__________________________________________________________________

 

Toonaangewende lande van die węreld (9): Volksrepubliek van China

 

China

-- kloosterland van duisend miljoen

 

Die Chinese is tradisioneel 'n eenkant-nasie wat min sin het in buitelandse inmenging in hul politiek en kultuur. Daarby is hulle ook 'n nasie van hordes (ver meer as duisend miljoen oftewel miljard) en daar is al bereken dat een uit elke vyf mense op aarde 'n Chinees is...

__________________________________________________________________

 

SKRYF 'n brief. Lees die koerant. Vat 'n slukkie tee uit 'n porseleinkoppie. Koop 'n sybloes. Betaal met banknote. Raadpleeg 'n kompas. Kyk na 'n vuurwerkvertoning. Plaas 'n sonbril oor jou oë.

 

Elke slag as jy een van hierdie dinge doen... wie moet jy be­dank? Die Chinese, natuurlik. Pa­pier, papiergeld, die drukkuns, porselein, verwerkte sy, buskruit, die kompas en vele meer is alles Chinese uitvindsels.

 

Ook wat nywerhede betref, was die Chinese die Europeërs hoeka ver voor. Lank voordat die laasgenoemdes yster kon giet, het die vernuftige mense van China dit reeds gedoen.

 

Ook met hul nalatenskap in die węreld van die kunste en letter­kunde oortref hulle baie an­der nasies ver, om nie eens van hul bekoorlike tempels en paleise en formidabele vestings te praat nie.

 

Die Chinese praat van hul land as Zhongguo, wat Middelland beteken. Dit kan wees dat hulle dit só begin noem het omdat hulle dit tradisioneel as die middelpunt van die beskaafde węreld beskou het.

 

In die negentiende eeu is Wes-Europese handelaars en seevaarders deur die Chinese as barbare beskou, en die ambassadeurs van magtige Europese moondhede moes genoeë daarmee neem om voor die keiser van China te kniel en met die kop aan die vloer te raak as teken van eerbied.

 

China is 'n reuse land, geografies die węreld se derde grootste. En geen ander land het soveel mense nie -- trouens, hier woon sowat 'n vyfde van al die mense op aarde.

 

Die land is kommunisties, maar sedert laat in 1978 het die owerheid verslappings in die rigiede sosialisme ingestel wat tot groot voordeel van die land was. In 2001, met al sy massas mense en 'n bruto-binnelandse besteding van slegs $4300 per kop, het China selfs die węreld se naasgrootste ekonomie ná die VSA gehad (gemeet aan die koopkrag).

 

Die uitdagings bly nietemin geweldig.

 

   AMPTELIKE NAAM: Die Volks­republiek van China.

 

   OPPERVLAKTE: 9 596 960 vk. km (9 326 410 vk. km land en
270 550 vk. km water).

 

   VLAG: In 1949 aanvaar. Die groot ster dui op die leierskap van die Kommunistiese Party en die kleintjies verteenwoordig die werkersgroep.

 

   HOOFSTAD: Beijing (Peking).

 

   AMPTELIKE TAAL: Chinees (Potonghua- of Mandarin-dialek in die meerderheid, met plaaslike dialekte in die suide en suidooste, bv. Kantonees). Nog tale is Mongools, Tibetaans en ander minderhede.

 

   VOLKSLIED: Mars van die Vrywilligers.

 

   GELD: Yuan.

 

   BEVOLKING EN HERKOMS: 1 286 975 468, volgens 'n raming vir Julie 2003. Die Chinese regering is lankal hoogs bekommerd oor die oorbevolking en het allerhande stappe ingestel om dit teen te werk. Mans mag byvoorbeeld slegs trou ná die ouderdom van 22 en vroue ná 20. Mense word aangemoedig om eers in hul laat twintigerjare te trou en nie meer as een kind te hę nie.

 

China se geskiedenis begin meer as twintig eeue voor die ge­boorte van Christus, maar nie­mand weet presies waarvandaan die Chinese oorspronklik gekom het nie. Hulle het waarskynlik uit Midde- en Suidoos-Asië soontoe verhuis. Die opvallendste kenmerke van die Chinese is hul geel velkleur, skrefiesoë en die gebrek aan baard by die mans. Die Noord-Chinese is in die reël groter gebou as hul volksgenote in die suide.

 

Lank nie alle inwoners van China is egter Chinese nie. In die bergagtige gebiede in die suidweste is 'n aantal klein bergstamme en byna elk van dié volke het sy eie taal.

 

   GODSDIENS: Amptelik ateďsties, maar sekere van die gods­dienste en filosofieë wat wel beoefen word, is Confucianisme, Daoďsme en Boeddhisme.

 

   REGERING: Ingevolge die grondwet van 1982 is China 'n sosialistiese diktatuur van die proletariaat, gelei deur die Kommunistiese Party en gegrond op 'n verenigde front wat ander demokratiese partye insluit. In die praktyk is die Kommunistiese Party egter ten volle in beheer van die nasionale politieke werksaamhede.

 

Die afgevaardigdes van die regering se Nasionale Volkskongres word vir vyf jaar gekies deur die volkskongresse van die 22 provinsies, vyf outonome provinsies en drie munisipale provinsies, en deur die Volksbevrydingsleër. Die Kongres kies 'n vaste komitee, 'n pre­sident (vir vyf jaar) en 'n staats­raad (of kabinet) wat almal aan die Kongres verantwoording doen.

 

Die Chinese Kommunistiese Party het elke vyf jaar 'n kongres. Die partykongres kies 'n sentrale ko­mitee, wat op sy beurt 'n politburo kies, en die effektiewe mag berus by hierdie twee liggame.

 

   GEOGRAFIESE EN STAATKUNDIGE GESKIEDENIS: Die China van vandag is nie die China van gister nie. Dis nou aardrykskundig gesproke.

 

Net duisend jaar gelede, word vertel, was die hawestad Shanghai en omstreke byvoorbeeld onder die see. Die Yangtze-rivier, wat in die Tibetaanse Hooglande ont­spring, het laag op laag slik in die gebied neergelę totdat die grondvlak so hoog was dat mense daar kon woon.

 

En die berugte Huang He (of Geel Rivier), wat ook uit die Tibe­taanse Hooglande vloei en in die Geel See uitmond, het met verloop van tyd al verskeie kere sy lope verander.

 

Boonop was Suid-China en 'n deel van die Noorde, wat nou 'n miernes van mense is, eenmaal deur manjifieke woude bedek.

 

Maar ook op politieke terrein is China vandag ingrypend anders as in die verlede. En dit geld veral die afgelope vyf dekades of wat. Van 'n oorspronklike nedersetting in die vallei van die Geel Rivier het die Chinese oor die afgelope vierduisend jaar hul kultuur en oorheersing verbreed totdat die reus ná die groot omwenteling van 1949 in 'n kommunistiese land verander het.

 

Die Rooi Chinese het die Nasio­naliste oorwin en Zhongua Renmin Gongheguo, of die Volksrepubliek van China, in die lewe geroep. Die Nasionaliste het na die eiland Tai­wan gevlug en hul eie regering daar gevestig. Die Kommuniste glo dat Taiwan ook 'n deel van hul grondgebied moet wees.

 

Hoe lewe die mense van China vandag? Hoe lyk die verskillende landskappe van China? 'n Besoek aan die land, vir diegene vir wie dit beskore is, is 'n belewenis ...

 

   GEOGRAFIE: Daar is agt hoof-landstreke:

 

(1)  Die Tibetaanse Hooglande in die suidweste bestaan uit 'n plato begrens deur die magtige Himalaja in die suide, die Pamir in die weste en die Kunlun in die noorde.

 

'n Groot deel van Tibet is 'n rotsagtige en uiters koue en droë woesteny. Gewasse word slegs in die laagste gebiede gekweek, en die jak ('n swartbruin hoefdier) verskaf kos en vervoer.

 

(2)  Die Xinjiang-Mongoolse Hoog­lande is 'n enorme woestyngebied in Noordwes-China. Hoewel daar baie minerale is, is dit yl bevolk weens die afgesonderdheid en gure klimaat.

 

Na die ooste lę die Ordos-woestyn en 'n deel van die Gobi-woestyn. In die suidweste is 'n laagte wat op 154 m onder die seevlak die laag­ste plek in China is.

 

(3) Die Mongoolse Grens-Hooglande lę tussen die Gobi-woestyn en die Oostelike Laaglande. In die noorde is die ruwe Groot-Hinggan-gebergte, waar slegs 'n geringe mate van boerdery moontlik is. Die suidelike deel van hierdie streek is bedek met loess, 'n fyn, gelerige, windverwaaide sand. Die Huang He-rivier het baie loess in suspen­sie.

 

(4) Die Oostelike Hooglande sluit in die beboste heuwels van Oos-Mantsjoerye en die Shandong-skiereiland, 'n heuwelagtige ge­bied met goeie hawens. Hout en steenkool is belangrike produkte.

 

(5) Die Oostelike Laaglande tussen die Mongoolse Grens-Hooglande en Oostelike Hooglande bestaan uit die golwende heuwels van die Mantsjoeryse Vlakte, die Noord-Chinese Vlakte en die Yangtze-riviervallei. Almal is vrugbare landbougebiede.

 

Steenkool en ystererts word op die Mantsjoeryse Vlakte ontgin. Die Noord-Chinese Vlakte lę in die vallei van die Huang He. Waar dit vroeër vir hewige oorstromings verantwoordelik was en trouens "China se Verdriet" genoem is, word die rustelose rivier van ouds nou deur 'n reeks damme en dyke vasgevat.

 

Die Yangtze-vallei is een van China se voortreflikste boerderygebiede. In 'n gebied genaamd die Vrugbare Driehoek tel die landvolk meer as 1900 per vierkante kilometer.

 

(6) Die Sentrale Hooglande sluit die Qin Ling-gebergte in, wat 'n groot invloed op China se klimaat uitoefen deur die vogtige suidewinde en stowwerige noordewinde te stuit. Koring aard goed in die noorde en rys in die suide.

 

(7) Die Sichuan-bekken, waar vier riviere in die Yangtze loop, be­staan uit heuwels en valleie omring deur hoë berge. Dit is 'n uitsteken­de landbougebied en die meeste gewasse  word op terrasse gekweek. Die riviere het diep klowe in die gebied ingesny, wat die ver­keer beperk.

 

(8) Die Suidelike Hooglande in Suidoos-China bestaan uit heldergroen heuwels en berge en sluit die eiland Hainan in. Min van die grond kan bewerk word. Die Xi Jiang-rivier vorm egter 'n delta by sy monding en die vrugbare grond daar maak dit 'n baie produktiewe boerderygebied.

 

In die middel van die streek is een van China se skouspelagtigste natuurtonele -- geďsoleerde kalksteenheuwels wat van 30 tot 180 m hoog is.

 

   EKONOMIE: Laat in 1978 het die Chinese leiers die ekonomie begin verskuif van 'n dooierige, sentraal-beplande ekonomie soos dié van die destydse Sowjet-Unie na 'n meer vryemark-georiënteerde stelsel, volgens die World Factbook van die Amerikaanse CIA. Terwyl die stelsel binne die politieke raamwerk van streng kommunistiese beheer fungeer, het die ekonomiese invloed van nie-staatsorganisasies voortdurend toegeneem.

 

Die owerheid het van die ou kollektivisasie na 'n stelsel oorgeskakel waar huishoudings en dorpies die verantwoordelikheid vir die landbou oorgeneem het. Die gesag van plaaslike amptenare en fabrieksbestuurders is ook vergroot en 'n groot verskeidenheid van klein ondernemings is toegelaat. Die ekonomie is ook vir groter buitelandse handel en beleggings oopgestel.

 

Die gevolg was dat die bruto-binnelandse besteding sedert 1978 viervoudig toegeneem het. In 2001, met ver meer as duisendmiljoen mense en 'n bruto-binnelandse besteding van slegs $4300 per kop, het China die naasgrootste ekonomie ná die VSA gehad (gemeet aan die koopkrag).

 

Daarteenoor het die leierskap dikwels in sy gemengde stelsel die ergste resultate van sosialisme (burokrasie en traagheid) en kapitalisme (meevallers en toenemende ongelykhede in inkomste) ervaar. Beijing het dus periodiek teruggegekrabbel en die sentrale klem van tyd tot tyd weer aangedraai.

 

Volgens ’n raming in 2001 was 50% van die land se werkers by die landbou betrokke, 23% by nywerhede en 27% by dienslewering. Rys word op 'n enorme skaal gekweek. Ander landbouprodukte is koring, aartappels, sorghum, grondboontjies, tee, millet, gort, katoen, oliesaad en varkvleis. Vis is nog ’n belangrike produk.

 

Daar is beduidend baie minerale en fossielbrandstowwe in die bo­dem, maar hoeveel daarvan doeltreffend ontgin word, bly 'n vraag. Nywerhede is gemoeid met die verwerking van yster en staal en met steenkool, masjienbou, wapentuig, tekstielgoedere en klerasie, petroleum, sement, kunsmis, skoene, speelgoed, kosverwerking, motors, elektroniese goedere en telekommunikasie.

 

_________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

_________________________________________________________

 

Ons Wonderlike Węreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan