____________________________________________________________
Albino-diere
-- skimme
van die bos
Hulle is die wit skimme in die lower... en net té
sigbaar vir hul roofvyande. Om 'n albino-dier te wees beteken dus baiemaal 'n
baie kort lewe -- tensy jy in 'n dieretuin of wildtuin as 'n kuriositeit
beskerm word. Soos oorlede Sneeuvlokkie van die dieretuin in Barcelona, Spanje...
____________________________________________________________
SNEEUVLOKKIE was 'n groot aardigheid -- en
wêreldberoemd. Maar dié gevierde wit gorilla van die dieretuin in Barcelona,
Spanje, is in November 2003 tragies dood ná 36 sensasionale jare in die
dieretuin.
Die albino-gorilla Sneeuvlokkie is in die jare sestig
in 'n woud in Ekwatoriaal-Guinee gevind en het in sy jare in gevangenskap die
pa van 21 baba-gorillas geword (waarvan geeneen 'n albino was nie).
In sy laaste sowat twee jaar het Sneeuvlokkie egter
só aan velkanker gely dat die dieretuinamptenare hom uiteindelik uit sy ellende
verlos het
-- tot groot hartseer van baie diereliefhebbers
regoor die wêreld. Die gorilla, 'n groot ster van Barcelona se dieretuin, het
die kanker aanvanklik in sy regterarmholte gekry.
Sneeuvlokkie se lewe sou bepaald baie anders verloop
het as hy nie destyds uit die bos gehaal is nie. Wat meer sê, hy sou
waarskynlik vroeg in sy lewe omgekom het, want in die vrye natuur kan
albino-diere om verskeie redes gewoonlik nie lank aan die lewe bly nie.
Albinisme is een van die natuur se dikwels nare
grille. Dit tref mens, dier en plant, en meermale met rampspoedige gevolge.
Albino's kan geen pigment in hul organe produseer
nie. Pigment is 'n kleurstof in die weefsels van lewende organismes. By
menslike albino's beteken dit 'n uitsonderlike bleek vel en wit hare. Egte
albino-diere het ook spierwit pelse, vere of skubbe, asook rooi of pienk oë…
soos Sneeuvlokkie.
• WAT die
mens betref, kom die afwyking by een uit elke 20 000 blankes voor en by een uit
elke 4000 swartmense. Die groot las vir sulke mense is baiemaal swak oë en dan
natuurlik ontsettende velprobleme.
Son is hul grootste vyand en as hulle nie gereeld
spesiale velmiddels gebruik nie, is kanker (soos by Sneeuvlokkie) dikwels ook
hul voorland so teen hul 35ste jaar. Intellektueel skort daar egter niks met hierdie
mense nie. Trouens, dit is dikwels amper asof hulle harder werk om uit te blink
en só hul gebrek te vergoed. Ook onder byvoorbeeld dokters en advokate is daar
albino's, vertel 'n navorser, wat bewys dat hierdie afwyking 'n mens hoegenaamd
nie hoef te beperk nie.
Maar op sekere plekke op aarde, word vertel, word
albino's baiemaal voor die geboorte geaborteer nadat die afwyking met 'n
amniosentese gediagnoseer is. Die spot wat hierdie mense moet verduur, skep vir
hulle dikwels meer probleme as die las met die oë en vel. Dit is egter
noodsaaklik dat ons hulle altyd met deernis sal aanvaar.
Die spesifieke pigment wat hier afwesig is, word
melanien genoem. By nie-lyers is 'n songebruinde vel die gevolg van 'n
stimulasie in die produksie van melanien. Dit is interessant dat rooi hare
veroorsaak word deur 'n spesiale rooi pigment, wat met melanien meeding. Mense
wie se hare erg rooi is, produseer baie min melanien. Dit is waarom hulle ook
so maklik brand wanneer hulle in die son kom.
•
ALBINO-DIERE word gewoonlik deur ander diere van hul soort verwerp.
Omdat hulle so opvallend is, kan hulle immers die aandag op die trop vestig.
Hulle is gevolglik dikwels alleenlopers wat maar self die mas moet probeer
opkom -- en aangesien hulle nie die trop se beskerming geniet nie, lewe hulle
baiemaal ook nie lank nie.
Pigmente sorg boonop vir 'n beskutting teen die son
se strale en die albino's is dus gevoelig vir lig. Baie merkbaar is ook die
rooi of pienk oë. Die oë lyk so omdat die bloed in die vate van die iris (die
gekleurde deel van die oog) sigbaar is, terwyl die pigment in die iris van
ander diere normaalweg die bloedvate wegsteek.
Voorts speel kleur 'n beduidende rol in die seksuele
aantrekkingskrag tussen mannetjies en wyfies in die diereryk. In paartyd
gebruik baie diere, gewoonlik die mannetjies, hul helder kleure om wyfies die
hof te maak. Albino's kry egter moeilik maats.
Die teenoorgestelde van albinisme is melanisme. Net
soos die spierwit vorms wat sporadies voorkom, is daar ook die pikswartes. Die
haarbedekking van die luiperd is gewoonlik grondkleurig met talle rosetvormig
gerangskikte swart kolle, maar in sommige dele van die wêreld met 'n hoë
reënval word 'n pikswart soort aangetref, die sogenaamde swart panter. Die swart
panter is dus maar eintlik net 'n melanistiese luiperd.
• EGTE
albino-plante het geen chlorofil (groen pigment of bladgroen) nie en het dus
wit blare. Tensy die plant voedingstowwe van elders af kan kry -- soos
vleisvretende plante maak -- vrek hy.
• TERWYL
pigment geheel en al by egte albino's ontbreek, kry ons ook plante en diere wat
wel pigment in sekere van hul organe kan produseer. Hulle word gedeeltelike
albino's genoem.
Die meeste wit hoenders, ganse, eende en perde is
gedeeltelike albino's, omdat hulle nie pigment in hul pote, oë of snawels het
nie. Gedeeltelike albino-plante het dikwels geen pigment in hul blomme nie,
hoewel hul blare chlorofil bevat.
Albinisme word veroorsaak deur 'n mutasie (die woord
wat gebruik word om 'n spontane verandering in die gene aan te dui). Van die
vroegste tye af het mutasies onder alle spesies voorgekom en is dit van geslag
tot geslag oorgedra.
Partykeer kan sulke spontane veranderings vir die
diere voordelig wees, deurdat nuwe eienskappe geskep word wat hul kanse
verbeter om te oorleef. Ander veranderings kan weer rampspoedig wees.
Volgens betreklik onlangse genetiese navorsing was
die ysbere van die Verre Noorde oorspronklik bruin. 'n Mutasie het hulle van
kleur laat verander. Die nuwe albino's het met hul ysige, wit hougebied
versmelt. Hulle het gefloreer en vinnig aangeteel en die bruin bere geleidelik
vervang.
Sekere diere is ''deeltydse albino's''. In die begin
van die winter in die Verre Noorde skei diere soos die arktiese vos en die
sneeu-uil hormone af wat hulle laat wit word -- 'n uitstekende kamoeflering in
die sneeu-maande. Wanneer die lente aanbreek, word hulle weer bruin.
____________________________________________________________
Terug na inhoudsblad -- klik hier
____________________________________________________________
Ons Wonderlike Wêreld op CD,
2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan