__________________________________________________________________
--
kloosterland van duisend miljoen
Die Chinese is tradisioneel 'n
eenkant-nasie wat min sin het in buitelandse inmenging in hul politiek en
kultuur. Daarby is hulle ook 'n nasie van hordes (ver meer as duisend miljoen
oftewel miljard) en daar is al bereken dat een uit elke vyf mense op aarde 'n
Chinees is...
__________________________________________________________________
SKRYF 'n brief. Lees die koerant. Vat 'n slukkie tee uit 'n porseleinkoppie.
Koop 'n sybloes. Betaal met banknote. Raadpleeg 'n kompas. Kyk na 'n
vuurwerkvertoning. Plaas 'n sonbril oor jou oë.
Elke slag as jy een van hierdie
dinge doen... wie moet jy bedank? Die Chinese, natuurlik. Papier, papiergeld,
die drukkuns, porselein, verwerkte sy, buskruit, die kompas en vele meer is
alles Chinese uitvindsels.
Ook wat nywerhede betref, was die
Chinese die Europeërs hoeka ver voor. Lank voordat die laasgenoemdes yster kon
giet, het die vernuftige mense van China dit reeds gedoen.
Ook met
hul nalatenskap in die węreld van die kunste en letterkunde oortref hulle baie
ander nasies ver, om nie eens van hul bekoorlike tempels en paleise en
formidabele vestings te praat nie.
Die Chinese praat van hul land as Zhongguo,
wat Middelland beteken. Dit kan wees dat hulle dit só begin noem het omdat
hulle dit tradisioneel as die middelpunt van
die beskaafde węreld beskou het.
In die negentiende eeu is
Wes-Europese handelaars en seevaarders deur die Chinese as barbare beskou, en
die ambassadeurs van magtige Europese moondhede moes genoeë daarmee neem om
voor die keiser van China te kniel en met die kop aan die vloer te raak as
teken van eerbied.
China is 'n reuse land, geografies
die węreld se derde grootste. En geen ander land het soveel mense nie --
trouens, hier woon sowat 'n vyfde van al die mense op aarde.
Die land is kommunisties, maar sedert laat in 1978 het die owerheid
verslappings in die rigiede sosialisme ingestel wat tot groot voordeel van die
land was. In 2001, met al sy massas mense en 'n bruto-binnelandse besteding van
slegs $4300 per kop, het China selfs die węreld se naasgrootste ekonomie ná die
VSA gehad (gemeet aan die koopkrag).
Die uitdagings bly nietemin
geweldig.
•
AMPTELIKE NAAM: Die Volksrepubliek van China.
•
OPPERVLAKTE: 9
596 960 vk. km (9 326 410 vk. km land en
270 550 vk. km water).
•
VLAG: In 1949 aanvaar. Die groot ster dui op die leierskap van die
Kommunistiese Party en die kleintjies verteenwoordig die werkersgroep.
•
HOOFSTAD: Beijing (Peking).
•
AMPTELIKE TAAL: Chinees (Potonghua- of Mandarin-dialek in die
meerderheid, met plaaslike dialekte in die suide en suidooste, bv. Kantonees). Nog tale is Mongools, Tibetaans en ander minderhede.
•
VOLKSLIED: Mars van die Vrywilligers.
•
GELD: Yuan.
•
BEVOLKING EN HERKOMS: 1 286 975 468, volgens 'n raming vir Julie 2003. Die Chinese regering is lankal hoogs bekommerd oor die oorbevolking en
het allerhande stappe ingestel om dit teen te werk. Mans mag byvoorbeeld slegs
trou ná die ouderdom van 22 en vroue ná 20. Mense word aangemoedig om eers in
hul laat twintigerjare te trou en nie meer as een kind te hę nie.
China se geskiedenis begin meer as
twintig eeue voor die geboorte van Christus, maar niemand weet presies
waarvandaan die Chinese oorspronklik gekom het nie. Hulle het waarskynlik uit
Midde- en Suidoos-Asië soontoe verhuis. Die opvallendste kenmerke van die
Chinese is hul geel velkleur, skrefiesoë en die gebrek aan baard by die mans.
Die Noord-Chinese is in die reël groter gebou as hul volksgenote in die suide.
Lank nie alle inwoners van China is
egter Chinese nie. In die bergagtige gebiede in die suidweste is 'n aantal
klein bergstamme en byna elk van dié volke het sy eie taal.
•
GODSDIENS: Amptelik ateďsties, maar sekere van die godsdienste en
filosofieë wat wel beoefen word, is Confucianisme, Daoďsme en Boeddhisme.
•
REGERING: Ingevolge die grondwet van 1982 is China 'n sosialistiese
diktatuur van die proletariaat, gelei deur die Kommunistiese Party en gegrond
op 'n verenigde front wat ander demokratiese partye insluit. In die praktyk is
die Kommunistiese Party egter ten volle in beheer van die nasionale politieke
werksaamhede.
Die afgevaardigdes van die regering
se Nasionale Volkskongres word vir vyf jaar gekies deur die volkskongresse van
die 22 provinsies, vyf outonome provinsies en drie munisipale provinsies, en
deur die Volksbevrydingsleër. Die Kongres kies 'n vaste komitee, 'n president
(vir vyf jaar) en 'n staatsraad (of kabinet) wat almal aan die Kongres
verantwoording doen.
Die Chinese Kommunistiese Party het
elke vyf jaar 'n kongres. Die partykongres kies 'n sentrale komitee, wat op sy
beurt 'n politburo kies, en die effektiewe mag berus by hierdie twee liggame.
•
GEOGRAFIESE EN
STAATKUNDIGE GESKIEDENIS: Die China van vandag is nie
die China van gister nie. Dis nou aardrykskundig gesproke.
Net duisend jaar gelede, word
vertel, was die hawestad Shanghai en omstreke byvoorbeeld onder die see. Die
Yangtze-rivier, wat in die Tibetaanse Hooglande ontspring, het laag op laag
slik in die gebied neergelę totdat die grondvlak so hoog was dat mense daar kon
woon.
En die berugte Huang He (of Geel
Rivier), wat ook uit die Tibetaanse Hooglande vloei en in die Geel See uitmond,
het met verloop van tyd al verskeie kere sy lope verander.
Boonop was Suid-China en 'n deel van
die Noorde, wat nou 'n miernes van mense is, eenmaal deur manjifieke woude
bedek.
Maar ook op politieke terrein is
China vandag ingrypend anders as in die verlede. En dit geld veral die afgelope
vyf dekades of wat. Van 'n oorspronklike nedersetting in die vallei van die
Geel Rivier het die Chinese oor die afgelope vierduisend jaar hul kultuur en
oorheersing verbreed totdat die reus ná die groot omwenteling van 1949 in 'n
kommunistiese land verander het.
Die Rooi Chinese het die Nasionaliste
oorwin en Zhongua Renmin Gongheguo, of die Volksrepubliek van China, in
die lewe geroep. Die Nasionaliste het na die eiland Taiwan gevlug en hul eie
regering daar gevestig. Die Kommuniste glo dat Taiwan ook 'n deel van hul grondgebied moet wees.
Hoe lewe die mense van China vandag?
Hoe lyk die verskillende landskappe van China? 'n Besoek aan die land, vir
diegene vir wie dit beskore is, is 'n belewenis ...
•
GEOGRAFIE: Daar is agt hoof-landstreke:
(1)
Die Tibetaanse Hooglande in die suidweste bestaan uit 'n plato
begrens deur die magtige Himalaja in die suide, die Pamir in die weste en die
Kunlun in die noorde.
'n Groot deel van Tibet is 'n rotsagtige
en uiters koue en droë woesteny. Gewasse word slegs in die laagste gebiede
gekweek, en die jak ('n swartbruin hoefdier) verskaf kos en vervoer.
(2)
Die Xinjiang-Mongoolse Hooglande is 'n enorme woestyngebied in
Noordwes-China. Hoewel daar baie minerale is, is dit yl bevolk weens die
afgesonderdheid en gure klimaat.
Na die ooste lę die Ordos-woestyn en
'n deel van die Gobi-woestyn. In die suidweste is 'n laagte wat op 154 m onder
die seevlak die laagste plek in China is.
(3) Die Mongoolse Grens-Hooglande
lę tussen die Gobi-woestyn en die Oostelike Laaglande. In die noorde is die
ruwe Groot-Hinggan-gebergte, waar slegs 'n geringe mate van boerdery moontlik
is. Die suidelike deel van hierdie streek is bedek met loess, 'n fyn, gelerige,
windverwaaide sand. Die Huang He-rivier het baie loess in suspensie.
(4) Die Oostelike Hooglande
sluit in die beboste heuwels van
Oos-Mantsjoerye en die Shandong-skiereiland, 'n heuwelagtige gebied met goeie
hawens. Hout en steenkool is belangrike produkte.
(5) Die Oostelike Laaglande
tussen die Mongoolse Grens-Hooglande en Oostelike Hooglande bestaan uit die
golwende heuwels van die Mantsjoeryse Vlakte, die Noord-Chinese Vlakte en die
Yangtze-riviervallei. Almal is vrugbare landbougebiede.
Steenkool en ystererts word op die
Mantsjoeryse Vlakte ontgin. Die Noord-Chinese Vlakte lę in die vallei van die
Huang He. Waar dit vroeër vir hewige oorstromings verantwoordelik was en
trouens "China se Verdriet" genoem
is, word die rustelose rivier van ouds nou deur 'n reeks damme en dyke
vasgevat.
Die Yangtze-vallei is een van China
se voortreflikste boerderygebiede. In 'n gebied genaamd die Vrugbare Driehoek
tel die landvolk meer as 1900 per vierkante kilometer.
(6) Die Sentrale Hooglande
sluit die Qin Ling-gebergte in, wat 'n groot invloed op China se klimaat
uitoefen deur die vogtige suidewinde en stowwerige noordewinde te stuit. Koring
aard goed in die noorde en rys in die suide.
(7) Die Sichuan-bekken, waar
vier riviere in die Yangtze loop, bestaan uit heuwels en valleie omring deur
hoë berge. Dit is 'n uitstekende landbougebied en die meeste gewasse word op terrasse gekweek. Die riviere het
diep klowe in die gebied ingesny, wat die verkeer beperk.
(8) Die Suidelike Hooglande
in Suidoos-China bestaan uit heldergroen heuwels en berge en sluit die eiland
Hainan in. Min van die grond kan bewerk word. Die Xi Jiang-rivier vorm egter 'n
delta by sy monding en die vrugbare grond daar maak dit 'n baie produktiewe
boerderygebied.
In die middel van die streek is een
van China se skouspelagtigste natuurtonele -- geďsoleerde kalksteenheuwels wat
van 30 tot 180 m hoog is.
•
EKONOMIE: Laat
in 1978 het die Chinese leiers die ekonomie begin verskuif van 'n dooierige, sentraal-beplande
ekonomie soos dié van die destydse Sowjet-Unie na 'n meer
vryemark-georiënteerde stelsel, volgens die World Factbook van die Amerikaanse
CIA. Terwyl die stelsel binne die politieke raamwerk van streng kommunistiese
beheer fungeer, het die ekonomiese invloed van nie-staatsorganisasies
voortdurend toegeneem.
Die owerheid het van die ou
kollektivisasie na 'n stelsel oorgeskakel waar huishoudings en dorpies die
verantwoordelikheid vir die landbou oorgeneem het. Die gesag van plaaslike
amptenare en fabrieksbestuurders is ook vergroot en 'n groot verskeidenheid van
klein ondernemings is toegelaat. Die ekonomie is ook vir groter buitelandse
handel en beleggings oopgestel.
Die gevolg was dat die
bruto-binnelandse besteding sedert 1978 viervoudig toegeneem het. In 2001, met
ver meer as duisendmiljoen mense en 'n bruto-binnelandse besteding van slegs
$4300 per kop, het China die naasgrootste ekonomie ná die VSA gehad (gemeet aan
die koopkrag).
Daarteenoor het die leierskap
dikwels in sy gemengde stelsel die ergste resultate van sosialisme (burokrasie
en traagheid) en kapitalisme (meevallers en toenemende ongelykhede in inkomste)
ervaar. Beijing het dus periodiek teruggegekrabbel en die sentrale klem van tyd
tot tyd weer aangedraai.
Volgens
’n raming in 2001 was 50% van die land se werkers by die landbou betrokke, 23%
by nywerhede en 27% by dienslewering. Rys
word op 'n enorme skaal gekweek. Ander landbouprodukte is koring, aartappels, sorghum,
grondboontjies, tee, millet, gort, katoen, oliesaad en varkvleis. Vis is nog ’n
belangrike produk.
Daar is beduidend baie minerale en
fossielbrandstowwe in die bodem, maar hoeveel daarvan doeltreffend ontgin
word, bly 'n vraag. Nywerhede is gemoeid met die verwerking van yster en staal
en met steenkool, masjienbou, wapentuig, tekstielgoedere en klerasie, petroleum, sement, kunsmis, skoene,
speelgoed, kosverwerking, motors, elektroniese goedere en telekommunikasie.
_________________________________________________________
Terug na inhoudsblad -- klik hier
_________________________________________________________
Ons
Wonderlike Węreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan