____________________________________________________________
Riviere
van gif...
Kosbare, kosbare water... maar te
vuil om te drink. Wanneer ons onnadenkend ons riviere en oseane bemors, is dit
die plante en diere wat eerste ly. Maar in die proses kan die mensdom self
besig wees om die dood van miljoene mense te bewerk...
____________________________________________________________
LAAT die water in die toilet spoel, of trek die prop van jou bad uit.
Laat die skottelgoed- of wasgoedwater in die riool wegloop. Die vuil water
verdwyn. Maar verdwyn dit regtig?
Nee, ongelukkig nie, besoedelde
water kan nooit net "wegraak" nie. Inteendeel, dit laat 'n spoor van
dood en skade agter waarheen dit ook al vloei.
Jou eie aandeel aan waterbesoedeling
met jou gewone huishoudelike werksaamhede is miskien nie so groot nie. Maar die
grootste besoedeling vind plaas wanneer mense water bevuil met dinge soos
fabrieksafval, landbou-chemikalieë, olie en rommel. Rioolvuil wat nie deur
owerhede korrek hanteer word nie, is 'n ewe groot probleem.
•
FABRIEKSAFVAL is een van die grootste skenders van die omgewing. Die
afvalwater bevat giftige chemikalieë soos kwik, koper, lood, sink en arseen,
waarvan baie in ons waterlope beland.
Dan is daar ook nog swawel- en
stikstofoksiede, wat gevorm word wanneer fabrieke, kragsentrales en motors
fossielbrandstowwe verbrand en wat mettertyd, in die teenwoordigheid van ander
besoedelende stowwe, in vretende sure verander. Hierdie sure beland dan as
suurreën in riviere en mere. (Kyk die artikel oor lugbesoedeling).
Suurreën kan 'n meer se plante- en dierelewe
grootliks vernietig. In die Noordelike Halfrond is salms en forelle al in hul
menigtes op hierdie manier doodgemaak.
•
RIOOLVUIL is 'n mengsel van menslike uitskeiding, water wat vir bad, stort
en was gebruik is en ander stowwe wat in afvoerpype afgespoel is, asook
afvalwater van fabrieke wat nie op ander maniere van hul afval ontslae raak
nie.
Die ideaal is dat rioolvuil by 'n
rioolaanleg behandel moet word voordat dit byvoorbeeld in die see gestort word
-- 'n behandeling wat die natuurlike prosesse vir die afbreking van die afval
versnel.
Alle rioolvuil word egter nie
behandel nie. Klein hoeveelhede onbehandelde rioolvuil kan wel deur bakterieë
afgebreek word, maar groot hoeveelhede is rampspoedig vir die omgewing.
Dis 'n soort bemestingstof vir alge,
wat dan wild aan die groei gaan. En wanneer die alge doodgaan, is die water des
te meer besoedel.
Die bakterieë wat die afval opbreek,
gebruik soveel suurstof dat die visse vrek. Dik lae alge keer dat lig die water
binnedring, sodat fotosintese nie by die waterplante kan plaasvind nie en kos
nie vir waterdiere geproduseer kan word nie.
Virusse en bakterieë in rioolvuil
besmet watervoorrade en strande, wat dodelike siektes soos ingewandskoors,
cholera en disenterie veroorsaak.
Bepaalde reinigingsmiddels, ensieme
en bleikmiddels in waspoeiers is ook 'n besoedelingsgevaar. Fosfate wat by
waspoeier gevoeg word om te keer dat skuim vorm, is een van die groot sondaars.
•
'N DERDE groot bron van waterbesoedeling is die plaagdoders, kunsmis en
onkruidmiddels wat boere in hul boorde en landerye gebruik. Wanneer dit reën,
beland hierdie chemikalieë in spruite en riviere, en uiteindelik in die see.
DDT is 'n besondere probleem. Dit kos
net een deeltjie DDT in baie, baie miljoene dele water om sekere visse en
garnale dood te maak. Die mis van diere kan ook strome besoedel, veral op
plekke waar vee saamgebondel word.
•
VREEMD genoeg, maar daar is al verklaar dat tenkskip-ongelukke nie die
grootste bron van oliebesoedeling is nie, dog wel skepe en raffinaderye wat met
opset olie in die see stort. Hoewel daar streng wette daarteen is, gebeur dit
nog.
Oliestorting is 'n hoogs sigbare en verwoestende
soort besoedeling. Seevoëls is onder die eerste slagoffers. Hulle raak so
besmeer dan hulle nie meer kan vlieg nie, en versmoor dan in die olie of
verdrink. Of hulle vergiftig hulself wanneer hulle hul vere met hul snawels
bestryk.
Watersoogdiere soos otters en robbe
kan op die water dryf en bly warm danksy lug wat in hul pelse vasgevang is.
Olie vernietig die pelse se waterdigting en isolering, en die diere verdrink of
vrek van die koue.
•
DIE see het 'n alte gerieflike stortplek vir die mens se vullis geword.
Elke jaar beland miljoene der miljoene tonne afval in die oseane -- vanuit
skepe, maar ook as gevolg van rommelstrooiery op die land.
Plastiekbesoedeling, veral, is
onrusbarend. Sakkies, houers en hoeveel ander dinge van plastiek verstrengel
die seediere, of hulle vreet dit in die waan dat dit kos is. Dan vrek hulle van
verstopping of vergiftiging. Suid-Afrika se nuwe inisiatief om die verspreiding
van plastieksakke te beperk, is daarom des te lofwaardiger.
Ook nette wat byvoorbeeld vir
tunavangste gebruik word, raak baiemaal soek in die see. Allerhande seediere
raak daarin verstrik en die verwoestingswerk eindig eers wanneer die nette so
swaar gelaai is van die dooie diere dat hulle na die seebodem toe afsink.
•
DIE besoedeling van die see moet by sy bron vasgevat word -- wat meestal
op die land is. Owerhede moet strenger beheer uitoefen oor besoedeling en
fabrieksafval, en beter maatreëls tref met rioolvuil.
Daar is baie wat ons self kan doen
om waterbesoedeling te bestry. Gooi eerder skadelike stowwe in houers en plaas
hulle in jou vullisblik as om hulle in die rioolpype te laat wegspoel. En as jy
van fabrieke weet wat willens en wetens ons waters besoedel, meld dit dadelik
aan. Jy kan desnoods weier om hul produkte te koop as hulle daarmee volhard.
Hou ook ons spruite, riviere en
damme skoon as jy gaan piekniek maak, en laat dit vir jou 'n eer wees om nooit
rommel te strooi nie.
•
BAIE van die mens se doenighede veroorsaak waterbesoedeling en skend die
omgewing. Plaagdoders wat op gewasse gespuit word, kan deur reën in riviere
ingespoel word. Swaar reën kan die bogrond laat wegspoel van landerye wat
ontbos is . Die grond raak armer en riviere kan toeslik. In koue lande word
miljoene tonne sout in die winter op paaie gegooi om die ys te laat smelt. Die
sout spoel in riviere in en is skadelik vir die natuurlewe.
Huise is vol chemikalieë wat ironies
genoeg juis vir reiniging gebruik word. Rioolvuil vloei onbehandel see toe en
besmet die gety-slik. Kombuisafval veroorsaak 'n toksiese afvloei. Die
deursypeling van fabrieksafval wat begrawe is, is gevaarliker. Party fabrieke
stort hul afval selfs regstreeks in riviere in.
Plaagdoders en van die bemestingstowwe
wat boere gebruik, bevat baiemaal gevaarlike besoedelende stowwe. Intensiewe
veeboerdery veroorsaak 'n opeenhoping van mis, wat in riviere beland en dit
besmet. Rioolvuil wat deur skepe in die see gestort word, bevat chemikalieë wat
in die see se voedselketting beland. Baie visse wat deur mense geëet word,
bevat spore van hierdie stowwe.
____________________________________________________________
Terug na
inhoudsblad -- klik hier
____________________________________________________________
Huisgenoot se Wonderlike Wêreld op CD, 2004