____________________________________________________________

 

Padda-potpourri (1)

 

Paddas

-- tragedie van die verdwynende kwakers

 

Sowaar as padda manel dra, die mens is baie aan die padda verskuldig. Hoe is dit dan dat ons so sorgeloos toekyk hoe hele paddabevolkings op die aarde uitgewis word?

____________________________________________________________

 

"Ure, dae, maande lank,

hoor die paddas se gesang:

Kwaak... kwaak... kierie-kierie kwaak...

Kierie-kierie-kierie-kierie kwaak-kwaak-kwaak!"

 

Ken jy hierdie ou liedjie? Moontlik nie. Maar sekere van vanmelewe se mense het dit baie gesing en miskien ken jou oupa of ouma dit nog. Dit vertel ons iets van 'n tyd toe paddakore nog volop was -- anders as die huidige tyd waarin besoedelde waters en ander oorsake hul getalle onrusbarend laat krimp het.

 

Omgewingsbewusts vrees dat wêreldwye veranderings in die omgewing, wat aan suurreën en die verwarming van ons planeet gewyt kan word, ’n bedreiging vir paddas kan wees, selfs in gebiede ver van menslike woelinge.

 

Die padda is ’n amfibiese dier. Die naam amfibie is afgelei van ’n Griekse woord wat ``dubbele lewe'' beteken, want die meeste amfibieë bring die vroeë deel van hul lewe in die water deur en die laaste deel op die land.

 

Die enigste amfibieë wat ons in Suid-Afrika kry, is die verskillende soorte paddas en skurwepaddas (`toads op Engels). In ander dele van die wêreld is daar egter ander interessante amfibieë, die sogenaamde molge en salamanders. Party salamanders is maar net so ’n sentimeter of twee lank, maar een soort byna twee meter.

 

Paddas word regoor die wêreld aangetref buiten in Antarktika en sekere eilande, maar die grootste verskeidenheid kom voor in die tropiese gebiede. Hulle is klein diertjies met uitpeuloë wat in feitlik elke rigting kan kyk en uitwendige oortromme agter die oë. Die volwasse paddas het nie sterte nie. Die meeste soorte het lang agterbene waarmee hulle ver kan spring en webvoete wat hulle uitstekende swemmers maak.

 

Geleerdes het al meer as 4000 paddaspesies geïdentifiseer en nuwe soorte word steeds in tropiese reënwoude en ander afgeleë wêrelddele ontdek.

 

Die vel van ’n padda is in die reël natterig en betreklik dun, sonder skubbe of hare. Kliere in die vel skei ’n slym af wat dit vogtig help hou. Baie paddas het ’n grys, groen, bruin of geel vel wat hulle help kamoefleer in die omgewing waarin hulle hulle bevind.

 

Ander paddas het turkooiskleurige, oranje, rooi, blou of ander helder skakerings. Dié is baiemaal ’n waarskuwing aan roofvyande: ``Ek is giftig. Bly weg!''

 

Maar dis nie oral bekend dat alle paddas, nie slegs die helderkleuriges, ’n melkerige gif uit kliere in hul vel afskei om hulle aan roofvyande te help ontsnap nie. Die gif van die meeste paddas veroorsaak egter niks meer as ’n ligte vel-irritasie by mense nie. Daar steek geen waarheid in die storie dat ’n mens vratte kry as jy ’n padda hanteer nie.

 

Baie paddas, veral die mannetjies, is alte kranige kwakers. Hulle verkondig hul teenwoordigheid en kommunikeer met ander paddas deur middel van verskeie komplekse roepe, soos kierie-kieries en kwake en ander geluide. Hierdie geluide word baie soos die spraak van mense voortgebring, deur lug uit die longe oor die stembande in die keel te forseer.

 

Padda-geselsies is baie belangrik in die paartyd wanneer die mannetjies roep om die wyfies se aandag te trek.

 

Lewensiklus van die padda

 

   PADDAS begin hul lewe as eiers. Dit word deur die paddawyfie tussen waterplante gelê. Die eiers kom in lang stringe voor, in groot groepe, in klein groepies of enkeld. Dit word deur ’n jellie-agtige stof omring. Die eiers word ná omtrent tien dae deur die son se hitte uitgebroei.

 

Alle soorte paddas lê egter nie ewe veel eiers nie. Die sogenaamde mariene padda lê 35 000 in ’n jaar, word vertel, maar die Kubaanse pylgif-padda slegs een in dieselfde tyd.

 

Uit die padda-eier kom ’n larwe, wat gewoonlik ’n ``paddavissie'' genoem word, hoewel hy bloedweinig gemeen het met rasegte vissies. Die larwe gebruik egter sy stert om mee te swem en haal wel soos ’n vis deur kieue asem. Ná omtrent twee maande verskyn die agterpote waar die stert aan die liggaam vas is.

 

Met die gedaantewisseling (metamorfose) van die paddavis tot ’n padda, verander hy sodat hy op land pleks van in die water kan lewe. Hy kry eers agterpote en dan voorpote. Longe neem die plek van die kieue vir asemhaling in. Sy stert word kleiner en sy mond word groter.

 

Hoewel die meeste paddas in die wêreld kom soos hierbo beskryf, is daar ook die uitsonderings.

 

Die Surinaamse skurwepadda lê sowat sestig eiers. Die wyfie dra hulle op haar rug waar hulle binne-in klein sakkies ontwikkel. Hulle is ten volle ontwikkel wanneer hulle uitbroei en het nie sterte of kieue nie. Die reënpaddas van Costa Rica ontwikkel ook reeds binne-in hul eiers tot paddatjies.

 

Maar die presiese lewensiklus van ’n tipiese padda is as volg:

 

1. Padda-eiers word gelê. Die eier is met 'n beskermende, jellieagtige stof bedek wat dit in suspensie in die water help hou.

 

2. 'n Paddavissie kom  uit die eier te voorskyn. Hy klou met behulp van 'n suier of klier aan 'n stut soos 'n plant vas, Hy leef van die eierdooier wat nog in sy liggaam oorbly. Die paddavissie haal deur sy vel asem.

 

3. Mettertyd word die paddavissie se stert langer, wat hom in staat stel om rond te swem om plantkos te soek. 'n Mond en oë maak hul verskyning, en die paddavissie haal deur eksterne, veeragtige kieue asem. Dié word geleidelik deur interne kieue vervang.

 

4. Namate die paddavissie groei, maak agterpote hul verskyning. Dan begin die longe ontwikkel en die kieue verdwyn met verdrag.

 

5. Die voorpote verskyn. Die spysverteringstelsel verander ook sodat die paddavissie vleisvretend raak. Die kieue verdwyn uiteindelik.

 

6. Oplaas kom daar 'n klein paddatjie met 'n stert uit die water. Die stert word geleidelik in die liggaam geabsorbeer. Die metamorfose is voltooi.

 

Paddas en die mens

 

   DIE wêreld se paddas is van groot belang vir die mens. Die meeste van hulle lewe van insekte, en in baie gebiede help hulle om muskietbevolkings te beheer, asook insekte wat voedselgewasse beskadig.

 

Boonop is hulle ’n kosbron vir sekere mense -- die beentjies van een soort padda word in baie dele van Europa as ’n lekkerny beskou.

 

Wat meer sê: paddas is baie belangrik in die onderwys en wetenskaplike navorsing. Volwasse paddas word baiemaal gebruik om leerders van die anatomie van gewerweldes (diere met ’n ruggraat) te vertel. Daarby help padda-eiers geleerdes om meer van die ontwikkeling van embrio’s te wete te kom.

 

Sowaar as padda manel dra -- dit kan ’n mens tereg sê -- die mens is baie aan die padda verskuldig. Hoe is dit dan dat ons so sorgeloos toekyk hoe hele paddabevolkings op die aarde uitgewis word?

 

____________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

____________________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan