____________________________________________________________
Vir
goud
Die
mens se hunkering na goud is werklik onversadigbaar. Oorloë is daaroor gevoer
en die soektogte na plekke
soos Eldorado, die legendariese land waar goud so volop soos sand sou wees,
het tot die vestiging van talle nedersettings op nuwe vastelande gelei. Die
verhaal van goud omspan eintlik maar die hele bekende geskiedenis van die
mens… tot vandag toe waar die dollar en goud gedurig wipplank ry op die
internasionale markte…
__________________________________________________________
IS
dit moontlik dat 'n goue ring wat iemand in jou huisgesin dra, gemaak is uit
goud wat uit Salomo se tempel gekom het? Beslis nie baie waarskynlik nie, maar
ook nie heeltemal onmoontlik nie.
Goud
is immers 'n baie stabiele stof wat nie weens roes vergaan nie, en in
plunderings of ruiltransaksies het stukke oor die eeue heen gedurigdeur van
eienaars verwissel.
Geleerdes
meen trouens dat goud die eerste metaal was wat deur die mens ontdek is,
moontlik reeds 6000 jaar gelede. Antieke beskawings het 'n baie groot waarde
daaraan geheg -- kyk maar na daardie beroemde goue doodkis van die seun-farao
Toetankamen.
Goud
is waar jy dit vind, lui 'n ou gesegde, maar goud is ook eintlik die węreld
vol. Selfs in elke ton seewater kom dit voor in 'n baie klein breukie van 'n
gram. Om dit daaruit te onttrek is egter nie lonend nie. Die węreld se
grootste bekende goudklont (sowat 71 kilogram) is in 1869 naby Melbourne,
Australië, gevind.
Suiwer
goud is baie sag en word makliker vervorm. Dit moet dus harder gemaak word om
dit vir juweliersware te kan gebruik, maar sonder om die eienskappe daarvan te
verander. Goud word verhard deur dit met ander metale (platinum, nikkel, sink,
silwer, koper) te legeer, dit wil sę te meng. Die maateenheid karaat toon die
getal dele goud in elke 24 dele legering aan.
'n
Opwindende legering staan bekend as 990-goud. Dit is 'n goud-titaan-allooi met
990 uit 1000 dele suiwer goud, maar dit is hard genoeg vir die maak van
juweliersware.
Goud,
die koning van metale deur alle eeue, is in vandag se samelewing sekerlik
onontbeerliker as wat dit nog ooit in die geskiedenis was. Nie net is dit 'n
siermetaal en 'n sekuriteit vir gewone beleggers en węreldregerings nie, maar
dit word ook in in rekenaars, vir elektroniese stroombane en in ruimteskepe
aangewend.
Suid-Afrika het, sover bekend, die rykste goudafsettings ter węreld. Maar moenie dink die blink edelmetaal in ons bodem was van alle tye af waar dit vandag is nie.
Toe
die aarde nog veel jonger was, is verskillende gouddraende riwwe gevorm
deurdat rotsdeeltjies wat uit berge in die noorde weggesplinter het, deur
groot riviere en 'n netwerk van takriviere na hul huidige plekke afgevoer is.
Hulle het bo-op ou rotslae beland.
Sand
en modder het die gouddraende lae bedek. Reeds sedert 1886, toe die
Witwatersrandse goudstormloop begin het, haal ons hierdie goud uit die aarde.
Goud het ons land se geskiedenis ingrypend beďnvloed -- en speel vandag nog
'n belangrike rol in ons internasionale betrekkinge.
Die
goudmyne van Suid-Afrika lę soos in 'n hoefyster versprei, van Gauteng af
ondertoe by die Vrystaatse Goudvelde.
Goud
word met spesiale prosesse onttrek uit die erts wat uit ons myne gehaal word.
Die onttrekte goud word gesmelt en in stawe gegiet, waarna die verskillende
myne dit koöperatief laat suiwer tot stawe met 'n goudgehalte van minstens
99,5 persent.
Die
ontginning van goud is 'n geweldige onderneming en tot 20 000 mense kan by 'n
enkele groot myn werk. Die werk in 'n myn is veeleisend, maar dis vir talle
ongeskooldes 'n baie lonende soort arbeid.
Suid-Afrika
se smal maar uitgestrekte goudriwwe lę dikwels diep onder die oppervlak en
gewoonlik op 'n skuinste van tot 20 grade. Die goudmynbedryf moet die diepste
mynskagte ter węreld sink sodat sy werkers hierdie riwwe kan ontgin.
Dwarsgange word op verskillende vlakke uit die skagte gegrawe om die skuins
gedeeltes van die gouddraende rif te bereik. Hier word ander tonnels op die
vlak van die rif gegrawe. Die rif word met 'n proses van boor- en skietwerk
gemyn, en drie ton erts sal op die ou end net een ons (31,7 gram) goud lewer.
Goud
beland as stawe in die kluise van węreldregerings, aan ore, halse, arms of
vingers as glinsterende juweliersware, of word muntstukke vir beleggers. Ons
Krugerrand (in vier groottes) is steeds baie gesog, ofskoon bale lande al
goudmuntstukke uitgereik het.
Maar
al die węreld se goud kom nie net uit myne nie. Duisende hoopvolles het die
ou dae dikwels in riviere na sogenaamde spoelgoud gesoek. Gruis en water word
uit die rivierbedding geskep, die mengsel in 'n pannetjie geskommel sodat dit
oor die rand uitstort, terwyl die veel swaarder krieseltjies klontgoud op die
boom van die pan agterbly.
Inderdaad,
goud is waar jy dit vind…
Wat
is Au?
•
Au is die chemiese simbool vir goud, afgelei van die Latynse woord
daarvoor: aurum.
Wat
is klatergoud en die sogenaamde "fool's gold"?
•
KLATERGOUD is 'n legering (metaalmengsel) van koper en sink wat na
goud lyk, maar gou swart word. "Fool's gold" is 'n koperagtige
mineraal genaamd ysterpiriet, wat goudsoekers lelik om die bos kan lei omdat
dit so baie na die ware Jakob lyk.
Waar
is Eldorado en Monomotapa?
•
STELLIG nęrens nie. In die sestiende eeu, toe Spaanse veroweraars
Sentraal-Amerika vir goud verken het, het 'n legende oor 'n land genaamd
Eldorado ontstaan -- ryk aan goud en edelstene.
En
in Suid-Afrika het Van Riebeeck en sy opvolgers geglo Monomotapa is 'n
landstreek van fabelagtige rykdomme ęrens noordoos van die Kaap die Goeie
Hoop en wes van Mosambiek.
Fortuinsoekers
het verbete na sulke goudlande gesoek, natuurlik sonder enige sukses. Maar met
die ontdekking van goud aan die
Witwatersrand
is darem die naaste aan 'n "Eldorado" gekom as wat die węreld nog
belewe het. Die reuse goudneerslae aan die Rand -- die grootste goudveld ter węreld
-- is in 1886 ontdek. Bietjies goud is al voorheen gevind en welslae met
prospektering was
wisselvallig.
Die vonds van 1886 was egter verreweg die mees betekenisvolle.
•
WETENSKAPLIKES reken goud is vanuit die aarde se binneste af opgerisp
om goudare in krake in die aardoppervlak te vorm. Met verloop van baie lang
tye het verwering dit tot afsettings afgebreek.
Daar is vier natuurlike bronne van goud: rif-afsettings, spoelerts-afsettings, koper en die see.
•
Rif-afsettings word in diep, ondergrondse are gevind. In
Suid-Afrikaanse myne word goud tot vier kilometer diep uitgehaal.
•
Spoelerts-afsettings word op die aardoppervlak, in valleie en
rivierbeddings, gevind. Riviere en vloedwater spoel dit van rif-afsettings
af weg.
Spoelgoud
is 'n afsetting wat ver van die oorspronklike aar gevind word, veral in 'n
rivierloop. Dit kom as stof, vlokkies of klonte voor.
•
'n Bietjie goud word partykeer ook in sekere koperneerslae gevind.
•
Wetenskaplikes reken daar is tot 8000 miljoen ton goud in die węreld
se oseane. Die goud het van die land af soontoe gespoel. Dit kan egter nie
winsgewend ontgin word nie (wel, nog nie).
Kan
goud kanker genees?
•
NEE, maar tot betreklik onlangs is nog so geglo.
Goud word egter wel op ander maniere in die geneeskunde aangewend. Tan
Van
baie groot belang is ook die gebruik van goud as munte en as 'n
waardestandaard vir geld. In die verlede het verskeie waardevolle dinge as
geld gedien: sout, rys, tabak, beeste en slawe. Toe is metale soos yster en
koper gebruik, gevolg deur goud en silwer, eers in die vorm van sakke stof,
vlokkies en klonte, later in die vorm van munte.
Geleidelik
het goud waardevoller as silwer en die belangrikste geldstandaard in baie
lande geword.
Kan
bakterieë goud maak?
•
DIÉ vraag is nie heeltemal so belaglik as wat dit klink nie.
Wetenskaplikes het al bakterieë ontdek wat sekere metale opgaar en
deponeer. Die studie van goudklonte wat in Alaska gevind is, het ook getoon
dat bakterieë straks 'n rol in hul akkumulasie kon gespeel het. As 'n mens
nou maar net vir jou 'n paar van hierdie "Midas-bakterieë" kan vang
om met 'n teelprogram te begin!
________________________________________________________
Terug
na inhoudsblad -- klik hier
________________________________________________________
Ons
Wonderlike Węreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan