___________________________________________________________
die sandsee
Die kameel
is die spreekwoordelike skip van die woestyn. En die Bedoeïene en Toearegs is
die skippers van die sandsee. Dis 'n doodse wêreld waar net die gehardste
plante en diere kan oorleef. Maar baie nomade sal die woestyn vir geen ander
plek ruil nie...
___________________________________________________________
DIE ongenadige woestyn. Bedags is dit 'n gloed van skroeiende sand en
snags 'n stil, koue leegheid. Kan enigiets ooit in só 'n bar en groteske
wêreld aan die lewe bly?
Tog. Baie diere oorleef in die
woestyn deur onder die sand weg te kruip en slegs snags uit te kom. Van die
woestyndiere het ook 'n besondere vermoë om die water in hul liggame te bewaar.
Die mens sal versmoor onder die sand, het die nag nodig om te slaap en besit nie die kameel se geroemde aanleg om vog te bewaar nie. In weerwil hiervan kom 'n paar groepe mense wel verspreid in die wêreld se woestynstreke voor. Hulle oorleef deur 'n nomadiese lewe te lei.
Die San
(Boesmans) van die Kalahari is aan ons goed bekend. In hul tradisionele opset
het hulle min besittings, geen permanente tuistes en geen vee nie, en hulle is
gedurig aan die swerf om kos en water te kry. Omdat hulle te voet ronddool, kan
hulle egter nie baie ver beweeg nie.
In die woestyne van Noord-Afrika en
die Midde-Ooste, daarenteen, vind ons nomade wat groot afstande met hul kamele,
beeste, bokke en skape aflê en 'n bestaan maak uit 'n wêreld wat hulle
bloedweinig bied.
Hulle is die Bedoeïene en die
Toearegs.
DIE Bedoeïene is Arabiere en
tradisioneel nomadiese herders in die woestyne van die Midde-Ooste en Noord-Afrika. Feitlik almal is
Moslems en hulle praat 'n soort Arabies.
Nie almal is heeltemal nomadies nie.
Party sal byvoorbeeld wel dikwels van weiplek na weiplek trek, maar woon
eintlik in permanente nedersettings naby waterbronne.
Aan die ander uiterste is die
geswore swerwelinge wat jaar in, jaar uit in die woestyn rondtrek.
Die meeste
trek tydens die reënseisoen die woestyn binne op soek na vars water en weiding
vir hul vee, en keer vir die somer na hul grond terug waar hulle hul palmbome
en vrugteboorde versorg.
Die nomade woon in tente wat maklik opgeslaan word en dra klere wat van die velle en hare van hul
diere gemaak word. Hulle eet baie dadels, rys en suiwelprodukte en gee ook
hiervan in ruil vir dorpenaars se kookgerei en ander nuttige artikels.
Die verskillende Bedoeïen-stande kan
gegroepeer word volgens die diere waarvan hulle vir hul lewensbestaan afhanklik
is. Die aansienlikste stand is die kameel-nomade, wat in groot stamme
georganiseer is en oor groot gebiede van die Sahara en Siriese en Arabiese
woestyne aangetref word.
Van laer stand is die skaap- en
bok-nomade, wat min of meer beperk is tot die bewerkte gebiede van Jordanië,
Sirië en Irak. Nog laer is die bees-nomade van Arabië en die Soedan.
Daar is 'n uitvoerige
klasse-struktuur, met adellike stamme wat knegte beskerm in ruil vir die
dienste soos smidswerk, vakarbeid en vermaak.
Die Bedoeïene is 'n trotse en
onafhanklike volk. Hulle het hoë etiese waardes -- dapperheid, vrygewigheid,
waardigheid en lojaliteit teenoor die stam word hoog aangeslaan. Die bloedige
stamvetes waarvoor hulle bekend is, is juis die gevolg van gekrenkte trots.
Sedert die middel van die twintigste
eeu het ál meer Bedoeïene hul tradisionele, nomadiese leefwyse vir 'n
gevestigde lewe versaak.
Hoewel hulle tradisioneel nie van
handearbeid hou nie, het baie voor die politieke en ekonomiese druk van hul tyd
geswig. Hulle benut hul regerings se behuisingsprojekte, beter gesondheidsorg
en onderwys vir hul kinders en aanvaar meer lonende werke.
•
DIE Toearegs is die grootste groep nomade in die Sahara en woon in
Algerië, Mali en Niger. Hulle is 'n stam van die bekende Berbers van Noord-Afrika,
en daar word gemeen dat hulle afstammelinge is van mense wat Libië sowat 2000
jaar gelede bewoon het.
Oor die eeue heen het hierdie trotse
ras van verwoede krygsmanne dapper teen die Turke, Arabiere en Europeërs geveg.
Hulle het op renkamele gery, gewapen met ysterlanse, skilde van wildsbokvel en
tweesnydende swaarde.
Hulle het hul onafhanklikheid behou
tot die twintigste eeu toe die Franse hulle oorwin het.
Soos die Berbers is die Toearegs
Moslems. Hulle praat 'n Berber-taal. Hulle het hul eie antieke alfabet, wat
verwant is aan die skrif van die ou Libiërs.
Party woon in permanente huise en
bly in een gebied, maar die meeste is veeboere wat kamele, perde, bokke, skape
en beeste teel en in die Sahara rondtrek waar seisoensreëns vars weiding vir
hul vee verskaf.
Die
Toeareg-gemeenskap word verdeel in groepe van verskeie stamme met 'n hoofman
aan die hoof. Elke groep bestaan uit adellikes, dienaars en slawe.
Die gesinne slaap in tente van bokvel of onder matbedekkings wat van palmblare geweef is.
Die mans is bedags meestal by die
vee en is altyd goed bedek om hulle teen die son en sandstorms te beskerm.
Hulle draai hul tulbande om hul koppe en oor hul gesigte sodat net hul oë
sigbaar is. Daar word vertel dat hulle nooit hul neuse of monde vir
vreemdelinge wys nie uit vrees dat 'n bose gees in hul liggame kan invaar.
Die vroue se taak is om die diere te
melk en graan te maal vir etes. Ongeag hul Moslem-kultuur dra hulle gewoonlik
nie sluiers nie, hoewel hulle dit in sekere streke wel doen. Mans en vroue word as gelykes beskou en albei geslagte mag vee
besit.
Die Toearegs word soms die Blou Manne van die Woestyn genoem. Dit is vanweë hul gebruik om indigoblou gewade te dra, wat 'n blouheid op die vel laat.
Karavane wat soutkoeke vervoer om
vir die beeste van ander stamme geruil te word, is deesdae algemeen. Dit is
nogal 'n aangrypende gesig om só 'n trekgeselskap van kamele oor die woestyn te
sien beweeg.
Hoewel baie Toearegs vandag op een
plek gevestig geraak het, het hulle hul taal, morele standaarde en trots behou.
____________________________________________________________
Terug na inhoudsblad -- klik hier
____________________________________________________________
Ons Wonderlike
Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan