Die hewige ontploffing van die Hindenburg op 6 Mei
1937 het die doodsklok vir die era van die lugskip gelui. Hierdie veel geroemde,
bestuurbare lugballon was besig om by Lakehurst in
die Amerikaanse staat New Jersey te land, toe dit dramaties deur vlamme verteer
is en 36 mense gesterf het. In hierdie artikel herlewe ons daardie verskriklike
halfminuut van 'n aantal dekades gelede -- en word die verhaal van lugskepe
vertel...
• ''Hier kom hy, dames en here, en wat 'n skouspel is dit,
aangrypend, 'n wonderlike gesig... Die sonstrale tref die vensters van die
observasiedek aan die westekant en dit glinster soos vonkelende juwele teen die
agtergrond van swart fluweel... O, o, o! Hy het in vlamme uitgebars... Gee
asseblief pad voor my, o my wêreld, dit is verskriklik, o my wêreld, gee asseblief
pad! Hy brand, bars in vlamme uit en val... O, dié een is die ergste... O! Dis
'n verskriklike gesig... O! En al die mense...''
-- Radio-omroeper wat die Hindenburg-ramp beskryf.
Die radio-omroeper Herb Morrison van WLS
Chicago het sy uitsending met heel gepaste geesdrif begin. Die landing van die
gevierde lugskip op 6 Mei 1937 by Lakehurst, New Jersey, het immers beloof om
'n indrukwekkende geleentheid te wees.
Ná 'n vertraging van verskeie ure weens gure weer sou
die Hindenburg, een van die grootste en weelderigste lugskepe wat ooit gebou
is, in Amerika neerstryk. Die vlug oor die Atlantiese Oseaan het in Frankfurt,
Duitsland, begin. Lakehurst is self deur donderstorms geteister en die
vlieënier, Max Pruss, moes die landing uitstel. Maar oplaas het die wind gaan
lê en Pruss kon die tuig na die landingsmas stuur. Die lugskip het gelyk gelê
en was volmaak gebalanseer. Niks kon nou mos verkeerd loop nie.
Maar toe gebeur die ondenkbare. 'n Ontsettende ramp.
Honderde van die grondbemanning, mediamense en toeskouers het 'n dowwe slag
soos 'n geweerskoot gehoor, gevolg deur 'n verskriklike knal. Die agterkant van
die lugskip het in 'n vuurbal uitgebars en die tuig het stadig neergestort, die
stertkant eerste.
Brandende puin het op die toeskouers neergereën.
Skreeuende passasiers en bemanningslede het uit die lugskip gespring in 'n
poging om lewend uit die inferno te kom. Verskrikte radio-omroepers en die
fotograwe van nuusfilms het begin stotter en snik en die Here se naam aangeroep
terwyl die onnoemlike voor hul oë afgespeel het.
Binne slegs 32 sekondes het die vlamme die hele
lugskip vernietig. Feitlik niks buiten die verdraaide aluminiumraam en 'n
deeltjie van die stert het oorgebly nie. Van die 36 passasiers en 61
lugbemanningslede is 35 gedood. Een grondbemanningslid het ook omgekom.
Die Hindenburg is eintlik ontwerp om met
nie-brandbare heliumgas te sweef. Amerika was die enigste land met groot en
bekostigbare heliumvoorrade, maar uit vrees dat Adolf Hitler heliumlugskepe sou
gebruik indien 'n oorlog uitbreek, het die Amerikaners geweier om die gas aan
die Duitsers te verskaf. Pleks daarvan is die uiters brandbare gas waterstof
toe gebruik.
Maar wat het die waterstof aan die brand laat slaan?
Die amptelike verklaring was dat die gas aan die brand gesteek is deur 'n
egalige ontlading van elektrisiteit (wat hom in die donker manifesteer as 'n
gloed wat St. Elmo se vuur genoem word). Party mense glo die lugskip is dalk
deur weerlig getref. Die geringste skeurtjie in die gasballon sou die waterstof
met die lug laat meng en, indien daar 'n vlam was, die hewige ontploffing
veroorsaak het.
Nog 'n teorie is dat die vlieënier gefouteer het.
Miskien was Pruss moeg en het hy hom met die weerstoestande misreken of beheer verloor.
Daarteenoor was hy 'n uiters ervare vlieënier en is hy deur 'n tweede
lugskipper vergesel wat verskeie kere vantevore self in beheer van die
Hindenburg was.
Dan is daar nog 'n teorie wat meer sinister is: dat
die ramp deur sabotasie veroorsaak is. Het iemand dalk 'n skoot in die ballon
ingeskiet en dit laat ontplof? Of het iemand 'n bom aan boord van die tuig
geplant? Mense regoor die wêreld was baie bekommerd oor die toenemende steun
wat die Nazi-party in dié tyd in Duitsland geniet het, en dit gee beslis steun
aan hierdie teorie.
Hoe ook al, die Hindenburg-ramp, saam met verskeie
ander lugskipongelukke, het die era van lugskepe wat passasiers vervoer het
skielik beëindig. 'n Alternatiewe manier van lugvervoer was in elk geval besig
om vinnig veld te wen.
Ná 'n reeks vlugte deur dapper vlieëniers in die
1920's en 1930's was die vliegtuig, wat voorheen beskou is as te swak om dit
baie ver te bring, uiteindelik besig om
die vernaamste vervoerder van lugpassasiers te word. Vandag is hy dit steeds.
Die eerste lugskepe was nie-rigied, dit wil sê daar
was geen binneraam nie en die ballon het sy vorm slegs deur die drukking van
die gas binne-in hom behou. Groter lugskepe -- die Zeppelins -- was egter
rigied. Hul ballonne is deur 'n raamwerk van hout of metaal gestut.
Die ontwikkeling van rigiede lugskepe is ná die
Hindenburg-ramp gestaak, ofskoon nie-rigiede lugskepe in die 1940's en 1950's
steeds gebruik is, veral op militêre gebied. Daar was hier in ons tyd al 'n
hernieude belangstelling in nie-rigiede lugskepe, meestal vir advertensies en
om TV-kameras in die lug op te neem. Lugskepe kan in die toekoms dalk ook
gebruik word om swaar vragte te lig en vir militêre ondernemings en
reddingsoperasies.
• DIE wêreld
se eerste lugskip is deur die briljante Franse ingenieur Henri Giffard gebou en
gevlieg. Anders as die ballon, waaruit dit ontwikkel het, is
die 43 meter lange lugskip aangedryf deur 'n stoommasjien van 3 pk wat 'n
skroef laat draai het. Dit is met 'n seilagtige rigtingsroer gestuur wat aan
die gondel vas was. In September 1852 het Giffard sy met waterstof gevulde
lugskip sowat 27 km ver van Parys af na 'n plek naby Versailles geloods. Sy
snelheid was 8 km/h.
• Graaf
Ferdinand von Zeppelin (1838-1917) was 'n Duitse leëroffisier wat, ná sy
aftrede, baanbrekerswerk gedoen het met die rigiede lugskip wat na hom genoem
is. Die eerste, die Zeppelin LZ-1, wat in 1900 gebou is, was 128 m lank en het
'n maksimum-snelheid van 27 km/h gehaal.
• Die
Hindenburg (Zeppelin LZ-129), wat in 1936 in bedryf gestel is, was 'n
verstommende 241 m lank.
• Ná die
Eerste Wêreldoorlog het militêre lugskepe groter, vinniger en beweegliker
geword. Lugskepe wat passasiers vervoer
het, was so gemaklik en luuks dat hulle, heel gepas, vlieënde hotelle genoem
is.
__________________________________________________________________________________________
Terug na
inhoudsblad -- klik hier
__________________________________________________________________________________________
Ons Wonderlike Wêreld op CD,
2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan