____________________________________________________________________
Dit was die vernietigendste oorlog in die hele
bestaan van die mens... 'n węreldbrand wat oor talle dele van ons planeet
versprei en lewens op 'n ongekende skaal geëis het. Aan die einde van die
Tweede Węreldoorlog (1939-'45) was sowat 24 miljoen soldate en 'n geraamde 40
miljoen burgerlikes in hul graf. Die geweldige verwoesting van eiendom en
infrastrukture was nog 'n gevolg van die oorlog. Die skade aan opvolgende
geslagte se geestelike welsyn is onberekenbaar...
____________________________________________________________________
DIT was 'n vernietigende, komplekse,
dodelike oorlog soos die aarde in sy hele bestaan nie geken het nie. Byna alle
nasies was betrokke in die verwoede gevegte wat oor talle dele van ons planeet
versprei het. Die Tweede Węreldoorlog (1939-'45) het die mens in al sy
veglustigheid getoon.
En volgens geskiedkundiges is dit veral aangestig
deur 'n tirannieke diktator wat met 'n misplaaste gevoel vir geregtigheid: die
Nazi-Duitser Adolf Hitler, wat sentraal in die oorlogsvuur gestaan het. Daar
kan inderdaad gesę word dat hy die węreldbrand begin het waarvan die kole nog
geslagte lank sou smeul -- die inferno wat die aangesig van die aarde
onherroeplik sou verander.
Maar aan die einde van die oorlog het hy sy hand aan
sy eie lewe geslaan. Sy aanvanklik trotse Duitse leër was 'n patetiese verslane
mag.
Aan die een kant van die vegtendes was die
Spilmoondhede (Axis powers), waarvan die belangrikste vennote Duitsland,
Japan en (tot 1943) Italië was. (Die benaming ''spil'', oftewel die as waarom
'n wiel draai, het sy ontstaan by 'n Duits-Italiaanse ooreenkoms van 1936 oor
buitelandse beleid en handel gehad. Die Italiaanse leier Benito Mussolini het
dit beskryf as '''n spil waarom alle Europese state wat met 'n begeerte vir
vrede besiel is, kan meewerk''.)
Teen die Spilmoondhede het die sogenaamde
Geallieerdes (later Verenigde Nasies) geveg. Onder die Geallieerdes was
Brittanje, Amerika, Rusland, China, Frankryk, ook Suid-Afrika en nog 45 ander
lande.
Die oorsake van die oorlog kan teruggevoer word na
die gevolge van die Eerste Węreldoorlog toe Duitsland sy oorsese gebiede
ontneem is en die seëvierende Geallieerdes geweldig baie skadevergoeding van
die Duitsers geëis het.
Anders as die Eerste Węreldoorlog was die Tweede
Węreldoorlog snel en mobiel. Daar was wel tydperke van stilstand, veral in
Italië, maar niks kon vergelyk word met die vier jaar lange dooiepunt-situasie
van loopgraaf-oorlogvoering in 1914-'18 nie.
In die Eerste Węreldoorlog is tenks en vliegtuie die
eerste keer gebruik, maar hierdie wapens is nie tot hul volle potensiaal
ontplooi voor die Tweede Węreldoorlog nie. Twee van die vliegtuie wat elk hul
eie onuitwisbare merk op die geskiedenis van oorlogvoering sou laat, was die
Britse Spitfire en die Duitse Messerschmitt. Die vliegdekskip het sy verskyning
gemaak as die belangrikste oppervlak-oorlogskip, en die duikboot het hom net so
doeltreffend as in die vroeëre konflik bewys.
Vuurpyle, valskermtroepe, radar en sonar was onder
die militęre ontwikkelings van die Tweede Węreldoorlog. Die verwoestendste
wapen wat nog ooit gebruik is -- die atoombom -- het in die laaste dae van die
oorlog dood en vernietiging gesaai.
Deur atoombomme op die Japanse stede Hirosjima en Nagasaki te gooi, het
Amerika die slepende oorlog teen Japan tot 'n einde laat kom.
Vroue het 'n groter rol in die Tweede Węreldoorlog
gespeel as in enige ander moderne oorlog. Hulle het nie net as verpleegsters,
tegnici en klerke diens gedoen nie, maar ook manswerk in krygsfabrieke verrig.
Party het as guerrillas sy aan sy met die mans geveg.
Een van die gevolge van die Tweede Węreldoorlog was
'n grootliks veranderde węreldkaart. Rusland het gebiede aan sy wesgrense
ingesluk en nuwe internasionale grense is regoor 'n groot deel van Europa
getrek. Duitsland en Korea is albei in twee geskeur, elk met 'n kommunistiese
en nie-kommunistiese deel. (Korea is vandag nog verdeel, ofskoon die twee
Duitslande reeds herenig is.)
Die hele Oos-Europa en die grootste gedeelte van die
Balkan het onder Russiese beheer gekom. 'n Nuwe Joodse staat -- Israel -- is
geskep. Van groot belang vir Suid-Afrika was dat die Europese kolonies in
Afrika en ook in Asië gaandeweg hul onafhanklikheid begin eis het.
Die mees diepgaande politieke gevolge van die Tweede
Węreldoorlog was die verrysing van Amerika en die Sowjet-Unie as die twee
toonaangewende węreldmoondhede, die opkoms van die kommunistiese China en die
verdeling van die węreld se lande in drie groepe -- kommunisties,
anti-kommunisties en onverbonde. Eers in die laaste aantal jare van die
twintigste eeu, met die einde van die sogenaamde Koue Oorlog en die ontbinding
van die eens magtige kommunistiese Sowjet-Unie, sou hierdie verdeling begin
verander.
• DIE
parlement van die destydse Unie van Suid-Afrika het op 6 September 1939 besluit
om teen Duitsland oorlog te verklaar -- op voorstel van genl. J.C. Smuts en
teen die voorstel van genl. J.B.M. Hertzog, wat as premier bedank het oor sy
mislukte poging om die Unie neutraal te hou.
Smuts word die oorlogstydse eerste minister, wat in
April 1940 besluit om Unie-troepe buite ons landgrense te stuur.
Suid-Afrikaanse soldate onderskei hulle in Noord-Afrika en is ook betrokke by
die Italiaanse veldtog. In 1940-'41 help hulle om Italië uit Ethiopië
(Abessinië) te verdryf en weer die verbanne keiser Haile Selassie op die troon
te plaas. In 1942 beset hulle Madagaskar.
Byna 400 000 Suid-Afrikaanse soldate was betrokke by
die oorlog, onder wie 123 000 swart mense wat in nie-vegtende hoedanighede
deelgeneem het. Sowat 9000 van ons soldate het gesneuwel.
____________________________________________________________
Terug na inhoudsblad -- klik
hier
____________________________________________________________
Ons Wonderlike Węreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan