___________________________________________________________________

 

Portugal

-- die eeue ná Da Gama

 

Kort voor die jongste eeuwisseling het die volk van Portugal die vyfhonderdste gedenkdag van Vasco da Gama se aankoms in die Ooste gevier. Lesers word versoek om eers elders  te lees van hierdie skeepskaptein wie se waagmoedige prestasies die gang van die geskiedenis verander het (klik hier). Hieronder kyk ons hoe Portugal in die eeue daarna op die wêreldtoneel gevaar het...

___________________________________________________________________

 

Op 20 Mei 1498 -- iets meer as 500 jaar gelede -- het die vloot van drie skepe van die Portugese skeepskaptein en ontdekkingsreisiger Vasco da Gama by die hawe van Kalikoet, Suid-Indië, anker gegooi. Da Gama se aankoms in Indië was die hoogtepunt van 'n lang en verraderlike vaart, wat minder as 'n jaar vantevore in Lissabon, Portugal, begin het. Dit sou verreikende gevolge vir die seehandel en Portugal as wêreldmoondheid hê.

 

Elders in hierdie ensiklopedie word breedvoerig van hierdie epiese reis vertel (klik hier). Daarom bespreek ons dit nie nou verder in al sy besonderhede nie. Pleks daarvan ontdek ons hoe Portugal in die daaropvolgende eeue op die wêreldtoneel gevaar het.

 

As 'n mens aan Portugal dink, dink jy onvermydelik aan klein vissersdorpies waar vroue sardiens verkoop wat van die olie drup; sondeurdrenkte heuwelhange met wingerde wat puik portwyne lewer; pragtige strande en rotsformasies soos dié van die Algarve; die toiingrige tavernes en verkrummelende geboue van die groter dorpe en stede, met hul swaar aromas van peri-peri-hoender en gebraaide lewer en uie.

 

Dit is 'n lewenswyse wat, hoe betowerend dit ook al in sekere opsigte mag wees, maar sukkel om in pas te bly met dié van die meeste ander Wes-Europese volkere. Dit is soms moeilik om te glo dat dit dieselfde land is wat in vergange eeue, die 1400's en 1500's, 'n wêreldleier ter see was en sommige van die uitmuntendste seemanne van alle tye opgelewer het.

 

Allereers dink 'n mens aan prins Hendrik die Seevaarder, wie se vaardigheid met wiskunde en sterrekunde in die 1400's die verkenning van 'n groot deel van die kus van Wes-Afrika moontlik gemaak het. Dan was daar Bartolomeu Dias, wie se vaart om die suidpunt van Afrika in 1488 die weg vir seereise tussen Europa en Asië gebaan het. Kort op sy hakke was Vasco da Gama, wat Indië in 1498 bereik het.

 

In 1500 het Pedro Cabral, in 'n poging om óm Afrika na Indië te vaar, per ongeluk die ooste van Brasilië bereik en dit vir Portugal opgeëis. En in 1522 het een van Ferdinand Magellaan se skepe die eerste vaart reg om die wêreld voltooi en die heel eerste bewys gelewer dat ons planeet rond is.

 

Hierdie ontdekkingstogte het nie net die mens se kennis van die aarde baie verbreed nie, maar ook tot die vestiging van 'n enorme Portugese ryk in Afrika, Asië en Suid-Amerika gelei. Portugal het ryk geword uit die natuurlike hulpbronne van sy kolonies, soos hul speserye, goud, diamante, hout en eksotiese gewasse, en Lissabon het selfs ryk stede soos Brugge en Venesië verbygesteek.

 

Maar reeds in die laat 1500's was daar die duidelike tekens van 'n uiteindelike verval, want Europese mededingers soos Engeland, Nederland en Frankryk het geleidelik Portugal se oorsese besittings oorgeneem.

 

In 1580 het Portugal in Spaanse hande geval, en in die daaropvolgende sestig jaar is hy by die gedinge van Spanje betrek. Portugal, wat tog die ekonomiese verval oorleef het wat uit die Spaanse oorheersing gespruit het, kon ná 1660 op 'n ekonomiese herlewing roem, iets wat hy regdeur die 1700's kon volhou vanweë sy bande met Brasilië.

 

In 1807 het Frankryk Portugal binnegeval. Ofskoon die Engelse die Franse verdryf het, is die land verwoes agtergelaat. Toe, in 1822, verklaar Brasilië, die rykste deel van die Portugese ryk, homself onafhanklik. Die ekonomie van Portugal het 'n ernstige terugslag beleef.

 

In 1910 het die land 'n republiek geword, maar grootliks onstabiel gebly. In die 1930's het ene António Salazar die landsbeheer oorgeneem en 'n diktator geword. Die land het hom van die res van die wêreld onttrek en daar was groot armoede.

 

Demokrasie -- en Portugal se hertoetrede tot die statery -- het geleidelik gevolg ná Salazar se dood in 1970. Vier jaar later was daar 'n revolusie wat die vernieting van die laaste oorblyfsels van die diktatuur ten doel gehad het. In die middel van die jare sewentig het die nuwe regering onafhanklikheid verleen aan die meeste van sy oorblywende oorsese gebiede, waaronder Angola en Mosambiek.

 

Portugal het uiteindelik die hand uitgereik na Europa, wat hy soveel jare lank misken het. Sedertdien het Portugal met rasse skrede gevorder om ekonomiese groei te bevorder. Tot in die middel van die twintigste eeu was sy ekonomie feitlik geheel en al op die landbou en vissery gegrond. Fabrieke en diensnywerhede (banke, die handel, toerisme, nutsdienste en gesondheid en opvoeding) is nou die vernaamste ekonomiese bedrywighede.

 

In 1985 het Portugal 'n lid van die Europese Gemeenskap (nou die Europese Unie) geword en in die begin van 2002 het hy ook die euro as geldeenheid aanvaar. Van die land se uitgebreide oorsese gebiede het die eilande Madeira en die Asore in die Noord-Atlantiese Oseaan oorgebly.

 

Hoewel hy steeds een van die armste lande in Europa is, probeer Portugal om sy verlede af te skud met dieselfde waagmoed wat hom 500 jaar gelede 'n wêreldryk gemaak het.

 

Portugal in 'n neutedop

 

AMPTELIKE NAAM: Republiek van Portugal.

OPPERVLAKTE: 88 941 vk. km (oorsese gebiede uitgesluit).

HOOFSTAD: Lissabon.

AMPTELIKE TAAL: Portugees.

GELD: Basiese eenheid was die escudo, maar dit is vervang deur die euro

GODSDIENS: Rooms-Katoliek.

OORSESE GEBIEDE: Madeira, die Asore.

BEVOLKING: 10 102 022 (raming vir Julie 2003).

ELEVASIE: Hoogste spits is Serra da Estrela (1993 m); land is die laagste by seevlak.

EKONOMIESE BEDRYWIGHEDE: Landbou (druiwe, olywe, tamaties, koring, aartappels en mielies); veeboerdery (vleis- en melkbeeste, varke, hoenders); vissery; toerisme; fabrieke vir tekstielware, metale, masjiene, kos, kurk, papierprodukte, kunsmis, sement, keramiek en skoene.

 

____________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

____________________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan