-- die
koddige wonder van die woestyn
Met sy knopknieë, boggelrug, plat pote en rubberlippe
(om aan dorings te kan peusel wat selfs ’n stuk skoenleer sou deurboor) lyk hy
niewers soos ’n dier wat ’n verstommende invloed op die wêreld se beloop kon
gehad het nie. Maar dan kan jy mos ook nie die kameel op sy sandverweerde
baadjie takseer nie...
PARTY mense sê hy lyk soos ’n perd wat deur
’n komitee ontwerp is. Wat dit ook al beteken, dit klink lagwekkend, maar dan
is die kameel mos ook rêrig ’n rare koddigheid op pote.
Met sy knopknieë, boggelrug, plat pote en rubberlippe
(om aan dorings te kan peusel wat selfs ’n stuk skoenleer sou deurboor) lyk hy
glad nie soos ’n dier wat die wêreldgeskiedenis kon verander het nie. Maar moet
asseblief nie die kameel op sy sandverweerde baadjie takseer nie.
As die "skip van die woestyn" het hierdie
half primitiewe pakdier hom deur die eeue heen onderskei en paaie deur
onherbergsame landstreke gebaan om geïsoleerde wêrelddele met mekaar te
verbind.
In die tonele van die Ou Testament is daar taks
kamele op die agtergrond. Hulle het rykdom vir Abraham beteken, en Job het in
sy laaste voorspoedige lewensjare benewens duisende ander diere ook sesduisend
kamele gehad.
Melk en botter van die wyfies. Vleis van die jonges.
Toue, tente en klere van die hare. Die kameel was so ’n veelsydige bate dat ’n
mens jou kwalik die antieke wêreld sonder hom kan voorstel. Johannes die Doper
het ’n ouer tradisie voortgesit toe hy volgens die Matteus-evangelie klere van
kameelhaar gedra het.
Dit is nie bekend presies wanneer die mens die kameel
mak gemaak het nie. ’n Papirus wat meer as 33 eeue oud is, maak reeds melding
van die kameel.
Maar hy ploeter nog voort. Onder meer in Indië,
Noord- en Midde-Afrika, Mongolië, Rusland, China, die Midde-Ooste, Australië en
ook in Namibië. Trouens, die wêreld se kameelbevolking is steeds verskeie
miljoene sterk en hulle plof vandag nog deur die stof soos hul voorsate van
ouds in die karavane van nomade en die kosbare optogte van koninklikes soos die
koningin van Skeba.
Ploeter en plof, het ons gesê? Nee, ’n mens doen die
vlugvoetige kameel ’n onreg aan om só
van hom te praat! ’n Volgroeide kameel kan oor lang afstande feitlik alle ander
diere kafdraf, soos die een in Australië wat sowat ’n eeu gelede in ’n 180 km lange resies teen ’n perd
ingespan is.
Die perd, word vertel, het net-net gewen -- en toe
dood neergeslaan. Die kameel het net die volgende dag, ná ’n goeie nagrus, die
180 km terug afgelê -- in dieselfde tyd.
Kamele se vermoë om lang tye sonder water te lewe, is
een van hul verstommendste eienskappe. Hulle kan wel ’n hele badvol water
wegsluk ná ’n vermoeiende dag, maar dan kan hulle selfs met ’n vrag op die rug
vier, vyf dae sonder enige water klaarkom.
As hulle nie hard werk nie, en genoeg sappige kos
kry, kan hulle al hul nodige water daaruit put en tien maande uithou sonder ’n
enkele teug van die lewegewende vog. Want die kameel hyg nooit nie, sweet baie
min en kan selfs sy urine hersirkuleer om water te bespaar.
Sy dermkanaal kan elke druppeltjie vog weer in sy
liggaam opneem. Sy mis is baie droog en sy urine vier keer meer gekonsentreer
as seewater.
Geleerdes aan die Universiteit van Tel Aviv in Israel
het vasgestel dat die kameel selfs water kan opneem uit die lug wat hy uitasem
-- deur sy neus! ’n Membraan wat soos ’n perkamentrol lyk en daarom ’n
geweldige oppervlak beslaan (sowat 1000 vk. cm teenoor die mens s’n van sowat 12
vk. cm) vang 68 persent van die vog op wat weens uitaseming verlore sou gaan.
Die spens vir sy kos is die boggel. Hier word vet
gelyk aan ’n vyfde van die liggaamsgewig opgeberg om benut te word in die maer
dae wanneer daar niks is om te vreet nie.
Aan sy getal boggels word die soort kameel uitgeken.
Die Baktriese kameel, wat van die Baikalmeer in Siberië tot in Midde-China
voorkom, het twee bulte op die rug. Hy is baie skaarser as die dromedaris met
sy enkele boggel.
Die kameel is, ondanks al sy goeie eienskappe, egter ook ’n omgesukkelde dier, en veral die mannetjies kan in die paartyd baie gevaarlik raak. Miskien ook maar uit pure frustrasie, want hulle is drie, vier maande op ’n keer romanties, teenoor die wyfies se vier of vyf dae, en dan ook nie eens elke jaar nie.
Maar vir die woestynmense is hul kamele nog hul troue
metgeselle -- al kan die diere hulle doodbyt. Saam deurstaan hulle die hete
gloed van die son op die middag, of die sandstorms wat die kamele beter as wie
ook al kan verduur met spesiale "sluiters" aan die oë, neus en ore.
• Daar is
vier Suid-Amerikaanse neefs van die kameel, te wete die vikoenja, lama, guanaco
en alpakka. Hierdie diere het egter nie die kameel se kenmerkende boggel of
boggels nie. Wanneer hulle kwaad gemaak word, spoeg hulle. Die lama en alpakka
is huisdiere, maar die ander twee soorte is wild en lewe in klein troppies
wyfies wat gewoonlik deur ’n mannetjie gelei word.
• Kamele het
gleufneusgate en lang ooghare wat hulle teen waaisand beskerm.
• Kamele in
diens van die Suid-Afrikaanse Polisie? In die eerste helfte van die twintigste
eeu was daar wel sulke polisiekamele. Die era het in 1914 begin toe die Polisie
drie van die diere vir patrolliewerk aangeskaf het. Die getal kamele het in
1939 tot nie minder nie as 420 aangegroei. Die laastes is in 1951 aan aktiewe
diens onttrek, en die laaste "oudstryder", ene Rooikat, is in 1986
dood. Hy was na skatting tussen sestig en sewentig jaar oud.
•
Kameelkoeie lewer daagliks 5 tot 9 liter melk, met ’n hoë vitamien C- en proteïen-inhoud. Botter en kaas word van die melk
gemaak.
• Die
rekord, sover bekend, vir die langste afstand wat met ’n kameel algelê is, is
850 km in vyf en ’n halwe dag.
• In Israel
is selfs ’n tyd gelede voorbrand gemaak vir weerkaatsers op die voorkoppe en
agterstewes van kamele weens die baie verkeersongelukke waarin hierdie diere
betrokke was.
_____________________________________________________
Terug na
inhoudsblad -- klik hier
_____________________________________________________
Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan