_____________________________________________________________
Nkosi en Die Stem
-- ons
edel volkslied van versoening
Die
godsdienstige gesang van 'n swart
onderwyser van Johannesburg en die gedig van 'n vurige wit stryder vir die
Afrikaanse taal is saamgevoeg om die Suid-Afrikaanse volkslied te vorm
-- en uit te styg tot 'n loflike crescendo oor saambestaan en vrede…
___________________________________________
HUL
wêrelde was so verskillend as 'n swart buurt in Johannesburg en die
landelikheid van Oudtshoorn in die Klein-Karoo. Die een was 'n nederige swart
onderwyser en lekeprediker, die ander 'n gevierde Afrikaanse skrywer, denker,
regsgeleerde en politikus.
Min
het hulle kon weet hoe hul wêrelde nog sou saamkom aan die einde van die eeu
waarin hulle altwee oorlede is -- en hoe hul onderskeie bekendste skeppinge 'n
reuse aandeel in die grootse vereniging sou hê.
Wanneer
jy vandag die volkslied van Suid-Afrika sing, is daar duidelik twee afbakende
dele en twee melodieë. Op 'n punt vloei hulle dramaties ineen. Uit 'n gebed
waarin die Here se seën en Sy verwydering van tweedrag afgesmeek word, vloei 'n
oproep tot eenheid in 'n vrye Suid-Afrika.
Enoch
Mankayi Sontonga, die komponis van die eerste deel (Nkosi Sikelel' iAfrika), is
in 1873 gebore. Aan die einde van die negentiende eeu het Sontonga, wat in
Pimville, Soweto, gewoon het, begin onderwys gee aan die
Nancefield-Metodistesendingskool. Hy het baie gesange en liedere gekomponeer.
Sontonga
is op 'n jeugdige 32 jaar oorlede en in die "nie-blanke afdeling" van
die Braamfonteinse begraafplaas begrawe. Sy graf het met die jare in
verwaarlosing verval, soseer dat dit nogal 'n taamlike speurtog gekos het om dit
op te spoor. Maar op 24 September 1996, Erfenisdag in die Nuwe Suid-Afrika, kon
'n treffende swart granietblok op die graf onthul word. Die perseel is ook tot
'n nasionale monument verklaar.
Enoch
Sontonga se bekendste gesang, Nkosi Sikelel' iAfrika, is deur sy koor in die
omgewing van Johannesburg en in KwaZulu-Natal uitgevoer, en ander kore het dit
oorgeneem. Dit is op konserte in Johannesburg gewild gemaak deur eerwaarde J.L.
Dube se Ohlange Zulu Choir. Sontonga het net die woorde van die eerste vers
geskryf. 'n Bekende Xhosa-digter, Samuel Mqhayi, het vir die sewe bykomende
verse van die lied gesorg.
Sontonga
is in 1905 oorlede, maar sy lied het bly voortleef.
Dit is op 8 Januarie 1912 as slotgebed gesing op die eerste vergadering
van die South African Native National Congress, die voorloper van die African
National Congress. In 1925 het die ANC dit as slotgesang vir hul vergaderings
aanvaar. 'n Sesotho-weergawe deur Moses Mphahlele is in 1942 gepubliseer.
Nkosi
Sikelel' iAfrika is vandag nie net 'n deel van die Suid-Afrikaanse volkslied
nie, maar ook die volkslied van Tanzanië en Zambië. Dit word ook in Zimbabwe
en Namibië gesing.
•
DIE STEM, wat die tweede deel van ons volkslied uitmaak, met een
Afrikaanse en een Engelse vers, is 'n gedig wat die vermaarde C.J. Langenhoven
in 1918 geskryf het.
Cornelis
Jacob Langenhoven se rol in die Afrikaanse literatuur en kultuurgeskiedenis was
formidadel, om die minste te sê. Oudtshoorn se bekendste burger is in 1873 op
Hoeko, Ladismith, gebore -- interessant genoeg in dieselfde jaar as Enoch
Sontonga.
Hy
het aan die Victoriakollege (Stellenbosch) gestudeer en hom as advokaat bekwaam.
Hy het egter oorgegaan tot die joernalistiek en later tot die politiek, sodat hy
agtereenvolgens lid van die Kaapse Provinsiale Raad, die Volksraad en die Senaat
geword het.
Langenhoven
het aanvanklik skepties gestaan teenoor die moontlikhede van Afrikaans, wat toe
nog in sy kinderskoene as skryftaal gestaan het. Hy het egter later 'n vurige
voorstander geword van alles wat Afrikaans is en het as skrywer so 'n omvangryke
oeuvre opgebou (sy Versamelde Werke beslaan sestien dele) dat hy selfs beskou
word as die man wat die Afrikaners leer lees het. Langenhoven is in 1932
oorlede.
Die
Stem van Suid Afrika is sy bekendste enkele werk. Die musiek daarvoor is in 1921
deur M.L. de Villiers gekomponeer. Later het die Suid-Afrikaanse
UItsaaikorporasie sowel God save the King as Die Stem aan die einde van hul
daaglikse uitsendings gespeel. Dit is die eerste keer in die openbaar gesing met
die amptelike hysing van die landsvlag op 31 Mei 1928, maar dit was eers op 2
Mei 1957 dat die regering Die Stem as die amptelike volkslied aanvaar het. As
The Call of South Africa is dit mettertyd ook in Engels gesing.
Met
die einde van apartheid in die jare negentig het die argitekte van die oorgang
na 'n nuwe bedeling besef dat daar 'n nuwe volkslied sou moes kom wat vir almal
aanvaarbaar is. By Die Stem sou die voorheen benadeeldes nie aanklank vind nie; vir die blankes, wat die woorde van Nkosi Sikelel' iAfrika nie verstaan het
nie, was dié weer niks minder as 'n strydkreet van verset nie.
Maar
deur die twee saam te voeg -- en alle Suid-Afrikaners te laat begryp dat dit 'n lied van seënbede
en glorie onder die helderblou hemel van Suid-Afrika is -- is 'n kompromis
bereik in die edelste tradisie van versoening.
Kom
sing nou saam:
Nkosi
sikelel' iAfrika
Maluphakanyisw'
uphondo lwayo,
Yizwa
imithandazo yethu,
Nkosi
sikelela, thina lusapho lwayo.
Morena
boloka setjhaba sa heso,
O
fedise dintwa la matshwenyeho,
O
se boloke, O se boloke setjhaba sa heso,
Setjhaba
sa South Africa -- Suid-Afrika.
Uit
die blou van onse hemel,
Uit
die diepte van ons see,
Oor
ons ewige gebergtes,
Waar
die kranse antwoord gee,
Sounds
the call to come together,
And
united we shall stand,
Let
us live and strive for freedom,
In
South Africa our land.
Die
isiXhosa/ isiZulu van die eerste vers en die Sesotho van die tweede vers kan as
volg vertaal word:
Here,
seën Afrika
Mag
haar gees opstyg
Hoor
ons gebede aan
Here,
seën ons.
Here,
seën Afrika
Verban
oorloë en twis
Here,
seën ons nasie
Van
Suid-Afrika.
____________________________________________________________
Terug
na inhoudsblad -- klik hier
____________________________________________________________
Ons Wonderlike Wêreld op CD,
2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan