____________________________________________________________
--
die 'verwaande kraai' wat onsterflik geword het
William
Shakespeare word allerweë beskou as een van die heel grootste dramaturge van
alle tye -- en ook as een van die grootste Engelse digters. Sy werke is in
baie tale vertaal, ook in Afrikaans. Hy het 52 jaar oud geword en is
vermoedelik op sy verjaardag oorlede. Sonder Shakespeare sou die wêreld se
letterkunde oneindig armer gewees het…
William
Shakespeare
____________________________________________________________
HY
is in April 1564 gebore as die seun van John en Mary Shakespeare. Sy
geboortehuis was in Henleystraat in Stratford-upon-Avon, 'n florende markdorp
in die hartjie van Engeland.
Terwyl
sy ouers die suigeling in hul arms gewieg het, sou hulle nouliks kon gedroom
het watter besondere roem daar nog op hierdie huis sou wag.
Tog
weet ons bedroef min van William Shakespeare se kinderdae. Trouens, ons kan
nie eens sê presies wanneer hy gebore is nie.
Die
eerste keer dat sy naam êrens opgeteken is, was met sy doop op 26 April in
die Kerk van die Heilige Drie-eenheid (Holy Trinity Church) in Stratford.
Omdat babas destyds daar drie dae ná hul geboorte gedoop is, word vermoed dat
hy op 23 April gebore is.
Shakespeare
se ma, Mary Arden, was 'n dogter uit 'n welgestelde boeregesin naby Wilmcote.
Sy pa, John, was van 'n ietwat nederiger boere-afkoms en het 'n
handskoenmakery besit. Hy het later een van die dorp se toonaangewende burgers
geword en is uiteindelik tot "bailiff" verkies -- gelykstaande met
'n burgemeester.
Soos
met sy geboorte bestaan geen behoue verslae oor jong William se skooldae nie
-- ofskoon hy moontlik as sewejarige knaap reeds in Stratford se "grammar
school" was. Die onderwysers daar was gegradueerdes van die Universiteit
van Oxford en sou die seun 'n goeie skoling in die klassieke gegee het.
William
het egter moontlik glad nie op skool uitgeblink of dit daar geniet nie. In sy
drama As You Like It beskryf hy immers een karakter as 'n
"grensende skoolseun, met sy boeksak, en blink oggendgesig, wat soos 'n
slak onwillig skool toe kruip" (a "whining schoolboy, with his
satchel, and shining morning face, creeping like a snail unwillingly to
school"). Het hy aan sy eie belewenisse teruggedink toe hy dit geskryf
het?
Indien
wel, wie kan hom blameer? In daardie dae het die skool soggens in die somer
om sesuur begin (sewe-uur in die winter) en eers die middag om vyfuur geëindig.
'n
Gelukkiger sy van William se kinderdae kon besoeke gewees het aan reisende
toneelgeselskappe se opvoerings in vergadersale, strate, private huise en by
herberge.
Dit
was omstreeks dié tyd dat die eerste teaters hul verskyning in Engeland
gemaak het. Miskien het William se pa se hoë stand in die gemeenskap vir jong
William in staat gestel om sekere toneelspelers te ontmoet. Dit sou wellig die
saadjie van sy liefde vir die teater gesaai het.
Al
die bogenoemde is blote gissings. Wat ons vir seker weet, is dat hy in 1582 op
agttienjarige leeftyd met Anne Hathaway getrou het, 'n boeredogter sowat sewe
jaar ouer as hy.
Die egpaar het waarskynlik by Shakespeare se ouers in Henleystraat gewoon. Vroeg in hul huwelik het hulle drie kinders gehad: 'n dogter, Susannah, en toe 'n tweeling -- 'n seun, Hamnet, en 'n dogter, Judith.
Daar
is al dikwels gewonder hoe Shakespeare in hierdie tyd 'n bestaan gemaak het.
Volgens een raaiskoot was hy 'n regspraktisyn; volgens 'n ander het hy vir 'n
slagter gewerk.
Tussen
1585 en 1592 het Shakespeare skynbaar "verdwyn", want niemand weet
waar hy hom toe bevind het nie. Al wat bekend is, is dat hy in die een of
ander stadium na Londen verhuis en sy gesin in Stratford agtergelaat het. Hy
het hulle darem een keer per jaar op sy tuisdorp gaan besoek.
Waarom
hy Anne en die kinders so gelos het, is nog 'n vraag waaroor maar net gegis
kan word. Volgens een teorie het hy hom aan wilddiewery skuldig gemaak deur 'n
hert te steel en het hy vir die gereg gevlug. (Diewe is mos destyds sommer
opgehang.) Maar dalk het hy bloot sy fortuin in Londen gaan soek.
Hoe
hy aanvanklik in die stad aan die lewe gebly het? Party beweer hy was 'n
private onderwyser; ander weer dat hy hom by 'n toneelgeselskap aangesluit
het. Nog ander wil dit hê dat hy die werk gekry het om die perde op te pas
van mense wat die teater te perd kom besoek het.
'n
Loopbaan in die vroeë teater was hoegenaamd nie maklik of romanties nie.
Akteurs is as hierjye beskou en sleg betaal, tensy hulle gelukkig genoeg was
om die begunstiging (geldelike steun) van 'n edelman te geniet.
Die
teaters self is as sondige plekke beskou en tot agterbuurte buitekant die
stadsmure beperk. Boonop het Londen van die siektes gewemel en
moes die teaters dikwels sluit weens die pes.
Desondanks
het Shakespeare met die grootste drif begin toneelspeel en skryf. Teen 1592
was hy reeds so beroemd dat sy medeskrywers, wat 'n beter onderrig maar minder
welslae gehad het, groen was van die jaloesie.
Een
man -- Robert Greene -- het 'n brief geskryf waarin hy Shakespeare bestempel
het as " 'n verwaande kraai… wat reken hy kan die bestes ewenaar deur
rymlose verse in hoogdrawende taal te skryf".
(Daar
is vandag steeds mense wat weier om te glo dat 'n man met so 'n ordinêre
agtergrond so goed kon geskryf het. Hulle beweer dat die een of ander
edelman-skrywer bloot sy naam gebruik het -- dalk die Engelse filosoof sir
Francis Bacon of Edward de Vere, die sewentiende graaf van Oxford, of sir
Walter Raleigh, of dalk selfs die Engelse dramaturg Christopher Marlowe.)
Dit
was ook omstreeks dié tyd dat Shakespeare hom aangesluit het by 'n
fatsoenlike toneelgeselskap, die sogenaamde Lord Chamberlain's Men, wat
toneelstukke vir koningin Elizabeth I opgevoer het. Die koningin en haar hof
was versot op allerhande soorte vermaak -- musiek, dans en drama -- en het die
hoogste standaarde verwag van dié wat opgetree het.
Een
lid van die geselskap was Richard Burbage, die grootste akteur van daardie
tyd. Shakespeare het hul voorste dramaturg geword.
In
1599 het die Lord Chamberlain's Men hul eie teater, die Globe, aan die
suidelike oewer van die Teems gebou. Shakespeare, wat 'n aandeel in die
onderneming gehad het, het gehelp om dit die beroemdste van die Elizabethaanse
teaters te maak deur dramas te skryf wat daar opgevoer is.
Die
digter en dramaturg het met verloop van tyd ál ryker geword en sy geld
gebruik om huise en plaasgrond in en om Stratford-upon-Avon te koop. Hy het
Londen omstreeks 1610 verlaat en in New Place gaan woon, die voortreflikste
huis van al dié wat hy in Stratford besit het.
In
sy laaste jare het hy met die rykste mense in die omgewing gemeng en besoeke
van sy vriende uit Londen ontvang; hy het ook by plaaslike aangeleenthede
betrokke geraak en geld vir goeie sake geskenk.
Sy
geluk is deur net een ding bederf: die dood van sy seun, Hamnet, 'n paar jaar
tevore.
In
1613, tydens 'n opvoering van Henry VIII in die Globe, het 'n kanon wat vir
die verskyning van die koning afgevuur is, die strooidak aan die brand laat
raak. Binne 'n uur was die teater heeltemal verwoes. Dit is die jaar daarna
herbou, hoewel Shakespeare hom toe al aan die teaterlewe onttrek het.
Op
23 April 1616 is die beroemde digter en dramaturg in sy huis aan koors
oorlede. Hy is twee dae later begrawe binne-in die kerk waar hy gedoop is,
langs die hoë altaar, soos dit die beroemdste burger van Stratford betaam.
Sekere
geskiedkundiges glo dat hy self die volgende woorde geskryf het wat op sy
grafsteen staan:
Om
hemelsnaam, wees tog so gaaf
Om
nie die stof hier op te graaf!
Seën
dié wat nie deur die klippe beur,
Vervloek
is hy wat my beendere steur.
Good
frend for Jesus sake forbeare,
To
digg the dust encloased heare!
Blest
be ye men that spares thes stones,
And
curst be he that moves my bones.
Niemand
het dit nog ooit gedoen nie!
•
DAAR word allerweë aanvaar dat Shakespeare 37 dramas geskryf het (die
lys hieronder noem 34), asook twee verhalende gedigte (Venus and Adonis
en The Rape of Lucrece), verskeie korter gedigte en 150 sonnette.
Die
soort drama wat hy geskryf het -- blyspel, tragedie, histories -- het allig
afgehang van wat in daardie tyd gewild was. Hoewel die dramas kennelik baie
van mekaar verskil, het Shakespeare in elkeen sy skerp insig in die menslike
natuur laat blyk.
Geleerdes
verdeel sy dramas in vier tydperke, ofskoon nie almal saamstem oor die
volgorde waarin hulle geskryf en opgevoer is nie. By sekere van die dramas
hieronder word ook die name verstrek soos hulle in Afrikaans bekend staan.
The
Comedy of Errors (Die Flaterklug)
Henry
VI
Richard
III
The
Taming of the Shrew (Die Vasvat van die Feeks)
Titus
Andronicus
Two
Gentlemen of Verona (Twee Here van Verona)
King
John
A Midsummer Night's Dream ('n Midsomernagdroom)
Richard
II
Love's
Labour's Lost (Vergeefse Liefdesarbeid)
Romeo
and Juliet
The
Merchant of Venice (Die Koopman van Venesië)
Henry
IV
As
You Like It (Soos Dit U Behaag)
Henry
V
Julius
Caesar
Much
Ado About Nothing (Veel Lawaai en Weinig Wol)
Twelfth
Night (Twaalfde Nag)
The
Merry Wives of Windsor (Vrolike Vroue van Windsor)
Hamlet
Troilus
and Cressida
All's
Well That Ends Well (Eind Goed, Alles Goed)
Measure
for Measure (Maat vir Maat)
Othello
King
Lear (Koning Lear)
Macbeth
Timon
of Athens
Pericles
Anthony
and Cleopatra (Antonius en Cleopatra)
Coriolanus
Cymbeline
The
Winter's Tale (Die Winterstorie)
The
Tempest (Die Storm)
Henry
VIII
__________________________________________________
Terug
na inhoudsblad -- klik hier
__________________________________________________
Ons
Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan