___________________________________________________________

 

My dier,

maar jy's lelik!

 

Party diere is dierbaar -- so fraai en sindelik dat hulle summier in jou hart inkruip. Ander is ... nou ja ... glad nie van die mooiste nie, hoewel alle diere darem sekere goeie eienskappe het. Hoe dink jy, watter dier sal met die eerste prys wegstap as dit by lelikheid kom? Ons wys jou hoe een só 'n paaiboelie lyk (kyk ondertoe), maar soek die ander se foto's op die wêreldwye web en vergelyk 'n bietjie!

___________________________________________________________

 

Sies, jou vark

 

   WAT het die maniere van 'n vark en 'n gesig soos 'n nagmerrie? Die antwoord is straks nie so moeilik nie. Dis die vlakvark, natuurlik. Laat ons eerlik wees -- hier's nou rêrig 'n homp lelikheid op pote.

 

Die kop is te groot vir die lyf. Dis lank en plat aan die voorkant, met oë absurd naby die bokant. Groteske vratte ontsier die kante en 'n buitengewoon lang paar tande krul uit sy bek uit.

 

En praat van slegte maniere! Die vlakvark is knaend aan die kwyl en boonop 'n onhebbelike morsjors. Trouens, hy so lief vir modder dat hy meestal met modder bedek is. En sy tafelmaniere. Die opgeskote jonges vreet graag mis. As jy 'n sog met kleintjies opgewonde maak of steur, vreet sy haar kinders net daar op. En ten slotte daardie slagtande. Hulle lyk dalk snaaks, maar moenie daarmee spot nie. Gevalle is bekend van vlakvarke wat selfs mense doodgegaffel het.

 

Maar met sy lelikheid en rare maniere is die vlakvark bloot goed aangepas by sy omgewing. Met die lang snoet word knolle en wortels immers ondergronds opgespoor en uitgegrawe en verlate erdvarkgate vir eie gebruik vergroot. Deurdat die oë naby die bokant van die kop sit, kan hy ook bo-oor die lang gras van die Afrika-savanne kyk of daar nie roofdiere soos leeus en luiperds in die omgewing is nie.

 

Die vratte -- van kraakbeenweefsel -- is baie belangrik. In die paartyd veg die bere teen mekaar. As dit nie vir die beskerming was wat die vratte bied nie, sou die mededingende vryers se oë en kake sleg deurgeloop het. Die lang, gekrulde slagtande word in gevegte gebruik -- en is nuttig om klippe en stompe om te keer wanneer die vlakvark kos soek.

 

Modderbaddens is niks vreemds in die diereryk nie -- die modder help beskerm die diere teen die hittige son.

 

Vra elke navorser wat vlakvarke in die vrye natuur bestudeer het, en hy sal jou vertel van hul verstommende, byna minsame geaardheid. Soos ander varke is hulle glo hoogs intelligent en merkwaardig vindingryk in die slegste toestande. Hulle is bekend daarvoor dat hulle hul gesinne met woeste geweld beskerm.

 

En oplaas is daar hul innemende hebbelikheid om met die sterte regop in die lug te hardloop -- vlakkop oor die vlakte net om hulle dan weer soos varke te gedra.

 

Pienk verskrikking

 

   '' 'N VUIL ou man met 'n siek kopvel,'' is hoe een fotograaf die maraboe ('n soort ooievaar) beskryf het. En 'n mens kan maklik sien hoekom. Die maraboe van Afrika moet beslis een van die wêreld se lelikste voëls wees.

 

Sy gesig lyk asof dit aan die brand gesteek is. Die lang, swaar snawel lyk skoon buite verhouding tot die lyf. En aan die keel swaai 'n lelike, pienk, vlesige sak. Wat die doel daarvan is, is nie duidelik nie. Geleerdes reken dat dit enigiets van 'n voedselspens tot 'n kussing vir die swaar snawel kan wees. Dit word wel groter in die paartyd en word dus feitlik seker vir vertoon tydens die hofmakery gebruik.

 

Maar dis wanneer die maraboe vlieg dat hy sy regmatige plek inneem. Hy is 'n reuse voël -- sowat 1,5 m hoog met 'n vlerkspan van byna 2,5 m -- en hy lyk eenvoudig manjifiek wanneer hy op 'n lugstroom sweef, die kop omhoog en die lang pote wat geanimeerd agternasleep.

 

Hoewel hy 'n lid van die ooievaar-familie is, ook die pragtige blou-aasvoël byvoorbeeld, gedra die maraboe hom bra soos 'n aasvoël. Hy vreet die reste van dooie diere en druk sy kaal kop en nek diep in die karkas in. Hy vreet ook lewende prooi.

 

Ongelukkig vir die maraboe is nie alles aan hom lelik nie. Sy voortreflike wit vere -- ook maraboe genoem -- was eenmaal baie gewild as versierings aan vroue se hoede en tabberds. In sekere dele van Afrika is die voëls so erg gejag dat hulle onrusbarend uitgedun is.

 

Afskuwelike eilandbewoners

 

   DIE seelikkewaan van die Galapagos-eilande moet beslis die wêreld se afskuwelikste reptiel wees -- soos dan ook blyk uit vroeë beskrywings daarvan. David Porter, wat in die vroeë 1820's 'n kaptein in die Engelse vloot was, het geskryf van ''tallose likkewane, enorm groot en met die afgryslikste voorkoms denkbaar... Hulle lyk so weersinwekkend dat niemand aan boord oorreed kon word om hulle as kos te eet nie.''

 

Die reptiele kon ook nie die hart versag van die bekende Britse natuurkundige Charles Darwin nie, wat tydens sy beroemde reis in die 1830's geskryf het: ''Die rotse aan die kus wemel van groot swart akkedisse tussen drie en vier voet lank; die kreatuur lyk afgryslik, het 'n vuil swart kleur, is dom en beweeg traag.''

 

Ondanks hul groteske gesigte is seelikkewane verrassend sagmoedig. Hulle vreet nie vleis nie, net alge. Wanneer die gety afneem, duik hulle in die water in om seewier te soek. Hulle gebruik hul yslike, skynbaar boosardige kloue om aan die gladde rotse te klou en hul stomp snoete om stringe seewier af te skeur. Gebiedsgebonde mannetjies veg wel onder mekaar, maar die akkedisse lê gewoonlik oor mekaar in die son en steur hulle skaars aan wat om hulle gebeur.

 

Die meeste seelikkewane het 'n vuil swart kleur. Maar op 'n paar eilande in die Galapagos-argipel is akkedisse met rooi en swart kolle op hul lywe en metaalgroen kamme en voorpote. Hulle lyk amper soos drake. Die verkleuring is as gevolg van hul dieet. Party soorte seewier bevat pigmente wat, wanneer dit gevreet word, in die vel opgaar en die diere hul dramatiese kleure gee.

 

Stompneus-ape

-- al dra 'n aap 'n bloedrooi bek... op aard' is steeds vir hom 'n plek!

 

   ANTJIE SOMERS, het die ou mense gesê. Daar's 'n paaiboelie wat kinders vang en dié se naam is Antjie Somers. En met sy opsigtelike rooi lippe en twee klein gaatjies wat moet deurgaan vir 'n neus, is die rariteit van 'n stomneus-aap dalk nie te ver van 'n Antjie Somers nie. Hy vang nou wel nie kinders nie. Maar as jy met donkermaan tussen die bome só 'n dierasie moet teëkom, hol jy tien teen een jou bene van jou lyf af.

 

Of dalk verskil jy totaal van hierdie vernederende beskrywing en beskou die Chinese stompneus-aap as 'n koddige mooi lelikheid wat eintlik in 'n strokiesboek tuis hoort.

 

Hoe ook al, die Chinese is baie lief vir hierdie uiters skaars boorling van die provinsie Yuttan in die suidweste van China. Die stompneus-aap (Rhinopithecus bieti) is dekades lank as uitgestorwe beskou, totdat agt pelse 'n klompie dekades gelede hul opwagting in die provinsie gemaak het.

 

Iewers moet daar dus nog van die diere wees, het diereliefhebbers besluit, en 'n ekspedisie in die Yunling-berge het dit bevestig. Dié berge is op plekke tot omtrent 5 600 m hoog. Die ekspedisie het gevind dat 'n stuk of duisend stompneus-ape in 'n strook naaldbos bo-op die skerp bergrûe woon. Die slegte nuus was egter dat hul getalle aan die afneem was en dat hul voortbestaan bedreig word.

 

Hulle vreet hoofsaaklik die korsmos wat op naaldbome voorkom, maar dit kos die verorberde korsmos tien tot twintig jaar om weer terug te groei. Die gevolg is dat die ape 'n groot weigebied nodig het en gedurig moet beweeg. Dit is dus uiters noodsaaklik dat hul habitat ongeskonde bly.

 

Die Chinese regering het die stompneus-aap op 'n spesiale lys van bedreigde diere geplaas en geld bewillig om die plekke te beskerm wat die diere nodig het om te oorleef. Daar is selfs begin om van die ape in 'n sentrum in Beijing te teel.

 

____________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

____________________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan