___________________________________________________________________
Vroeë mense en antieke
beskawings (9)
Rome
Rome is nie in 'n dag gebou
nie, lui die ou gesegde. Baie beslis nie...
___________________________________________________________________
ALLES het so mooi begin -- as ons die legende kan glo! Die
tweelingboeties Romulus en Remus is in 'n mandjie geplaas en langs die
Tiber-rivier gelos. Die mandjie het stroom af gedryf en, toe dit op die land
uitspoel, het 'n wolvin die babas gekry en grootgemaak.
Later het 'n skaapwagter hulle huis
toe geneem en soos sy eie kinders versorg.
Toe hulle jong mans word, het die
tweeling besluit om hul eie stad te bou. Maar hulle kon nie saamstem oor die
beste plek daarvoor nie. Hulle het aan die baklei geraak en Remus is dood.
In 753 vC, só lui die verhaal, het
Romulus 'n stad begin bou en na homself genoem -- Rome.
Die
waarheid is nie so kleurryk nie. Die eerste mense van Rome was eenvoudige boere
-- vermoedelik Latyne genoem -- wat omstreeks 1000 vC op 'n paar heuwels langs
die Tiber gaan kamp opslaan het.
Op 'n geskikte plek het hulle 'n
brug oor die rivier gebou en begin handel dryf. Dit was die begin van Rome.
Teen 600 vC het die Etruriërs uit
die noorde gekom en beheer oorgeneem van Rome en ander dorpe in die streek.
Hulle het Rome opgebou van 'n dorpie van herders en boere tot 'n bedrywige stad met groot geboue, paaie en tempels waar
die handel floreer het.
Vreemd
genoeg het Rome onder die Etruriërs so magtig geword dat die inwoners skaars 'n
eeu later dié vreemdelinge kon verdryf en 'n republiek gestig het -- 'n staat
sonder 'n koning.
•
IN die eerste jare van die republiek was daar baie opstande. Die burgers
van Rome was in twee klasse verdeel. Daar was die patrisiërs, die ryk
grondbesitters, en die plebiërs, burgers sonder regte wat lelik uitgebuit is.
In die jare 400 en 300 vC het hulle hard gestry om gelyke regte te verwerf.
Die onrus het nie gekeer dat Rome
vooruitgaan nie. Die stad het vriende gemaak met mededingers en oor Italië
begin heers. Teen 275 vC was die grootste deel van die Italiaanse skiereiland
onder Romeinse beheer.
Op soek na nuwe handelsbande het
Rome ál verder uitgebrei en uiteindelik te staan gekom voor die groot magte van
daardie tyd. Een van hulle, Carthago aan die kus van Noord-Afrika, was 'n ryk
staat met 'n reuse vloot en baie kolonies.
In die drie Puniese oorloë het Rome
en Carthago dit uitgespook om die heerskappy oor die Middellandse See. Teen
die einde van die derde oorlog, waarin Carthago vernietig is, het Rome ook
Spanje en Afrika in sy mag gehad.
Teen 140
vC is Griekeland en Macedonië ook ingeneem, en 'n paar jaar later het koning
Attalus van Pergamum gesterf en sy koninkryk aan sy bondgenoot, Rome, bemaak.
• AL dié welslae het ook probleme geskep.
Belasting, slawe en buit het ingestroom uit die verowerde lande, plantasies het
groter geword en die kleinboere moes padgee. Die rykes het ryker geword en
die armes armer.
Die mense
het opstandig geraak en burgeroorloë het uitgebreek.
In die jare 60 vC het Rome weer
oorsee uitgebrei. Pompejus, 'n Romeinse generaal, het Oos-Turkye, Sirië en
Palestina binnegeval.
Nog 'n Romeinse leier, Julius
Caesar, het Gallië ingepalm.
Pompejus en die Romeinse senaat was
lugtig vir Caesar en het geëis dat hy sy mag prysgee. Maar in 49 vC het hy met sy
soldate die Rubicon-rivier, die suidelike grens van Gallië, oorgesteek. Dit was
teen die wet, wat bepaal het dat elke Romeinse goewerneur in sy streek moes
bly.
Onmiddellik het Pompejus probeer terugslaan,
maar kort voor lank het Caesar hom oorwin en teen 45 vC was hy in beheer van
Rome en kon hy die vrede herstel. Maar 'n groepie edelmanne was bang hy sou
homself koning maak en hulle het Caesar met messe doodgesteek.
•
NÁ Caesar se dood het die een burgeroorlog op die ander gevolg, totdat
sy aangenome seun, Octavianus, saam met die offisier Marcus Antonius die vyande
van Caesar verslaan het.
Nou het dié twee weer gespook om
beheer van Rome. Antonius het gaan hulp soek by koningin Cleopatra van Egipte,
op haar verlief geraak en met haar getrou. Maar selfs saam kon die twee nie
Octavianus beteuel nie en in 31 vC is hulle verslaan. Die volgende jaar het
Octavianus ook Egipte verower.
Nou was
Octavianus die onbetwiste heerser van Rome. Hy het homself Augustus genoem --
dit beteken verhewe -- en later die eerste Romeinse keiser geword. Daar was
steeds 'n senaat, konsuls en tribunes, maar die oppermag was syne.
Dit was
die begin van byna 200 jaar van vrede waarin die keisers mekaar vinnig opgevolg
het. Dié tyd word die Pax Romana genoem -- "die vrede van
Rome".
Die orde in die weermag en regering
is herstel en die verdediging van die Romeinse Ryk is versterk. Die mense van
die Romeinse Ryk was versprei regom die Middellandse See, deur Europa, Afrika
en die Midde-Ooste, maar hulle is almal deur Rome beskerm.
Dit het hulle kans gegee om te
vergeet van opstand en vooruit te strewe. Hulle het in grond belê.
Plase is ontwikkel en dorpe en stede
is gebou. Daar was nuwe paaie en beter kommunikasie.
Die handel het gebloei en die kuns
en letterkunde het 'n hoogtepunt bereik in die sogenaamde eeu van Augustus.
• VAN keiser Aurelius se tyd (161 nC) en
veral in die jare 200 nC is die Romeine knaend aangeval deur die barbare -- mense
soos die Gote, Vandale en Hunne, wat buite die Ryk gewoon het.
Romeinse leërs het hul eie leiers
tot keisers verklaar. Dit het die Ryk verswak en tot sy ondergang gelei.
In 306 het
Konstantyn die keiser van Rome se westelike provinsies geword. Anders as
Diocletianus voor hom, wat die Christene vervolg het, het Konstantyn besef dat
die Christendom met sy baie volgelinge die Ryk kon red. In 313 het hy hulle
vryheid van geloof gegee.
In 330 het Konstantyn besluit Rome
met sy heidense gelowe is nie 'n goeie hoofstad vir 'n Christelike Ryk nie en
het hy sy hoofkwartier verskuif na die ou Griekse handelstad Bisantium. Eers
wou hy dit Nuwe Rome noem, maar die stad was gou bekend as Konstantinopel.
Die mense wat hom soontoe gevolg
het, het 'n skatryk stad opgebou wat dekades en eeue lank -- 'n volle 1100 jaar
-- die welvarende Bisantynse Ryk gevorm het.
In die jare 400 is die Romeinse Ryk
uit die weste aangeval deur Germaanse stamhoofde wat die grond in verskeie ryke
verdeel het. Die laaste heerser, Augustulus, is in 476 uitgeskop. Dit was die
einde van die grootste ryk van die mense van die antieke tyd.
__________________________________________________
Terug na inhoudsblad -- klik
hier
__________________________________________________
Ons
Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan