Landswapen
van Suid-Afrika
-- betekenis van die simbole
Suid-Afrika
het teen die eeuwisseling 'n nuwe landswapen gekry, ontwerp deur die
Pretorianer Iaan Bekker. Nadat dit in 2000 onthul is, is uiteensettings
van die simbole in die wapen deur mnr. Fred Brownell, staatsheraldikus,
en ander kenners gegee. Lees hier verder oor die verskillende elemente
in die ontwerp... oor hoe hulle verstaan kan word en hoe dit alles
inskakel by ons land en sy mense...
Landswapen
deur die Departement van Kuns, Kultuur, Wetenskap en Tegnologie
Die
opkomende son... 'n simbool van energie
•
NIEMAND kan ontken dat die son 'n kragbron van die eerste rang is
nie. Hy is so ver van
ons af dat sy lig agt minute nodig het om ons te bereik, al trek lig met
die ontsaglike snelheid van nagenoeg 300 000 km per sekonde. Nogtans
koester hy gedurig die aarde in sy hitte -- en verwarm hy eweneens die wêrelddeel
waarin ons woon. Sonder die krag van die son kan ons plante, die eerste
skakel in ons voedselketting, ook nie groei nie. Die son is werklik die bron van
alle stoflike lewe. Die opkomende son op die landswapen
simboliseer onder meer ook hergeboorte... 'n nuwe dag vir 'n herbore, vrye
land.
Die
sekretarisvoël met sy uitgespreide vlerke... 'n beskermende vegter
•
SOOS die kuikens wat deur 'n ma-voël onder haar vlerk geneem word, moet
elke Suid-Afrikaner voel dat hy deur die landsowerheid beskerm word en
in geborgenheid kan lewe. Die sekretarisvoël pas nog verder uitstekend
in die rol van 'n beskermer deurdat hy so rats met slange kan
klaarspeel. Hy is een van die grootste voëls in die Suid-Afrikaanse
veld, baie opvallend waar hy met sy lang bene stadig op die vlaktes
rondstap en ook insekte en ander klein diertjies vreet. Wanneer hy 'n
slang aanval, trap hy sy slagoffer net agter die kop om sy rugstring te
breek. Partykeer trap hy so kwaai dat hy die slang se vel letterlik
afstroop terwyl hy nog leef. Geen wonder boere beskou hierdie roofvoëls
as hul vriende nie. Die ongewone naam van die sekretarisvoël kom van
die bossie swartpunt-penvere aan sy agterkop wat 'n mens glo herinner
aan die veerpenne wat agttiende-eeuse regsekretarisse en klerke agter
hul ore gedra of in hul pruike gesteek het.
Die
protea... verteenwoordig ons land se pragtige plante en dui op die
potensiaal van die land wat moet blom
•
DIE koningsprotea (Protea cynnaroides), Suid-Afrika se nasionale
blom, is nie net tipies Suid-Afrikaans nie, maar ook een van die mooiste
blomme ter wêreld. Hy word die "koning'' genoem omdat hy die
grootste blom in die genus Protea is, en daar is talle ander poteasoorte
in sy koninkryk. Maar in 'n breër sin is hy ook die keiser van die
veelledige planteryk van ons land... wat die ontluikende groeikrag moet
versinnebeeld van ons nasie met sy verskillende bevolkingsgroepe. Die
gewildste kleure van Afrika is aan die protea op die landswapen
toegeken: groen, goud, rooi en swart.
Die
spies en knopkierie... simbole van die owerheid en staatsgesag, maar ook
van vrede omdat die wapens nie in iemand se hande is nie maar neergelê is
•
DIE werpspies met sy steel en plat metaalpunt, asook die knopkierie, 'n
stok met 'n groot knop aan die een end, is tradisionele wapens. In
Europa sou iets soos die swaard stellig eerder as die versinnebeelding
van staatsgesag beskou word, maar 'n assegaai en knopkierie dra beslis
'n wesenselement van die vasteland van Afrika oor. Maar dié wapens op
ons landswapen is nie opgeneem om te veg nie -- hulle lê gekruis en
plat op die skild. Daarmee word gesê dat ons 'n land is wat vrede
nastreef... iets wat baiemaal op ander wapens eerder deur 'n
vredesduif verbeeld sou word.
Die
skild met sy twee Koisan-figure... 'n erfenis wat gedeel word
•
DIE heel vroeë geskiedenis van Suid-Afrika is nie opgeteken in hiërogliewe
of neergeskryf op papier wat in stowwerige argiefbewaarplekke lê nie.
Dit pryk op die mure van spelonke en die rotswande onder hol kranse --
in die verhalende tekeninge van jagters wat hier agter die wild aan
geswerf het. As van die vroegste "Suid-Afrikaners" spreek
hulle kennelik namens ons almal op die skild wat die middelpunt van ons
nuwe landswapen vorm. Maar daar is twee van hulle. En twee saam is nooit
eensaam nie! Waar twee of meer mense vredig bymekaar is, kan hulle van
verskillende agtergronde of belewenisse getuig, maar die blote feit dat
hulle saam verkeer, dui op saamhorigheid. En in hierdie eendrag van die
verskillendes deel hulle ook dinge... soos die goeie wat elkeen uit die
verlede met hom saamgebring het.
Die
vier olifanttande... verteenwoordig wysheid, krag, matigheid en ewigheid
•
HOE kan 'n mens al hierdie eienskappe met iets soos ivoor in verband
bring? Olifanttande bestaan immers bloot uit 'n duursame, fyndradige,
roomwit stof, en boonop het die handel daarin reeds 'n groot
internasionale herrie veroorsaak. Maar 'n mens sou tog die allegorieë
soos volg kan verklaar: Ivoor kom van olifante en die wysheid van die
olifant word nie betwyfel nie. In sekere wêrelddele word hulle selfs as
getroue diere gebruik om vir die mens te werk. Die krag van die olifant
hoef nie eens verduidelik te word nie. Matigheid is ook 'n eienskap van
dié reuse dier. Hy is plantetend, maar verwoes in normale omstandighede
nie sy omgewing nie. En wat ewigheid aanbetref: ivoor is blywend en
steeds baie kosbaar, die wit goud van die diereryk...
Die
twee koringgerwe... hulle dui op vrugbaarheid en groei
•
KORING is die mens se vernaamste voedsel, dit word reeds sedert die
Steentyd verbou en was 3000 jaar vC in China bekend. Met die Onse Vader
bid ons boonop vir ons "daaglikse brood''. Koring word oral in Suid-Afrika verbou, dog die oudste en
bestendigste produksiegebied is die Wes-Kaap, waar dit tydens die
winterreëns gesaai word. Koring groei nie net nie... dit
help uiteraard dat ons, die bewoners van hierdie mooi land, self groei
en vermeerder!
Die
leuse in /Xam... 'eenheid in verskeidenheid'
•
'N
UITGESTORWE taal soos Latyn kom dikwels op verskillende wapens
voor, maar Latyn was natuurlik van Europa en nie van Afrika nie. Hoe, sou 'n mens
dus tereg kon vra, kan jy die ou Romeine nou
regstreeks met die verre Suid-Afrika verbind? Dis daarom dat 'n uitgestorwe
Khoisan-taal vir die leuse op ons landswapen gekies is. Boonop sou
dit nie gedeug het om een van ons elf amptelike tale te gebruik nie,
omdat gebruikers van die ander tien afgeskeep kon gevoel het. Die
/Xam-taal het 1860 en 1900 uitgesterf, nadat dit oor 'n uitgestrekte
gebied in die Noord-Kaap gepraat is. Gelukkig het 'n omvattende geskrewe
rekord daarvan behoue gebly, wat by die Universiteit van Kaapstad bewaar
word. Ons nuwe leuse -- !ke e: /xarra //ke -- beteken, sover as wat dit
moontlik is om dit te vertaal, iets soos "eenheid in
verskeidenheid".
Terug
na inhoudsblad -- klik hier
Ons
Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan
|