__________________________________________________________________
Christopher Columbus (2)
twee węrelde
Die groot ontdekker ... of die groot
vernietiger? Vir sy mede-Westerlinge het Christopher Columbus meer as
vyfhonderd jaar gelede met sy aankoms in Amerika die grense van die Weste
lofwaardig verskuif. Vir die oorspronklike bewoners van die Nuwe Węreld was hy
egter die eerste van die verdelgers -- die man wat die ondergang van hul
eiesoortige beskawings aangestig het...
__________________________________________________________________
CHRISTOPHER COLUMBUS se twee seuns,
Diego en Fernando, staan op die skeepswerf by Cadiz. Hulle het hul pa
kom afsien. Dit is 'n Septemberdag in 1493, en die befaamde ontdekker is
gereed vir nog 'n epiese vaart oor die Atlantiese Oseaan.
Die ekspedisievloot lig die ankers.
Fernando bęre die toneel goed in sy geheue. Later sal hy die belewenis
neerskryf... sodat ons baie geslagte later nog sulke klein besonderheidjies
omtrent Columbus kan weet.
Die dagboek wat Columbus van sy
tweede ontdekkingsreis gehou het, het nie behoue gebly nie.
Danksy Fernando se versiendheid --
hy het 'n biografie geskryf wat in 1541 die lig gesien het -- is 'n taamlik
getroue beeld van hierdie belangrike onderneming vir ons nagelaat. (Weliswaar
het hy sy relaas blykbaar plek-plek 'n bietjie "ingekleur". Dit was
stellig om minder aangename feite te verbloem.)
•
DIÉ keer het Columbus sewentien skepe onder sy bevel gehad met duisend
koloniste, almal mans, vir die Nuwe Węreld aan boord. Op 3 November is 'n
eiland bereik wat Columbus Mariagalante genoem het, en in die volgende paar
weke het hulle verskeie Sentraal-Amerikaanse eilande verbygesteek voordat hulle
Cap-Haitan bereik het. Die manne wat Columbus vroeër daar gelos het om na goud
te soek, is deur die Indiane vermoor, blykbaar omdat hulle die Indiane so sleg
behandel het.
Ontstel deur die nuus, het Columbus
ooswaarts gedraai en die nedersetting Isabella op Hispaniola gevestig -- die
eerste Europese kolonie in die Nuwe Węreld.
In die somer van 1496 het hy die
suidkus van Kuba verken en met sy terugreis Jamaika ontdek. Die inboorlinge het
hul spiese vir die verbygaande skepe gewaai en dié het met 'n stortreën van
pyle geantwoord.
Hy is terug na Isabella en toe vort
na Spanje nadat hy sy broer Bartolomeo as ondergoewerneur aangestel het. Hy was
in Junie 1496 terug in Spanje.
•
TWEE jaar het verloop voordat Columbus weer kon seil, dié keer met 'n
vloot voorrraadskepe om die suide- en westekant van Hispaniola te verken.
Hy het op 30 Mei 1498 van Sanlucar,
Spanje, vertrek aan boord van sy vlagskip, Santa Maria de Guia, wat deur nog
vyf vaartuie vergesel is. Die vloot het verder suid gevaar as wat hy op sy
vorige reise gedoen het en in die stiltegordel beland. Die vloot is agt dae
lank deur windstilte oorval en dit was bloedig warm.
Die passaatwinde het hulle meegevoer
na 'n eiland wat Columbus Trinidad genoem het. Na die noorde was die gebied wat
die inboorlinge Paria genoem het. Columbus het dit nie geweet nie, maar dit is
'n skiereiland wat deel van die Suid-Amerikaanse vasteland vorm.
Onderweg tussen Trinidad en Paria,
het die bemanning 'n aanhoudende gedreun gehoor wat hulle gevrees het kon dui
op rotse wat vlak onder hulle lę. Daardie nag is die skepe byna oorweldig deur
'n reuse golf wat waarskynlik deur vulkaniese woelinge veroorsaak is.
Die volgende dag is skuite uitgestuur
om dieptepeilings te doen. Die matrose het agtergekom dat die water soet is en
afgelei dat hulle by die monding van 'n rivier is.
Dit was inderdaad so. Die Orinoco.
Die ontdekker se gevolgtrekking was dat die rivier van " 'n groot land in
die suide kom, waaroor ons tot dusver nog geen verslae ontvang het nie".
Hy het dit 'n "Ander Węreld" genoem. Dit was Augustus 1498.
Onderweg na Hispaniola het die
admiraal 'n groot eiland gesien wat hy Margarita genoem het.
Columbus het die Spaanse setlaars
van Hispaniola in 'n staat van rebellie aangetref. Baie was sieklik weens
sifilis en beswaard omdat hulle Indiaanse kosse soos mielies en kassawe moes
eet.
In 'n poging om die koloniste te
paai, het Columbus hulle toegelaat om die Indiane as slawe in te
span om vir hulle te werk.
In Spanje was koningin Isabella met
afgryse vervul toe sy hoor dat haar nuwe onderdane verslaaf word. Columbus is
oral verkleineer en party oud-koloniste het daarop aangedring dat hy
tereggestel word.
In 1500 is die admiraal en sy twee
broers geboei en per skip na Spanje teruggebring om verhoor te word.
•
WEENS die openbare verontwaardiging het Isabella Columbus in haar guns
herstel, en vroeg in 1502 het die koningin en koning 'n vierde verkenningsreis
gemagtig, op voorwaarde dat die
ontdekker van Hispaniola af wegbly.
Die doel van die reis was om 'n
roete na die Indiese Oseaan tussen Kuba en die "Ander Węreld" te
vind. Hierdie keer het Columbus die gesag oor vier karvele gevoer.
Die reis het hom na Martinique gebring
en toe, strydig met die bevele, na Hispaniola. Hier het hy twee mans met twee
boodskappe na die nuwe goewerneur, Ovando, gestuur. In die een boodskap het hy
'n skip aangevra om die onseewaardige Santiago te vervang en in die ander
boodskap gewaarsku teen 'n naderende orkaan en die goewerneur aangeraai om nie sy vloot van
28 skepe na Spanje te laat vertrek nie.
Die goewerneur het albei boodskappe
geďgnoreer. Columbus se vloot, wat iewers by die eiland in 'n hoekie skuiling
gesoek het, is beskadig, maar die skepe het bly dryf.
Ovando het 24 skepe, 500 mense en 'n
vrag goud verloor. Drie skepe moes omdraai en slegs een het Spanje bereik.
In 1502 het Columbus die kus van
Honduras bereik waar hy met sekere Maja-lndiane kennis gemaak het wat hom
vertel het van 'n ryk land verder na die weste.
Hy het hierdie mededeling geďgnoreer
en die kus van Sentraal-Amerika bly bevaar op soek na 'n deurgang wat nie
bestaan het nie. Hy het volgehou dat die landengte van Panama deel is van
Malakka op die seeweg na Indië.
• COLUMBUS is dood kort nadat hy in November
1504 weer in Spanje aangekom het. Op 53 het sy artritis dit vir hom moeilik gemaak
om te beweeg. In sy laaste paar maande het hy nog sy goewerneurskap en sy
aandeel in die Amerikaanse handel probeer herwin.
Hy is op 20 Mei 1506 oorlede. In 'n
laaste kodisil tot sy testament, die dag voor sy dood, dring hy daarop aan dat
die hoof van sy huis nooit moet ophou om die titel "Admiraal van die
Oseaan" te gebruik nie.
__________________________________________________
Terug na
inhoudsblad -- klik hier
__________________________________________________
Ons Wonderlike Węreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan