.Kort begrip..

 

Op hierdie bladsy:

XHOSA

_________________________________________________________________

 

XHOSA

 

DIE Xhosa is ’n Suid-Afrikaanse stam van sowat vyf miljoen siele. Saam met die stamme van die Thembu, Mpondo en Bomvana vorm hulle die Suidelike Nguni-stamme wat tradisioneel die gebied tussen KwaZulu-Natal en die Oos-Kaap bewoon het.

 

Die Xhosa was oorspronklik bekend as die Aba-nguni, genoem na 'n eertyse heerser, Mnguni, van wie feitlik niks bekend is nie. 'n Latere opvolger van Mnguni het as Xhosa bekend gestaan en dis van hom dat die stam sy meer algemeen bekende naam gekry het. Wat hul taal en kultuur aanbetref, is die Xhosas naby verwant aan die Zoeloes.

 

Die tradisionele Xhosa-kultuur is op ryk en omvattende volksoorleweringe en die religie van voorvader-aanbidding gegrond. Die jong mans word met puberteit besny. As pastorale nomade was die ekonomie en sosiale struktuur van die Xhosas van hul beeste afhanklik. Hul soektog na grond vir weiding het hulle onvermydelik in aanraking gebring met die Boere en Engelse, wat tot nege Kaapse Grensoorloë (1778-1878) gelei het.

 

Sedert die ontstaan van die Witwatersrand het die Xhosas 'n aansienlike persentasie van die arbeidskrag van die goudmyne aan die Rand en elders verskaf. Die skepping van die "Xhosa-tuislande", Transkei en Ciskei, in die apartheidsjare het ook ’n groot verhuising van Xhosas na dorpe en stede tot gevolg gehad. Al sulke migrasies het die kulture erfenis van die Xhosa-volk in die hande van ’n mindere oorblyfsel gelaat.

 

Die Xhosas se grootste oomblik van glorie was stellig toe die mede-Xhosa Nelson Mandela in die jare negentig van die twintigste eeu as die eerste president van ’n nie-rassige Suid-Afrika ingehuldig is.

 

Taal

 

   XHOSAS verwys na hulself as die amaXhosa en hul taal word isiXhosa genoem.

 

Die Xhosa-taal verteenwoordig die mees suidwestelike tak van die Nguni-subfamilie van die sogenaamde Bantu-tale. Die grammatika bevat die kenmerkende klassisteem van selfstandige naamwoorde wat in al die Bantu-tale voorkom. (Let wel: die Bantu is hier ’n taalkundige onderskeiding en moet nie verwar word met die woord Bantoe, wat nie as gebruiklik beskou word nie.)

 

Die taal is ook ryk aan konsonantale foneme wat die sterk historiese interaksie met die Xhosas se Khoisan-bure verraai. Daar is drie basiese klapklanke, wat elk in ses variëteite voorkom. Selfs die naam Xhosa is straks van Khoisan afkomstig.

 

'n Voorbeeld van die geskrewe taal is die begin van die Suid-Afrikaanse volkslied:

 

Nkosi, sikelel' iAfrika;

Malupakam'upondo lwayo;

Yiva imitandazo yetu

Usisikelele.

 

Nog 'n voorbeeld is Qongqothwane deur Miriam Makeba. Dit staan in Engels bekend as The Click Song:

 

Igqira lendlela nguqo ngqothwane

Igqira lendlela nguqo ngqothwane

Sebeqabele gqi thapha bathi nguqo ngqothwane

Sebeqabele gqi thapha bathi nguqo ngqothwane

 

________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

________________________________________________________

 

Ons Wonderlike Węreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan