__________________________________________________________________
Die dodelike
jagters
Vonkelende liggies, vanggate,
visnette, voorlêery -- dis maar net sekere van die roofgereedskap en -metodes
van die vindingryke jagters van die gogga-ryk...
•
JY trippel-trappel oor die sand. Alles lyk so vreedsaam.
Skielik -- help! -- gee die grond
onder jou pad. Jy tuimel halsoorkop in 'n yslike vanggat af. Onder gryns 'n
paar lang, swaardagtige kake.
Jy worstel wanhopig en kry 'n
vastrapplek teen die wal. Maar 'n blerts sand word van onder teen jou
aangeslinger en jy kan nie langer klou nie. Jy stort na onder -- hulpeloos tot
in die wagtende kake...
Jy het jou so pas ingeleef in die
stribbeling van 'n sterwende mier wat die larwe van 'n mierleeu ten prooi geval
het. Hulle noem hom ook 'n joerie -- dié meedoënlose kalant wat sy
tregtervormige "leeukuil" in los sand grawe en homself dan daaronder
begrawe met net sy kake wat uitsteek.
As 'n mier of ander niksvermoedende
skepseltjie die kuil binnestruikel, is dit blitsig klaar met die kriewelende
klein kees.
Sulke strikke, asook lokase, is
egter maar skaars in die insektewêreld, want die meeste roofinsekte kry hul kos
deur fluks daarvoor te jag. Daar is nietemin 'n klompie ander soorte wat
vernuftige slagysters prakseer en wag dat hul maaltye reg op hul drumpel
beland.
Die larwes
van sekere watermotte anker byvoorbeeld nette van sydraad oor snelbewegende
strome en riviere. Hierdie "visnette" vang ongewerweldes op wat
stroom af meegesleur word.
Ewe vindingryk is die larwe van
'n sekere vuurvliegie, wat sy verligte drade van plante of die plafonne in
grotte laat hang. Die doel van die lig is om vlieënde insekte na hul valstrikke
te lok. Die weerlose prooi sit aan die "vislyne" vas en word
deur die larwe ingekatrol en opgevreet.
Die bekendste soorte hou in
Nieu-Seeland se Waitomo-grotte, hoewel 'n paar ander in Australië en Tasmanië
aangetref word.
•
DAAR kan geen angswekkender jagtoneel in die insekwêreld
wees as dié van 'n marsjerende leër van oorlogsugtige swerfmiere nie.
Beperk tot die tropiese gebiede, kan
hierdie wriemelende wreedaards alles wat lewe voor hulle uitjaag terwyl hulle
in hul menigte soos 'n rivier oor die land beweeg.
Hoewel hulle eintlik net klein
goetertjies vreet, sal hulle omtrent enigiets dierliks verorber wat nie betyds
kan wegkom nie: 'n ou luiperd, 'n vasgebinde perd, 'n luislang wat te swaar van
lyf is ná 'n reuse maaltyd, 'n mens wat onverstandig genoeg was om in hul pad
te bly!
Maar insekte is hul hoofgereg en
hulle oorrompel dikwels ander mier- of termietneste.
Die strooptog van 'n leër van
Matabelemiere van Afrika, wat slegs van termiete lewe, is nie minder
skouspelagtig nie. Net een werker sal 'n termietnes opspoor en na haar nes terugkeer terwyl
sy 'n reukspoor agterlaat. Die kolonie marsjeer dan agter haar aan, vyf tot
tien in 'n ry, en val die termietnes binne.
Die termiete word verlam en na die
oppervlak gebring. Wanneer genoeg van hulle versamel is, trek die leër saam en
elke werker dra soveel slagoffers moontlik in die kake huis toe.
As die nes nie te ver weg is nie,
sal die miere terugkeer om nog oorlogsbuit te kom haal.
•
DAAR is 'n groot
verskeidenheid van parasitiese insekte wat op
die liggame van ander diere, en selfs mense, teer. Vlooie, luise, lintwurms en
lewerslakke is almal parasiete, maar hulle is nie werklik moordenaars nie.
Tog is daar 'n groep gespesialiseerde
parasiete wat inderdaad hul gashere doodmaak. Hulle gebruik nie hul slagoffers
as kos vir hulself nie, maar as lewende spense vir hul jonges.
Byna alle wespe is jagters, wat
dierlike kos vang om hul jonges te voed. Wespe wat spinnekoppe jag,
val soms spinnekoppe groter as hulself aan en verbete gevegte volg.
Die messelwesp lê haar eiers en
voorsien dan verlamde spinnekoppe, insekte of larwes aan haar eie larwes om te
vreet nadat hulle uitgebroei het.
•
ANDERS as die strikspanners, is insekte wat hul prooi voorlê vanself die strik. Hulle
lê in hinderlaag en is grootliks op kamoeflering aangewese. Die arme slagoffers
loop of vlieg pylreguit in die kake -- of die kloue -- van die dood.
Die larwe van die sandkewer grawe 'n
skag onder die grondoppervlak en prop die ingang met sy kop toe. Wanneer 'n
goggatjie luiters verbydrentel, skiet die paaiboelie vorentoe en gryp die
slagoffer met sy sekelagtige kake vas.
'n Uiters bekende voorlêer is die
hottentotsgot. Wonderlik gekamoefleer tussen die blare, soms met 'n wikkelende
lyf kompleet nes 'n blaar in die wind, wag die honger roofinsek
tot 'n arme drommel binne trefafstand kom.
Waps! Daar gryp die hottentotsgot hom met sy getande voorpote, wat soos 'n knipmes om die prooi vou.
Nog een insek verdien om hier genoem
te word. Ofskoon die meeste roofwantse jagters is, is 'n
paar van hulle voorlêers en lok hulle selfs hul prooi na hul dood.
Een soort skei 'n smaaklike
vloeistof van onder uit, wat miere aanlok wat dan daarvan bedwelm raak --
maklike prooi. Nog 'n soort druk sy pote in boomgom en gebruik dan sy klewerige
litte as vlieëpapier om onbehoedsame slagoffers te vang.
•
VIR die mense is dit dikwels tog te mooi om te aanskou. 'n Naaldekoker
wat grasieus in die sonlig wals. 'n Waterloper wat heen en weer skaats en
sagkens kuiltjies in die wateroppervlak maak. Vredig? Nie rêrig nie. Eintlik is
hierdie delikate insekte met formidabele oorlogvoering besig -- maak hulle
meedoënloos jag op hul prooi.
Insekjagters moet fluks kos soek.
Party, soos die liewenheersbesies ("ladybirds"), moet letterlik teen
plantluise of dopinsekte bots voordat hulle dié met hul smaak- en gevoelsorgane
herken.
Ander, soos die roofwants, kan die
prooi op 'n afstand gewaar en dit met 'n steeksnuit doodsteek.
Naaldekokers word dikwels as die
bobaas-insekjagters beskou -- dis bekend dat hulle selfs paddatjies en vissies
kan vang. Met hul enorme uitpeuloë kan hulle hul prooi op enige plek binne
sowat 20 m bespeur.
Hulle gebruik hul pote om 'n
mandjieagtige net te vorm waarmee hulle allerhande soorte vlieënde insekte
opraap.
Die naaldekokers jag op een van twee
maniere: die een groep vlieg lang tye rond en patrolleer 'n bepaalde gebied;
die ander groep sit op voorwerpe soos takkies, grashalms of selfs die grond en
skiet taks weg om 'n verbyganger te vang wat smaaklik lyk.
_________________________________________________________
Terug na
inhoudsblad -- klik hier
_________________________________________________________
Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004
- Uit Huisgenoot se Jongspan