___________________________________________________________________
Lewegewende
water...
Mens en dier het dit net so nodig as
kos. Dog nie almal kry hul water op dieselfde manier in nie. En wat staan jou
te doen as jy ver van 'n waterbron is, maar dringend drinkwater moet hê?
___________________________________________________________________
JY'T dors. Daarom draai jy die kraan oop en slaan 'n glas water weg. Vir
baie mense is water maklik te kry. Maar vir diere in die natuur kan dit 'n
gedurige stryd wees om genoeg vog vir hul daaglikse behoeftes te vind.
Alle diere (en plante) het water
nodig vir die chemiese werkinge wat tot hul groei, energieproduksie, ens. lei.
Trouens, alle organismes bestaan meestal uit water. Sowat 65% van jou liggaam
is water. 'n Olifant is omtrent 70 persent water, 'n hoender
75 persent en 'n erdwurm 80 persent.
Water gaan gedurig verlore weens
uitaseming en uitskeiding en, tensy dit gou vervang word, gaan die dier dood.
Party diere kry genoeg water uit die
kos wat hulle vreet en het nooit werklik nodig om te drink nie. 'n Paar soorte
suig water uit hul omgewing op. Die meeste diere drink egter wel.
•
VIR woestyndiere is die sleutel tot oorlewing om so min
moontlik van hul kosbare water prys te gee. Maar wat hulle ook al doen, daar
gaan maar altyd water verlore. Hoe vergoed hulle dan daarvoor?
Talle dorslandbewoners soos
woestynmuise, springmuise en sekere roofvoëls, akkedisse en kewerlarwes het
geen ander water nodig as dié in hul kos nie.
Vrugte- en nektarvretende voëls en
soogdiere soos gorillas kry ook al die water wat hulle wil hê uit hul sappige
vegetariese dieet. Visvretende seevoëls kry vog van hul prooi. Die parasitiese
tsetsevlieg kry water uit die bloed wat hy suig.
Party soorte diere kan vog deur die
vel absorbeer. Amfibieë het 'n poreuse vel en kan van ontwatering vrek as hulle aan die
son en wind blootgestel word. Om vog aan te vul wat verlore gaan, spring hulle
eenvoudig in die water en suig dit op soos 'n spons.
Varswatervisse het ook nooit nodig
om te drink nie, omdat water gedurig deur hul kieue en vel syfer.
Baie woestynkewers en sekere
pofadders en akkedisse stel hulself bloot aan die vroeë oggendmis en sal dan óf
die vog absorbeer wat op hul liggame kondenseer óf dit drink.
Daar is selfs sekere insekte wat in
hul larwestadium vog uit die lug kan absorbeer.
•
DIE meeste landsoogdiere, voëls, reptiele en insekte gaan soek water en
lek of suig dit op. In vogtige tropiese en gematigde streke kry die diere
rnaklik 'n waterkuil of stroom. In droë en halfdroë toestande is dit egter 'n
ander saak.
Soogdiere soos gaselle en gemsbokke
bly in die nabyheid van 'n permanente of tydelike drinkplek. Party lê daagliks
groot afstande af tussen hul weivelde en 'n suippoel. Olifante kan sowat drie
dae sonder water klaarkom en lê tot 80 km af om dit te vind.
Diere wat lang tye sonder water moet
klaarkom, kan groot hoeveelhede daarvan drink wanneer hulle die kans kry. Die
kameel kan met een suiping sowat 30 persent van sy liggaamsgewig drink. Daar is
eenmaal gesien hoe 'n dorstige kameelbul van 325 kilogram nie minder nie as 104
liter water wegbêre.
Saadvretende voëls moet ook hul
water-inname aanvul. Party kry dit van groot waterpanne, van riviere of selfs
van voëlbaddens. Ander drink reënwater en dou. In die winter is daar selfs
sneeuvreters.
Die meeste voëls drink deur water
met hul snawels op te skep en dan die koppe agtertoe te gooi sodat die
vloeistof in hul kele kan afloop. Die duiffamilie pomp water op deur hul
snawels deur te suig. 'n Paar soorte voëls, soos papegaaie, lek water met hul
tonge op. Swaeltjies skep so vlieg-vlieg water met hul snawels op.
Die sandpatrys, 'n voël wat in
sekere dele van Afrika, Asië en Suid-Europa aangetref word, kan elke dag tot 50
km vlieg om water te kry. Terwyl die mannetjie drink, staan hy in 'n vlak
poeletjie en deurweek sy borsvere. Hy vlieg dan terug na sy nes toe en laat sy
kleintjies die water uit sy vere suig.
Die meeste diere kan net water drink
waarin daar min sout is. Maar wat van dié wat hul dors by soutpanne in die
woestyn, soutmoerasse en die see les?
Die meeste het spesiale kliere wat
sout van die liggaam afskei. Dit word gevind by baie seevisse. seereptiele soos
seeskilpaaie. seeslange en iguanas, sekere seevoëls, party varswatervoëls soos
eende en flaminke, en sekere land voëls soos sandpatryse.
Party visse, voëls en knaagdiere het
nie soutkliere nie en skei oortollige sout in hul urine af.
•
DIERE wat wei en van suipplekke afhanklik is vir hul water moet dikwels
met hul lewe daarvoor betaal, omdat roofdiere soos leeus en hiënas ook na die
drinkpoele aangelok word.
Die slagoffers kom gewoonlik van ver
af na die water toe en is dus baie moeg en dors wanneer hulle daar aankom. In
hierdie verswakte toestand is hulle 'n maklike prooi vir die honger
vleisvreters wat daar naby sluip.
Ook in die water kan 'n skok op
hulle wag wanneer 'n krokodil hulle bespring en opvreet.
In die oerwoude van die Amasone is
daar reuse slange genaamd anakondas wat in waterstrome skuil en
niksvermoedende slagoffers kan beetkry wat hul dors kom les.
Drink, so noodsaaklik om te lewe,
kan dus ook die dood verhaas.
Maak jou eie drinkwater in droë streke
• WANNEER die vakansietyd aanbreek, bly die
meeste van ons óf tuis óf ons gaan uitspan by oorde wat ten minste darem al die
basiese geriewe het. Tog kan dit gebeur dat jy 'n tydlank êrens op 'n verlate
plek moet oorbly -- sonder 'n enkele druppel drinkwater, wat nog te sê water
vir was en koffie maak.
Maar
gelukkig is water altyd rondom ons in die vorm van waterdamp in die lug en vog
in die grond. En as 'n mens net weet hoe, kan jy van daardie water opvang wanneer
jy dit baie, baie nodig het. Hoe gaan 'n mens te werk?
Grawe
bloot 'n tregtervormige gat in die grond en plaas 'n plastiekbeker daarin.
Plaas in die laat namiddag 'n stuk plastiekvel oor die gat en anker dit met
groot klippe. Sit 'n paar klippies in die middel van die plastiekvel, sodat dit
ook 'n tregtervorm aanneem.
Koel
lug bevat minder waterdamp as warm lug. Soos die temperatuur in die nag daal,
kondenseer waterdamp uit die lug en grond op die plastiekvel. Die water drup
dan in die plastiekbeker.
Benodigdhede:
• 'n Leë plastiek-koeldrankbottel (2 liter)
• 'n Lang stuk lyn
• Gras
• Growwe, skoon sand
• Swembad-chloor
WAARSKUWING:
Chemikalieë soos swembad-chloor moet altyd in die teenwoordigheid van
volwassenes gehanteer word.
Metode:
Sny die bodem van die plastiekbottel
af.
Maak gaatjies naby die rand van die
boonste deel van die bottel sodat jy onderstebo aan 'n paar stukkies lyn kan
hang met die bek na onder.
Omdat die sand by die bek van die
bottel sal uitloop as jy dit sou ingooi, moet 'n mens eers die
"proppie" van 'n bietjie gras maak en dit in die bek van die bottel
plaas.
Vul die bottel nou driekwart met
skoon, growwe sand.
Gooi van die modderige water bo in
en vang dit onder op in die afgesnyde boom van die bottel.
Met
die eerste deurloop sal dit steeds modderig onder uitkom, maar ná sowat die
derde of vierde keer wat dieselfde water deurioop, sal dit helder anderkant
uitkom.
Hierdie water is nou gesuiwer, maar
dit kan nog steeds baie kieme bevat wat ernstige siektes veroorsaak. Om die
kieme dood te maak kan 'n korreltjie swembad-chloor in elke liter water gegooi
word. Die bottels water moet dan 'n
uur lank staan vir die chloor om sy werk te doen.
Chloor werk beter as dit nie met
helder sonlig of lug in aanraking kom nie.
LET WEL: Wanneer 'n mens rivierwater op dié manier wil suiwer, moet jy eers
oplet of daar lewende insekte of vissies in die water is. As daar niks in is nie, beteken dit dat die rivier hoër op deur chemiese
stowwe besoedel is. As dit
al die diertjies in die water doodmaak, sal dit mense ook ernstig aantas, want
hierdie suiweringsmetode kan nie chemiese stowwe uit die water haal nie.
__________________________________________________________________
Terug na inhoudsblad
-- klik hier
__________________________________________________________________
Ons
Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan