___________________________________________________________________

 

Diatome -- water se onsigbare juwele

 

Hulle is piepklein waterplantjies se skelette, waarvan die menigte vorms lank reeds geleerdes fassineer wat hulle met hul mikroskope bestudeer.

 En deesdae is die simmetrie en grasie van diatome selfs opmerkliker
-- danksy die geweldige vergrotings van elektronmikroskope. Wat meer sê, ons het  baie van ons suurstof, ons petrol en hoeveel ander nuttige dinge aan diatome te danke...

____________________________________________________________________

 

HULLE bestaan gewoonlik uit twee dele wat inmekaar pas -- byna soos 'n pildosie en sy deksel -- en hulle is mikroskopies klein. Hulle is die skelette van diatome, waarvan sowat 25 miljoen in 'n enkele teelepel sal kan inpas.

 

En verstommend genoeg is hulle nie die geraamtes van diertjies nie, maar van piepklein plantjies. Nog verbasender is die feit dat diatome omtrent 'n kwart van die gewig van alle plantelewe op aarde uitmaak en dat hulle minstens 'n kwart van die suurstof produseer wat ons inasem.

 

Boonop is hulle lewend 'n onontbeerlike skakel in die voedselketting in ons oseane. Hulle vorm 'n baie vername deel van die fitoplankton, waarop die seelewe berus. En wanneer hulle dood is, reën hulle op die seebodem neer, waar hul olieryke plasma uiteindelik begrawe en in olie verander kan word, waar ons ons petrol vandaan kry.

 

Boonop word ook die skelette gedelf waar dié in groot afsettings voorkom. Die fyn grys of wit poeieragtige stof het verskillende gebruike, onder meer as 'n skuurmiddel, filtreermiddel of 'n onaktiewe bestanddeel van plofstowwe. Só het die Sweedse uitvinder Alfred Nobel (1833--'96) dit gebruik om nitrogliserien te absorbeer en dit veilig te maak om te hanteer, waardeur hy sy uitvindsel van dinamiet aan die wêreld kon bied.

 

In so 'n neerslag van sogenaamde diatomiet of diatomeë-slib (diatomaceous earth) kan die skelette van oer-diatome steeds met 'n mikroskoop waargeneem word, volmaak behoue.

 

Daar is baie sulke afsettings in verskillende wêrelddele. Die dikste bekende neerslag, in Kalifornië, is meer as 300 meter diep.

 

Sowat 70 000 diatoom-spesies -- sowel fossiele as resent -- is reeds beskrywe. Maar daar kan selfs dubbel soveel wees. Hulle kom, benewens in die see, ook in varswater voor.

 

Diatome plant gewoonlik by wyse van selfverdeling voort. Ná verdeling behou elke plant die een helfte van die dop en skei 'n effens kleiner dop af wat in die ou een inpas. Opeenvolgende selfverdelings lei tot al hoe kleiner dogterselle totdat 'n minimum-grootte bereik word. Periodiek kom daar egter ook seksuele voortplanting voor, wat weer selle met die organisme se oorspronklike grootte lewer.

 

Diatome stel bioloë in staat om die oorsprong van waterbesoedeling te bepaal en die welstand van ekosisteme te monitor. Hulle help geoloë om die geskiedenis van antieke klimate te rekonstrueer. Maar vir baie mense bly hul boeiendste faset bloot die duisternis verskillende vorms wat hulle aanneem, die een so betowerend as die ander. 'n Mens kan tereg van hulle praat as die verborge juwele van die water.

 

_____________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

_____________________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan