__________________________________________________________________

 

Die fassinerende geskiedenis

van ruimteverkenning

 

In 'n ander artikel word die mens se landing op die maan beskryf -- steeds dié uitmuntende hoogtepunt in die gebeurtenisryke ruimte-eeu. Maar in die amperse halfeeu van ruimteverkenning was daar ook talle ander prestasies. Hier word na belangrike momente in die ruimte-annale gekyk, asook na sekere van die mense wat werklik in doodsgevaar meegehelp het om eeue-oue drome te verwesenlik...

__________________________________________________________________

 

DIT het alles op 4 Oktober 1957 begin. Die Sowjet-Unie het die wêreld verstom deur die eerste kunsmatige satelliet in 'n wentelbaan om die aarde te plaas. Mense het daarna laat wakker gebly om te kyk of hulle dalk die flou, bewegende ''sterretjie'' deur die naghemel kan volg sodat hulle agterna met smaak kon vertel dat hulle ook ''die Spoetnik'' gesien het.

 

Spoetnik 1 is hoe die Russe hierdie epogmakende verkenner genoem het. Hy het maar net 83,5 kg geweeg -- so swaar soos 'n gemiddelde man -- en was weinig meer as 'n metaalhouer met 'n bietjie wetenskaplike toerusting en 'n paar instrumente.

 

Dog ná sy lansering het die destydse mense van die twintigste eeu besef dat hulle die getuies van 'n enorme tegnologiese deurbraak was. Spoetnik I se bliepende boodskappe uit die ruimte het in der waarheid die ruimte-eeu ingelui...

 

Maar voordat ons verder iets hieroor vertel, moet ons eers net 'n klompie oomblikke stilstaan by die vraag waarom satelliete dan in hul wentelbane om die aarde bly. Dit hou natuurlik verband met ons planeet se swaartekrag.

 

Jy weet mos dat, as jy klippe optel en gooi, hulle ál verder trek hoe harder jy hulle gooi. As jy dit nou sou kon regkry om 'n klip vinnig genoeg te gooi dat dit in 'n baan om die aarde beland en die krag wat hom van die aarde af wil wegvoer net so sterk soos die swaartekrag is wat hom na die aarde aantrek, sal hy om die aarde bly wentel.

 

Sodra die wegvoerende krag egter meer sou raak as die swaartekrag  van die aarde, sal die klip wegbeweeg die ruimte in. Van al hierdie fisiese wette en beginsels maak die mens gebruik in sy verkenning van die ruimte.

 

Hoe ook al, sedert daardie eerste huiwerige voelers na buitekant ons dampkring aan die einde van die 1950's uitgesteek is, het die eksplorasie van die ruimte met rasse skrede vooruitgegaan. Die mens het nagenoeg twaalf jaar daarna reeds die maan besoek, soos jy in 'n ander artikel kan lees, en wetenskaplikes het talle onbemande snuffeltuie deur die sonnestelsel laat snel.

 

Daar is trouens voor die laaste eeuwisseling bereken dat daar in iets meer as veertig jaar meer as 3000 lanserings van ruimtetuie van alle soorte was, die meeste daarvan weliswaar om verkenners en diensleweraars in wentelbane om die aarde self te plaas.

 

Die nadeel van hierdie yslike klomp vlugte is egter dat 'n geweldige klomp ruimterommel, alles van uitgediende satelliete tot skroewe en moere, vandag ons naaste buiteruimte besoedel. Maar een reuse voordeel is weer dat die baie ontdekkingstogte 'n kwantumsprong in ons kennis en begrip van die sonnestelsel teweeggebring het.

 

Deur die elektroniese oë van ons geoutomatiseerde ruimtespioene is kleur en 'n nuwe aansien gegee aan wêrelde wat eeue lank vir die aardbewoners weinig meer as dowwe skywe of vae ligpuntjies was. En dosyne voorheen onbekende voorwerpe is ontdek. Toekomstige geskiedskrywers kan bes moontlik na hierdie baanbrekersvlugte terugkyk en sommige as van die merkwaardigste prestasies van die twintigste eeu beskou.

 

Wedloop na die maan -- van Spoetnik 1 tot Apollo 11

 

DIE spannende ruimtewedloop tussen Amerika en die Sowjet-Unie het jare geduur, maar was nooit so intens as in daardie eerste jare vandat die Russe die eerste satelliet in die ruimte geplaas totdat Amerika die eerste mens op die maan laat loop het nie. Hier is van die hoogtepunte uit daardie gebeurtenisryke amperse twaalf jaar:

 

 

Die verkenning van die sonnestelsel

 

DIE vondste van die Amerikaanse snuffeltuie Voyager 1 en Voyager 2, wat altwee in 1977 lanseer is, bly steeds van die mees geslaagde eksplorasies van die ruimte-eeu. Die Voyagers het so saam-saam skouspelagtige foto's van die planete Jupiter en Saturnus en hul ringe en mane na die aarde teruggesein. Voyager 1 het toe weggeswenk van die vlak waarop die planete om die son wentel, maar Voyager 2 het voortgesnel om eers Uranus en toe Neptunus te verken.

 

Die Voyagers het reeds ons sonnestelsel verlaat en sal nooit weer terugkeer nie. Wetenskaplikes kan glo nog hul radioseine hoor, hoewel dié teen die jaar 2020 te swak sal word om op te vang.

 

In 1989 het die Amerikaanse Galileo Orbiter die Jupiter-sisteem binnegedring en 'n robot-verkenner tot diep in die atmosfeer van die reuse planeet ingestuur. Vanweë al sulke ontdekkingstogte het ons vandag fantastiese nabyfoto's van al die planete van die sonnestelsel buiten Pluto, asook van hul mane.

 

Eeue-oue geheime van Mars is in 1976 met die landings van twee Amerikaanse Vikings geopenbaar. Daar is veral belangstelling in dié planeet omdat Mars, buiten die aarde, die enigste planeet in ons sonnestelsel is wat miskien die een of ander primitiewe lewensvorms kan onderhou of in die verre verlede kon onderhou het. Maar die Vikings en ook die betreklik onlangse Pathfinder-sending van 1997 (toe 'n klein radiobeheerde karretjie die gesteentes rondom hom loop en ''bekyk'' het) kon nie werklik dié raaisel oplos nie.

 

Nie net planete en mane is reeds besoek nie, maar snuffeltuie van die Sowjet-Unie, Japan en Wes-Europa het in Maart 1986 ook verby 'n komeet, dié van Halley, gevlieg. Die komeet Hale-Bopp het in 1997 in sekere van ons wêrelddele eintlik vir skouspelagtiger vertonings as Halley gesorg en verder meegehelp om die mens se kennis oor komete te verbreed.

 

Pendeltuie van die nuwe era -- en die Internasionale Ruimtestasie

 

   DIE droom om 'n ruimtetuig te hê wat oor en oor gebruik kan word (pleks van om elke keer 'n nuwe een te lanseer) is in April 1981 verwesenlik toe Amerika die eerste pendeltuig die ruimte ingestuur het. Pendeltuie word wel met vuurpyle in hul wentelbane geplaas, maar wanneer hulle weer op die aarde kom land, word hulle soos vliegtuie gevlieg.

 

In Januarie 1986 is die hele pendeltuig-program egter tot stilstand geruk toe die pendeltuig Challenger een minuut, dertien sekondes ná sy lansering voor geskokte waarnemers ontplof het. Al sewe mense aan boord is dood, onder wie S. Christa McAuliffe, 'n onderwyseres van New Hampshire en die eerste pendeltuig-passasier, wat vanuit die ruimte klasse op die televisie wou aanbied.

 

Ná die ongeluk is die lansering van pendeltuie vir meer as twee jaar opgeskort. Daarna het die pendeltuig-skema egter steeds die hoeksteen van die Amerikaanse ruimteprogram gebly, met verskeie sendings per jaar.

 

Amerika se pendeltuig-program is in Februarie 2003 nogmaals deur ’n groot terugslag getref met die verbrokkeling van die Columbia toe dié ingekom het om op die aarde te land. Die einde van die pendeltuie? Nee, tog nie. Die oorblywendes sal teen groot koste opgradeer moet word en moet dalk nog tot die jaar 2020 of selfs langer kan vlieg, nie die minste nie om die wentelende Internasionale Ruimtestasie te help klaar bou en onderhou.

 

   Klik hier om meer te lees pendeltuie.

   Klik hier om meer te lees oor die Internasionale Ruimtestasie.

 

Die Hubble-ruimteteleskoop

 

HUBBLE in 'n neutedop:

Lengte: 13,5 meter

Breedte: 4,4 meter

Hoofspieël: 2,5 m

Sekondêre spieël: 30 cm

Omwentelingsafstand van aarde: 515 km

Omwentelingstyd: 94 minute

Beplande leeftyd: 15 jaar

Koste: Hubble se kameras word van die aarde af beheer en hy kos sommer 'n hele klompie rande per sekonde. As die koste van die pendeltuiglanserings buite rekening gelaat word, sal hy (volgens een raming 'n paar jaar gelede) aan die einde van sy leeftyd sowat

R24 000 000 000 gekos het.

 

Die pendeltuig Discovery het in 1990 die geroemde Hubble-teleskoop in sy wentelbaan om die aarde geplaas. Die doel met die teleskoop is om 'n onverdoeselde blik op die buitenste ruimte te kry -- 'n uitsig wat nie deur die aardatmosfeer verdof word soos met gewone teleskope gebeur nie.

 

Aanvanklik was daar groot fout met die Hubble se hoofspieël, maar dit is later tydens 'n ruimtewandeling reggestel. Sedertdien is die een skouspelagtige beeld ná die ander van verafgeleë sterrestelsels ("galaxies") en ander buitenaardse wonders teruggesein.

Hubble is genoem na die sterrekundige Edwin Hubble (1889-1953), wat ander sterrestelsels ontdek en bewys het dat hulle besig is om van die aarde af weg te snel. Edwin Hubble se werk het gelei tot die ontwikkeling van die teorie oor die ''Groot Knal'', die geweldige skeppingsoomblik toe alles, volgens die wetenskaplikes, sou begin het.

 

__________________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

______________________________________________________________­____

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan