___________________________________________________________

 

Ontdek: die vallei van 10 000 mummies!

-- hoe die ou Egiptenare hul dooies in styl

    begrawe het -- en waarom

 

Argeloë het 'n tyd gelede aangekondig dat 'n nuwe kompleks van 200 grafkelders vol mummies gevind is -- die grootste antieke dodeakker wat nog ooit in Egipte ontdek is. Maar hoe en hoekom het die Egiptenare destyds hul dooies se oorskot so sorgvuldig behandel en ter ruste gelê?

___________________________________________________________

 

DIS 'n humoristiese, spannende en skrikwekkende epos oor 'n ekspedisie van skattejagters in die Sahara-woestyn in 1925. In die rolprent The Mummy (met Suid-Afrika se eie Arnold Vosloo in die titelrol) vind hulle 'n antieke grafkelder waar dooies gemummifiseer is -- sonder om te besef dat hulle daarmee ook 'n wraaksugtige oud-Egiptiese priester opwek wat 'n ewige vonnis as van een van die lewende dooies moet uitdien.

 

'n Tyd gelede is juis só 'n ontdekking  aangekondig. Natuurlik nie van 'n herontwaakte super-mummie wat almal op loop jaag (dog vir katte skrik) nie, maar van 'n nuwe kompleks van tweehonderd grafkelders vol mummies, wat die grootste dodeakker is wat nog ooit in Egipte ontdek is.

 

Die ontdekking is weliswaar reeds 'n paar jaar vroeër gedoen, maar toe verswyg. Ná hoogs geheime opgrawings, waartydens daar dag en nag teen grafplunderaars gewaak is, het 'n Egiptiese argeologiese organisasie uiteindelik die wêreld van die vonds vertel.

 

Die dodeakker lê in die woestyn sowat 225 km van die westelike oewer van die Nyl, in 'n groen oase wat Bahariya genoem word, 'n kort entjie per kameel van die stad Bawiti. Dit blyk dat 'n donkie in 1995 besig was om die woestyn oor te steek toe sy poot in 'n gat in die grond beland. Die donkie se baas het in die grond gewoel om die dier te bevry, maar toe net 'n groter holte ontbloot. Die nuuskierige man het dieper gegrawe en hom skielik van aangesig tot aangesig bevind met 'n mummie wat na hom toe terugstaar.

 

Daarna, word vertel, het hy 'n onderwêreld binnegegaan wat 'n Hollywoodse stelbouer nie maklik sou kon oortref nie -- en die slaap begin versteur van moontlik tot 10 000 mummies wat reeds sowat 2000 jaar hier begrawe lê. In elk van die grafkelders in die ''Wondervallei van die Mummies'' wat die argeoloë begin oopmaak het, is gemummifiseerde lyke gevind.

 

Party skitter nog soos hulle met goud oorgetrek is, maar dié van 'n laer stand lê in groepe van vyf in eenvoudige gate in die rots ingeryg. Boonop kleef die geursel steeds aan hulle van die duur bestanddele waarmee hulle behandel is op die dag toe hulle ter ruste gelê is -- enige tyd van 300 vC tot 300 nC.

 

Waarom lyke gemummifiseer is

 

   DIE ou Egiptenare het hul dooies -- en dié se aardse besittings saam met hulle -- in styl begrawe. Dit was hul geloof dat die liggaam ná die dood bewaar moes word sodat dit herkenbaar sou wees wanneer die siel dit eendag sou kom soek om daarmee herenig te word.

 

Eintlik het hulle geglo dat elke mens verskeie geestelike vorms het, waarvan die belangrikste die Ka en die Ba was. Die Ka was die essensiële energie van die lewe, wat soos elke lewende ding kos en drank moes hê. Dié het die Egiptenare verskaf deur offerande of afbeeldings van kos wat hulle in die grafkelder geplaas het.

 

'n Mens se karakter en vermoë om rond te beweeg, is sy Ba genoem. Die Ba was iets soos ons begrip van 'n gees of 'n siel, en is gewoonlik as 'n voël voorgestel. Om vir ewig te lewe moes die mens se Ba en Ka in die grafhelder met die mummie herenig word. Sodra dit gebeur het, sou die mummie 'n onsterflike (of Akh) word.

 

Die kuns van mummifisering

 

   DIE mummifisering van lyke het tot 'n hoogs verfynde kuns ontwikkel, nadat die Egiptenare vir die eerste keer besef het dat 'n dooie liggaam met warm sand gedroog kon word om te keer dat dit verrot. Daarna het hulle 'n drogingsmetode met natron vervolmaak, 'n natuurlike sout wat 'n lyk buigbaarder gemaak en lewendiger laat lyk het as wanneer dit met warm sand gedroog is.

 

Natron absorbeer nie net water nie, maar los ook liggaamsvette op en is boonop 'n ligte ontsmettingsmiddel wat verwoestende bakterieë doodmaak.

 

Balseming het tradisioneel sewentig dae geduur, waarvan veertig dae bestee is aan die droging van die lyk. Maar eers moes al die lewensbelangrike organe, wat die vinnigste ontbind, verwyder word. Net die hart is agtergelaat, wat die mummie nodig sou hê ten tyde van die oordeel in die hiernamaals.

 

Die lyk is hierna met palmwyn en speserye gewas en met natron bedek. Later is gesmelte (vloeibare) boomgom oor lyke gegiet om dit behoue te laat bly. Om te keer dat die vel kraak, is dit met 'n mengsel van sederolie, was, natron en gom ingevryf. Dan is die lyk met stopsels linne, sand en selfs saagsels opgestop om dit vorm te gee. Hierna is honderde meters linne gebruik om dit versigtig toe te draai, onderwyl die linne voortdurend met vloeibare gom bestryk is wat die windsels aanmekaar laat kleef het.

 

Sowat vyftien dae is vir die toedraai opsygesit, en deur die hele proses was daar baie rituele en gebede.

 

Dodemaskers is ook gebruik, nie net om die gesig van die mummie te beskerm nie, maar dit kon ook as 'n plaasvervangende kop dien as die mummie se regte kop verlore sou gaan of beskadig sou raak. Sou die dooie se siel dan na die grafkelder terugkeer, kon hy die mummie aan sy masker uitken.

 

Een van die beroemdste kunswerke ter wêreld is die treffende goudmasker wat op die seun-farao Toetankamen se mummie gevind is. Dit is moontlik dat al die dodemaskers van die farao's van soliede goud was, dikwels verder met edelstene versier. Die gebruik van goud het verband gehou met die geloof dat die songod, met wie die mummie gehoop het om verenig te word, se vlees van suiwer goud was.

 

Minder belangrike mummies het karton-agtige maskers opgehad, gemaak van 'n soort papierdeeg van linne of afval-papirus wat met pleister of gom aanmekaar gelym is. Die nat karton is gevorm om die mummie te pas. Sodra dit verhard het, kon dit verguld (met bladgoud bedek) of met ryk kleure geverf word.

 

Nadat 'n ou Egiptenaar se lyk gebalsem en in linne toegedraai was, is dit in 'n mummie-kis geplaas, wat nie net die mummie teen wilde diere en grafrowers beskerm het nie, maar ook beskou is as 'n surrogaat-liggaam en 'n huis vir die oorledene se siel. Mummie-kiste lyk nie treurig of neerdrukkend nie en is met helder, vreugdevolle kleure versier. Dis omdat die Egiptenare vas geglo het dat die oorledene na 'n beter wêreld verhuis het.

 

Ná die kisting is die dooie in 'n grafkelder neergesit -- miskien saam met sy of haar pantoffels, grimering, 'n brood, 'n pragtige stoel, gunsteling-oorringe. Die mummie moes goed voorberei word om die lewe in die hiernamaals te geniet. Party mummies het die gereedskap van die werk wat hulle gedoen het, of die simbole van hul rang, saam graf toe geneem. Toetankamen is saam met sy kinderspeelgoed gevind.

 

Só was dit juis die ou Egiptenare se ywer om hul afgestorwenes se stoflike oorskot en besittings te bewaar, wat die wêreld gehelp het om die lewenswyse in die Egipte van destyds te herontdek -- en met behulp van die moderne wetenskap se x-strale en dinge kan daardie tydelose liggame ons nog selfs verstommender dinge omtrent die lewe en dood in die antieke land vertel.

 

Hoe anders sou ons byvoorbeeld geweet het dat 'n farao soos Ramses II erg moet gely het weens absesse in sy kakebeen en artritis in die heupe in sy later jare? Die moderne mens het inderdaad in 'n sekere sin die grieselige mummies van ouds weer ''lewend'' gemaak.

 

_________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

_________________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan