Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004

Landswapen van Suid-Afrika -- betekenis van die simbole

Landswapen deur die Departement van Kuns, Kultuur, Wetenskap en Tegnologie

 

Suid-Afrika se landswapen is ontwerp deur die Pretorianer Iaan Bekker. Nadat dit in 2000 onthul is, is uiteensettings van die simbole in die wapen deur mnr. Fred Brownell, staatsheraldikus, en ander kenners gegee. Lees hier verder oor die verskillende elemente in die ontwerp... oor hoe hulle verstaan kan word en hoe dit alles inskakel by ons land en sy mense...
Die opkomende son... 'n simbool van energie

•   'N KRAGBRON van die eerste rang is die son inderdaad. Hy is so ver van ons af dat sy lig agt minute nodig het om ons te bereik, al trek lig met die ontsaglike snelheid van nagenoeg 300 000 km per sekonde. Nogtans koester hy gedurig die aarde in sy hitte -- en verwarm hy eweneens die wêrelddeel waarin ons woon. Sonder die krag van die son kan ons plante, die eerste skakel in ons voedselketting, ook nie groei nie. Die son is werklik die bron van alle stoflike lewe. Die opkomende son op die nuwe landswapen simboliseer onder meer ook hergeboorte.

Die sekretarisvoël met sy uitgespreide vlerke... 'n beskermende vegter

•   SOOS die kuikens wat deur 'n ma-voël onder haar vlerk geneem word, moet elke Suid-Afrikaner voel dat hy deur die landsowerheid beskerm word en in geborgenheid kan lewe. Die sekretarisvoël pas nog verder uitstekend in die rol van 'n beskermer deurdat hy so rats met slange kan klaarspeel. Hy is een van die grootste voëls in die Suid-Afrikaanse veld, baie opvallend waar hy met sy lang bene stadig op die vlaktes rondstap en ook insekte en ander klein diertjies vreet. Wanneer hy 'n slang aanval, trap hy sy slagoffer net agter die kop om sy rugstring te breek. Partykeer trap hy so kwaai dat hy die slang se vel letterlik afstroop terwyl hy nog leef. Geen wonder boere beskou hierdie roofvoëls as hul vriende nie. Die ongewone naam van die sekretarisvoël kom van die bossie swartpunt-penvere aan sy agterkop wat 'n mens glo herinner aan die veerpenne wat agttiende-eeuse regsekretarisse en klerke agter hul ore gedra of in hul pruike gesteek het.

Die protea... verteenwoordig ons land se pragtige plante en dui op die potensiaal van die land wat moet blom

•   DIE koningsprotea (Protea cynnaroides), Suid-Afrika se nasionale blom, is nie net tipies Suid-Afrikaans nie, maar ook een van die mooiste blomme ter wêreld. Hy word die ``koning'' genoem omdat hy die grootste blom in die genus Protea is, en daar is talle ander poteasoorte in sy koninkryk. Maar in 'n breër sin is hy ook die keiser van die veelledige planteryk van ons land... wat die ontluikende groeikrag moet versinnebeeld van ons nasie met sy verskillende bevolkingsgroepe. Die gewildste kleure van Afrika is aan die protea op die landswapen toegeken: groen, goud, rooi en swart.

Die spies en knopkierie... simbole van die owerheid en staatsgesag, maar ook van vrede omdat die wapens nie in iemand se hande gehou word nie maar neergelê is

•   DIE werpspies met sy steel en plat metaalpunt en die knopkierie, 'n stok met 'n groot knop aan die een end, is tradisionele wapens. In Europa sou iets soos die swaard stellig eerder as die versinnebeelding van staatsgesag beskou word, maar 'n assegaai en knopkierie dra beslis 'n wesenselement van die vasteland van Afrika oor. Maar dié wapens op ons landswapen is nie opgeneem om te veg nie -- hulle lê gekruis en plat op die skild. Daarmee word gesê dat ons 'n land is wat vrede nastreef... iets wat baiemaal op ander wapens eerder deur 'n vredesduif verbeeld sou word.

Die skild met sy twee Khoisan-figure... 'n erfenis wat gedeel word

•   DIE heel vroeë geskiedenis van Suid-Afrika is nie opgeteken in hiërogliewe of neergeskryf op papier wat in stowwerige argiefbewaarplekke lê nie. Dit pryk op die mure van spelonke en die rotswande onder hol kranse -- in die verhalende tekeninge van jagters wat hier agter die wild aan geswerf het. As van die vroegste "Suid-Afrikaners" spreek hulle kennelik namens ons almal op die skild wat die middelpunt van ons nuwe landswapen vorm. Maar daar is twee van hulle. En twee saam is nooit eensaam nie! Waar twee of meer mense vredig bymekaar is, kan hulle van verskillende agtergronde of belewenisse getuig, maar die blote feit dat hulle saam verkeer, dui op saamhorigheid. En in hierdie eendrag van die verskillendes deel hulle ook dinge... soos die goeie wat elkeen uit die verlede met hom saamgebring het.

Die vier olifanttande... verteenwoordig wysheid, krag, matigheid en ewigheid

•   HOE kan 'n mens al hierdie eienskappe met iets soos ivoor in verband bring? Olifanttande bestaan immers bloot uit 'n duursame, fyndradige, roomwit stof, en boonop het die handel daarin reeds 'n groot internasionale herrie veroorsaak. Maar 'n mens sou tog die allegorieë soos volg kan verklaar: Ivoor kom van olifante en die wysheid van die olifant word nie betwyfel nie. In sekere wêrelddele word hulle selfs as getroue diere gebruik om vir die mens te werk. Die krag van die olifant hoef nie eens verduidelik te word nie. Matigheid is ook 'n eienskap van dié reuse-dier. Hy is plantetend, maar verwoes in normale omstandighede nie sy omgewing nie. En wat ewigheid aanbetref: ivoor is blywend en steeds baie kosbaar, die wit goud van die diereryk...

Die twee koringerwe... hulle dui op vrugbaarheid en groei

•   KORING is die mens se vernaamste voedsel, dit word reeds sedert die Steentyd verbou en was 3000 jaar vC in China bekend. Met die Onse Vader bid ons boonop vir ons "daaglikse brood''. Koring word oral in Suid-Afrika verbou, dog die oudste en bestendigste produksiegebied is die Wes-Kaap, waar dit tydens die winterreëns gesaai word. Maar koring groei ook nie net nie... dit help uiteraard dat ons, die bewoners van hierdie mooi land, self groei en vermeerder!

Die leuse in /Xam... 'eenheid in verskeidenheid'

•   'N UITGESTORWE taal soos Latyn kom dikwels op verskillende wapens voor, maar vir Afrika deug Latyn welbeskou eintlik nie. Hoe, sou 'n mens tereg kon vra, kan jy die ou Romeine nou regstreeks met die verre Suid-Afrika verbind? Daarom dat 'n uitgestorwe Khoisan-taal vir die leuse op ons landswapen gekies is. Boonop sou dit nie gedeug het om een van ons elf amptelike tale te gebruik nie, omdat gebruikers van die ander tien afgeskeep kon gevoel het. Die /Xam-taal het 1860 en 1900 uitgesterf, nadat dit oor 'n uitgestrekte gebied in die Noord-Kaap gepraat is. Gelukkig het 'n omvattende geskrewe rekord daarvan behoue gebly, wat by die Universiteit van Kaapstad bewaar word. Ons leuse --!ke e: /xarra //ke -- beteken, sover as wat dit moontlik is om dit te vertaal, iets soos "eenheid in verskeidenheid".

 

Terug na inhoudsblad - klik hier