Die
mens en sy liggaam (1)
DIE
eerste skreeutjie van ’n baba. Geen musiek, sê hulle, kan vir ’n ma
ooit soeter klink nie. Wanneer sy dit hoor, weet sy dat haar kosbare
baba sy eerste asemtoggie geslaak het. Nou kan sy die kleinding in haar
arms neem, hom vertroetel en leer ken. Al wat
lewe, moet aanteel sodat daardie bepaalde soort lewensvorm kan bly
voortbestaan. Party plante en diere plant voort deur in twee te verdeel
of deeltjies van hul liggame te verloor. Die los dele word dan weer
volwasse organismes. Ons sê dat hulle nie-geslagtelik of aseksueel
voortplant. Mense, en
trouens die meeste diere, plant egter geslagtelik voort. Dit beteken dat
twee geslagselle nodig is, een van ’n man en een van ’n vrou, om
saamgevoeg te word en ’n nuwe lewende wese net soos hulle te vorm. Geslagtelike
voortplanting is dus die proses waar mense die lewe aan mensebabas
skenk, katte klein katjies kry en koeie kalwers. Maar
voordat voortplanting kan geskied, moet ’n proses genaamd bevrugting
eers plaasvind. Bevrugting is die samevoeging van ’n manlike
sperma-sel en ’n vroulike eier-sel, ’n vereniging waar ’n nuwe sel
ontstaan wat in staat is om homself te verdeel en nog baie meer selle te
vorm -- ’n nuwe lewe Die
vroulike voortplantingstelsel
• AL die
voortplantingsorgane van ’n vrou is binne-in haar liggaam. Belangrike
organe is die baarmoeder (uterus) en eierstokke. Die baarmoeder is ’n
hol orgaan met die vorm van ’n peer wat onderstebo lê. Dit is aan die
binnekant met ’n membraan uitgevoer. Die baarmoeder skep vir die baba
’n veilige plek om in te ontwikkel en, omdat dit elasties is, kan dit
rek namate die baba groei. Die
eierstokke is twee klein orgaantjies naby die baarmoeder, wat eierselle
vervaardig en berg. Die onderste deel van die baarmoeder gaan uit in
’n buis wat die vagina genoem word en met die buitekant verbind is. Elke maand
van die puberteit af (wat tussen die ouderdomme elf en vyftien jaar
begin) laat die eierstokke een eiersel vry. Die eier, wat kleiner as
’n speld se kop is, beweeg in die smal eierleier of Fallopiusbuis af.
Dit word ovulasie genoem. Uiteindelik
gaan die eier die baarmoeder binne. Teen dié tyd het die membraan
waarmee die baarmoeder uitgevoer is, dik en sponserig geword om vir ’n
moontlike bevrugting voor te berei. Word die
eiersel bevrug, bly dit in die baarmoeder en ontwikkel dit. Indien nie,
gaan dit dood en word dit, saam met die bloed en dele van die membraan,
deur die vagina uit die baarmoeder uitgestoot. Hierdie tydperk van
bloeding, wat menstruasie genoem word, duur van drie tot vyf dae. Die
manlike voortplantingstelsel
• DIE meeste
van die manlike voortplantingsorgane is buite die liggaam, voor tussen
die bene. Twee belangrike organe is die penis en die skrotum. Die penis
is ’n roedevormige orgaan wat sperma binne-in die vroulike baarmoeder
laat. ’n Hol buis, die uretra, loop deur die penis. Die
skrotum is ’n sak wat twee organe, die testikels, bevat, wat
sperma-selle vervaardig en berg. Sperma-selle
beweeg van die testikels af deur ’n buis, die saadleier, en bereik die
uretra waar hulle in ’n witterige vloeistof swem wat semen genoem
word. Die word deur drie kliere, waarvan een die prostaat is, uitgeskei. Die uretra
het twee funksies: om urine van die blaas af buitentoe te voer (die
blaas is die orgaan waar urine versamel voordat dit die liggaam verlaat)
en om semen te dra. Hoewel urine sowel as semen deur die uretra beweeg,
doen hulle dit nooit gelyktydig nie. Bevrugting
• TYDENS
geslagsgemeenskap dring die penis die vagina binne en stort semen uit.
Die swemmende sperma in die semen gaan die baarmoeder binne en bereik
die Fallopiusbuise. Sou een van die Fallopiusbuise ’n eier bevat wat
dieselfde of die vorige dag vrygelaat is, vind bevrugting plaas. Sowat
dertig uur ná bevrugting verdeel die enkele sel in twee. Hierdie twee
selle verdeel dan op hul beurt om vier selle te vorm. Die vier verdeel
tot agt ... en so gaan dit voort om ál meer selle te vorm. Terwyl dit
gebeur, beweeg die eier na die baarmoeder. Sodra dit die baarmoeder
binnegegaan het, dring dit deur die voering en begin spoedig voeding van
die moeder ontvang. Die eier is gereed om tot ’n baba te ontwikkel. Embrio• DIE eerste
twee maande ná bevrugting lyk die ontwikkelende eiersel, wat in hierdie
stadium as ’n embrio bekend staan, allesbehalwe na ’n menslike
wesentjie. Die klein, ronde, verdelende balletjie verander geleidelik sy
vorm en word ’n rare klein kloddertjie. Teen drie weke is dit so groot
soos ’n ryskorrel. Ná nog drie weke begin arms en bene verskyn. Fetus
• TEEN twee
maande het belangrike organe soos die brein, rugstring en die hart
gevorm. Die vingers en tone is ook reeds merkbaar, asook die oogholtes,
ore en nek. Die spiere en vel begin eweneens vorm. In hierdie
stadium staan die ontwikkelende baba as ’n fetus bekend. Hy is nog so
klein dat hy in ’n teelepel sal kan inpas. Regdeur sy
ontwikkeling is die ongebore baba veilig en knus binne-in die ma se
baarmoeder. Hy dryf in die baarmoeder in ’n vloeistof genaamd
vrugwater, wat hom teen stampe en stote beskerm. Die vloeistof is in
’n sak wat die vrugwatersak genoem word. Die baba
is deur middel van die naelstring aan die moeder se baarmoeder geheg. Op
die plek waar die naelstring en die baarmoeder bymekaarkom, ontwikkel
’n plasenta. Die plasenta is ryk aan bloed wat voedsel en suurstof
bevat. Dit word deur middel van die naelstring aan die baba oorgedra. In die
derde en vierde maand ontwikkel organe soos die niere en
spysverteringskanaal, asook die hare en naels. Die fetus begin sy arms
en bene beweeg; partykeer gee hy ’n harde skop wat die ma kan voel. Namate die
baba groei, sit die baarmoeder uit om vir hom plek te maak. Die vyfde
en sesde maand is belangrik, want dan ontwikkel die senustelsel. Die
fetus kan sy vuisies bal, sy oë oop en toe maak, en hy raak aan die
slaap en word dikwels wakker. Word die
baba nou vroeg gebore (voordat sy nege maande verby is), sal dit vir hom
moontlik wees om in ’n broeikas te oorleef. Teen die
einde van die nege maande druk en stoot spiere in die wand van die
baarmoeder die baba ondertoe. Hy lê gewoonlik onderstebo sodat hy met
sy koppie eerste in die wêreld kom. Net voor
die geboorte bars die vrugwatersak en die vloeistof kom uit. Die baba
word uit die baarmoeder in die vagina ingedruk en uiteindelik tot in die
vreemde wêreld hier buite. Baie welkom, nuwe mensie! ________________________________________________________ Terug
na inhoudsblad -- klik hier Ons
Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan |