___________________________________________________________

Plant jou

eie pynappel!

 

Hy gee jou darem allesbehalwe 'n pyn as jy hom eet... en hy lyk so min na 'n appel as wat 'n kweper na kool lyk! Maar moenie die pynappel aan sy naam en sy growwe skil beoordeel nie. Dié eens nederige vrug is vandag 'n gewilde lekkerny uit eie reg -- en hier vertel ons jou hoe om jou eie te kweek...

___________________________________________________________

DIE pynappel kom oorspronklik van Suid-Amerika. Amerikaanse Indiane wat oor die vasteland heen verkenningstogte onderneem en handel gedryf het, het die vrug deur Sentraal- en Suid-Amerika versprei.

 

Dit was destyds nog 'n bykans oneetbare plant. Die oorspronklike plant het baie anders gelyk as die pynappel wat ons vandag ken. Dit het harde sade so groot soos ryskorrels gehad.

 

Toe, in 1493, het die ontdekkingsreisiger Christopher Columbus die pynappel op die eiland Guadaloupe ontdek. Hy was so ingenome daarmee dat hy dit met hom saamgeneem het na koningin Isabella van Spanje. Ander reisigers en matrose het ook die plant en vrug met hulle meegeneem toe hulle na Europa teruggekeer het.

 

Uit die oorspronklike plante is 'n geskikte kultivar gekweek wat gelei het tot vandag se pynappel. Pynappels is vermoedelik in 1655 vir die eerste keer deur Jan van Riebeeck in Suid-Afrika ingevoer. Hulle is in 1860 vir die eerste keer in Natal gekweek en 'n paar jaar later ook in die omgewing van Grahamstad. Teen die begin van die twintigste eeu was die pynappelproduksie in die Oos-Kaap genoeg vir plaaslike verbruik en ook vir 'n bietjie uitvoer.

 

Pynappels aard die beste in 'n temperatuur van tussen 15 en 30 grade C en het baie son nodig.

 

Pynappelgebiede In Suid-Afrika

 

   DAAR is twee hoofgebiede waar met pynappels geboer word:

 

o   Die Hluhluwe-streek van KwaZulu-Natal, wat negentig persent van die vars vrugte lewer wat in Suid-Afrika bemark word.

 

o   Die Oos-Kaap, wat vrugte vir inlê lewer.

 

In die Umkomaas-gebied suid van Durban en die Levubu-gebied in die Limpopo-provinsie word ook 'n bietjie vars vrugte vir die mark gekweek.

 

Die pynappelplant

 

   DIE pynappelfamilie (Bromeliaceae) is ’n tamaai groot familie. Dit bevat meer as 2100 spesies wat in 46 genera geplaas word. Die ekonomies belangrikste spesie is ons bekende pynappel (Ananas comosus.)

 

Twee soorte pynappels word kommersieel verbou. Die baie gewilde Queen-pynappel is soeter en smaakliker wanneer dit vars geëet word. Die plant het stekelrige blare. Daarteenoor is daar die Canyene-pynappel, wat gewoonlik versap of vir inlê verwerk word. Hierdie plant het weer gladde blare.

 

Plante soos die pynappel het blomme wat in groepe gerangskik is en bloeiwyses genoem word. Die plant bring eers 'n blomsteel voort met klein blommetjies wat daaruit groei. Mettertyd begin die pers blomme oopgaan. Elkeen blom net 'n dag lank en ontwikkel dan in 'n klein vruggie.

 

Al die vruggies versmelt geleidelik en vorm 'n sogenaamde veelvuldige vrug. Die veelvuldige vrug en steel word die geel vleis van die pynappel. Die vrug is groot, met 'n doringagtige skilpaddop-voorkoms en daardie blarekroon op die punt.

 

Kweking

 

   TWEE verskillende dele van die plant kan gebruik word om nuwe plante te kweek. Hulle is die boonste deel van die vrug en die suiers wat aan die moederplant groei. Pynappels word in seksies van 20 m breed gekweek. Daar is paadjies tussen die plante sodat elke plant bemes en met omgewingsvriendelike insekte- en onkruiddoders bespuit kan word.

 

Die pynappelplante staan in opgehewe rye. Sodoende word oortollige water, wat die plant beskadig, weggedreineer. Die plantjies word met die hand geplant. Die eerste vrugte kan ná vyftien tot twintig maande gepluk word. Ná nog vyftien maande vind 'n volgende oes plaas, waarna die grond omgeploeg en van 'n jaar tot agttien maande toegelaat word om braak te lê.

 

Pluk en verpak

 

   PYNAPPELS word met die hand gepluk en in kratte gepak. Die Queen- pynappels word na skure gebring waar hulle volgens grootte en kleur met die hand sorteer word. Hulle word dan in houers gepak vir die Suid-Afrikaanse varsproduktemark of vir uitvoer.

 

Die oes kan meganies vergemaklik word deur 'n lang metaalarm met 'n vervoerband. Terwyl 'n vragmotor deur die pynappelplantasie ry, beweeg die arm oor die plante en die plukkers loop agtema. Hulle plaas dan die pynappels op die vervoerband wat dit na die vragmotor bring.

 

'n Waarde­volle neweproduk is die vesels van die pynappelblare.

 

Gesondheidsvoordele

 

   DIE pynappel is bowenal 'n baie vername bron van vitamien C. Hierdie vitamien is noodsaaklik vir die vorming en instandhouding van kollageen, wat basies al die selle in jou liggaam bymekaarhou. Dié bindweefsel speel 'n kardinale rol om te keer dat ongewenste indringers -- soos virusse -- die selle binnekom.

 

Hoe om self een te kweek

 

   DIT kan pret wees om na jou eie pynappelplant om te sien -- en op die koop toe uiteindelik boonop met 'n heerlike pynappel beloon te word! En jy kan dit doen... met 'n bietjie geduld en liefderyke versorging.

 

Omdat die pynappel 'n tropiese plant is en normaalweg in 'n warm, vogtige klimaat groei, sal ryp en erge koue dit beskadig. Maak dus seker dat jy jou pynappelplant in die winter binnenshuis en naby 'n venster hou wat baie sonskyn kry.

 

   Eers moet jy vir jou 'n Queen-pynappel gaan koop, want jy het een nodig om een te kweek.

   Sny die kroon (boonste blareloof) af.

   Stroop 'n paar wortelblare van die kroon af. Draai dit onderstebo en laat dit sowat 'n week lank droog word sodat die afgesnyde kant kan verhard voordat jy dit plant.

   Vra vir Ma of Pa om vir jou 'n poreuse pot van so 20 cm te kry. Plant die kroon in hierdie pot met die blare na bo. Gebruik goeie tuingrond wat met dertig persent organiese materiaal gemeng is.

   Tik die grond ferm onder teen die kroon vas en probeer sorg dat daar geen grond tussen die blare kom nie.

   Ná die planting moet jy die pynappel met 'n goeie huishoudelike plantvoedsel bemes en daarna weer elke twee of drie maande. Jy sal weet dat jou pynappelplant lekker groei wanneer jy 'n rooi keël uit die middel van die kroon sien groei. Hierdie rooi keël sal deur blou blomme gevolg word, en uiteindelik sal jou langverwagte pynappelvrug begin vorm. Jy moet onthou dat dit agttien maande kan duur voordat jou pynappel sy vrug gee. Miskien kan jy die plant se eerste verjaardag op 'n almanak merk. Dan sal jy weet -- jy sal nog net ses maande langer hoef te wag!

 

___________________________________________________________

Terug na inhoudsblad -- klik hier

___________________________________________________________

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan