___________________________________________________________________
Vroeë mense en antieke
beskawings (8)
Ons
Griekse
erfenis
As iets spreekwoordelik vir jou
Grieks is, begryp jy dit glad nie. Maar danksy nagelate geskrifte, kunswerke en
bouwerke van die ou Grieke verstaan ons vandag baie van hul destydse
lewenswyse. Dit was 'n lewe van die markplein, van die teater en die tempel,
maar ook van digters en dromers, wat
meegehelp het om die fondamente vir die Westerse beskawing te lę...
___________________________________________________________________
DIE węreld van die ou Grieke bestaan lank nie meer nie. Die dade van
Alexander die Grote het deel geword van die legendes; die groot tempels staan
leeg; die voortreflike kunswerke van weleer het hul geheime aan geslagte van
argeoloë verklap en versier nou museums in verskillende dele van die węreld.
Die ou volksverhale van die antieke
Grieke is deel van ons letterkundige skat van mites: die dapperheid van
Achilles, die krag van Hercules, die wysheid van Odysseus... Maar hulle het
baie meer as slegs 'n versameling stories vir ons agtergelaat. Hul nalatenskap
is ook te sien in byna elke faset van die moderne lewe.
Die Westerling se begrip van
demokrasie en 'n groot deel van sy politieke denke, die wortels van diepsinnige
filosofiese gedagtes, basiese beginsels van die moderne wiskunde -- alles het
van die ou Grieke na ons toe gekom. Hulle het ons alfabet help skep, standaarde
vir die argitektuur neergelę wat vandag nog geld, en ons die kunsvorms tragiese
drama en epiese poësie gegee.
•
EEN van die vernaamste bydraes van die Grieke tot die węreldkultuur is
die drama. Die glorietyd hiervan was die vyfde eeu vC in Athene. Elke jaar is
'n groot opelugfees gehou ter ere van Dionysus, die god van wyn en die drama,
en die feestelikhede het danse, plegtighede en wedywerings tussen dramaturge
ingesluit.
Die eerste Griekse teaters was
natuurlike laagtes tussen heuwelhellings. Houtsitplekke het bygekom en dié was
na die verhoog gedraai.
Latere teaters is van klip gebou.
•
DIE Grieke het skrif van die Feniciërs gekry en dit verander deur
byvoorbeeld klinkers by te voeg. Uit die Griekse alfabet -- en dié van die
Etruskers, die hoogs beskaafde oerinwoners van Italië -- is die Romeinse
alfabet ontwikkel waarop ons hedendaagse alfabet berus. Die woord alfabet kry
ons juis van die Grieke -- hul eerste twee letters was Alpha en Beta.
Epiese gedigte soos die Ilias
en die Odyssee is deur die Grieke as opvoedkundige en sedebouende werke
beskou en dus mondelings van geslag tot geslag oorgedra.
In die Griekse mitologie is 'n breë
versameling van verskillende godsdienstige gelowe, tradisies en
gebruike vervat. Dit het die verhale van die Griekse gode en helde vertel.
•
OFSKOON die politieke en
kulturele handelinge in die stadstate groot belangstelling gewek het, was
boerdery die vernaamste bedryf van die ou Grieke. Meer as die helfte van hulle
het 'n bestaan gemaak deur varke, bokke of skape aan te hou of koring, gars,
olywe en druiwe te kweek.
Oortollige
olyfolie, wyn en wol is uitgevoer en vir slawe, graan, hout en metale geruil.
Die in- en uitvoer is knap deur inspekteurs beheer wat moes nagaan of
behoorlike mate en gewigte gebruik is, die pryse redelik was en belastings
betaal is.
•
SPORT het in Ou Griekeland uitmuntende hoogtes bereik. Groot skares het
saamgekom om na stoei, boks, spiesgooi, skyfwerp, wedlope en strydwa-renne te
kyk of daaraan deel te neem.
Volgens oorlewing is 'n soort voorloper
van die Olimpiese Spele in 776 vC ingestel. Dié is elke vier jaar gehou en
Olympia is as plek geskies.
Selfs oorloë is vir hierdie fees
onderbreek sodat elkeen dit kon bywoon. Wenners is nie met rykdom beloon nie,
maar met kranse van olyfblare. Om só bekroon te word het egter lewenslange
roem beteken.
•
DIE ou Grieke het hul ontdekkings omtrent die menseliggaam in verskeie
werke aangeteken. Om die werkinge van die liggaam te ondersoek is nie net lyke
nie, maar selfs lewende liggame ontleed.
Die Hippokratiese skool vir geneeskunde
is op die Egeďese eiland Kos gestig. Vandag nog lę dokters die sogenaamde
Hippokratiese eed af waarin hulle onderneem om altyd die hoogste etiese norme
teenoor hul pasiënte na te kom.
•
DIE bekendste van Ou Griekeland se uitmuntende fllosowe was moontlik
Sokrates, wat self geen geskrifte nagelaat het nie, maar wie se gedagtes deur
sy briljante student Plato en die geskiedkundige Xenophon opgeteken is.
Plato het onder meer die Akademie in
Athene gestig waar mans en vroue hulle aan die strewe na kennis gewy het. Die
Akademie het negehonderd jaar bly bestaan.
Plato se ewe beroemde opvolger,
Aristoteles, het byna elke aspek van die mensekennis beredeneer en alle
Europese denke beďnvloed met sy nadruk op wetenskaplike ondersoek as die basis
van alle kennis.
•
DIE ou Grieke het met natuurverskynsels geëksperimenteer en hul
bevindings wetenskaplik getoets. Hulle het proefnemings met magnetisme gedoen,
verduidelik hoe hefbome werk, die teorie van weerkaatsing en refraksie
geformuleer, 'n stoommasjien ontwerp en selfs aangevoer dat materie uit atome
bestaan.
•
TEEN 330 vC het Aristoteles die studie van plante en diere op 'n
behoorlike en georganiseerde grondslag begin plaas en die węreld se eerste
navorsingsentrum in die lewe geroep.
Die Griekse plantkundige
Theophrastus het bome en struike geklassifiseer as vrugdraende, blomlose,
immergroen of bladwisselende soorte en daarmee die botaniese taal begin wat
vandag nog gebruik word.
•
DIE ou Grieke se wiskundige uitvindsels het 'n enorme bydrae gelewer tot
die soort lewe wat ons vandag lei.
Weliswaar het hulle baie van hul
kennis met besoeke aan Egipte opgedoen. Een van die bekendste reisigers was
Thales, wat die gebruik van logiese beredenering en aanvaarde waarhede in die
oplossing van rekenprobleme gepropageer het.
Sy briljante leerling Pythagoras het sy lewe aan die bestudering van meetkunde, sterrekunde, rekenkunde, en musiek gewy. Hy was onder meer die vader van die beroemde Teorema van Pythagoras, wat vandag nog aan leerlinge in die wiskunde geleer word.
•
DIE Griekse wetenskaplikes het hul wiskundige kennis gebruik om die
uitspansel te bestudeer en die afstand van die son en maan na die aarde asook
die omtrek van ons planeet probeer bereken.
Van Thales word vertel dat hy in 585
vC 'n sonsverduistering voorspel het.
•
EEN van die vernaamste nalatenskappe van die ou Grieke is hul sierlike
openbare geboue. Die bouers was gelukkig om 'n rykdom van verskillende soorte
klip te hę, waaronder kalksteen, marmer en sandsteen.
Geboue
is gekenmerk deur 'n reeks vertikale suile met horisontale lateie. Die
verskillende stede het met hierdie suile geëksperimenteer. Eers was hulle van
hout, later gebeitelde klip.
_________________________________________________________________
Terug na inhoudsblad -- klik
hier
_________________________________________________________________
Ons Wonderlike
Węreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan