Op
hierdie bladsy:
AFRIKA-RENAISSANCE,
ALEXANDER
DIE GROTE,
ALLIANSIES
(Statebond, NAVO, Europese Unie)
AMERIKAANSE
VASTELANDE,
ARA,
ARGITEKTUUR
__________________________________________________________________
DIE Afrika-renaissance is 'n visie. Dit is vir die ontwaking van Afrika in sy geheel uit die donkerte van armoede en die onderontwikkeldheid van baie eeue -- sodat die vasteland as 'n florerende bond van state op langelaas sy plek sal kan inneem in die galery van die wêreld se voorspoedige ekonomiese en maatskaplike magsblokke.
Dit is ook die groot droom van Suid-Afrika se pres. Thabo
Mbeki. Op verskeie besoeke aan die buiteland het hy reeds sy siening vir Afrika
aan die wêreld verkondig. Pres. Mbeki was ook 'n voorvegter in die stigting van
NEPAD (New Partnership for Africa's Development),
'n ambisieuse Afrika-inisiatief waartoe op 23 Oktober 2001 ooreengekom is in
Abuja, Nigerië.
Kenners onderskei sekere sleutelaspekte vir 'n
Afrika-renaissance. Dit sal byvoorbeeld nodig wees om te verseker:
• dat Afrika
'n toonbeeld word van stabiele en verantwoordelike demokrasieë waarin vryhede
gewaarborg, onbillike ongelykhede uitgewis en die gesag van die howe
ondubbelsinnig erken word;
• dat
wetenskaplike navorsing, onderwys en mediese dienste met alles tot ons
beskikking bevorder word;
• dat 'n
gesonde leefwyse en sporte aangemoedig
word;
• dat die
klimaat geskep word waarin entreneurskappe kan gedy;
• dat vrye
ondernemings ondersteun word om tot hul hoogste potensiaal te vorder;
• dat die
kunste bevorder word;
• dat die vryheid
van die pers gewaarborg word;
• dat besef
sal word dat Afrika nie in isolasie kan bestaan nie en daar ook uitgereik moet
word na die res van die wêreld;
• dat die
waarde van toerisme besef word;
• dat daar
in die groot diversiteit van Afrika oral respek sal wees vir mekaar se
godsdienste, geestesgoedere, kulture en kulturele erfenisse;
• dat almal
sal saamstaan om die omgewing en ook ons natuurkundige erfenisse te bewaar.
__________________________________________________________________
ALEXANDER DIE GROTE
ALEXANDER was die seun van Philippus II, die koning
van Macedonië. Voordat hy dertig jaar oud was, het hy reeds die meeste van die
lande verower wat toe aan die mens bekend was. Dit is waarom hy Magno genoem
is, wat ''groot'' beteken.
Toe Alexander in 336 vC koning word, was Macedonië 'n
klein koninkrykie. Alexander het Macedonië verlaat om die Persiese ryk van
Darius III te verower. Hy het die stad Alexandrië in Egipte gevestig en is tot
farao verklaar. Toe is hy ooswaarts. Hy het Mesopotamië verower en Susa,
Persepolis, Ecbatana en Babilon beset. Alexander het selfs tot so ver as die
Indusvallei beweeg.
Alexander in 'n neutedop:
356 vC: Gebore as seun van Philippus II en Olimpiade.
338 vC: Veg by Chaeronea.
336 vC: Bestyg troon ná sy pa se dood.
335 vC: Onderdruk rebellies, verwoes die stad Thebe.
334 vC: Oorwin Darius III.
333 vC: Oorwin die Perse in Issus.
331 vC: Oorwin Darius en beset Babilon en Susa.
327 vC: Bereik die Indusvallei.
326 vC: Verhinder die leër van koning Porus.
323 vC: Sterf aan
koors op 'n jeugdige 33.
Daar is vertel dat wie ook al 'n sekere knoop (die
sogenaamde Gordiaanse knoop) sou kon losmaak, oor die hele Asië sou regeer.
Alexander sou dit met sy swaard deurgekap het.
Alexander se leërs het digby 20 000 km afgelê. Die
Griekse taal en beskawing het afgeleë bevolkings bereik en met die Oosterse
kultuur vermeng.
__________________________________________________________________
ALLIANSIES
STATEBOND: Die Statebond is 'n
internasionale organisasie van state wat geskiedkundige bande met Brittanje
het. Die lidstate aan die einde van 2003 was: Brittanje, Antigua & Barbuda,
Australië, die Bahama-eilande, Bangladesj, Barbados, Belize, Botswana, Broenei,
Ciprus, Dominica, Fidji, Gambië, Ghana, Grenada, Guyana, Indië, Jamaika,
Kameroen, Kanada, Kenia, Kiribati, Lesotho, Malawi, Maldive, Maleisië, Malta,
Mauritius, Mosambiek, Namibië, Nauru, Nieu-Seeland, Nigerië, Pakistan (tans
geskors), Papoea Nieu-Guinee, St Kitts & Nevis, St Lucia, St Vincent &
die Grenadine, die Salomons-eilande, Samoa, die Seychelle, Sierra Leone,
Singapoer, Sri Lanka, Suid-Afrika, Swaziland, Tanzanië, Tonga, Trinidad &
Tobago, Tuvalu, Uganda, Vanuatu, Zambië en Zimbabwe (tans geskors).
NAVO: Die Noord-Atlantiese Verdragsorganisasie
(NAVO), in Engels die North Atlantic Treaty Organization (NATO), is,
soos die naam aandui, 'n verdedigingsalliansie tussen state in die
Noord-Atlantiese streek. Dit is op 4 April 1949 in die lewe geroep in 'n
klimaat van spanning wat deur die klaarblyklike ekspansiedrange van die
voormalige Sowjet-Unie geskep is. Die oorspronklike ondertekenaars was Amerika,
Brittanje, België, Denemarke, Frankryk, Ysland, Italië, Kanada, Luxemburg, Nederland,
Noorweë en Portugal. In 1952 is Griekeland en Turkye tot die alliansie
toegelaat, in 1955 Wes-Duitsland en in 1982 Spanje. Die verenigde Duitsland het
in 1990 die plek van Wes-Duitsland ingeneem. In 1999 het Hongarye, Pole en die
Tsjeggiese Republiek hulle by NATO aangesluit as die eerste gewese
Kommunistiese lande van die ou Sowjet-blok wat tot dié stap oorgegaan het.
Bulgarye, Estland, Letland, Litaue, Roemenië, Slowakye en Slovenië word in 2004
volle lede. Die lidstate van die ou Sowjet-blok het vroeër hul eie alliansie
gehad, die sogenaamde Warschau-verdrag, wat as 'n regstreekse teenvoeter vir
NAVO gedien het. Ontleders sê egter dat die Warschau-verdrag geen werklike
militêre verdrag was nie, maar dat dit deur die Sowjet-Unie as 'n instrument
gebruik is om sy satellietstate te oorheers.
EUROPESE UNIE: Die Europese Unie is in 1993 in die
lewe geroep deur die twaalf lande wat tot die Europese Gemeenskap behoort het.
Die jaar daarop het Oostenryk, Finland en Swede hulle ook by die Unie aangesluit
om die getal lidlande op vyftien te staan gebring. Die vyftien is België,
Brittanje, Denemarke, Duitsland, Finland, Frankryk, Griekeland, Ierland,
Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenryk, Portugal, Spanje en Swede. Aan die
einde van 2002 het die Europese Unie ingestem om tot 25 lidlande uit te brei
met Ciprus, Estland, Hongarye, Letland, Litaue, Malta, Pole, Slovenië, Slowakye
en die Tseggiese Republiek wat na verwagting teen 2004 volle lede sal word.
Daar word gehoop dat Roemenië en Bulgarye in 2007 gereed sal wees om aan te
sluit.
__________________________________________________________________
AMERIKAANSE VASTELANDE
DIE Amerikas bestaan uit twee afsonderlike landmassas -- Noord- en Suid-Amerika. Hierdie twee landmassas word deur 'n smal landstrook verbind wat, saam met die Antille-eilande, Sentraal-Amerika vorm.
Noord-Amerika
-- Dit bestaan uit Kanada, Mexiko en die supermoondmoondheid die Verenigde
State van Amerika. Volgens ramings vir Julie 2003 het Kanada meer as 32 miljoen
inwoners, Mexiko byna 105 miljoen en die VSA meer as 290 miljoen gehad. Kanada
en die Verenigde State het tegnologies
ontwikkelde moderne ekonomieë. Hoewel Mexiko tegnologies minder ontwikkel as
Kanada en die VSA is, bevat dit van die wêreld se grootste neerslae van
petroleum en aardgas.
Sentraal-Amerika
-- Hierdie streek bevat al die lande suid van Mexiko tot by Panama, asook die
naburige Antille-eilande. Dominica, St. Lucia, Antigua en Barbuda, Barbados,
St. Vicent en die Grenadine, Granada, en St. Kitts en Nevis is almal in
Sentraal-Amerika. Die Panamakanaal, wat in 1914 voltooi is, verbind die
Atlantiese Oseaan en die Stille Oseaan. Die streek het volgens ’n
raming kort voor die jongste eeuwisseling sowat 28,4 miljoen mense gehad.
Suid-Amerika -- Dit bestaan uit tien Latynse
lande, te wete Argentinië, Bolivia, Brasilië, Chili, Colombia, Ecuador,
Paraguay, Peru, Uruguay en Venezuela, asook Guyana (voorheen afhanklik van Brittanje),
Suriname (voorheen afhanklik van Nederland) en Frans-Guiana ('n oorsese
department van Frankryk). Teen die jongste eeuwisseling het Suid-Amerika meer
as 300 miljoen inwoners gehad. Hoewel hierdie vasteland sowat twaalf persent
van die totale landmassa van die wêreld beslaan, huisves dit minder as ses
persent van die wêreldbevolking.
__________________________________________________________________
ARA
DIE ara, sê die woordeboek, is '''n kleurryke en spoggerige
Suid-Amerikaanse papegaai'' -- en blokraaisel-entoesiaste sal kan getuig hoe
dikwels hulle met dié woord te doen het. Daar's immers min
drieletter-kombinasies in Afrikaans met 'n ''a'' sowel voor as agter! Maar hoe
lyk die aras, daardie flambojante siervoëls, rêrig? En hoe veilig is hul
hougebied in die tropiese woude van die Amasone?
As 'n mens 'n ara van naderby bekyk, besef jy dat sy
fleurigheid nie verniet so besing word nie. Die tragiese is dat hul idilliese
wêreld, en dus hul getalle, ál kleiner word. Die Amasone-woud word onrusbarend
vinnig deur die mens ontbos -- in 'n tempo van 'n gebied so groot soos omtrent
twee rugbyvelde per minuut, het iemand al op 'n keer bereken!
Daar is verskillende ara-spesies en al die groot
papegaaie is beskermde voëls. Maar, behalwe dat hul natuurlike hougebied vinnig
aan die krimp is, is daar boonop die probleem van onwettige handel. Meer as 600
000 papegaaie van alle soorte is volgens een bron 'n tyd gelede jaarliks
wêreldwyd verkoop.
Dié voëls het een besonderse eienaardigheid -- hulle
vreet klei om hul mae te pantser teen die gifstowwe in die tropiese vrugte wat
hulle verorber. Maar wanneer hulle vlieg, is dit 'n formasie van kleur in die
lug. Elke pappa-gaai het sy mamma-gaai.
__________________________________________________________________
ARGITEKTUUR
ARGITEKTUUR is die kuns en wetenskap van ontwerp en
die konstruksie van geboue en ander strukture. Argitekte word geïnspireer deur
estetiese standaarde asook deur goed gebalanseerde verhoudings. Hulle moet
egter ook strukturele en funksionele tegnieke toepas.
Klassieke argitektuur: Die Parthenon is 'n
marmertempel wat tussen 447 en 438 vC op die Akropolis, 'n hoë heuwelrots in
Athene, Griekeland, gebou is. Dit is in die Doriese styl ontwerp met agt pilare
voor en agter en sewentien pilare aan weerskante. Die Parthenon is opgedra aan
Athena, die beskermgodin van Athene.
Die Romeine het op 'n vernuftige manier artistieke
inspirasie en funksionaliteit gekombineer in die konstruksie van paleise,
amfiteaters, akwadukte (waterleidings) en brûe.
Romaanse en Gotiese style: Die Romaanse styl is tussen die elfde en twaalfde eeu ontwikkel.
Strenge eenvoud kenmerk hierdie argitektoniese styl. Die Gotiese styl het aan
die einde van die twaalfde eeu vorm aangeneem en tot die sestiende eeu regoor
Europa versprei.
Moderne argitektuur: In die begin van die twintigste
eeu is die agitektuur grootliks deur die tegnologie beïnvloed. Nuwe boustowwe
soos yster, staal, glas en gewapende beton is gebruik. Eenvoudige en funksionele
style is in die argitektuur opgeneem om die meeste waarde uit beperkte
beskikbare ruimtes te kry.
Tussen 1887 en 1889 het die Franse argitek G.A.
Eiffel die 300 m hoë Eiffeltoring, wat geheel en al uit staal bestaan, vir die
Paryse tentoonstelling gebou. Vandag word hemelhoë wolkekrabbers in die
stadskerne van groot stede gebou om die beperkte beskikbare ruimtes ten beste
te benut.
Godsdiens en argitektuur: Christelike katedrale,
Boeddhistiese pagodes, Islamitiese moskees en Tibetaanse kloosters -- elke
godsdiens het sy eie argitektoniese styl wat kenmerkend is van sy
aanbiddingsplekke, waar sy mense saamkom om te bid, en sy kloosters, waar
monnike en priesters woon.
___________________________________________________________
Terug na
inhoudsblad -- klik hier
___________________________________________________________
Ons
Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan