______________________________________________________
Die Renaissance (8)
Juwele van
die
boukuns
Grasieus toring hulle bo die
argitektuur van die ander eeue uit -- die sprokiesgeboue van die Renaissance.
Die Italiaanse style voer eers die botoon, maar kort voor lank voeg die ander
Europese lande hul eie knippie sout by...
______________________________________________________
BLAAI deur enige internasionale reistydskrif, en tien teen een sal jy die
aanloklikste foto's sien van Franse kastele wat in poele helder water weerkaats
word. En jy droom... om maar net een keer dié sprokiesgeboue van naby te
bewonder...
As 'n mens werklik in Frankryk
rustig van kasteel tot kasteel reis, kan jy maklik die mite van die goeie oue
tyd glo. Maar die konings vir wie dié manjifieke plekke gebou is en die mense
wat daaraan gearbei het, het dit beslis nie altyd so vreedsaam gevind nie. Die
kastele is aanvanklik gebou om vyande uit te hou en nie as woonplekke nie.
Maar namate die gehate feodale
stelsel van die Middeleeue sy houvas op mense verloor het, het die kasteel met
sy verskansings en uitkykpunte wel geleidelik in weelderige landgoedere en
jagtuistes van die adellikes verander. Voorbeelde van sulke Renaissance-kastele
is dié by Chambord, Fontainebleau, Chenonceaux en
Azay-le-Rideau, wat almal in die 1500's gebou is.
Dit lyk of die Italiaanse
argitektuur van die Renaissance nie so invloedryk soos die ander kunste was
nie. Frankryk, wat nouer bande as die res van Europa met Italië gehad het, was
die eerste land wat die Renaissance-styl toegepas het.
Ná die Franse invalle in Italië het
die Franse konings nie alleen kunstenaars saam met hulle oor die Alpe
teruggebring nie, maar ook 'n nuwe smaak laat posvat vir die luukse, die
elegante en die skone.
In 1546 het Frans I byvoorbeeld
die ou Gotiese koninklike kasteel die Louvre deur 'n baie groter, deftiger een
laat vervang. Die ou deel van dié kasteel is een van die pragtigste voorbeelde
van die noordelike Renaissance-argitektuur. Dit is ontwerp deur Pierre Lescot
en sterk beïnvloed deur Bramante, oorspronklike argitek van die Sint
Pieterskerk in Rome.
Ander Europese lande het ook in die
vroeë 1500's die Italiaanse style nagevolg, maar gou eie kenmerkende ontwerpe
ontwikkel.
Kom kuier saam by 'n klompie van die
mooiste Renaissance-geboue buite Italië.
•
DIE Chateau de Chambord is 'n onverbeterlike voorbeeld van die Franse
Renaissance-styl, 'n voortreflike kombinasie van die waagsaamste Italiaanse
idees geanker in 'n tradisioneel Franse raamwerk.
Dit was eers 'n jaghuis, maar koning
Frans I het dit tussen 1519 en 1547 heeltemal laat oorbou as 'n monument van sy
glorieryke heerskappy. Mense wonder dikwels of Leonardo da Vinci deel aan die
ontwerp gehad het. Uit ons artikel oor Leonardo sal jy dalk onthou dat die
Franse koning die groot kunstenaar in dié se later jare na sy hof genooi het.
Dit is bekend dat die koning vir
Leonardo gevra het om planne op te trek vir 'n deftige koninklike kasteel by
Romorantin, 'n streek wat van wild gewemel het. In sy planne vir dié plek het
Leonardo twee nuwe, ingewikkelde soort trappe aangedui. Altwee is nou in
Chambord te sien -- dit is dus heeltemal moontlik dat Leonardo met die ontwerp
van Chambord gemoeid was.
Dié kasteel was op sy dag só 'n
sensasie dat die regent van Nederland met alle mag die planne wou bekom, maar
vergeefs. Koning Henry VIII van Engeland het die boustyl
egter fyn afgekyk, of dalk die planne in die hande gekry, en sy eie weergawe
gebou: kasteel Non Such.
Chambord se hoofgebou met sy 440
kamers lê in 'n reghoekige binnehof en word deur 'n grag beskerm. Dit word die
donjon genoem, en is soortgelyk aan die hooftoring van die Middeleeuse Engelse
kasteel.
Van 'n afstand lyk Chambord soos 'n
prent uit 'n feëverhaal met sy torings en spitsdakke, galerye, pilare, friese
(versierde horisontale stroke bo-aan mure) en kandelabers -- tereg die
beroemdste kasteel aan die oewer van die Loire.
• EEN van die mooiste voorbeelde van die
Renaissance-argitektuur in Engeland is die beroemde Banqueting House, deel van
Whitehall-paleis in Londen. Die oorspronklike Banqueting House is in 1619 in
'n brand verwoes, en koning James I het nog in dieselfde jaar die voorste
argitek Inigo Jones opdrag gegee om dit te herbou.
Inigo, 'n Londenaar van geboorte,
het wyd in Italië gereis en die werk van die beroemde sestiende eeuse
Italiaanse argitek Andrea Palladio bestudeer, op wie se idees Banqueting House
gegrond is.
Die buitestruktuur is in 1622
voltooi. Die binnekant, wat deur iemand anders ontwerp is, is jare later eers
klaargemaak.
•
TOE koning Philip II van Spanje op Sint
Lourensdag, 10 Augustus 1557, die blye tyding kry dat sy troepe die Franse
verslaan het, was hy so dankbaar dat hy daar en dan besluit om 'n gebou ter
nagedagtenis van Sint Lourens op te rig.
Dit sou nie sommer so 'n gebou wees
nie -- uiteindelik is dit amper 'n hele dorpie wat uit 'n klooster, kerk,
paleis en kollege bestaan. Dit huisves ook koninklike kamers en is die laaste
rusplek van die Spaanse konings.
Juan Bautista de Toledo, 'n Spaanse
Renaissance-argitek wat in Italië gewerk het, begin in 1563 met die projek. Hy
bou dit sowat 50 km van Madrid op 'n bergreeks bekend as die Sierra Guadarrama.
Die hele kompleks is in die vorm van 'n rooster omdat Sint Lourens op 'n
rooster verbrand is.
Koning Philip is 'n toegewyde
Rooms-Katoliek en hy besluit op 'n klassieke boustyl vir die klooster en
paleis. Met die dood van De Toledo neem Juan de Herrara oor. Hy verander baie
aan die ontwerp, maar voltooi uiteindelik die enorme projek in 1584.
Die kerk is in 'n aangepaste Griekse
styl gegrond op die idees van die Italiaanse argitek Bramante. Die dak is 'n
monumentale koepel wat in die middel sowat 18 m hoog is, duidelik geïnspireer
deur Michelangelo se ontwerp vir die Sint Pieterskerk in Rome.
Die buitekant is taamlik somber,
maar die binnemure so asemrowend dat niks van die Italiaanse Renaissance hierby
kers vashou nie. Dié koninklike kamers is die ene tapisserieë en fresko's.
Koning Philip se vertrekke is rojaal in die sestiende eeuse styl versier.
Ook die biblioteek is enig in sy
soort met sowat 50 000 boeke, baie daarvan uiters waardevolle versierde
manuskripte.
Die Escoriaal het altesame 16
binnehowe, 86 stelle trappe, 88 fonteine, 1200 deure en 2673 vensters. Dit is
werklik 'n merkwaardige monument van die koning wat dit laat bou het en die
unieke skoonheid van die Renaissance-argitektuur.
____________________________________________________
Terug na inhoudsblad -- klik
hier
____________________________________________________
Ons
Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan