___________________________________________________________________
Die
vulkaan-ramp
van
Pompeji
In die jaar 79 nC het die vulkaan Vesuvius uitgebars
en die stad Pompeji in Italië dramaties uitgewis. Danksy opgrawings kan ons
vandag sien hoe die inwoners destyds gelewe het... en iets herleef van die
skrikdag waarin sekere van hulle gesterf het...
___________________________________________________________________
DAAR is min wat die inwoners van Pompeji
kan waarsku van die groot ramp wat vandag op hulle wag -- hierdie oggend van 24
Augustus in die jaar 79 nC.
Toegegee, die diere van die stad gaan eienaardig te
kere: perde wat runnik en die loop neem, en rondloperhonde wat uit die stad uit
weghol. Maar dit ontstel die mense nie te waffers nie en die lewe gaan
doodnormaal voort.
Op straathoeke bespreek manlike burgers -- die
enigste mense wat toegelaat word om te stem -- die naderende verkiesing.
Snelvoetige slawe dra haastig boodskappe vir hul meesters, welgestelde
villa-base neem sonbaaie in hul tuine en wonder wat die uitslag gaan wees van
die geveg wat vanaand onder die gladiators (geoefende kampvegters) gaan
plaasvind.
Onder by die hawe word die trots van Pompejaanse vlyt
-- wyn, olyfolie, vissous, parfuum en wolmateriaal -- op skepe gelaai om
uitgevoer te word, terwyl erdewerk uit die suide van Frankryk en ander
luukse goedere by die dokke afgelaai word.
Binne-in die huise staan gesinne langs 'n altaar en
bring geskenke vir en dra gebede op aan die gode wat hulle konsuis teen alle
gevaar sal beskerm. Of sal hulle rêrig? Die eerste besliste teken dat alles nie
pluis is nie, is die warm vonke wat uit die keel van die berg Vesuvius begin
spat -- die gewaande ''uitgewerkte''
vulkaan wat die stadsprofiel oorheers.
Die inwoners kyk verskrik daarna. Wat op aarde is aan
die gebeur? Kort daarna, omstreeks 11 vm., ruk 'n oorverdowende ontploffing
deur die broeiend warm lug. ''Dis 'n aardbewing,'' skreeu die paniekbevange
mense -- 'n heel logiese gevolgtrekking, want Pompeji en die nabygeleë
Herculaneum is immers sewentien jaar gelede deur 'n aardbewing getref.
Maar toe begin groot, rooiwarm klippe soos hael uit
die lug val. Hulle stort met 'n verskriklike geraas op die dakke van die huise
neer en val ook op die mense wat ylings deur die strate hardloop.
''Dis g'n aardbewing nie,'' skreeu iemand. ''Kyk --
Vesuvius is aan die brand. Dis 'n vulkaan. Hardloop! Hardloop vir jul lewe!''
Die helder someroggend word nag namate 'n wolk van as
en stof oor die lug versprei. ''Dit het gelyk soos 'n denneboom wat uitdy,''
sou Plinius die Jongere, die geleerde wat die uitbarsting op 'n skip in die
nabygeleë Baai van Napels aanskou, dit later beskryf. ''Dit het 'n baie groot
stam gehad wat hoog in die lug opgestyg en toe vertak het.''
Riviere van modder en lawa loop teen die hange af en
vul die strate van Herculaneum terwyl hulle geleidelik alles in hul pad
verswelg. Oral stik mense weens die dodelike swaweldampe in die lug. Party
vlug. Ander soek skuiling in hul huise of in die stadstempels. Teen die aand
leef niemand meer wat in Pompeji, Herculaneum of die naburige Stabiae vertoef
het nie.
Hulle is verbrysel deur dakke wat onder die gewig
ingestort het, begrawe onder sintels, as of klip, of vergiftig deur die gasse.
Dié wat in die kelders skuiling probeer soek het, is versmoor deur die puin wat
hul huise ingesluk het.
Teen die namiddag van die derde dag, 26 Augustus, is
niks meer van Pompeji te sien nie. Nadat die vulkaan bedaar het, keer die
oorlewendes terug en grawe deur die verdigte as en sintels om hul waardevolle
besittings terug te kry. Maar die uitbarsting het soveel skade aan die hele
gebied aangerig dat die stede uiteindelik ontruim word.
In die 1700's begin die opgrawing van Pompeji, nadat
'n landbewoner op sekere Romeinse geboue afgekom het terwyl hy wingerdgrond
omgespit het. Ongelukkig stel die eerste grawers net daarin belang om
artistieke skatte te vind wat die heersers van Napels kan verryk. Hulle
berokken groot argeologiese skade.
In die 1860's staan Guiseppe Fiorelli aan die spits
van die eerste stelselmatige opgrawing van Pompeji. Al sy ontdekkings word aangeteken
en voorwerpe word, waar moontlik, presies gelaat waar hulle gevind is. Die
resultaat van Fiorelli se pogings en daaropvolgende werk is dat ons in Pompeji
die bes bewaarde beeld van die lewenswyse van die ou Romeine het.
Dit is moontlik om in strate af te loop waar die
wielspore van strydwaens in die straatstene lê. Die besoeker kan die forum
binnewandel, of die openbare plein, omring deur belangrike geboue, en hom die
saketranksaksies voorstel wat eenmaal daar beklink is en die godsdienstige byeenkomste
wat daar plaasgevind het.
Agter die forum kan besoekers 'n draai maak by die
drie openbare baddens, die amfiteater, teater en konsertsaal. Hulle kan by
private huise inloer met hul muurskilderings, mosaïekvloere, beeldhouwerke en
ander kunswerke.
Maar dit is die gewone huishoudelike voorwerpe -- die
haartangetjies, die gaatjiesbakke, die snoeihake, die naalde, die geldbokse,
dobbelsteentjies, bakke steeds met olywe, gort en vye daarin -- wat werklik
toon hoe skielik die lewe hier tot 'n einde gekom het.
Miskien die merkwaardigste van alles wat Fiorelli
hier gedoen het, is sy tegniek om gipsafgietsels van die slagoffers te maak.
Toe die lyke onder die hard geworde vulkaan-as ontbind het, is holtes
agtergelaat. Fiorelli het die holtes met gips opgevul sodat hul vorm behoue kon
bly. Die afgietsels bevat sulke detail soos die uitdrukkings op die slagoffers
se gesigte -- party wat nog ná byna 2000 jaar vir die gode skreeu om hulle te
beskerm.
_______________________________________________________
Terug na
inhoudsblad -- klik hier
_______________________________________________________
Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan