____________________________________________________________

 

Vir goud en glorie

 

Die mens se hunkering na goud is werklik onversadigbaar. Oorloë is daaroor gevoer en die soektogte na plekke soos Eldorado, die legendariese land waar goud so volop soos sand sou wees, het tot die vestiging van talle nedersettings op nuwe vastelande gelei. Die verhaal van goud omspan eintlik maar die hele bekende geskiedenis van die mens… tot vandag toe waar die dollar en goud gedurig wipplank ry op die internasionale markte…

__________________________________________________________

 

IS dit moontlik dat 'n goue ring wat iemand in jou huisgesin dra, gemaak is uit goud wat uit Salomo se tempel gekom het? Beslis nie baie waarskynlik nie, maar ook nie heeltemal onmoontlik nie.

 

Goud is immers 'n baie stabiele stof wat nie weens roes vergaan nie, en in plunderings of ruiltransaksies het stukke oor die eeue heen gedurigdeur van eienaars verwissel.

 

Geleerdes meen trouens dat goud die eerste metaal was wat deur die mens ontdek is, moontlik reeds 6000 jaar gelede. Antieke beskawings het 'n baie groot waarde daaraan geheg -- kyk maar na daardie beroemde goue doodkis van die seun-farao Toetankamen.

 

Goud is waar jy dit vind, lui 'n ou gesegde, maar goud is ook eintlik die węreld vol. Selfs in elke ton seewater kom dit voor in 'n baie klein breukie van 'n gram. Om dit daaruit te onttrek is egter nie lonend nie. Die węreld se grootste bekende goudklont (sowat 71 kilogram) is in 1869 naby Melbourne, Australië, gevind.

 

Suiwer goud is baie sag en word makliker vervorm. Dit moet dus harder gemaak word om dit vir juweliersware te kan gebruik, maar sonder om die eienskappe daarvan te verander. Goud word verhard deur dit met ander metale (platinum, nikkel, sink, silwer, koper) te legeer, dit wil sę te meng. Die maateenheid karaat toon die getal dele goud in elke 24 dele legering aan.

 

'n Opwindende legering staan bekend as 990-goud. Dit is 'n goud-titaan-allooi met 990 uit 1000 dele suiwer goud, maar dit is hard genoeg vir die maak van juweliersware.

 

Goud, die koning van metale deur alle eeue, is in vandag se samelewing sekerlik onontbeerliker as wat dit nog ooit in die geskiedenis was. Nie net is dit 'n siermetaal en 'n sekuriteit vir gewone beleggers en węreldregerings nie, maar dit word ook in in rekenaars, vir elektroniese stroombane en in ruimteskepe aangewend.

 

Suid-Afrika het, sover bekend, die rykste goudafsettings ter węreld. Maar moenie dink die blink edelmetaal in ons bodem was van alle tye af waar dit vandag is nie.

 

Toe die aarde nog veel jonger was, is verskillende gouddraende riwwe gevorm deurdat rotsdeeltjies wat uit berge in die noorde weggesplinter het, deur groot riviere en 'n netwerk van takriviere na hul huidige plekke afgevoer is. Hulle het bo-op ou rotslae beland.

 

Sand en modder het die gouddraende lae bedek. Reeds sedert 1886, toe die Witwatersrandse goudstormloop begin het, haal ons hierdie goud uit die aarde. Goud het ons land se geskiedenis ingrypend beďnvloed -- en speel vandag nog 'n belangrike rol in ons internasionale betrekkinge.

 

Die goudmyne van Suid-Afrika lę soos in 'n hoefyster versprei, van Gauteng af ondertoe by die Vrystaatse Goudvelde.

 

Goud word met spesiale prosesse onttrek uit die erts wat uit ons myne gehaal word. Die onttrekte goud word gesmelt en in stawe gegiet, waarna die verskillende myne dit koöperatief laat suiwer tot stawe met 'n goudgehalte van minstens 99,5 persent.

 

Die ontginning van goud is 'n geweldige onderneming en tot 20 000 mense kan by 'n enkele groot myn werk. Die werk in 'n myn is veeleisend, maar dis vir talle ongeskooldes 'n baie lonende soort arbeid.

 

Suid-Afrika se smal maar uitgestrekte goudriwwe lę dikwels diep onder die oppervlak en gewoonlik op 'n skuinste van tot 20 grade. Die goudmynbedryf moet die diepste mynskagte ter węreld sink sodat sy werkers hierdie riwwe kan ontgin. Dwarsgange word op verskillende vlakke uit die skagte gegrawe om die skuins gedeeltes van die gouddraende rif te bereik. Hier word ander tonnels op die vlak van die rif gegrawe. Die rif word met 'n proses van boor- en skietwerk gemyn, en drie ton erts sal op die ou end net een ons (31,7 gram) goud lewer.

 

Goud beland as stawe in die kluise van węreldregerings, aan ore, halse, arms of vingers as glinsterende juweliersware, of word muntstukke vir beleggers. Ons Krugerrand (in vier groottes) is steeds baie gesog, ofskoon bale lande al goudmuntstukke uitgereik het.

 

Maar al die węreld se goud kom nie net uit myne nie. Duisende hoopvolles het die ou dae dikwels in riviere na sogenaamde spoelgoud gesoek. Gruis en water word uit die rivierbedding geskep, die mengsel in 'n pannetjie geskommel sodat dit oor die rand uitstort, terwyl die veel swaarder krieseltjies klontgoud op die boom van die pan agterbly.

 

Inderdaad, goud is waar jy dit vind…

 

Wat is Au?

 

   Au is die chemiese simbool vir goud, afgelei van die Latynse woord daarvoor: aurum.

 

Wat is klatergoud en die sogenaamde "fool's gold"?

 

   KLATERGOUD is 'n legering (me­taalmengsel) van koper en sink wat na goud lyk, maar gou swart word. "Fool's gold" is 'n koperagtige mineraal genaamd ysterpiriet, wat goudsoekers lelik om die bos kan lei omdat dit so baie na die ware Jakob lyk.

 

Waar is Eldorado en Monomotapa?

 

   STELLIG nęrens nie. In die sestiende eeu, toe Spaanse veroweraars Sentraal-Amerika vir goud verken het, het 'n legende oor 'n land genaamd Eldorado ontstaan -- ryk aan goud en edelstene.

 

En in Suid-Afrika het Van Riebeeck en sy opvolgers geglo Monomotapa is 'n landstreek van fabelagtige rykdomme ęrens noordoos van die Kaap die Goeie Hoop en wes van Mosambiek.

 

Fortuinsoekers het verbete na sulke goudlande gesoek, natuurlik sonder enige sukses. Maar met die ontdekking van goud aan die Witwatersrand is darem die naaste aan 'n "Eldorado" gekom as wat die węreld nog belewe het. Die reuse goudneerslae aan die Rand -- die grootste goudveld ter węreld -- is in 1886 ontdek. Bietjies goud is al voorheen gevind en welslae met prospektering was wisselvallig. Die vonds van 1886 was egter verreweg die mees betekenisvolle.

 

Bronne van goud

 

   WETENSKAPLIKES reken goud is vanuit die aarde se binneste af opgerisp om goudare in krake in die aardoppervlak te vorm. Met verloop van baie lang tye het verwering dit tot afsettings afgebreek.

 

Daar is vier natuurlike bronne van goud: rif-afsettings, spoelerts-afsettings, koper en die see.

   Rif-afsettings word in diep, ondergrondse are gevind. In Suid-Afrikaanse myne word goud tot vier kilometer diep uitgehaal.

   Spoelerts-afsettings word op die aardoppervlak, in valleie en rivierbeddings, gevind. Riviere en vloedwater spoel dit van rif-afset­tings af weg. Spoelgoud is 'n afsetting wat ver van die oorspronklike aar gevind word, veral in 'n rivierloop. Dit kom as stof, vlokkies of klonte voor.

   'n Bietjie goud word partykeer ook in sekere koperneerslae ge­vind.

   Wetenskaplikes reken daar is tot 8000 miljoen ton goud in die węreld se oseane. Die goud het van die land af soontoe gespoel. Dit kan egter nie winsgewend ontgin word nie (wel, nog nie).

 

Kan goud kanker genees?

 

   NEE, maar tot betreklik onlangs is nog so geglo. Goud word egter wel op ander maniere in die geneeskunde aangewend. Tan dartse stop byvoorbeeld lank reeds tande met goud.

 

Van baie groot belang is ook die gebruik van goud as munte en as 'n waardestandaard vir geld. In die verlede het verskeie waarde­volle dinge as geld gedien: sout, rys, tabak, beeste en slawe. Toe is metale soos yster en koper gebruik, gevolg deur goud en silwer, eers in die vorm van sakke stof, vlokkies en klonte, later in die vorm van munte.

 

Geleidelik het goud waardevoller as silwer en die belangrikste geldstandaard in baie lande geword.

 

Kan bakterieë goud maak?

 

   DIÉ vraag is nie heeltemal so belaglik as wat dit klink nie.  Wetenskaplikes het al bakterieë ontdek wat sekere metale opgaar en deponeer. Die studie van goudklonte wat in Alaska gevind is, het ook getoon dat bakterieë straks 'n rol in hul akkumulasie kon gespeel het. As 'n mens nou maar net vir jou 'n paar van hierdie "Midas-bakterieë" kan vang om met 'n teelprogram te begin!

 

________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

________________________________________________________

 

Ons Wonderlike Węreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan