___________________________________________________________________
Die
Nederlanders noem haar Johanna van Arkel, die Engelse Joan of Arc en vir die
Franse is sy Jeanne d'Arc -- 'n eenvoudige boeremeisie wat een van die mees
heroïese én tragiese figure in die geskiedenis geword het. Op 30 Mei, haar
feesdag, vereer patriotiese Franse haar nagedagtenis, maar sy is ook regoor
die wêreld in monumente, beeldhouwerke en skilderye verewig. Dramas en
gedigte is oor haar geskryf, vir die stryders vir vroueregte is sy 'n heldin
en die Rooms-Katolieke het haar tot 'n heilige verklaar. Hier, kortliks, word
van haar kort, maar hoogs dramatiese lewe vertel...
___________________________________________________________________
DIE
vyftiende eeu het vir Frankryk baie somber begin. Byna honderd jaar lank was
die land in 'n bloedige oorlog teen Engeland gewikkel. Sy beste soldate was
dood, en 'n groot deel van die land is regeer deur die Engelse en hul
bondgenote, die Boergondiërs.
Die
Franse vorstehuis was onbekwaam, die koning van Frankryk kranksinnig, die
kroonprins 'n besluitelose swakkeling. Maar sonder dat die Franse dit geweet
het, was redding ophande in die vorm 'n jong boeremeisie, Jeanne d'Arc.
Jeanne,
wat in 1412 gebore is as lid van 'n kleinboergesin in Domrémy, Lorraine, het
nooit leer lees of skryf nie. Op 'n vroeë leeftyd het sy wel leer spin en
naaldwerk doen. Daar word vertel dat sy nooit nagelaat het om te bid nie.
Op
'n dag, toe sy maar net dertien jaar oud was, het Jeanne volgens haar eie
getuienis skielik stemme gehoor wat vir haar gesê het: "Gaan heen! En
alles sal gebeur soos jy beveel!"
Van
hierdie oomblik af het Jeanne se hele lewe verander. Waar sy gegaan het en wat
sy gedoen het, oral was die stemme by haar -- steeds gereed met advies, bevele
en aansporings. Partykeer was die stemme vergesel van visioene, en Jeanne het
oortuig geraak dat die stemme aan verskillende heiliges behoort het.
Veral
een bevel sou die
stemme
telkens aan haar herhaal het: sy
moes
die gehate Engelse eens
en
vir altyd uit Frankryk verdryf.
Sy
moes die harnas van 'n soldaat aantrek, het die stemme gesê, die dauphin
(kroonprins) van Frankryk as die regmatige koning van Frankryk laat kroon en
die Franse leërs in die noorde van haar land aanvoer.
Haar
familie en vriende het gedink sy is kranksinnig, maar sy het 'n offisier in
die Franse leër daarvan oortuig dat sy 'n instrument van God is. Hy het haar
na die ongekroonde Karel VII
in
Chinon gebring.
Ondanks
pogings van sy howelinge om sy identiteit te verberg, het sy reguit na hom toe
geloop en uitgeroep: "In die naam van God, u is die koning! As u net doen
wat ek sê, sal die Engelse verdryf en u deur almal as die koning van Frankryk
geëer word."
Karel
VII was
so oortuig daarvan dat 'n wonderwerk gebeur het dat hy, ondanks die twyfel
van party van sy volgelinge, besluit het om vir Jeanne te gee wat sy wou hê:
die opperbevel van die Franse leër. Sy sou vir hom die stad Orléans bevry
waarom die grootste Engelse leër toe al sewe maande ingegrawe was.
Geklee
in 'n glinsterende harnas en op 'n pragtige perd het Jeanne die aanval gelei
-- en die
mense
van Orléans só besiel om saam te veg dat die stad ná agt dae bevry is.
Hierna
het sy die Engelse magte na Reims agtervolg, dié stad ook bevry en Karel VII
op
17 Julie 1429 in die groot katedraal van Reims tot koning van Frankryk laat
kroon.
Maar
Jeanne was oortuig daarvan dat sy maar nog net 'n deel van haar sending
voltooi het. Die stemme sou haar immers beveel het om die Engelse heeltemal
uit Frankryk te verdryf. In September 1429 is sy egter met 'n pyl in die been
gewond en haar soldate het moed verloor.
In
Mei van die daaropvolgende jaar het die Boergondiërs haar by Compiégne,
naby Parys, gevange geneem en haar aan die Engelse verkoop, wat besluit het om
haar as 'n ketter en 'n heks voor die hof te sleep.
Deur
haar hele verhoor het sy volgehou dat die stemme wat sy gehoor het, van God
gekom het. Sy is nie toegelaat om 'n advokaat te hê nie. Toe het die
Inkwisisie
(kerklike hof) haar ter dood veroordeel.
Joan
het tydens haar verhoor gesê: "Ek weet nie of God die Engelse liefhet of
haat nie, maar ek weet dat hulle uit die koninkryk van Frankryk gegooi sal
word."
Vroeg
die oggend van 30 Mei 1431 is Jeanne -- 'n jong meisie wat toe maar net
negentien jaar oud was -- op die markplein van Rouen op die brandstapel
verbrand. Sy het jammerlik gehuil. Toe die vuur aangesteek is, het 'n
Engelsman gou-gou vir haar 'n houtkruis gemaak en dit aan die punt van 'n stok
vir haar aangegee.
Haar
laaste woorde was "Jesus, Jesus." Nadat sy dood is, het party van
die aanwesige Engelse gehuil. Een soldaat wat die toneel met afgryse aanskou
het, sou na die ander mense by hom gedraai en gesê het: "Ons is verlore,
want ons het 'n heilige verbrand."
•
In 1455 het Jeanne se familielede 'n nuwe verhoor aangevra om die
aanklagte teen haar te heroorweeg. Die volgende jaar het pous Callistus III
haar
onskuldig verklaar. Vir die Franse volk het sy 'n martelaar geword wie se dood
hul vereniging bewerk het. Omtrent 500 jaar later, in 1920, is Jeanne deur die
Rooms-Katolieke Kerk tot 'n heilige verklaar.
•
Jeanne
se verhaal was die inspirasie vir baie letterkundige werke, onder meer
Voltaire se gedig La Pucelle d'Orleans (Die Meisie van Orléans, 1738);
Schiller se tragedie Die Jungfrau von Orleans (Die Meisie van Orléans,
1801); Mark Twain se historiese roman Personal Recollections of Joan of Arc
(1896); en George Bernard Shaw se drama Saint Joan (1922).
___________________________________________________________________
Terug
na inhoudsblad -- klik hier
___________________________________________________________________
Ons
Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan