____________________________________________________________________________________________

 

Rotskuns

-- die wonderbeelde uit die voortyd

 

In 'n grot diep onder die aarde, wat in die jare negentig in die suide van Frankryk ontdek is, word die verlede lewend... sien 'n mens die denkpatrone van die ou Europeërs intens verewig op die klip. Maar ook in Suid-Afrika is interessante rotsafbeeldings uit ons land se kleurryke voortyd. Hier is na raming meer as 15 000 plekke wat saam honderdduisende afbeeldings bevat...

_____________________________________________________________________

 

TEEN die wande van die diep versteekte grot kry die verre verlede weer lewe... die Europa van die Ystyd,
20 000 jaar gelede, met sy verskillende wilde diere, 'n bonte menigte.

 

Dis mammoete en oerosse, steenbokke en leeus, bere, perde, hiënas, rendiere en wollerige renosters. So verstommend bewaar in verf en klip soos min ander kunswerke uit dieselfde tydperk.

 

Geen wonder dat die ontdekking van hierdie rotsafbeeldings in die jare negentig in die suide van Frankryk as een van die opspraakwekkendste argeologiese vondste van die twintigste eeu beskou is nie.

 

Ook 'n panter en 'n uil is daar verbeeld, wat volgens 'n kenner nooit voorheen in die prehistoriese rotskuns gevind is nie. Alles deel van 'n paar honderd tekeninge en gravures wat deur 'n span argeoloë naby Vallon-Pont-d'Arc, noordwes van Avignon, ontdek is.

 

Die speleoloog Jean-Marie Chavet het die ver­steekte grotopening gevind. Hy en sy kollegas is onder meer met 'n touleer onder in die aarde in, waar die manjifieke toneel hulle op 'n diepte van sowat 500 m ingewag het.

 

Ná die ontdekking is selfs geskat dat dit tot dertig jaar kan duur om alles in hierdie wonderlike ou kunsmuseum te dokumenteer. Boonop is gereken dat dit navorsers fantastiese nuwe insigte sal kan gee in die lewe en denke van die voorouers van die Europeërs.

 

Wat was dan die rede dat die tekeninge gemaak is? Het die antieke kunstenaars dieselfde soort skeppingsdrang as vandag se skilders en beeldhouers ervaar?

 

Onwaarskynlik, sê geleerdes. Hulle meen dit het eerder baie nou saamgehang met die mense se godsdiens, met hul belewenisse van die sin van alle dinge, hul manier van aanbidding en hul geloof.

 

As 'n mens die beeltenis van 'n dier kon "beheer", volgens een teorie, kon jy mos die dier self ook beheer. Dit sou van jou 'n suksesvolle jagter kon maak. En jag was noodsaaklik om te oorleef.

 

Boesmans in Spanje?

 

   ROTSTEKENINGE was eintlik op baie plekke op aarde ’n waarskynlike uitlewing van mense van verskillende kulture se geloofsoortuigings. En partykeer toon die verskillende afbeeldings sulke ooreenkomste dat dit ’n mens verstom.

 

'n San (Boesman) wat op klip in die Sederberg (Wes-Kaap) verewig is [HEEL LINKS] en 'n rotstekening in 'n rotsskuiling naby Albocácer, Castellón, in Spanje [NATREKSEL LINKS], lyk byvoorbeeld so eenders dat jy jou byna kan verbeel dat hulle deur dieselfde kunstenaar geskilder kon gewees het.

 

Op die koop toe is ander tekeninge in Spanje gevind wat merkwaardig baie soos die motiewe van Amerikaanse Indiane lyk -- selfs driehoeke met fraiings wat Indiaanse tente (wigwams of tepees) sou kon voorstel.

 

Was daar dus die een of ander tyd Boesmans in Spanje of het Indiane in die oerverlede daar besoek afgelê? Dui alles op vroeëre kontakte waardeur die verskillende kulture mekaar beïnvloed het? Nee tog nie, sê geleerdes vandag. Die eenvoudige verduideliking is dat rotskunswerke eenders is omdat mense eenders is.

 

En in daardie vroeë dae was alle mense op die jag aangewese om te oorleef.

 

Rotstekeninge kan nietemin tot interessante gissings lei. Dink maar aan die beroemde "Witvrou van die Brandberg" (wat eintlik 'n man is), in Damaraland, Namibië [NATREKSEL REGS].

 

Dit is enigiets tussen 500 en 2000 jaar oud. Nadat hierdie tekening van 'n skynbare blanke figuur in die negentiende eeu gevind is, was daar al heelwat teorieë en raaiery oor die oorsprong daarvan.

 

Een teorie was dat dit op 'n kontak tussen die San en die ou Feniciërs sou kon dui. Of dalk tussen die San en die ou Egiptenare. Kenners dink vandag egter nie meer so nie en beskou dit as heeltemal inheems.

 

Hoe ook al, die "Witvrou" is net een van talle interessante rotstekeninge en gravures wat al hier in ons eie wêrelddeel gevind is -- die meeste daarvan geskep deur die vindingryke San. Vir hulle het die kuns 'n besondere deel van hul godsdiens en hul hele lewensbeskouing uitgemaak.

 

Die kuns van die San

 

   SOOS die vonds in Frankryk na berekening uit
20 000 jaar gelede dateer, so is daar beskilderde rotsblaaie in Namibië waarvan die ouderdom op 27 500 jaar vasgestel is. Dit is gedoen deur houtskool te ontleed wat op die­selfde vlak op die vloer van die betrokke rotsskuiling gevind is.

 

In die Wondergrot naby Kuruman is op dieselfde manier vasge­stel dat 'n reeks gegraveerde rotsblaaie van sowat 2000 jaar (die jongste) tot omtrent 10 500 jaar oud moet wees. Die tradisie van rotskuns in hierdie deel van Afrika is ver oor die 20 000 jaar oud.

 

Daar is na raming meer as 15 000 plekke in Suid-Afrika wat saam honderdduisende afbeeldings bevat.

 

'n Kenner van die San-kuns vertel dat die San se godsdiens gegrond was op die geloof dat krag van God verkry kon word deur in 'n ander bewussynstoestand of beswyming te gaan. Sodra hierdie krag ontvang sou gewees het, is dit veral gebruik om siekes te genees, reën te maak en wilde diere te beheer.

 

Mense wat hul bonatuurlike krag goed kon beheer, sou visioene gesien en buitengewone dinge beleef het. Van hierdie mense het goeie kunstenaars geword en hul ervarings geïllustreer om ander te inspireer en te onderrig.

 

Rotstekeninge is met verfsoorte geskilder wat van fyngemaalde kleisoorte en oker gemaak is. Dit is met ysteroksied (roes) rooi en geel gekleur. Wit verf is van klei gemaak en swart verf van mangaanoksied of hout­skool.

 

Sagte rotserts is tussen twee klippe fyngemaal en die poeier met water of bloed of moontlik plantsappe en eierwit gemeng. Dit is met kwaste van dierehare, vere of gerafelde stokke aangeverf. Sommige rotstekeninge lyk of dit met die vinger gedoen is.

 

Dit is uiters belangrik dat ons ons land se rotskuns moet bewaar, omdat dit ons so 'n boeiende insig gee in 'n verlede wat nooit in boeke aangeteken kon word nie. Kyk gerus, maar moenie daaraan vat as jy ooit êrens onder 'n krans op só 'n skat afkom nie.

 

En onthou dat vernielsug 'n mens hier baie duur te staan kan kom: jy kan jou 'n yslike boete op die hals haal en dalk boonop in die tronk beland!

 

____________________________________________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

____________________________________________________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan