__________________________________________________________________
Christopher Columbus (1)
van die nuwe wêreld
Dit was iets meer as 500 jaar gelede
dat 'n ontdekkingsreis onderneem is wat al bestempel is as 'die belangrikste
reis wat nog ooit onderneem is'. Christopher Columbus was 'n seevaarder
van Genua. Met drie klein skepies het hy die Atlantiese Oseaan
oorgesteek en heeltemal onbedoeld die lande ontdek wat vandag as die
Amerikas bekend staan.
Hier is die verhaal van dié man,
een van die hooffigure
in die wêreldgeskiedenis, en die epiese tog
waarmee hy die Nuwe Wêreld vanuit Europa ontsluit het...
__________________________________________________________________
"EK het nou 'n stadium bereik waarin selfs die veragtelikste skepsel reken
dat hy my kan beledig... As ek Indië gesteel het of die heilige stad waarvan
Sint Petrus die biskop was en hulle aan die More oorhandig het, kon hulle my
nie in Spanje met groter vyandigheid behandel het nie."
Bitter woorde van Christopher Columbus.
Die jaar: 1500. Die plek: 'n skip op pad na Spanje.
Die Genuese ontdekkingsreisiger is
in kettings geboei en word in skande en ongenade na Europa teruggebring.
Net agt jaar gelede het dié man
Amerika ontdek -- 'n gebeurtenis wat as een van die belangrikste in die ganse
geskiedenis gereken sal word. Maar op hierdie oomblik is ons nog die stom
getuies van 'n gruwel. Columbus is hier allesbehalwe die held wat eeue later
steeds gehuldig sal word...
Want was Columbus se reis nie die
begin van blywende bande tussen Europa en Amerika en uiteindelik die res van
die wêreld nie?
Maar hoe het dit gebeur dat hy
destyds as skandemaker gebrandmerk is? Die antwoord word in ons volgende
aflewering verstrek. Want eers moet ons kyk na die gebeurtenisse en die drama wat
tot hierdie vernedering in 1500 gelei het...
•
CHRISTOPHER COLUMBUS is
in 1451 in Genua in Noordwes-ltalië gebore. Sy familie was wewers
en hy het min formele opleiding gehad. Maar hy was 'n gebore seeman, wat
vroeg-vroeg die golwe aangedurf het.
Op sy eerste seereis, toe hy negentien
was, was hy op 'n Genuese galei wat 'n spul seerowers moes gaan straf. Daarna
het hy verskeie ander reise onderneem.
Die laat vyftiende eeu was 'n opwindende
tyd om 'n loopbaan as seevaarder te kies. Die grootste deel van die wêreld was
nog ongekarteer. Heersende winde en seestrome was grotendeels onbekend en het
miskien glad nie in die seevaarder se guns beweeg nie. Maar die gees van die
tyd was 'n drif vir wêreldverkenning en ontdekkings.
Omstreeks 1479 is Columbus getroud
met dona Felipa de Perestrello, 'n Portugese vrou wat vir hom die lewe geskenk
het aan een seun, Diego. Sy is omstreeks 1483 oorlede. Columbus het nooit
weer getrou nie, hoewel hy later 'n minnares uit die burgerstand gehad het,
Beatriz de Harana, wat vir hom die lewe aan 'n buite-egtelike seun, Fernando,
geskenk het.
•
COLUMBUS wou nie bewys dat die wêreld rond is nie. Opgevoede mense van
daardie tyd het dit reeds geweet. Hy wou eenvoudig 'n kortpad vind na Indië
(destyds Indië, China, Japan en die Oos-lndiese eilande) deur oor die
Atlantiese Oseaan weswaarts te seil.
En hy wou 'n groot vergoeding hê: 'n
persentasie van die handel, die goewerneurskap van enige land wat hy dalk sou
vind, die titel van admiraal en 'n verheffing tot die adelstand.
•
DIE eerste probeerslae om 'n ekspedisie te loods was vergeefs. Koning
Johannes II
van Portugal was teësinnig om 'n nuwe projek
aan te pak terwyl die ekspedisies langs die kus van Wes-Afrika soveel tyd en
geld gekos het.
Hy het 'n kommissie van geleerdes
aangestel om Columbus se vertoê aan te hoor, maar die uitspraak was dat die
reis onprakties sou wees.
•
IN 1484 het Columbus Portugal verlaat en met die jong Diego Spanje toe
gegaan. Koningin Isabella van Kastilië het simpatiek gestaan teenoor sy idees,
dog haar adviseurs het soos die Portugese gedink. Op die koop toe het die
stryd teen die More haar en die koning, Ferdinand, besig gehou.
Maar in Januarie 1492, toe die
laaste Moorse vesting verower is, is Columbus ontbied. Sy versoek is weer eens
van die hand gewys, maar op sy uittog is hy deur 'n boodskapper ingehaal wat
hom gevra het om terug te kom.
Die reis kon plaasvind! En hy sou
alles kry wat hy vra.
•
OP die oggend van 3 Augustus 1492 het twee klein karvele, die Pinta en
die Nina, en 'n klein skippie, die Santa Maria, wat Columbus self gehuur het,
Palos verlaat.
Nege dae later het hulle die
Kanariese Eilande bereik en, nadat land vir oulaas op 9 September gesien was,
is reg wes geseil.
Passaatwinde uit die noordooste het
die vaart letterlik voor die wind laat verloop. Die bemanning het baie vreemde
dinge gesien. Weke lank het hulle deur die Sargasso-see gevaar, 'n reuse kol
seegras wat snags fosfories flikker.
Vroeg in Oktober het die
ontdekkingsreisiger gesien hoe groot swerms voëls suidweswaarts vlieg, en hy
het van rigting verander om hulle te volg. Teen dié tyd het die bemanning begin
vrees dat hulle met die terugtog wind op sou vaar. Op 10 Oktober, net een goeie
seildag weg van die land af, het hulle daarop aangedring om om te draai.
Columbus kon sy manne paai deur
hulle aan die moontlike voordele te herinner as hulle sou volhard. Die
matrose het ingestem om nog drie dae voort te gaan.
Die volgende dag was daar tekens
van land: 'n tak met blare en bessies en 'n gekerfde houtstaf. Groot opwinding,
'n Beloning is uitgeloof vir die eerste man wat die land sien. Om tienuur
daardie aand het Columbus beweer dat hy 'n flikkerlig in die verte gesien het.
Om twee-uur die oggend van 12
Oktober roep 'n matroos op die Pinta vanuit die voorkasteel: "Tierra!
Tierra!" Land.
Inderdaad. Binne minute kon almal
die maanverligte strand in die verte sien. Daar was 'n singery en 'n gelag.
Tot Columbus se verbasing het die
dagbreek nie groot stede, besige hawens en krioelende markte onthul soos verwag
is nie, maar mense wat rondhardloop "so naak as toe hul ma's die lewe aan
hulle geskenk het".
Hy het geglo dit was 'n Indiese
eiland en dat die mense Indiërs was. Hy het dit San Salvador genoem.
Ná 'n paar
dae het die skepe Kuba bereik. Columbus was oortuig dis 'n deel van China en
het 'n aantal manne die land ingestuur om die Chinese keiser op te spoor. Pleks
van hom het hulle inboorlinge gevind wat sigare gerook het.
Die vloot het daarop langs die
noordkus van Hispaniola gevaar. Op Kersdag het die Santa Maria op 'n rif by die
huidige Cap-Haitien gestrand. Die plaaslike opperhoof was so vriendelik dat
Columbus veertig manne agtergelaat het om goud te soek.
Op 16 Januarie 1493 het die Pinta
en Nina huiswaarts begin keer, met verskeie gevange Indiane en papegaaie ook
aan boord.
Die terugvaart was vol
gevare. Die skepe het mekaar verloor en die Nina het byna gesink. Dié het sy
toevlug geneem tot een van die Asore-eilande wat in Portugese besit was, maar
Columbus is amper hier opgesluit. Toe hy die eiland verlaat, het die skip in 'n
orkaan beland.
Eindelik het die seëvierende
ontdekker Lissabon bereik. Hy het koning Johannes II besoek en hom ewe trots die Indiane gewys. Sy skip het Palos oplaas op
13 Maart 1493 bereik, en die Pinta het later dieselfde dag aangekom.
'n Groot ontvangs het Columbus te
beurt geval. Koning Ferninand en koningin Isabella het sy titel van Admiraal
van die Oseaan bekragtig, en hy het ook die titel Onderkoning van Indië
ontvang. Wat meer sê, hy is aangesé om 'n volgende ekspedisie te organiseer...
•
Klik hier en lees verder in die
volgende aflewering.
______________________________________________
Terug na
inhoudsblad -- klik hier
______________________________________________
Ons
Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan