_________________________________________________________
Woudland...
sprokiesland
Die dag is soos goud en jy loop iewers in die veld...
kom by die oewer van 'n rivier. Voor jou verskyn 'n plaat varings. Klam mos.
Blare-rommel kwistig gestrooi. 'n Helder blosende groepie
vlieëswam-paddastoele. Kyk mooi, skuil daar nie dalk ook 'n kolonie dwergies
iewers nie? Darem nie rêrig nie, maar jy bevind jou ongetwyfeld êrens in die
gematigde streke. En dié is onteenseglik die welbehaaglikste streek op aarde...
_________________________________________________________
WARM, soel dae wanneer die ryk plantegroei
hul bruin vir groen verruil. Snikhete, besige dae wanneer die hoogste bome 'n
dak van beskutting skep. Koel, stil dae met ryp wat die blare knou. Koue,
triestige dae wanneer die bome in aaklige geraamtes verander.
Die gematigde woude... in die herfs is hulle 'n
prentjiemooi skouspel; in die winter is hulle dikwels feitlik "dood".
Dié verstommende gedaantewisseling is net een van die natuurlewe se maniere om
in die gematigde streke te oorleef. Daar is nog baie ander...
Die wêreld se gematigde streke lê in die groot
gebiede tussen die poolstreke en die keerkringe in elke halfrond. Binne dié
natuurstreek kry ons 'n aantal substreke met konstrasterende klimate en
plantegroei, met temperature wat van subtropiese hitte tot amper poolse koue
wissel. Maar die bome hier is tog baie eenders in hul struktuur, en hoewel die
boomspesies van land tot land wissel, word dieselfde genera dikwels oor die
hele wêreld gevind.
Gemagtigde woude word in die klam, "sagte"
klimaatstreke van die aarde aangetref. Omdat dit vir die mens so voordelig is
om hier te woon, is groot dele van die ryk bosland wat dié streke eenmaal bedek
het, uitgedun vir timmerhout of heeltemal platgevee om plase en nedersettings
te skep. in die Noordelike Halfrond het bladwisselende woude op 'n tyd wyd en
syd oor Wes- en Oos-Europa, Noord-Amerika en Asië gestrek.
In die Suidelike Halfrond se streke met dieselfde
klimaat as dié van die noordelike bladwisselende woude, was gematigde immergroen
woude weer dominant. Oor die rede vir dié verskil is daar nog onsekerheid. Hier
het gematigde woude dele van Suid-Afrika, Suid-Amerika en Australasië bedek.
Hoewel min van die oorspronklike plantegroel nog
bestaan, is die oorblywende gemagtigde woude steeds 'n lus vir die oog. Die
bladwisselende woude van die oostelike deel van Noord-Amerika bied van die
wêreld se lieflikste bostonele wanneer hulle in hul herfskleure van
skarlakenrooi, amber en geel gehul is.
• DIE koel
gematigde woudsone van die Noordelike Halfrond word gekenmerk deur 'n koel,
klam klimaat met reën die hele jaar deur en 'n lang groeiseisoen. Die bome se
blare is breed om die grootste moontlike hoeveelheid sonenergie vas te vang.
Hoewel die winters korter is as in die naaldbos, is hulle steeds so koud dat
groei en fotosintese in dié tyd beperk is en die bome 'n dormante tyd binnegaan
deur hul ryp-gevoelige blare af te skud.
Daarby help die verlies van blare in die winter om
wlndweerstand te verminder en die oppervlak waardeur vogverlies plaasvind, word
tot die minimum beperk. Die volgende jaar se blare en blomme word in goed
beskermde botsels bewaar.
Laag groeiende plante wat die woudvloere in die somer
bedek, gaan óf dood en los hul sade onder 'n bedekking van afgevalle blare óf
onttrek hulle onder die grond as bolle of dik, vlesige wortels.
Die bladwisselende bome van 'n tlpiese breëblaar-woud
groei in 'n reeks vertikale strata. Die boonste daklaag word gevorm deur groot
bome soos eike en beuke, waarvan die blare feitlik 'n volle skaduwee oor die
ander bome en plante gooi.
Onder die boonste blaredak is kleiner bome soos
ahorns en berke. Hieronder is weer 'n digte laag jong boompies en struike,
insluitende jenewerbessies en meidorings.
Die laaste laag is die kruidagtiges. Hulle bestaan
uit delikate veldblomme, varings, mosse en kleurryke paddastoele, en hulle
floreer vroeg in die lente wanneer die oorhangende bome nog min blare het en
die son tot op die woudvloer kan skyn.
In die verre noordelike streke bevat die woude plek-plek
immergroen bome soos denne, taksusbome en steekpalms. Hoewel hulle die meeste
van hul blare behou, berg die immergroenes ook die volgende jaar se voorraad
blare en blomme in veilige botsels aan die onderpunte van hul blaarstingels.
• NABY die
trope, waar somers warmer is en die winters minder koud, word warm gematigde of
subtropiese woude gevind. In groot dele van die ooskuste van Noord-Amerika,
China, Japan, Australië en Suid-Afrika word die klimaat dikwels die China-tlpe
genoem.
Klimaatstoestande wissel in dié streke: Die meeste
kry somerreën en het beslis droër winters. Elders reën dit die hele jaar deur.
Die somers is dikwels besonder warm en die lug vogtig en bedompig.
Warm gematigde woude wissel van die lowergroen "stapel"-woude in gebiede waar daar deur die jaar genoeg reën is, tot droër woude en selfs bossies in droogteland.
Die welige suptropiese plantegroei van die Natalse
kus, met sy digte bosse, rankplante, mangroves en palmbome, is goed bekend aan
vakansiegangers uit die binneland.
• IMMERGROEN
breëblaar-woude asook struike kom voor in gebiede met 'n Middellandse
See-klimaat van warm, droë somers en koel, nat winters -- soos die Wes-Kaap,
dele van Kalifornië, Chili en Australië, asook bale van die lande om die
Middellandse See.
Die natuurlike plantegroei word verteenwoordig deur
die sogenaamde maqui en garigue van die Mediterreënse gebiede, die chaparral
van Kalifornië en Mexiko, die mallee-struik van Australië en die fynbos van die
Kaap.
____________________________________________________________
Terug na inhoudsblad -- klik hier
____________________________________________________________
Ons Wonderlike Wêreld op CD,
2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan