projekleier. "Dit kan verskeie ure verg vir ’n ruimtevaarder om vir die buitekant toegerus te word, maar Robonaut sal dadelik kan optree."

 

Nog ’n nuttige robot, wat PSA of Personal Satellite Assistant genoem word, gaan die ruimtevaarders aan die binnekant help. As Robonaut vergelyk kan word met Star Wars se C3PO, is PSA die stasie se weergawe van R2D2. Maar hy’s lank g’n groot blikemmer van ’n robot wat dit moeilik vind om trappe te klim nie. Inteendeel, die PSA is niks groter as ’n tennisbal nie en sal in die ruimtestasie aangedryf word deur ’n reeks waaiers sodat hy ruimtevaarders met hul take kan help.

 

Yuri Gawdiak, die man agter die PSA-projek, verduidelik: "Hy’s ’n soort veeldoelige toestel soos dié in Star Trek. Maar ons het hom ook in staat gestel om stemme te herken sodat die ruimtevaarders vrae aan die robot kan stel en hom opdragte kan gee.

 

"Die ruimtevaarder sal byvoorbeeld sê: 'Ek wil hê jy moet na Nodus Twee gaan en vasstel wat die temperatuur daar is.' Dan kan hy op sy eentjie wegbeweeg, werklik die temperatuur gaan meet en terugkom."

 

   MISKIEN is die ruimtemanne se belangrikste tegnologiese hulpmiddel een wat hulle hoop hulle nooit sal hoef te gebruik nie. As hulle noodgedwonge die stasie moet verlaat, sal hulle ’n ontsnappingskapsule gebruik -- ’n nuwe pendeltuigie wat die Crew Recovery Vehicle genoem word. Hierdie ruimtetuig kan net-net die sewe bemanningslede dra en hulle na die aarde terugbring. 

 

Dié tuig is ’n goeie voorbeeld van hoe verskillende nasies saamwerk in die ontwikkeling van die ruimtestasie. Die Amerikaners koördineer die projek, maar die Nederlanders is besig om die rigtingsroere te bou, die Spanjaarde die onderstel en die Duitsers die neus, terwyl die Franse hul aandag op die aërodinimika toespits en die Belgiërs aan die stert werk.

 

Só is die werk aan die Internasionale Ruimtestasie in sy geheel ook 'n internasionale onderneming. Soos iemand dit gestel het: eendag sal die nasies van die aarde opkyk na die naghemel en ’n helder nuwe ster sien, ’n glansende simbool van die mensdom se vermoë om saam te werk.

 

__________________________________________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

__________________________________________________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan