Rotskuns
--
die wonderbeelde uit die voortyd
In
'n grot diep onder die aarde, wat in die jare negentig in die suide van
Frankryk ontdek is, word die verlede lewend... sien 'n mens die denkpatrone
van die ou Europeërs intens verewig op die klip. Maar ook in
Suid-Afrika is interessante rotsafbeeldings uit ons land se kleurryke voortyd.
Hier is na raming meer as 15 000 plekke wat saam honderdduisende afbeeldings
bevat...
_____________________________________________________________________
TEEN
die wande van die diep versteekte grot kry die verre verlede weer lewe... die
Europa van die Ystyd,
20 000 jaar gelede, met sy verskillende wilde diere, 'n
bonte menigte.
Dis
mammoete en oerosse, steenbokke en leeus, bere, perde, hiënas, rendiere en
wollerige renosters. So verstommend bewaar in verf en klip soos min ander
kunswerke uit dieselfde tydperk.
Geen
wonder dat die ontdekking van hierdie rotsafbeeldings in die jare negentig in
die suide van Frankryk as een van die opspraakwekkendste argeologiese vondste
van die twintigste eeu beskou is nie.
Ook
'n panter en 'n uil is daar verbeeld, wat volgens 'n kenner nooit voorheen in
die prehistoriese rotskuns gevind is nie. Alles deel van 'n paar honderd
tekeninge en gravures wat deur 'n span argeoloë naby Vallon-Pont-d'Arc,
noordwes van Avignon, ontdek is.
Die
speleoloog Jean-Marie Chavet het die versteekte grotopening gevind. Hy en sy
kollegas is onder meer met 'n touleer onder in die aarde in, waar die
manjifieke toneel hulle op 'n
diepte van sowat 500 m ingewag het.
Ná
die ontdekking is selfs geskat dat dit tot dertig jaar kan duur om alles
in hierdie wonderlike ou kunsmuseum te dokumenteer. Boonop is gereken dat dit
navorsers fantastiese nuwe insigte sal kan gee in die lewe en denke van die
voorouers van die Europeërs.
Wat
was dan die rede dat die tekeninge gemaak is? Het die antieke kunstenaars
dieselfde soort skeppingsdrang as vandag se skilders en beeldhouers ervaar?
Onwaarskynlik,
sê geleerdes. Hulle meen dit het eerder baie nou saamgehang met die mense se
godsdiens, met hul belewenisse van die sin van alle dinge, hul manier van
aanbidding en hul geloof.
As
'n mens die beeltenis van 'n dier kon "beheer", volgens een teorie,
kon jy mos die dier self ook beheer. Dit sou van jou 'n suksesvolle jagter kon
maak. En jag was noodsaaklik om te oorleef.
Boesmans
in Spanje?
•
ROTSTEKENINGE was eintlik op baie plekke op aarde ’n waarskynlike
uitlewing van mense van verskillende kulture se geloofsoortuigings. En
partykeer toon die verskillende afbeeldings sulke ooreenkomste dat dit ’n
mens verstom.
'n
San (Boesman) wat op klip in die Sederberg (Wes-Kaap) verewig is [HEEL LINKS]
en 'n rotstekening in 'n rotsskuiling naby Albocácer, Castellón, in Spanje
[NATREKSEL LINKS], lyk byvoorbeeld so eenders dat jy jou byna kan verbeel dat
hulle deur dieselfde kunstenaar geskilder kon gewees het.
Op
die koop toe is ander tekeninge in Spanje gevind wat merkwaardig baie soos die
motiewe van Amerikaanse Indiane lyk -- selfs driehoeke met fraiings wat
Indiaanse tente (wigwams of tepees) sou kon voorstel.
Was
daar dus die een of ander tyd Boesmans in Spanje of het Indiane in die
oerverlede daar besoek afgelê? Dui alles op vroeëre kontakte waardeur die
verskillende kulture mekaar beïnvloed het? Nee tog nie, sê geleerdes vandag.
Die eenvoudige verduideliking is dat rotskunswerke eenders is omdat mense
eenders is.
En
in daardie vroeë dae was alle mense op die jag aangewese om te oorleef.
Rotstekeninge
kan nietemin tot interessante gissings lei. Dink maar aan die beroemde
"Witvrou van die Brandberg" (wat eintlik 'n man is), in Damaraland,
Namibië [NATREKSEL REGS].
Dit
is enigiets tussen 500 en 2000 jaar oud. Nadat hierdie tekening van 'n
skynbare blanke figuur in die negentiende eeu gevind is, was daar al heelwat
teorieë en raaiery oor die oorsprong daarvan.
Een
teorie was dat dit op 'n kontak tussen die San en die ou Feniciërs sou kon
dui. Of dalk tussen die San en die ou Egiptenare. Kenners dink vandag egter
nie meer so nie en beskou dit as heeltemal inheems.
Hoe
ook al, die "Witvrou" is net een van talle interessante
rotstekeninge en gravures wat al hier in ons eie wêrelddeel gevind is -- die
meeste daarvan geskep deur die vindingryke San. Vir
hulle het die kuns 'n besondere deel van hul godsdiens en hul hele
lewensbeskouing uitgemaak.
•
SOOS die vonds in Frankryk na berekening uit
20 000 jaar gelede dateer,
so is daar beskilderde rotsblaaie in Namibië waarvan die ouderdom op 27 500
jaar vasgestel is. Dit is gedoen deur houtskool te ontleed wat op dieselfde
vlak op die vloer van die betrokke rotsskuiling gevind is.
In
die Wondergrot naby Kuruman is op dieselfde manier vasgestel dat 'n reeks
gegraveerde rotsblaaie van sowat 2000 jaar (die jongste) tot omtrent 10 500
jaar oud moet wees. Die tradisie van rotskuns in hierdie deel van Afrika is
ver oor die 20 000 jaar oud.
Daar
is na raming meer as 15 000 plekke in Suid-Afrika wat saam honderdduisende
afbeeldings bevat.
'n
Kenner van die San-kuns vertel dat die San se godsdiens gegrond was op die
geloof dat krag van God verkry kon word deur in 'n ander bewussynstoestand of
beswyming te gaan. Sodra hierdie krag ontvang sou gewees het, is dit veral
gebruik om siekes te genees, reën te maak en wilde diere te beheer.
Mense
wat hul bonatuurlike krag goed kon beheer, sou visioene gesien en buitengewone
dinge beleef het. Van hierdie mense het goeie kunstenaars geword en hul
ervarings geïllustreer om ander te inspireer en te onderrig.
Rotstekeninge
is met verfsoorte geskilder wat van fyngemaalde kleisoorte en oker gemaak is.
Dit is met ysteroksied (roes) rooi en geel gekleur. Wit verf is van klei
gemaak en swart verf van mangaanoksied of houtskool.
Sagte
rotserts is tussen twee klippe fyngemaal en die poeier met water of bloed of
moontlik plantsappe en eierwit gemeng. Dit is met kwaste van dierehare, vere
of gerafelde stokke aangeverf. Sommige rotstekeninge lyk of dit met die vinger
gedoen is.
Dit
is uiters belangrik dat ons ons land se rotskuns moet bewaar, omdat dit ons so
'n boeiende insig gee in 'n verlede wat nooit in boeke aangeteken kon word
nie. Kyk gerus, maar moenie daaraan vat as jy ooit êrens onder 'n krans
op
só 'n skat afkom nie.
En
onthou dat vernielsug 'n mens hier baie duur te staan kan kom: jy kan jou 'n
yslike boete op die hals haal en dalk boonop in die tronk beland!
____________________________________________________________________________________________
Terug
na inhoudsblad -- klik hier
____________________________________________________________________________________________
Ons
Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan