___________________________________________________________________

 

Lewegewende

water...

 

Mens en dier het dit net so nodig as kos. Dog nie almal kry hul water op dieselfde manier in nie. En wat staan jou te doen as jy ver van 'n waterbron is, maar dringend drinkwater moet hê?

___________________________________________________________________

 

JY'T dors. Daarom draai jy die kraan oop en slaan 'n glas water weg. Vir baie mense is water maklik te kry. Maar vir diere in die natuur kan dit 'n gedurige stryd wees om genoeg vog vir hul daaglikse behoeftes te vind.

 

Alle diere (en plante) het water nodig vir die chemiese werkinge wat tot hul groei, energieproduksie, ens. lei. Trouens, alle orga­nismes bestaan meestal uit water. Sowat 65% van jou liggaam is water. 'n Olifant is omtrent 70 persent water, 'n hoender 75 persent en 'n erdwurm 80 persent.

 

Water gaan gedurig verlore weens uitaseming en uitskeiding en, tensy dit gou vervang word, gaan die dier dood.

 

Party diere kry genoeg water uit die kos wat hulle vreet en het nooit werklik nodig om te drink nie. 'n Paar soorte suig water uit hul omgewing op. Die meeste diere drink egter wel.

 

Die nie-drinkers

 

   VIR woestyndiere is die sleutel tot oorlewing om so min moontlik van hul kosbare water prys te gee. Maar wat hulle ook al doen, daar gaan maar altyd water verlore. Hoe vergoed hulle dan daarvoor?

 

Talle dorslandbewoners soos woestynmuise, springmuise en sekere roofvoëls, akkedisse en kewerlarwes het geen ander water nodig as dié in hul kos nie.

 

Vrugte- en nektarvretende voëls en soogdiere soos gorillas kry ook al die water wat hulle wil hê uit hul sappige vegetariese dieet. Visvretende seevoëls kry vog van hul prooi. Die parasitiese tsetsevlieg kry water uit die bloed wat hy suig.

 

Party soorte diere kan vog deur die vel absorbeer. Amfibieë het 'n poreuse vel en kan van ontwatering vrek as hulle aan die son en wind blootgestel word. Om vog aan te vul wat verlore gaan, spring hulle eenvoudig in die water en suig dit op soos 'n spons.

 

Varswatervisse het ook nooit nodig om te drink nie, omdat water gedurig deur hul kieue en vel syfer.

 

Baie woestynkewers en sekere pofadders en akkedisse stel hulself bloot aan die vroeë oggendmis en sal dan óf die vog absorbeer wat op hul liggame kondenseer óf dit drink.

 

Daar is selfs sekere insekte wat in hul larwestadium vog uit die lug kan absorbeer.

 

Die drinkers

 

   DIE meeste landsoogdiere, voëls, reptiele en insekte gaan soek water en lek of suig dit op. In vogtige tropiese en gematigde streke kry die diere rnaklik 'n waterkuil of stroom. In droë en halfdroë toestande is dit egter 'n ander saak.

 

Soogdiere soos gaselle en gemsbokke bly in die nabyheid van 'n permanente of tydelike drinkplek. Party lê daagliks groot afstande af tussen hul weivelde en 'n suippoel. Olifante kan sowat drie dae sonder water klaarkom en lê tot 80 km af om dit te vind.

 

Diere wat lang tye sonder water moet klaarkom, kan groot hoeveelhede daarvan drink wanneer hulle die kans kry. Die kameel kan met een suiping sowat 30 persent van sy liggaamsgewig drink. Daar is eenmaal gesien hoe 'n dorstige kameelbul van 325 kilogram nie minder nie as 104 liter water wegbêre.

 

Saadvretende voëls moet ook hul water-inname aanvul. Party kry dit van groot waterpanne, van riviere of selfs van voëlbaddens. Ander drink reënwater en dou. In die winter is daar selfs sneeuvreters.

 

Die meeste voëls drink deur water met hul snawels op te skep en dan die koppe agtertoe te gooi sodat die vloeistof in hul kele kan afloop. Die duiffamilie pomp water op deur hul snawels deur te suig. 'n Paar soorte voëls, soos papegaaie, lek water met hul tonge op. Swaeltjies skep so vlieg-vlieg water met hul snawels op.

 

Die sandpatrys, 'n voël wat in sekere dele van Afrika, Asië en Suid-Europa aangetref word, kan elke dag tot 50 km vlieg om water te kry. Terwyl die mannetjie drink, staan hy in 'n vlak poeletjie en deurweek sy borsvere. Hy vlieg dan terug na sy nes toe en laat sy kleintjies die water uit sy vere suig.

 

Die meeste diere kan net water drink waarin daar min sout is. Maar wat van dié wat hul dors by soutpanne in die woestyn, soutmoerasse en die see les?

 

Die meeste het spesiale kliere wat sout van die liggaam afskei. Dit word gevind by baie seevisse. seereptiele soos seeskilpaaie. seeslange en iguanas, sekere seevoëls, party varswatervoëls soos eende en flaminke, en sekere land voëls soos sandpatryse.

 

Party visse, voëls en knaagdiere het nie soutkliere nie en skei oortollige sout in hul urine af.

 

Duur prys van drinkwater

 

   DIERE wat wei en van suipplekke afhanklik is vir hul water moet dikwels met hul lewe daarvoor betaal, omdat roofdiere soos leeus en hiënas ook na die drinkpoele aangelok word.

 

Die slagoffers kom gewoonlik van ver af na die water toe en is dus baie moeg en dors wanneer hulle daar aankom. In hierdie verswakte toestand is hulle 'n maklike prooi vir die honger vleisvreters wat daar naby sluip.

 

Ook in die water kan 'n skok op hulle wag wanneer 'n krokodil hulle bespring en opvreet.

 

In die oerwoude van die Amasone is daar reuse slange ge­naamd anakondas wat in waterstrome skuil en niksvermoedende slagoffers kan beetkry wat hul dors kom les.

 

Drink, so noodsaaklik om te lewe, kan dus ook die dood verhaas.

 

Maak jou eie drinkwater in droë streke

 

   WANNEER die vakansietyd aanbreek, bly die meeste van ons óf tuis óf ons gaan uitspan by oorde wat ten minste darem al die basiese geriewe het. Tog kan dit gebeur dat jy 'n tydlank êrens op 'n verlate plek moet oorbly -- sonder 'n enkele druppel drinkwater, wat nog te sê water vir was en koffie maak.

 

Maar gelukkig is water altyd rondom ons in die vorm van waterdamp in die lug en vog in die grond. En as 'n mens net weet hoe, kan jy van daardie water opvang wanneer jy dit baie, baie nodig het. Hoe gaan 'n mens te werk?

 

Grawe bloot 'n tregtervormige gat in die grond en plaas 'n plastiekbeker daarin. Plaas in die laat namiddag 'n stuk plastiekvel oor die gat en anker dit met groot klippe. Sit 'n paar klippies in die middel van die plastiekvel, sodat dit ook 'n tregtervorm aanneem.

 

Koel lug bevat minder waterdamp as warm lug. Soos die temperatuur in die nag daal, kondenseer waterdamp uit die lug en grond op die plastiekvel. Die water drup dan in die plastiekbeker.

 

Hoe om modderige water te suiwer

 

Benodigdhede:

• 'n Leë plastiek-koeldrankbottel (2 liter)

• 'n Lang stuk lyn

• Gras

• Growwe, skoon sand

Swembad-chloor

WAARSKUWING:

Chemikalieë soos swembad-chloor moet altyd in die teenwoordigheid van volwassenes gehanteer word.

 

Metode:

 

Sny die bodem van die plastiekbottel af.

 

Maak gaatjies naby die rand van die boonste deel van die bottel sodat jy onderstebo aan 'n paar stukkies lyn kan hang met die bek na onder.

 

Omdat die sand by die bek van die bottel sal uitloop as jy dit sou ingooi, moet 'n mens eers die "proppie" van 'n bietjie gras maak en dit in die bek van die bottel plaas.

 

Vul die bottel nou driekwart met skoon, growwe sand.

 

Gooi van die modderige water bo in en vang dit onder op in die afgesnyde boom van die bottel.

 

Met die eerste deurloop sal dit steeds modderig onder uitkom, maar ná sowat die derde of vierde keer wat dieselfde water deurioop, sal dit helder anderkant uitkom.

 

Hierdie water is nou gesuiwer, maar dit kan nog steeds baie kieme bevat wat ernstige siektes veroorsaak. Om die kieme dood te maak kan 'n korreltjie swembad-chloor in elke liter water gegooi word. Die bottels water moet dan 'n uur lank staan vir die chloor om sy werk te doen.

 

Chloor werk beter as dit nie met helder sonlig of lug in aanraking kom nie.

 

LET WEL: Wanneer 'n mens rivierwater op dié manier wil suiwer, moet jy eers oplet of daar lewende insekte of vissies in die water is. As daar niks in is nie, beteken dit dat die rivier hoër op deur chemiese stowwe besoedel is. As dit al die diertjies in die water doodmaak, sal dit mense ook ern­stig aantas, want hierdie suiweringsmetode kan nie chemiese stowwe uit die water haal nie.

 

__________________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

__________________________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan