___________________________________________________________
Rooi om 'n rede...
Op
die foto LINKS is ’n paaiboelie-bobbejaan wat hulle 'n mandril noem. Hy's 'n
dierasie van Guinee en so onbevallig soos die nag. Trouens, dis nie moeilik om
te sien waarom hy ook die woudduiwel genoem word nie. Tog is die
mandril-mannetjie maar 'n vaal adoons -- behalwe wanneer hy kwaad of verlief
raak. Dan raak sy neus ál rooier en sy wange ál blouer, en flambojante rooi
kolle slaan op sy gewrigte en enkels uit. Nou's hy rêrig so lelik dat jy jou
'n aap kan skrik. Dog sy wyfies dink klaarblyklik hoe rooier, hoe mooier! Maar
rooi is mos ook een van die mees betekenisvolle kleure in die natuur, waar dit
allig 'n veel belangriker rol speel as wat navorsers ooit vermoed het...
___________________________________________________________
VOLGENS
sekere volksgelowe is rooi die kleur van toordery. Vir die kenner van
heraldiese wapens dui dit weer op edelmoed en standvastigheid.
As
mense veral 'n paar jaar gelede van 'n Rooie gepraat het, het hulle tien teen
een 'n Kommunis bedoel. As jy aan iets roois dink, dink jy moontlik aan
lipstiffie of selfs aan 'n verleë, bedremmelde bloser met die velkleur van 'n
kalkoen.
Rooi
ligte of vlae met hul kleur van bloed spel wêreldwyd "gevaar" in
enige taal.
Maar
die mens kan homself nie die eer toe-eien dat hy die ontdekker van rooi as
kommunikasiemiddel was nie.
Blomme
spreek immers reeds van die vroegste tye in rooi en ander ryk kleure tot die
bye van die veld. Vaal geveerde wyfievoëls word tot in hul wensbeentjies
geroer deur die rasende rooi dosse van die pronkende mannetjies.
Dis
meestal die insekte-familie -- sekere sprinkane, kewers en vlinders -- wat
rooi as afskrikmiddel gebruik. Vyande moet met een kyk kan sien of hul prooi
'n smaaklike of 'n slegte happie gaan wees, en só is baie van die mooi
kokette van ons wêreld inderdaad besig om te adverteer: Moenie my vreet nie,
ek is giftig.
Ook
sekere paddas, spinnekoppe en selfs myte gebruik dié
"rooilig"-waarskuwing om hul oneetbaarheid te verkondig.
(Daar
is natuurlik ook insekte wat glad nie giftig is nie, maar die giftiges naboots
en, om dit so te stel, agter hul opvallende kleure skuil. Roofvyande vermy
hulle ook omdat hulle hulle as gevaarlike of bitter kos beskou, al is hulle
nie.)
Rooi
en swart kom dikwels saam voor. Aangesien swart so doeltreffend met rooi
kontrasteer, word geglo dat dié kombinasie die aandag oombliklik op die rooi
gevaar vestig.
In
die voëlwêreld dien die samevoeging van rooi en swart vere egter weer 'n
heeltemal ander doel. Tropiese voëls trek miskien die aandag in 'n
troeteldierwinkel, maar hul bonte veelkleurigheid is 'n volmaakte vermomming
in die reënwoud waar die ligspatsels deur die blaredak sif.
Rooi
(en natuurlik allerhande ander opvallende kleure) kom verder oorvloedig voor
onder die visse van byvoorbeeld die Groot Barriérre-rif by Australië. Dit is
belangrik dat visse hul eie soort in die bonte menigte moet kan uitken, en
hierin speel kleure en patrone stellig 'n groot rol.
By
baie voël- en ander diersoorte is rooi die mannetjies se minnetaal (net soos
die menseknaap wat na meisies begin loer, wie se hakskene konsuis sou rooi
word!). In die broeiseisoen blaas die fregatvoëlmannetjie sy keelsak op en
dit word skel rooi.
Maar
geen windmaker-vryer kan ooit so opvallend wees as die mandril-mannetjie met
sy rooi neus nie. Hierdie lelike bobbejaan van Guinee kry kleur op kleur
wanneer hy kwaad of verlief raak. Dan raak sy neus ál rooier en sy wange ál
blouer, en flambojante rooi kolle slaan op sy gewrigte en enkels uit.
Praat
van 'n oulap se rooi wat mooi maak... maar ook net vir sy wyfies wat totaal
deur die liefde verblind word!
…en
redeloos wit
•
VIR die diere wat hierbo genoem is, is rooi baie belangrik. Dié wat as
wit fratse in die wêreld kom, het dit egter baie moeilik in die lewe
daarbuite. Roofdiere sien hulle makliker raak, en daarby het dié pigmentlose
diere brose pienk en blou oë wat baie gevoelig vir skerp lig is. Mutasies
soos wit leeus en springbokke is wel aardige attraksies in dieretuine, maar
soos die spreekwoordelike wit olifant wat geen nut het nie, is albino-diere
die jammerlike weggooikinders van Moeder Natuur...
_________________________________________________________
Terug
na inhoudsblad -- klik hier
_________________________________________________________
Ons
Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan