____________________________________________________________
Die soet
verhaal
van
sjokolade
Jy's ver in Mexiko geplant,
o boom
Met strande pragtig en van
goud belade,
Waar nektar hemels uit die
beker stroom
vir ander lande -- dit is
sjokolade.
-- Uit: Ode aan die Sjokolade-boom deur die sewentiende-eeuse Jesuïet Alonsius Ferronius.
___________________________________________________________
IN 1528, toe die Spaanse avonturier
Hernando Cortez na sy vaderland terugkeer ná sy verowering van Midde-Mexiko,
het hy verskeie geskenke en dinge uit daardie verre wêrelddeel na die Spaanse
koninklike hof gebring.
Onder al die dinge was 'n vreemde, skynbaar modderige
brousel genaamd xocolatl, wat "bitter water" beteken. 'n Mens
kan jou voorstel hoe die koning van Spanje die drankie skepties kon bekyk,
miskien daaraan geruik, dit effens geskud en toe half agterdogtig daaraan begin
proe-proe het.
Hoe versigtig hy aanvanklik dalk ook al was, dit was
blykbaar die heerlikste drankie wat hy nog ooit gedrink het, en hy het dadelik
nog gevra.
Wat was dit dan wat so 'n indruk op die koning gemaak
het? Niks anders as sjokolade nie, of eintlik 'n koeldrank wat uit kakao,
suiker, kaneel, vanielje, naeltjies, mieliemeel en brandrissies berei is!
Hoewel dit bra baie verskil het van die warm
sjokoladedrank wat ons vandag geniet, het dit nogtans so lekker gesmaak dat die
Spaanse hof besluit het om die bereiding daarvan geheim te hou -- en so goed
daarin geslaag dat byna 'n eeu verloop het voordat die nuus na die res van
Europa versprei het.
Dit was nie die eerste keer dat kakao na Spanje gebring is nie. Tydens sy vierde ontdekkingsreis het Christopher Columbus 'n gekruide drankie te proe gekry wat van kakao, kaneel, anys en mieliemeel gemaak is. Hy het nie baie daarvan gehou nie, maar tog daarvan na koning Ferdinand en koningin Isabella gebring, wat dit as 'n rare brousel van inboorlinge afgemaak het.
Cortez se weergawe -- wat ook suiker en vanielje
bevat het -- was baie smaakliker en sou uiteindelik die grondslag vorm van die
sjokoladebedryf soos ons dit vandag ken.
• KAKAO en
sjokolade word gemaak van die saad, of bone, van die kakaoboom Theobroma
cacao, wat vermoedelik inheems is aan die Amasone-Orinoco-rivier-bekken in
Suid-Amerika.
Die bome is eerste deur die Maja ('n ou Indiaanse
volk) verbou in die warm, vogtige reënwoude van die Yucatán-skiereiland. Hulle
het later met kakao handel gedryf met die Asteke, wat in die droër noordweste
gewoon het waar die bome nie kon groei nie.
Vandag word kakaobome regoor 'n groot deel van die
tropiese gordel gekweek, binne sowat 20 grade noord en suid van die ewenaar.
Die Ivoorkus is die wêreld se vernaamste
produsent van kakaobone, gevolg deur Brasilië, Ghana, Maleisië en Nigerië.
Gekweekte kakaobome word sowat 7,5 m hoog. Daar is
regdeur die jaar blare, bloeiseltjies en vrugte, of peule, in verskeie stadiums
van rypheid aan die bome. Die peule groei sowel aan die hoofstam as aan die
takke.
Binne-in elke peul is van twintig tot veertig dik
bone wat met 'n soet, wit pulp bedek is.
Wanneer die bone ryp is, word die peule met kapmesse
van die bome geoes, in hope opgestapel en dan oopgesny.
Die bone word uit die peule gekrap en opeengestapel
om te gis. Piesangblare word bo-op elke stapel geplaas om die hitte binne en
die reën weg te hou. So nie kan die bone in houtkratte wat met blare bedek is,
gelaat word om te gis.
Die gistingsproses, wat deur die suikerryke pulp aan
die gang gesit word, is noodsaaklik vir die ontwikkeling van die geur, smaak en
kleur van die sjokolade.
Ná sowat 'n week word die bone, wat nou tot ligbruin
verkleur het, in die son uitgesprei om droog te word of, indien dit reën, in
kunsmatige droërs geplaas. Sodra hulle goed droog is, word hulle in sakke
verpak, reg om na sjokoladefabrieke regoor die wêreld uitgevoer te word.
• BY DIE
fabriek word die gedroogde bone eers gesorteer en skoongemaak, en daarna
gerooster om die kenmerkende smaak en geur daaraan te verleen. Deur dit te
rooster, word die buitenste doppe van die bone ook bros gemaak, en in die
volgende stadium, die uitwanning, word die doppe deur 'n lugstroom weggeblaas.
Kakaobone waarvan die doppe verwyder is, voel droog
as 'n mens daaraan raak, maar bevat tog sowat 54% vet, of kakaobotter, soos dit
genoem word.
Die kaal bone word deur 'n reeks rollers gestuur en
fyngedruk. Die hitte en wrywing van die maalproses laat die kakaobotter smelt,
wat die gemaalde bone in 'n dik, bruin vloeistof verander wat stol wanneer dit
afkoel.
Hierdie gestolde vloeistof is die basis van die
verskillende soorte sjokolades, of dit nou drink-, bak- of melksjokolade is.
Kakaopoeier kan verkry word deur 'n deel van die kakaobotter met kragtige
hidrouliese perse uit te pers, wat 'n harde kakaokoek agterlaat wat dan tot 'n
fyn poeier gemaal word.
By die meeste fabrieke word ten minste 'n deel van
die kakaobotter uit die gestolde vloeistof onttrek en deur vaste plantvette,
byvoorbeeld dié van neut- en oliepalmbome, vervang. Die kakaobotter word aan
die aptekers- en kosmetiese bedryf verkoop.
Klein, vakkundige sjokolademakers voeg egter
gewoonlik weer die kakaobotter by die gestolde vloeistof om sjokolade te maak wat
deur baie mense as die heel lekkerste beskou word.
• SJOKOLADE
is nie net 'n lekker lekker nie, maar ook 'n waardevolle voedsel -- iets wat
reeds in die sewentiende eeu deur dokters besef is. Dit is ryk aan proteïen,
vette en koolhidrate, asook verskeie vitamiene en minerale. Die melk in
melksjokolade voeg ook waardevolle kalsium daarby.
Die hoë konsentrasie van voedingstowwe kan maklik
deur die liggaam opgeneem word, en vir mense soos soldate, matrose en
bergklimmers, wie se bedrywighede baie stamina vereis, is sjokolade 'n ideale
noodrantsoen.
Wie weet, groot menslike prestasies soos Hillary se
verowering van die berg Everest sou dalk nooit behaal gewees het sonder daardie
ekstra woema uit sjokolade nie!
____________________________________________________________
Terug na
inhoudsblad -- klik hier
____________________________________________________________
Ons Wonderlike Wêreld op CD,
2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan