___________________________________________________________________
-- die
eeue ná Da Gama
Kort voor
die jongste eeuwisseling het die volk van Portugal die vyfhonderdste gedenkdag
van Vasco da Gama se aankoms in die Ooste gevier. Lesers word versoek om eers
elders te lees van hierdie
skeepskaptein wie se waagmoedige prestasies die gang van die geskiedenis
verander het (klik hier). Hieronder kyk ons hoe
Portugal in die eeue daarna op die wêreldtoneel gevaar het...
___________________________________________________________________
Op 20 Mei 1498 -- iets meer as 500 jaar gelede -- het die vloot van drie
skepe van die Portugese skeepskaptein en ontdekkingsreisiger Vasco da Gama by
die hawe van Kalikoet, Suid-Indië, anker gegooi. Da Gama se aankoms in Indië
was die hoogtepunt van 'n lang en verraderlike vaart, wat minder as 'n jaar
vantevore in Lissabon, Portugal, begin het. Dit sou verreikende gevolge vir die
seehandel en Portugal as wêreldmoondheid hê.
Elders in hierdie ensiklopedie word breedvoerig van
hierdie epiese reis vertel (klik hier). Daarom bespreek ons dit
nie nou verder in al sy besonderhede nie. Pleks daarvan ontdek ons hoe Portugal
in die daaropvolgende eeue op die wêreldtoneel gevaar het.
As 'n mens aan Portugal dink, dink jy onvermydelik
aan klein vissersdorpies waar vroue sardiens verkoop wat van die olie drup;
sondeurdrenkte heuwelhange met wingerde wat puik portwyne lewer; pragtige
strande en rotsformasies soos dié van die Algarve; die toiingrige tavernes en
verkrummelende geboue van die groter dorpe en stede, met hul swaar aromas van
peri-peri-hoender en gebraaide lewer en uie.
Dit is 'n lewenswyse wat, hoe betowerend dit ook al
in sekere opsigte mag wees, maar sukkel om in pas te bly met dié van die meeste
ander Wes-Europese volkere. Dit is soms moeilik om te glo dat dit dieselfde
land is wat in vergange eeue, die 1400's en 1500's, 'n wêreldleier ter see was
en sommige van die uitmuntendste seemanne van alle tye opgelewer het.
Allereers dink 'n mens aan prins Hendrik die
Seevaarder, wie se vaardigheid met wiskunde en sterrekunde in die 1400's die
verkenning van 'n groot deel van die kus van Wes-Afrika moontlik gemaak het.
Dan was daar Bartolomeu Dias, wie se vaart om die suidpunt van Afrika in 1488
die weg vir seereise tussen Europa en Asië gebaan het. Kort op sy hakke was
Vasco da Gama, wat Indië in 1498 bereik het.
In 1500 het Pedro Cabral, in 'n poging om óm Afrika
na Indië te vaar, per ongeluk die ooste van Brasilië bereik en dit vir Portugal
opgeëis. En in 1522 het een van Ferdinand Magellaan se skepe die eerste vaart
reg om die wêreld voltooi en die heel eerste bewys gelewer dat ons planeet rond
is.
Hierdie ontdekkingstogte het nie net die mens se
kennis van die aarde baie verbreed nie, maar ook tot die vestiging van 'n
enorme Portugese ryk in Afrika, Asië en Suid-Amerika gelei. Portugal het ryk
geword uit die natuurlike hulpbronne van sy kolonies, soos hul speserye, goud,
diamante, hout en eksotiese gewasse, en Lissabon het selfs ryk stede soos
Brugge en Venesië verbygesteek.
Maar reeds in die laat 1500's was daar die duidelike
tekens van 'n uiteindelike verval, want Europese mededingers soos Engeland,
Nederland en Frankryk het geleidelik Portugal se oorsese besittings oorgeneem.
In 1580 het Portugal in Spaanse hande geval, en in
die daaropvolgende sestig jaar is hy by die gedinge van Spanje betrek.
Portugal, wat tog die ekonomiese verval oorleef het wat uit die Spaanse
oorheersing gespruit het, kon ná 1660 op 'n ekonomiese herlewing roem, iets wat
hy regdeur die 1700's kon volhou vanweë sy bande met Brasilië.
In 1807 het Frankryk Portugal binnegeval. Ofskoon die
Engelse die Franse verdryf het, is die land verwoes agtergelaat. Toe, in 1822,
verklaar Brasilië, die rykste deel van die Portugese ryk, homself onafhanklik.
Die ekonomie van Portugal het 'n ernstige terugslag beleef.
In 1910 het die land 'n republiek geword, maar
grootliks onstabiel gebly. In die 1930's het ene António Salazar die
landsbeheer oorgeneem en 'n diktator geword. Die land het hom van die res van
die wêreld onttrek en daar was groot armoede.
Demokrasie -- en Portugal se hertoetrede tot die
statery -- het geleidelik gevolg ná Salazar se dood in 1970. Vier jaar later
was daar 'n revolusie wat die vernieting van die laaste oorblyfsels van die
diktatuur ten doel gehad het. In die middel van die jare sewentig het die nuwe
regering onafhanklikheid verleen aan die meeste van sy oorblywende oorsese
gebiede, waaronder Angola en Mosambiek.
Portugal het uiteindelik die hand uitgereik na
Europa, wat hy soveel jare lank misken het. Sedertdien het Portugal met rasse
skrede gevorder om ekonomiese groei te bevorder. Tot in die middel van die
twintigste eeu was sy ekonomie feitlik geheel en al op die landbou en vissery
gegrond. Fabrieke en diensnywerhede (banke, die handel, toerisme, nutsdienste
en gesondheid en opvoeding) is nou die vernaamste ekonomiese bedrywighede.
In 1985 het Portugal 'n lid van die Europese
Gemeenskap (nou die Europese Unie) geword en in die begin van 2002 het hy ook
die euro as geldeenheid aanvaar. Van die land se uitgebreide oorsese gebiede
het die eilande Madeira en die Asore in die Noord-Atlantiese Oseaan oorgebly.
Hoewel hy steeds een van die armste lande in Europa is, probeer Portugal om sy verlede af te skud met dieselfde waagmoed wat hom 500 jaar gelede 'n wêreldryk gemaak het.
AMPTELIKE NAAM: Republiek van Portugal.
OPPERVLAKTE: 88 941 vk. km (oorsese gebiede
uitgesluit).
HOOFSTAD: Lissabon.
AMPTELIKE TAAL: Portugees.
GELD: Basiese eenheid was die escudo, maar dit is
vervang deur die euro
GODSDIENS: Rooms-Katoliek.
OORSESE
GEBIEDE: Madeira, die Asore.
BEVOLKING: 10 102 022 (raming vir Julie 2003).
ELEVASIE: Hoogste spits is Serra da Estrela (1993 m);
land is die laagste by seevlak.
EKONOMIESE BEDRYWIGHEDE: Landbou (druiwe, olywe,
tamaties, koring, aartappels en mielies); veeboerdery (vleis- en melkbeeste,
varke, hoenders); vissery; toerisme; fabrieke vir tekstielware, metale,
masjiene, kos, kurk, papierprodukte, kunsmis, sement, keramiek en skoene.
____________________________________________________________
Terug na inhoudsblad -- klik
hier
____________________________________________________________
Ons
Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan