____________________________________________________________

 

Ons wêreld van

ewige beweging

 

In elke roering van ’n mier se voelspriet en ’n weerligstraal aan die hemel sien ons die drukte en ongedurigheid van ’n veranderende wêreld. Want beweging is orals. Selfs as jy dink, beweeg jou brein...

____________________________________________________________

 

ONS lewe in ’n wêreld van onophoudelike beweging -- sonder jou oë se beweging oor die rekenaarskerm voor jou sou jy nie eens hierdie woorde kon lees nie!

 

Daar is selfs die wildste bewegings in dinge wat nooit eens lyk of hulle beweeg nie. Die stoel waarop jy nou sit, die skoolboek daar langs jou rekenaar, die roerlose skuifspeld in sy ewe roerlose blikkie op jou lessenaar: alle tasbare dinge bevat atome waarvan die deeltjies teen duiselingwekkende snelhede beweeg.

 

Geleerdes reken trouens dat ’n elektron so vinnig om die kern van ’n atoom wentel dat hy so te sê tegelyk op verskillende plekke bestaan.

 

Ook elektrisiteit is beweging, en die wêreld is propvol elektrisiteit. ’n Elektriese stroom in ’n draad beteken inderdaad die beweging van ’n ganse leër van biljoene der biljoene elektriese deeltjies, of dan wel die einste elektrone.

 

Tot jou denkprosesse word gereguleer deur dieselfde elektriese impulse. In daardie sin is selfs jou gedagtes ’n magdom van bewegings in die klein.

 

En klank: As iemand met my praat, beweeg daar klankgolwe van sy stembande af na my toe, klankgolwe wat moontlik gemaak word deur die gelyktydige beweging van ’n onbegryplike menigte lugdeeltjies, wat lug-molekules genoem word.

 

Die warmte en lig van die son en die lig van die sterre is golfbewegings; en die hele radiotegniek berus per slot van rekening op beweging. Dit is omdat geleerdes beweging so oral teëkom dat hulle naderhand uitroep: "Alles is beweging!"

 

Ook in die winde en die reën, die waterstrome en golwe -- in elke roering van ’n mier se voelspriet en ’n weerligstraal aan die hemel sien ons die drukte en ongedurigheid van ’n veranderende wêreld.

 

Boonop is ons almal bewegende reisigers op Ruimteskip Aarde. Ons planeet voer verskillende bekende bewegings uit op sy tollinge deur die ruimte en dalk nog hoeveel ander ook waarvan ons nie eens bewus is nie.

 

Vir eers draai hy om sy denkbeeldige as teen nagenoeg 1600 kilometer per uur by die ewenaar. (Dis terloops interessant dat die aarde darem ook stadig briek aandraai en dat elke dag-en-nag wat verbygaan 0,00000002 sekonde langer as die vorige dag-en-nag is. Die rede vir hierdie remming is natuurlik die krag van die getye, wat boonop veroorsaak dat die maan elke maand met sowat 10 cm van die aarde af weggly. Dit het wetenskaplikes met die teorie vorendag laat kom dat die maan in die verre toekoms veel kleiner kan lyk van die aarde af. Dit hoef egter nie die finale toestand te wees nie, want die maan kan dalk weer nader kom -- trouens, so naby, reken iemand, dat die aarde se getykragte hom in miljoene brokstukke kan ruk. Dié kan dan in ringe om die aarde beweeg, net soos die ringe van die planete Saturnus, Jupiter en Uranus.)

 

’n Verdere beweging van die aarde is sy kringloop om die son, waarom hy teen ’n vaart van sowat 30 kilometer per sekonde galoppeer.

 

Hoe vind die aarde sy pad om die son? Die gewone voorstelling van sy jaarbaan is ’n ellips, of ’n effens platgedrukte sirkel, maar dit gee ’n mens eintlik ’n heeltemal verkeerde indruk van die kromming of geboënheid van sy baan.

 

In werklikheid is hierdie baan nie baie ver van ’n reguit lyn nie! Raar maar waar: vir elke 30 km wat die aarde in ’n sekonde aflê, wyk hy nie eens 3 millimeter na die binnekant van ’n reguit lyn af nie. Dié klein afwyking is die gevolg van die son se aantrekkingskrag op die aarde, want daarsonder sou die aarde wel in ’n reguit lyn beweeg het.

 

Die aarde se beweging hou egter nie by sy jaarbaan op nie, want die enorme son met sy groot gesin van planete, komete, mane en asteroïdes sleep ons ook nog teen sowat 217 kilometer per sekonde saam op sy eie jaarbaan om die middelpunt van ons sterrestelsel, die Melkweg. Om een keer om te gaan verg ’n hele 225 miljoen jaar.

 

Beweeg die Melkweg dalk self om ’n ander middelpunt? En dié om ’n ander? En dié om ’n volgende? En dié ...? Ons weet nie en om só te bespiegel, bring ons eintlik nêrens, sodat ons moet volstaan met die sterrekundige waarneming dat "sterre teen allerhande snelhede in allerhande rigtings beweeg".

 

Voorstanders van die teorie van die sogenaamde uitdyende heelal sê alles is besig om van ’n oer-middelpunt af weg te spat en dat die verste sterre die vinnigste beweeg. Maar baie geheimenisse bly nog vir ons verborge. Ook hier ken ons net ten dele.

 

Tog het snuffelvaartuie binne ons sonnestelsel al vir ons die interessantste kennis besorg, soos dié oor ons buurplaneet Venus, wat vroegaand so helder in die weste skitter.

 

Venus draai stadiger om sy eie as as wat hy om die son wentel (in 243 teenoor 224-7 aardse dae), maar die digte wolke in sy bo-atmosfeer tol in net vier dae om die planeet. Voorwaar ’n vreemde plek.

 

Terug op aarde: beweging is energie, en waar kom die energie vandaan wat ons in staat stel om te beweeg? Uiteindelik maar alles van die son af. Sonenergie laat die plante groei, en ons eet die plante of ons eet die diere wat daardie plante vreet.

 

Steenkool en olie, die mees algemene brandstowwe in lande soos ons s’n, word onder die grond gevind, maar ook hulle was eenmaal lewende dinge wat hul krag uit die son geput het.

 

En vandag ontgin ons hulle en haal weer die wonder van beweging uit hulle uit -- in ons motors en die masjiene waarom die moderne lewe draai.

 

Maar beslis die beweeglikste van al die geskape dinge van ons wêreld is die menslike denke wat ons in ’n oogwenk deur oneindige sfere van die skepping kan laat beweeg. En ons dan verbysterd laat stilstaan oor die geweldige omvang van dit alles. In stille ootmoed in Sy heelal van konstante beweging.

 

____________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

____________________________________________________________

 

Huisgenoot se Wonderlike Wêreld op CD, 2004