Kuba
-- die bloed en die onreg

Hoe lyk dit deesdae in Kuba, die klein landjie in die Karibiese See reg onderkant die Amerikaanse staat Florida, 'n eilandstaatjie met so 'n onstuimige geskiedenis van bloed en onreg? Hier is 'n feiteverslag wat kort voor die jongste eeuwisseling saamgestel is...


''DIE grasgroen loof strek ondertoe tot byna teenaan die water,'' het Christophorus Columbus in sy dagboek geskryf nadat hy Kuba in Oktober 1492 vir die eerste keer gesien het. ''...bome al langs die rivier, pragtig en groen... met blomme en vrugte volgens hul soorte, en met tallose voëltjies wat baie soet sing... Daardie eiland is die skoonste wat nog deur oë gesien is.''

Die vyftiende-eeuse Kuba was inderdaad feitlik heeltemal ongerep en idillies. Dit was slegs bevolk deur mense wat uit Suid- en Sentraal-Amerika en die suide van Noord-Amerika soontoe verhuis en in algehele harmonie met hul omgewing gelewe het. Omsoom met koraalriwwe, hemelsblou baaie en sanderige strande, het die binneland met hoë berge, welige subtropiese woude, watervalle en vrugbare valleie gespog.

Dit het Columbus laat verklaar: ''Dis nou maar gewis, waar daar so 'n wonderlike natuurskoon is, moet daar baie dinge wees waaruit 'n profyt gemaak kan word.''

Profyt was al waarin die Spaanse veroweraars belang gestel het. Sowat agttien jaar ná Columbus se besoek het Spanje Kuba vir homself opgeëis. Daarna is die geskiedenis van die eiland gekenmerk deur die massamoord op en die verslawing van die plaaslike bevolking, die totstandkoming van dorpe en goudmyne, en die verwoesting van woude om vir die plant van suikerriet, tabak, katoen en kakao plek te maak.

Binne net 130 jaar is feitlik die hele plaaslike bevolking uitgemoor, so te sê al Kuba se goud ontgin en baie van die natuurlike plantegroei tot niet gemaak.

Kuba se meer onlangse geskiedenis was kwalik minder onstuimig. In die afgelope honderd jaar of wat was daar onder meer die Spaans-Amerikaanse oorlog van 1898, toe etlike duisende Kubaanse soldate en burgerlikes dood is; die militêre heerskappy van Fulgencio Batista, waartydens talle Kubane gedood of gevange geneem is; die oorname van die regering op 1 Januarie 1959 deur Fidel Castro waardeur die eilandstaat 'n kommunistiese land geword het; en die daaropvolgende spanninge tussen Kuba en die Verenigde State.

Castro swaai al vier dekades lank die septer. In hierdie artikel kyk ons na die geografie van Kuba en na party van die veranderings wat die land in daardie tyd ondergaan het.

Geografie

   KUBA, 'n eilandstaat in die Karibiese See, is 'n deel van die Wes-Indiese Eilande. Hy lê omtrent 140 km suid van Florida in die VSA en dieselfde afstand oos van Mexiko se Yucatan-skiereiland. Die staat bestaan uit een groot eiland en meer as 1 600 kleineres; die grootste hiervan is die Jeug-eiland, 64 km van die suidweskus. Die totale oppervlakte van die hoofland en naburige eilande is 110 861 vk. km.

Die hoofstad en grootste stad is Havana, in die noordweste. Santiago de Cuba in die suidooste is die naasgrootste stad. Buiten die Jeug-eiland word min van die mindere eilande deur mense bewoon.

Sowat 75% van die land is laagliggend, met golwende grasvlaktes, moerasse en sagte hellings. Die res is heuwel- of bergagtig. Kuba het drie hoofbergreekse, en die meeste van sy sowat 200 strome en riviere is onbevaarbaar. Daar is talle baaie met sanderige strande langs die kus, en baie van hulle vorm natuurlike hawens. Die vernaamste hawens is dié van Havana, Santiago de Cuba, Cienfuegos, Nuevitas and Guantanamo.

Klimaat en plantegroei

   KUBA lê in die noordelike trope en het 'n subtropiese klimaat met warm somers en matige winters. Tussen Augustus en Oktober word die eilandstaat soms deur hewige orkane getref, wat gewasse en geboue erg beskadig en hoë branders teen die kus laat slaan.

Vanweë Kuba se subtropiese klimaat groei die plante welig. 'n Deel van die ooste is dig bebos met inheemse bome soos palm-, mahonie-, ebbehout- en Amerikaanse populier. Ander inheemse plante sluit in meelpiesangs, mango's, pynappels, koejawels, turskvye en grenadellas.

 Bevolking en taal

   DAAR is drie hoofbevolkingsgroepe: sowat 65% van die mense is blank (van Spaanse afkoms); sowat 22% is van gemengde bloed, die nakomelinge van Spanjaarde én Afrikane; omtrent 12% is swart, die afstammelinge van slawe wat na Kuba gebring is om op die suikerplantasies te werk; en 1% is Chinese (wat ook as werkers na die suikerplantasies gebring is). Die amptelike taal is Spaans.

Politiek

   INGEVOLGE die grondwet, wat in 1976 aanvaar is, is Kuba sowel 'n sosialistiese staat as 'n republiek. In wese is hy egter 'n diktatuur met net een wettige politieke party, die Kommunistiese Party van Kuba, waarvan pres. Fidel Castro die hoof is.

Ekonomie

   DIE ekonomie word deur die regering beheer. Beperkte welslae is met hervormings behaal. Nadat Castro in 1959 die bewind oorgeneem het, het die nuwe regering alle banke, nywerhede en klein sake genasionaliseer, asook meer as driekwart van die plaasgrond; die res word privaat besit.

Drie dekades lank het Kuba grootliks staatgemaak op krediete en subsidies van die gewese Sowjet-Unie. Die beëindiging van kommunistiese hulp ná 1991 het dadelik tot 'n verlaging in die lewenstandaard gelei, en die regering is gedwing om beperkte vrye inisiatief in sekere handelsektore en dienste toe te laat.

Boerdery: Die regering bestuur verskeie koöperatiewe plase, waar boere saamwerk en die winste deel, en staatsplase, waar boere lone kry maar nie in die winste deel nie. Boere wat grond besit, kry geldelike hulp, maar mag hul oeste net aan die staat verkoop. Die grootte van elke plaas is beperk tot hoogtens sowat 67 hektaar. Kuba se vernaamste gewas is suikerriet wat, saam met onbewerkte suiker, omtrent 80% van die land se uitvoer uitmaak.

Suikerbewerking is 'n belangrike bedryf, met 'n stuk of 164 verspreide suikermeulens. Die naasbelangrikste uitvoerprodukte is tabak en tabakprodukte. Anders as die suikerrietplase is die tabakplase meestal in private besit.

Ander landbougewasse is sitrusvrugte, koffie, pynappels, piesangs, broodwortel, rys, aartappels, patats, tamaties, mielies, katoen en jamaikapeper.

In onlangse jare is boerderybedrywighede deur die regering gediversifiseer en daar is nou meer as vyf miljoen beeste. Daar word ook met skape, bokke, varke, perde en hoenders geboer.

Bosbou en vissery: Bome is vroeër in die twintigste eeu voor die voet afgekap en dit het Kuba se woude verwoes, maar nadat nuwe aanplantings in 1960 begin is, kan die land waardevolle houtsoorte soos seder en mahonie uitvoer. Die regering besit 'n groot vloot van diepsee-vissersbote, maar baie vissers behoort tot koöperatiewe vissersake, waarin hulle saamwerk en die winste deel.

Mynbou en fabriekswese: Kuba het verskeie minerale neerslae, waaronder nikkel, chroom, koper, silwer, yster, mangaan, sout en kobalt. Die regering besit al die myne. Maar 'n gebrek aan beleggingskapitaal beteken dat die myne onderontgin is. Die eiland het voorts groot kalksteenreserwes, wat gebruik word om sement en kunsmis te maak. Daar is ook klein neerslae ru-olie en aardgas. Kuba se fabrieksprodukte sluit in die beroemde Havana-sigare, sigarette, sement, chemikalieë en kunsmis, plaasgereedskap, yster en staal, papier, skoeisel, klere, rubber en houtprodukte. Raffinaderye omskep ru-olie in petrol. 'n Belangrike bedryf is voedselverwerking, veral die verwerking van ruwe rietsuiker, en die vervaardiging van rum.

Buitelandse handel: Voor 1959 het Kuba meestal met die Verenigde State handel gedryf, maar nadat die regering beslag gelê het op alle ondernemings en fabrieke wat deur Amerikaners besit is, het Amerika 'n verbod op handel met Kuba geplaas. Kuba het hom tot die gewese Sowjet-Unie gewend, wat die Kubane gehelp het deur suiker teen kunsmatig hoë pryse te koop. Kuba se belangrikste handelsvennote sluit tans die lande van die gewese Sowjet-Unie in, asook China, Bulgarye en Argentinië. Die waarde van sy invoer oorskry dié van sy uitvoer.

Godsdiens

   VOOR 1959 was die meeste Kubane Rooms-Katolieke. Maar die revolusionêre regering het hom ten doel gestel om die mag van die kerk te verbreek. Dit het baie priesters die land laat verlaat. Beswaarmakers is ook in hegtenis geneem. Die gevolg was dat daar 'n drastiese afname in die aanhangers van die Katolieke geloof was. Party Kubane beoefen 'n godsdiens wat Santeria genoem word, 'n vermenging van Afrika-gelowe en Katolisisme.

Onderwys

   ONDERWYS is verpligtend vir alle kinders tussen ses en veertien. Die onderrig is gratis en leerlinge kry daagliks warm kos. Daar is drie universiteite in dié eilandstaat.

Gesondheid

   MEDIESE sorg is gratis, en die land het sowat 300 hospitale. Amerikaanse sanksies het egter tot 'n gebrek aan hospitaaltoerusting en grondstowwe vir medisyne gelei. Daar was eenmaal 'n ernstige tekort aan dokters in plattelandse gebiede. Om die wanbalans te herstel is dokters verplig om twee jaar lank op die platteland te werk nadat hulle gekwalifiseer het.

Nog feite oor Kuba

   HAVANA, of La Habana, soos die hoofstad en grootste stad van Kuba plaaslik genoem word, het sy bestaan te danke aan die baie skepe wat deur die eeue heen in die uitmuntende hawe skuiling gesoek het.

Soos in die meeste ander plekke is die middestad van Havana verslete. Daar is 'n tekort aan huisvesting en verskeie gesinne moet soms in oorvol woonstelle saamdring. Die Kubane het weinig ekstra geld, maar die meeste is darem dankbaar dat hulle nie honger ly nie en dat die onderwys en mediese versorging gratis is.

Die ouer dele van Havana en ander stede en groot dorpe het pragtige ou koloniale geboue met smeedyster-balkonne en mooi versierings in pleisterkalk. Die meeste is vreeslik vervalle, maar party sou met die hulp van UNESCO (die Verenigde Nasies se opvoedkundige, wetenskaplike en kulturele organisasie) gerestoureer word.

   Sedert 1993 word 'n sekere mate van vrye handel toegelaat, wat moderne kitskos-kettingwinkels op die groter plekke laat verrys. Die mense vorm lang toue om 'n kans te kry om hierdie nuwe en opwindende manier van eet te beproef.

   Motors is skaars, want weinig mense kan dit bekostig. Die meeste Kubane ry fiets. Die min motors wat nog daar is, is deftige ou Amerikaanse of Russiese modelle, wat soos poedels vertroetel word. Maar om onderdele te kry is omtrent onmoontlik.

   Hoewel Kuba in die afgelope jare sy ekonomie met biotegnologie probeer moderniseer het, is die landbou steeds die ruggraat van die ekonomie. Baie van die krag op plase word deur trekdiere verskaf. Suiker is Kuba se heel belangrikste gewas. Die suikerplantasies in Amerikaanse besit is in 1959 genasionaliseer. Die naasbelangrikste gewas is tabak. Kuba se Havana-sigare is beroemd.

   Kuba is bekend vir sy talle skouspelagtige kalksteengrotte.

   Die Kubane is lief vir karnavalle en ander feestelikhede. Hul kultuur is 'n ryke vermenging van Afrika- en Spaanse tradisies.


Terug na inhoudsblad -- klik hier


Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan