__________________________________________________________________

 

Hoefdiere (5): Ewetonige hoefdiere (iii): seekoei, vark, pekari, kameel, kameelskape

 

Kameel en kie.

 

Die kameel, met sy boggelrug en plat pote, is die woestyn se koddigste wonder. Die seekoei, wel, die seekoei kan natuurlik ook 'n bul wees! En die vark... moet hom nie net op sy gewoonte takseer om in die modder rond te ploeter nie. Almal is lede van die ewetonige hoefdiere, wat verder bekyk word in hierdie aflewering van ons reeks or hoefdiere...

 

   Ander artikels oor die kameel en die vark in hierdie ensiklopedie kan gelees word deur hier op hul skakels te klik.

__________________________________________________________________

 

DIE Groot Trek van die Seekoei, kon hulle dit genoem het -- die suidweswaartse verhuising van die wandelende Huberta...

 

Maar die Suid-Afrikaanse koe­rante was in die jare twintig van die twintigste eeu ietwat stemmiger as vandag, en het maar net gereeld bly berig hoe sy vorder op haar tog.

 

Huberta was 'n seekoei van St. Luciabaai in Zoeloeland, wat op 'n dag besluit het om die pad te vat. Sy was só 'n gevierde reisiger dat sy selfs wetlike beskerming geniet het. Teen 1931 het sy die Oos-Kaap bereik.

 

En toe, op 'n dag, word sy deur die een of ander skietlustige persoon doodgeskiet. Tragies dat dit só moes eindig. Nou sou niemand ooit weet hoe ver sy sou gedool het nie, en 'n nuttige brok inligting oor dieregedrag was dus ook daarmee heen. Iets het darem met haar dood aan die lig gekom: Huberta was nie 'n seekoeikoei nie, maar 'n seekoeibul!

 

Seekoeie behoort tot die orde Artiodactyla, of ewetonige hoefdiere. Maar anders as die diere wat ons in die vorige twee aflewerings bekyk het, is hulle nie herkouers nie. Varke en pekari's ook nie.

 

Kamele en lamas herkou wel, maar omdat hul bou so baie van die ware herkouers verskil, word hulle in 'n afsonderlike suborde geplaas.

 

Seekoeie

 

   DIE seekoei is die derde grootste landdier -- die olifant is die grootste en die renoster die naasgrootste.

 

Die seekoei het 'n ander, vreemde (ook Engelse) naam, hippopotamus. Dit beteken rivierperd, en hy is inderdaad 'n watergebonde dier. Seekoeie sal darem ook die water verlaat om te vreet, meestal snags.

 

Hulle is uitstekende swemmers, wat selfs op 'n meer of rivier se bodem kan rondloop en tot ses minute onder die water kan bly.

 

Daar is twee hoofsoorte: die gewone en die dwergtipe.

 

Die gewone seekoei kan tot 3000 kg weeg en sowat 1,5 m hoog staan. Die vel is kaal buiten steekhare aan die snoet, ore en stert. Daar is vroeër gedink dat hulle bloed sweet, maar ons weet vandag dat daar kliere in die vel is wat 'n rooierige, olierige vloeistof afskei om die vel klam te hou.

 

Die donkerkleurige dwergseekoei, wat in digte woude naby watergate en riviere voorkom en minder tyd in die water deurbring, weeg tot 270 kg en word omtrent 75 cm hoog. Sy kop is, in verhou­ding tot sy lyf, kleiner as dié van sy groot neef.

 

Seekoeie was eenmaal volop regoor Afrika. Egiptiese tekeninge toon dat hulle vroeër in die Nyl gejag is. Maar die mens het hul getalle en hougebiede drasties laat krimp en hulle is heeltemal uitgewis noord van Khartoem en suid van die Zambezi, buiten in 'n paar beskermde gebiede soos nasionale parke.

 

Die dwergseekoei se vleis is 'n gesogte lekkerny in Afrika en dié dier is op die rand van uitwissing.

 

Varke

 

   NOEM hom swyn, noem hom ot, maar 'n vark bly 'n vark! Die mak plaasvark word in byna elke land gevind. Hulle word geteel vir hul vleis, velle (vir leer) en hare (vir borsels, matrasvulsels en isolasie-materiale).

 

Verskillende dele van die vark word ook as bestanddele in ver­skeie produkte gebruik: die vet vir seep, kerse, skeerrome en plofstowwe; die bloed vir bemesting en medisyne; die kliere vir insulien en ander geneesmiddels; die bene vir lym, bemesting en dierevoer.

 

Sorgsame teling en verbeterde kos en hokke oor die jare het tot varke gelei wat vinniger groei en maerder vleis lewer. Daar is talle verskillende mak varkrasse.

 

Wilde varke het eenmaal reg­oor Europa en ander wêrelddele voorgekom. Onder dié wat vandag nog lewe, is die babiroesa van Oos-Indië, die vlakvark van Afrika en die wildevark van Europa, Asië en Afrika.

 

Varke is nie streng vegetaries nie. Hoewel hulle meestal plante vreet, sal hulle ook aas en insektelarwes, wat hulle met die snoete uitgrawe, verorber.

 

Pekari's

 

   PEKARI'S is wilde, varkagtige diere van Noord- en Suid-Amerika. Hulle is nie ware varke nie. Daar is drie spesies: die kraag-pekari met sy smal nekband wat in die oopte woon; die witlip-pekari wat digter plantegroei verkies; en die tagua wat tot 1975 as uitgewis beskou is.

 

Pekari's vreet meestal wortels, knolle en bolle, maar soms wel klein prooidiertjies. Hulle beweeg in troppe van 'n paar honderd. Waar moontlik sal hulle vlug wanneer gevaar dreig, maar hulle sal ook verwoed met hul tande veg indien nodig. Daar is al waargeneem hoe hulle saam-saam op 'n roofdier toesak wat dit te naby gewaag het.

 

Kamele

 

   DIE geroemde "skip van die woestyn"  met sy een of twee boggels,  humeurigheid en veral merkwaardige vermoë om in die dorsland te oorleef, het min bekendstelling nodig.

 

Die kameel is in alle opsigte toegerus vir sy harde wêreld. Die lang ooghare hou die waaisand buite, die neusgate kan eweneens maklik toegemaak word.

 

Sy groot liggaam help hom om sy liggaamshitte uit te straal. Die hare beskerm hom teen die son en hou hom snags weer warm. In die boggel word vet opgegaar wat afgebreek word om energie te verskaf. Water word ook skraps gebruik: slegs bietjies urine word afgeskei en die kameel sweet net as die temperatuur tot sowat 40 °C styg.

 

Daar is vandag twee hoofsoorte kamele: die Arabiese kameel met die een boggel, ook die dromedaris genoem, en die Baktriese kameel met sy twee boggels.

 

Daar is geen Arabiese kamele meer wat wild rondloop nie. Almal leef by die woestynmense van Asië en Afrika, maar ook selfs in Australië. Met die jongste eeuwisseling was daar sowat 25 000 Arabiese kamele in Australië, die nasate van kamele wat van 1804 tot 1907 soontoe gebring is.

 

Daar is wel nog 'n klompie Baktriese kamele in die vrye natuur (minder as duisend met die eeuwisseling), te wete in Suidwes-Mongolië en Noordwes-China. Die meeste is egter mak gemaak en word in Asië gevind.

 

Soos die dromedaris het die Baktriese kameel ’n verstommende weerstand teen verskillende gure omstandighede. Hy oorleef in die ontsettende klimaat van die Tibetaanse plato waar die kwik in die somer tot 60 grade Celsius kan styg en in dit in die winter so koud kan word as in die poolstreke.

 

Kameelskape

 

   VIER lede van die kameelfamilie woon in Suid-Amerika. Die lama, guanaco, vikoenja en alpakka lyk bra soos miniatuur-kamele, maar hulle het nie boggels nie.

 

Toe die Spanjaarde die Inka-ryk in die hoë Andes in 1531 verslaan het, het hulle talle mak lamas en alpakkas daar gevind. Vandag word hierdie twee diersoorte nog dikwels deur die mense aangehou.

 

Die vikoenja is 'n snelvoetige wildsbok van die Andesgebergte, en duidelik verwant aan die guanaco, wat ook wild is.

 

Die vier is dalk uit een stal, maar hulle verskil ook in baie opsigte.

 

Die lama is die grootste, sowat 1,2 m hoog by die skouer. Sy wol is lank, dig en fyn en kan bruin, grys, wit of swart wees.

 

Die alpakka, minder as 1,2 m hoog by die skouer, word selektief geteel vir sy manjifieke lang, reguit hare wat wol van uitstekende gehalte lewer. In die jare her is sy hare tot gewade vir die Inka se koninklikes geweef.

 

Die guanaco staan skouerhoog tussen 107 en 122 cm, en sy lang, wollerige haarkleed wissel bo van geelbruin tot bruin en is onder wit.

 

Laaste op die lys is die vikoenja, wat tussen 69 and 91 cm hoog by die skouer staan. Sy haarkleed is ligbruin met 'n geelrooi bef. Hy hou in die Andes van Bolivia, Chili en Peru op hoogtes van tussen 3660 m en 5490 m bokant die seevlak.

 

__________________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

__________________________________________________________________

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan