___________________________________________________________________

 

Vroeë mense en antieke beskawings (4)

 

Mesopotamië

-- wieg van die beskawing

 

Mesopotamië... die wêreld tussen twee riviere, die Tigris en Eufraat in die huidige Irak. Hier, waar 'n bloedige oorlog onlangs in die begin van die 21ste eeu gewoed het, het ook die aarde se eerste beskawing volgens argeoloë ontstaan. Die Sumeriërs, 'n volk van Mesopotamië, het die eerste stede hier gebou, brons uitgevind en die wiel vir die eerste keer gebruik. Hulle het ook skrif uitgevind -- en daarmee ons geskrewe geskiedenis ingelui...

___________________________________________________________________

 

"DIE dood is ons voor­land; kom ons gee ons geld uit."

 

" 'n Rustelose vrou in die huis voeg seer by die pyn."

 

"Jy kan 'n heer hê, jy kan 'n ko­ning hê, maar die mens wat jy moet vrees, is die belastinggaarder."

 

Dit klink dalk soos plakkers op motorbuffers, maar hierdie waarnemings kom van baie ver af. Dit was die antieke Sumeriërs wat hulle op tablette van gebakte klei verewig het.

 

Daaruit kan ons aflei dat hierdie ou volk nie net 'n humorsin gehad het nie, maar ook dat hul persepsie van die stadslewe nie alte veel van ons s'n verskil het nie.

 

Vindingryk was hulle beslis. Trouens dit was die Sumeriërs wat skrif uitgevind het -- 'n reuse sprong in die mensdom se beskawingsontwikkeling. Maar presies wie was hierdie mense?

 

Geskiedenis van Sumerië

 

   TUSSEN die Tigris- en Eufraatrivier, diep in die Midde-Ooste, lê 'n breë, vrugbare val­lei wat daarop roem dat hy die wieg van die beskawing was.

 

Die suidelike deel van hierdie streek was geografies uiters geskik om só 'n bakermat te wees. Hoewel 'n groot deel daarvan oënskynlik 'n volslae woesteny was, het die vloedwaters van die twee riviere 'n vrugbare vlakte tussen die riviere geskep. Daarby was die bewoners van die gebied -- die Sumeriërs -- 'n vernuftige en hardwerkende volk.

 

Die streek van die Tigris en Eufraat is deur die Grieke Mesopotamië genoem, afgelei van 'n woord wat "tussen riviere" beteken. Die gebied waar die Sumeriërs hulle gevestig het, het as Sumerië be­kend gestaan.

 

Die Sumeriërs, wie se oorsprong onbekend is, het as boervolk be­gin en hul lande in die droë wêreld besproei deur kanale van die rivier af na hul landerye te grawe. Hulle het gars, koring en dadels ge­kweek en donkies, beeste, bokke en skape aangehou. Wol is tot weefstof verwerk en dié is uitgevoer.

 

Oor 'n lang tyd het hulle floreer en vermenigvuldig. Van om­streeks 3500 vC het ommuurde stede, baie met manjifieke paleise daarin, begin verskyn. Baie van dié het onafhanklike stadstate geword wat dan buurgebiede verower en klein koninkrykies geword het.

 

Een só 'n nedersetting was Ur aan die Eufraat, wat as een van die oudste en grootste van die antieke stede beskou word.

 

Ur is omstreeks 3500 vC gebou en het tot 'n vooruitstrewende handelsentrum en besige hawestad ontwikkel. Die moderne monargistiese stelsel kon hier ontstaan het -- die plek is deur 'n reeks magtige dinastieë regeer. Volgens die Bybel het die Hebreeuse aartsva­der Abraham ook van Ur af gekom.

 

Die Sumeriërs was bedrewe metaalwerkers en vakmanne, wat pragtige juwele, potte, harnasse en wapens van koper, brons, goud en silwer gemaak het, selfs al moes die meeste van hul ru-stene en metale ingevoer word.

 

Hierdie goedere is saam met hul weefstowwe oor die land en see na nabygeleë lande uitgevoer en vir ivoor en ander luukse artikels in lande aan die Persiese Golf verhandel.

 

Teen omstreeks 3000 vC het die handel reeds so uitgebrei en was daar so 'n behoefte aan die opte­kening van saketransaksies dat die Sumeriërs met spykerskrif (wigskrif) begin kommunikeer het. Dit was 'n stel woordprente wat, oor 'n tydperk van 500 jaar, tot abstrakte tekens ontwikkel het wat óf hele woorde óf lettergrepe voorge­stel het.

 

Die simbole is met 'n rietstif op nat kleitablette geskryf wat in die son gelaat is om droog te word. Die tablette het merkwaardig behoue gebly: duisende daarvan kan ons vandag nog vertel hoe die Su­meriese politiek, letterkunde, ekonomie, wette en godsdiens daar uitgesien het.

 

Ons weet ook daaruit dat die an­tieke Sumeriërs in die medisyne studeer het, 'n basiese kennis van die anatomie en chirurgie ge­had het en vertroud was met die helende eienskappe van kruie.

 

Daarbenewens was hulle knap wiskundiges, wat nie net in tiene getel het soos ons vandag doen nie, maar ook in sestigs. Dit is hoekom 'n sirkel in 360 grade verdeel is, 'n uur in sestig minute en 'n mi­nuut in sestig sekondes.

 

'n Sumeriese seël van sowat 5500 jaar gelede leer ons dat die Sumeriërs die ploeg uitgevind het. En die oudste bekende voertuigwiele ter wêreld kan op Sumeriese tablette van omstreeks 3250 vC gesien word.

 

Nagenoeg in die jaar 2300 vC het die Sumeriese geskiedenis 'n dramatiese wending geneem. Die hele Mesopotamië, Sumerië ingesluit, is deur bure uit die noorde, die Akkadiërs, verower.

 

Ofskoon die Sumeriese mag twee eeue later onder 'n aantal be­kwame leiers herstel is, is die land teen om en by 2000 vC finaal deur die Perse en Amoriete oorgeneem. Van toe af is die Sumeriese beskawing en sy mense geleidelik deur ander groot ryke ingesluk wat daarrondom ontstaan het.

 

Babiloniese invloed

 

   IN 1792 vC het die Amoriete se koning Hammoerabi die troon van Babilon bestyg -- 'n groot en vooruitstrewende stad aan die Eufraatrivier. Hy het 'n reeks gebiede, insluitende Sumerië, ver­ower om sy ryk uit te brei. Hammoerabi is goed bekend as wetgewer en as die vader van die Toring van Babel, wat volgens Genesis ontwerp is om tot in die he­mel te reik.

 

Die Babiloniërs was handelaars en reisigers. Hulle het die hemele bestudeer, kaarte van die sterre geteken, die planete name gegee en hul bewegings waargeneem. Hulle het ook tot ons wiskundige kennis bygedra en kon onder meer vierkantswortels bereken, vermenigvuldig en later vergelykings doen.

 

Ná Hammoerabi se dood het sy koninkryk in wanorde verval. Seshonderd jaar later is dit deur die Assiriërs verower, wat net soos die Babiloniërs hul invloed in Mesopotamië laat geld het.

 

Assiriese invloed

 

   OMSTREEKS 1200 vC het die Assiriërs, 'n volk van bedrewe, maar wrede soldate, Babilon be­leer. Sowat 600 jaar later is die wydverspreide Assiriese ryk in 'n gesamentlike aanval deur die Mede en Babiloniërs tot 'n einde gebring.

 

Hoewel hulle oorloglustig was, het die Assiriërs tog kultuur op prys gestel. Die stede wat hulle gebou het, was deeglik beplan en goed georganiseer. Rykdom is deur buitelandse handel en veroweringstogte gegenereer.

 

Terug na Babilon

 

   IN die tyd van Assirië se ver­nietiging was Nebukadnésar van die Ou Testament koning van Babilon. Onder sy heerskappy het Babilon herrys om selfs groter te word as tevore. Hy het die Han­gende Tuine van Babilon gebou, wat deur die Grieke as een van die sewe wonders van die wêreld be­skou is.

 

In 539 vC is Babilon deur die Mede en Perse verower. Die dood van koning Bélsasar, ná 'n groot ete wat hy gegee het, is deur die profeet Daniël opgeteken. Dit was tydens die ete dat die vingers van 'n mensehand die woorde op die muur geskryf het wat die onder­gang van die koning voorspel het.

 

Die Perse het nie Babilon verwoes nie, maar die grootse stad van weleer het uiteindelik in bouvalligheid verval en is deur sy in­woners verlaat.

 

Die ruïnes is ook later geplunder, maar staan steeds as 'n mo­nument van een van die grootste stede van ou Mesopotamië -- 'n simbool van 'n beskawing wat 'n diepgaande invloed gehad het, ook op ons lewe vandag...

 

_________________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

________________________________________________________________­_

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan