___________________________________________________________________
Vroeë mense en antieke
beskawings (6)
Die
daaglikse lewe
in Ou
Egipte
In muwwe grafkelders sien ons nog
die verkrummelende tekeninge teen die mure... dooie getuienis van bedrywige lewens in eeue lank verby. En ook uit talle nagelate beelde, reliëfwerke en papirusrolle kan ons vandag 'n taamlike noukeurige prentjie vorm van hoe die ou Egiptenare gelewe het. Hieronder vertoef ons 'n wyle by die farao's en veewagters aan die Nyl...
• Klik
hier vir "Kort begrip": Egipte van die Oudheid en
vandag
___________________________________________________________________
"Dit
is 'n koel en goeie dag.
Die
beeste trek die ploeg met krag,
die
weer is nes ons dit begeer --
Kom
laat ons werk vir ons edele heer!"
HIERDIE liedjie (ietwat vry vertaal) was 'n tipiese werklied van die ou
Egiptiese landvolk agter die ploeg. Dit weerspieël iets van die gees van
hierdie ywerige mense van weleer. Hulle het geglo hul arbeid het groot
betekenis.
Om op die lande te swoeg, of om die
piramides of tempels te bou, sou -- só het hulle gereken -- tot groot voordeel
van die land en die mense van Egipte strek.
Om te werk was om te wen.
En deur hul arbeid is ons beloon.
Die antieke Egiptenare het 'n rykdom van uitvindsels en ontdekkings nagelaat
wat in geen geringe mate nie bygedra het tot die beskawing wat ons vandag
geniet.
•
LANDGOEDERE in Ou Egipte is deur die vorstehuis, landhere of tempels besit.
Die landerye is deur arbeiders bewerk wat 'n rapsie van die oes as betaling
ontvang het.
Die hoofgewasse was onder meer
koring, gars, vlas, vrugte en groente, en die diere was vleis- en melkbeeste,
bokke, eende, ganse en donkies. Ons weet ook uit nagelate tekeninge dat bye vir
heuning aangehou is.
Voordat saad gesaai is, is die grond
bewerk met óf 'n skoffel óf 'n houtploeg wat deur osse getrek is.
Graan is met 'n sekel gesny, 'n
werktuig wat blykbaar sowel in Egipte as Mesopotamië ontwikkel het. Die dorsery
is deur beeste, skape en bokke gedoen, wat oor die are gejaag is en die korrels
uitgetrap het. Die kaf is moeisaam deur uitwanning en sifting geskei.
Die enigste meganiese hulpmiddel
wat die Egiptenare geken het, was die sjadoef, 'n primitiewe en bra
ondoeltreffende prakseersel wat vandag nog in sekere wêrelddele gebruik word om
water na hoër grond te bring.
Dit bestaan uit 'n lang horisontale
paal wat soos 'n wipplank gemonteer is met 'n emmer aan die een kant en 'n
gewig aan die ander, 'n Werker trek die paal af totdat die skepding in die
water is, waarna die gewig die emmer ophys en die water in 'n hoër liggende
watervoor gegooi word.
Die Ou Egiptenare het ook
besproeiingskanale gebou.
•
DIE ambagte in Egipte is so doeltreffend bedryf dat dié ou volk
geleidelik ál meer gesofistikeerd geraak het. Huisvlyt het later na werkwinkels
uitgebrei.
Ambagslui het 'n lisensie nodig
gehad om hul ambag te beoefen en daar was talle regulasies in verband met die
gehalte van hul werk. Omdat daar geen geldstelsel was nie, is goedere en
dienste vir ander goedere of dienste geruil.
Ambagte het weef, glasblasery,
beeldhou, skilder, steenmakery, toumakery, skrynwerk, leerwerk, bootbou en
argitektuur ingesluit.
Skrifgeleerdes en skrif
•
HOEWEL die idee van skrif blykbaar in Mesopotamië ontstaan het, wil dit
voorkom of die stelsel van hiërogliewe, waarin klanke of begrippe deur prente
weergegee word, in Egipte ontwikkel het. Dit
verskil heeltemal van die Sumeriese wigskrif.
Skrifgeleerdheid was een van die hoë
beroepe in Ou Egipte en vir kinders was geletterdheid die sleutel tot 'n
suksesvolle loopbaan. Leerlinge het leer skryf deur passasies van klassieke
letterkundige tekste te kopieer en deur neer te skryf wat vir hulle gedikteer
is. Daar is voortdurend op arbeidsaamheid gehamer.
Die antieke Egiptenare het ook
papirus uitgevind, 'n papieragtige skryfmateriaal wat van dun stroke
papirusriet gemaak is. Ongelukkig is papirus nie baie duursaam nie en het baie geskrifte verlore gegaan.
•
VANWEË Ou Egipte se ongewone geografiese vorm -- lank en smal met die Nylrivier wat daardeur vloei en alle belangrike plekke
verbind -- was die boot in antieke tye die belangrikste vervoermiddel.
Dit lyk of die Egiptenare die eerste
volk was wat seewaardige skepe gebou het. Handelaars het koring, gars, papirus
en goud en ander minerale vir sederhout, yster, silwer en perde geruil en moes
na lande aan die Egeïese See, Middellandse See en Rooi See seil.
Die meeste bote is egter vir die Nyl
gebou. Die vroegste was eenvoudige vlotte van papirusbondels wat met tou
aanmekaar gebind is. Mettertyd het hulle meer gesofistikeerd geraak.
Kleiner bote is gemaak van kort
planke van plaaslike hout waarvan die gehalte maar swak was. Vir groter
vaartuie en seevaartuie moes ingevoerde hout gebruik word.
Dié vaartuie het verskillende vorms
gehad afhangende van wat hul doel was -- hetsy om passasiers of vrag te
vervoer, vir seremonies gebruik te word of om mee te veg.
•
SAAM met die vooruitgang van
die landbou en die boukuns het
wiskundige uitvindsels gekom.
Om 'n behoorlike
landsadministrasie te hê en seker te maak dat die koning kry wat hom toekom,
moes allereers 'n wiskundige stelsel vir sake soos die berekening van
belastings ontwerp word.
Boonop was presiese metings nodig om
die piramides te bou en ook om die landerye op te meet, veral ná die jaarlikse
vloed. Die Nyl het elke jaar die grense uitgewis en dié moes dan opnuut getrek
word, want elke boer moes vir belastingdoeleindes presies weet hoe ver sy grond
strek.
Hoewel hul wiskundige sisteem vandag
nie juis as besonder omvattend beskou word nie, kon die skrifgeleerdes nogtans met
breuke en vierkantswortels werk en die oppervlakte van 'n sirkel of die volume
van 'n silinder bereken. Dit was die begin van wat ons vandag meetkunde noem.
•
DIE ou Egiptiese gebruik om lyke te mummifiseer het die kennis omtrent
die menslike anatomie verbreed. Egiptiese dokters en chirurge was regoor die
antieke wêreld beroemd.
'n Aantal mediese verhandelings wat
uit dié tyd behoue gebly het, beskryf in besonderhede die diagnoses vir sekere
gevalle, die aanbevole behandeling en die gevolge van die behandeling.
In baie gevalle was towerkrag
betrokke, en sekere kwale wat nie verklaar kon word nie, kon met
duiwelbeswering "genees" word. Ander siektes is met natuurlike stowwe
soos kruie en die opium-papawer behandel.
Baie van die behandelings is al deur
moderne medici onderskryf. Op een strook papirus is daar byvoorbeeld 'n geskrif
oor gebreekte beendere wat 'n merkwaardige
gevorderde kliniese kennis weerspieël.
•
ONS kalender van 365 dae is na alle waarskynlikheid 'n nalatenskap van
die ou Egiptenare.
Hul jaar het by die verskyning van
die ster Sirius begin en is in twaalf gelyke maande van dertig dae elk
ingedeel. Die oorblywende vyf dae het spesiale name gehad.
Hulle het ook besef dat hul
berekenings elke vier jaar met een dag uit was -- omdat 'n jaarsiklus eintlik
365 en 'n kwart dag is -- en kon dus die nodige aanpassings doen.
Die antieke Egiptenare het dit
voorts nodig gevind om die tye van die dag en nag noukeuriger te bereken. Dié
is in twaalf ure elk ingedeel.
Sowel die Egiptenare as die
Mesopotamiërs het twee soorte tydinstrumente uitgevind -- die sonwyser en die obelisk -- sodat die tyd met behulp van die son en skaduwees deur
die loop van die dag gelees kon word.
•
HOEWEL die Egiptiese lewenswyse grootliks van dié in Wes-Asië verskil
het, het die antieke koninkryk nooit in afsondering bestaan nie. Daar was
voortdurende handel met die Feniciërs, Hetiete, Babiloniërs, Assiriërs en
Israeliete en 'n verwisseling van kultusse en godsdienstige denke.
Ondanks al
die maatskaplike baanbrekerswerk van Ou Egipte, het die koninkryk nooit die
kuns van oorlogvoering bemeester nie. En omdat sy mag ál swakker geword het,
moes hy oplaas sy onafhanklikheid inboet.
_________________________________________________________________
Terug na
inhoudsblad -- klik hier
_________________________________________________________________
Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004
- Uit Huisgenoot se Jongspan