______________________________________________________

 

Die Renaissance (6)

 

Verspreiding

van die Renaissance

 

Geleerdes probeer hulle al lank voorstel hoe Europa sonder die invloed van die Italiaanse Renaissance sou kon ontwikkel het. Die tyd was immers ryp vir 'n ontploffing van nuwe idees -- lande soos Engeland, Duitsland, Spanje en Frankryk kon net sowel hul eie Renaissance gehad het. Maar sonder Italië sou Dürer se gravures hul klassieke bekoring kort, en Shakespeare se Merchant of Venice sou nie sy pond Italiaanse vleis geëis het nie...

______________________________________________________

 

DIS 'n vleiende aanbod. Die groot Leonardo da Vinci lees die brief weer, maar eintlik het hy klaar besluit. Voorheen het hy net in Italië gewerk, maar nou word hy genooi om sy vlerke te sprei.

 

Dit is die jaar 1516. Frans I, wat net die vorige jaar die nuwe Franse koning geword het, nooi Leonardo om aan sy hof te kom werk. Die koning is bereid om baie op te dok vir die voorreg om die groot Italiaanse kunstenaar en uitvinder daar te hê.

 

Op die ou end rig Leonardo maar weinig in Frankryk uit. Hy is al oud, en sterf drie jaar ná sy aankoms. Maar die belangrikste is dat 'n land van buite sy deure vir die kultuurprestasies van die Renaissance oopmaak.

 

Wat meer sê, koning Frans I betaal 'n hele aantal Italiaanse skilders, humanistiese geleerdes en digters in die eerste helfte van die sestiende eeu om in Frankryk te kom werk.

 

Met die dood van Leo X in 1521 kom die goue eeu van die Italiaanse Renais­sance tot 'n einde. Gelukkig vir Europa word die vuur wat in Italië ontbrand het, al gou oor die Alpe gedra.

 

Die Renaissance versprei eerste na Duitsland, aangemoedig deur Maximiliaan I, wat Italiaanse diplomate en briefskrywers aan sy hof gebruik. In Spanje word die Universiteit van Alcala in 1508 met 'n doelbewus humanistiese grondslag gestig.

 

Engeland is net so aktief met die "invoer" van die Renaissance-gees. Die Tudor-konings Henry VII en Henry VIII nooi verskeie Italiaanse humaniste na Engeland, wat die Engelse geleerdes daar aanmoedig om die letterkunde en filosofieë van die antieke Grieke en Romeine te bestudeer.

 

Later in die eeu tree Elizabeth I op as beskermvrou van groot digters, skrywers en dramaturge soos Edmund Spenser, Christo­pher Marlowe en William Shakespeare.

 

Wat was die vonk wat die Renaissance oor die hele Europa laat versprei het, wat dié slapende reus uit sy slaap gewek het?

 

Italië gons in die vroeë 1400's en 1500's van diplomate, handelaars, bankiers en jong geleerdes uit lande soos Frankryk, Spanje, Duitsland en Engeland. Boonop val leërs van dié lande Italië ook telkens binne.

 

Die besoekers en invallers verstom hulle aan die prag van die Italiaanse skilderye, beeldhouwerk en argitektuur. Diep onder die invloed van wat hulle gesien en beleef het, keer hulle na hul tuistes terug.

 

Boonop word die idee van los letters in die drukkuns in die middel-1400's uitgevind -- tradisioneel deur Duitsland se Johann Gutenberg, ofskoon sowel Nederlandse as Franse historici al met baie getuienis vorendag gekom het wat die uitvinding van die Westerse drukkuns aan mense in hul eie lande toeskryf.

 

Hoe ook al, boeke kan nou goedkoop en op groot skaal uitgegee word. Net in die halfeeu van 1450 tot 1500 word meer as 6000 afsonderlike werke gedruk. Kennis van allerlei aard, ook die idees van die Italiaanse Renaissance, versprei vinnig oor die hele Europa.

 

Christelike humanisme

 

   DIE Renaissance-geleerdes van Noord- en Wes-Europa is nie so behep met die studie van die klassieke letterkunde as hul Italiaanse eweknieë nie. Hulle spits hulle eerder op die godsdienstige sy van die humanisme toe.

 

Die vernaamste oogmerk van dié geleerdes, wat die Christelike humaniste genoem word, is die uitlegging van die Bybel en die geskrifte van ou kerkvaders soos Ambrosius, Hieronimus en Augustinus.

 

Twee van die invloedrykste Christelike humaniste is Desiderius Erasmus en sir Thomas More. Die vername skrywer en denker Erasmus is in Rotterdam in Holland gebore en studeer in Frankryk. Hy reis oral in Europa rond en maak baie vriende. Deur sy wye netwerk korrespondente help hy baie om die humanisme in Europa te versprei.

 

Sy bekendste werk is Tot Lof van die Sotheid, waarin hy die kerkleiers kritiseer omdat hulle so behep is met rituele dat hulle die mens se geestelike behoeftes skoon miskyk. Erasmus is die eerste skrywer wat van die opbrengs van sy boeke geleef het.

 

Sir Thomas More, 'n Engelsman en vriend van Erasmus, lê hom ook toe op die uitwissing van ongelykhede en die booshede van die kerk. Hy skryf 'n boek, Utopia, oor die ideale samelewing gegrond op sosialistiese beginsels soos die gemeenskaplike besit van eiendom, 'n idee van Plato wat hy by sy eie tyd aanpas.

 

_____________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

_____________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan