____________________________________________________________
Behoed my!
Waar kom hoede vandaan? Hier is die
interessante verhaal van kappies, kadotjies, krone en ander koptooisels....
____________________________________________________________
VYFTIG, sestig jaar gelede, wanneer -- sal die ou mense jou vertel --
was daar 'n liedjie wat in baie huise gereeld uit die grammofoon geblêr het:
Waar kry jy daardie hoed?
Waar kry jy daardie keil?
En ek wil graag met jou
ruil...
Dit was 'n man wat dit gesing het, maar presies wie hy was, kan ons informante nie onthou nie. Hoe ook al, die keil -- 'n hoed met 'n smal rand en 'n harde, silinderige bol,
bo-op plat -- was werklik vroeër dae 'n toonbeeld van manlike deftigheid.
Maar dan het verskillende hoede en ander
hooftooisels deur die eeue heen mos ook vir mense verskillende dinge beteken.
In die antieke Griekeland en Rome
het sekere kopbedekkings byvoorbeeld vryheid voorgestel en getoon dat die
draers nie slawe is nie.
Tydens die Inkwisisie in Europa is
ketters (mense wat hulle teen die leer van die kerk verset het) as simbool van
hul skande gedwing om punthoede te dra en daarna doodgebrand.
By sy kruisiging is Jesus se
aanspraak dat Hy Koning is, gehoon deur Hom 'n doringkroon te laat dra...
Vandag word hoede en ander
hoofbedekkings om vier hoofredes gedra: om die draer teen die elemente of
beserings te beskerm; as deel van rituele seremonies; as aanduiding van rang,
huwelikstatus of die draer se godsdiens; of bloot ter versiering.
•
'N MENS kan maar aanneem dit was die weer wat mense vir die eerste keer
hoede laat dra het. Vandag, soos in die verlede, pantser mense in die kouer
lande hul koppe teen die lae temperatuur met hoede van pels of wol. In
Noord-Europa en Noord-Asië het die hoede dikwels oorflappe.
In warm lande hou hoede weer hul
draers koel. Baie Chinese, Japanners, Thais en Maleisiërs dra strooihoede met
breë rande om die son en reën van hul koppe af te hou. Die Spaans-Amerikaanse
sombrero met sy breë rand is ewe nuttig om onder te skuil wanneer die son
neerbrand tydens die siësta (middagslapie).
Skuthelms keer ook dat mense beseer
raak. Bouwerkers, mynwerkers, brandweermanne, soldate, fietsryers, jokkies,
bergklimmers en speleoloë (ondersoekers van grotte) dra sterk kopskerms van
plastiek of metaal.
•
IN Genesis lees ons hoe Adam en Eva met die sondeval vyeblare aanmekaargewerk en dit vir klere omgehang het. Daarna het hulle
velklere gedra.
In die ou dae het mense ook geglo
dat hulle die hoedanighede van hul prooidiere aanneem wanneer hulle hul velle
en ander dele van die karkasse dra. Dit sou hulle kwansuis beter jagters gemaak
het.
Selfs vandag nog is daar sekere
jaggemeenskappe wat hooftooisels dra wat van diervel, horings, sterte, vere en vlerke
gemaak is. Vir Noord-Amerikaanse Indiane dui arendvere op rang, dapperheid en
mag. Baie stamme in Afrika versier die kop met 'n kroon van volstruisvere.
Blomkranse en blaarkrone word in
sekere wêrelddele gedra vanweë 'n veronderstelde verband met die gode van die
aarde en vrugbaarheid.
•
HOEDE word soms gedra om die draer se status te toon. Die koninklikes
dra krone, sekere akademici en studente dra akademiese musse of
studentebarette.
By party godsdienste dui die
hoofbedekking op huwelikstatus. Die Amish van Pennsilvanië in Amerika het hoede
waarvan die hoogte van die bol en breedte van die rand aantoon of die draer
ongetroud of getroud is.
Die verskillende soorte
hoofbedekkings van die Arabiere dien
allereers om hulle teen die son te beskerm, maar kan ook 'n godsdienstige
betekenis hê of die draer se stand in die gemeenskap aandui.
'n Tulband is 'n stuk doek wat om
die kop gedraai word. 'n Fes is 'n rooi mus sonder 'n rand en plat van bo, soms
met 'n kwassie. In die woestyn dra party Arabiese mans 'n kopdoek wat bo met
hoofbande vasgehou word en afhang.
Vandat hulle nege jaar oud is, dra
talle Arabiese meisies sluiers. Geen mans buiten hul eie mag hul kop en gesig
onbedek sien nie.
Die Christelike kerk het eeue lank
streng reëls oor klere gehandhaaf. Vroue is byvoorbeeld nie sonder 'n
hoofbedekking in die kerk toegelaat nie. Joodse mans bedek die kop wanneer
hulle bid.
•
BAIE Westerlinge dra vandag hoede omdat hulle reken hulle lyk beter
daarmee. Reeds van die veertiende eeu af is hoede as versiering gedra.
Tot die einde van die sewentiende
eeu was hoede egter eerder 'n simboliese stelling as om die draers mooi te laat
lyk. Hulle was as modebykomstigheid belangriker vir mans as vir vroue.
In die twee eeue sedert vroue hooftooisels in hul modes geïnkorporeer het, het hulle egter met 'n
verbasende reeks hoede en veelvuldige stylveranderings daarvoor vergoed dat
hulle so traag begin het.
Trouens, hoede is meer vervorm as enige
ander kledingstuk. Dit is omdat hulle nie beperk is tot die fatsoen van die
lyf nie: hulle "sit" maar net op die kop en kan feitlik enige vorm
hê: lank, breed, rond, vierkantig of plat.
In baie lande vorm dekoratiewe hoede
deel van die volksdrag. Die tradisionele bolhoede van Boliviaanse vroue is
byvoorbeeld suiwer dekoratief.
Selfs die pette van skoolkinders en
weermag- en polisiemanne is bedoel om die voorkoms van hul draers te verbeter.
In die afgelope sowat veertig jaar
waarin klere ál minder formeel geraak het, het hoede opgehou om deel van ons
alledaagse kleredrag te wees. Maar by sekere geleenthede sal party mense nog
maar te graag met 'n hoed wil spog -- 'n sieraad om ander na die kroon te
steek.
Het jy geweet?
•
ONS woord "hoed" vir 'n hoofbedekking hou waarskynlik verband
met die woord "behoed" wat beskerm beteken. Dan is daar in
Afrikaans sommer 'n string uitdrukkings met "hoed". Jy kan
byvoorbeeld die hoed vir iemand afhaal, jou hoed agterna gooi, met die hoed in
die hand na iemand gaan, iets onder die hoed hou, met die hoed in die oë
staan, jou hoed opeet en jou hoed vat en loop. En al gehoor van die definisie
van niks? Dis 'n hoed sonder 'n bol waarvan die rand weggewaai het!
____________________________________________________________
Terug na inhoudsblad -- klik hier
____________________________________________________________
Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004
- Uit Huisgenoot se Jongspan