___________________________________________________________

 

Spinnekoppe: verskriklik nuttig

 

Op agt pote kriewel hulle deur die woude en die woonkamers -- die harige goggabies wat ons spinnekoppe noem. Kunstig weef hulle hul webbe uit sy, maar ewe kwistig gebruik hulle ook hul verlammende gif. Daarmee hou hulle die leerskare van insekte op die aarde in toom...

__________________________________________________________________

 

SO 'n harige lyf! Grillerig gestut op agt lang, dun pote, waarmee hy flink in 'n hoekie of dalk in 'n broekspyp kan inkruip. En daardie oë! Onheilspellende kraletjies begluur jou vanuit die klein koppie met die wrede mond... hierdie genadelose moordenaar wat sy slagoffers met gif doodmaak en verslind.

 

Daar is mense wat die blouapiestuipe kry as jy net die woord ''spinnekop'' sê. En tog is ons so oneindig baie aan hierdie vreesaanjaende klein goggagoed verskuldig. Die agtpotiges verorber immers jaar ná jaar miljoene tonne vlieë, kewers en ander klein diertjies, verduidelik 'n navorser. Sonder die spinners se moorddadige aptyt, sê hy, sou die leerskare van insekte die lewe vir die mensdom onmoontlik gemaak en die heerskappy op hierdie planeet oorgeneem het.

 

Dus: baie, baie dankie, spinnekoppe. Julle is absoluut wonderlik! Maar wat is spinnekoppe eintlik?

 

Nee, hulle is nie insekte soos baie mense dink nie, maar saam met die skerpioene behoort hulle tot 'n eie klas wat die Arachnida genoem word. By die Archnida is die kop en borsstuk verenig om 'n kopborsstuk te vorm; die liggaam bestaan dus slegs uit twee dele  -- die kopborsstuk en die agterlyf. Voorts het hulle geen vlerke nie en vier paar looppote.

 

Insekte, daarenteen, het 'n drieledige liggaam en drie paar bene. Die meeste insekte het ook vlerke.

 

Alle spinnekoppe is syspinners, maar almal spin nie webbe nie. Eintlik gebruik hulle die sy vir verskillende doeleiendes: om hul eiers te beskerm, of as liefdesnessies, telefoondrade, alarmstelsels of om hul prooi mee te vang.

 

Baie soorte wat snags insekte vang, bou elke aand binne sowat 'n uur 'n nuwe web. Die dagpersoneel bou weer hul spinnerakke binne dieselfde tyd net voor dagbreek. Die ragfyn sy is geweldig sterk -- selfs sterker as staal indien dié tot dieselfde dikte uitgerek sou word.

 

En die afsonderlike draadjies is uiters dun en lig. Daar is al bereken dat sowat 12 000 daarvan langs mekaar in 'n sentimeter kan inpas, terwyl 'n draadjie wat lank genoeg sou wees om reg om die aarde te span, kwalik 'n kilogram sou weeg. Maar met 'n aantal van die draadjies saamgevoeg, kry ons van die duursaamste natuurlike vesels denkbaar.

 

Sprinkane en alle insekte is die gewone prooi van spinnekoppe, maar muise en selfs slange word soms in spinnerakke vasgevang. Tot gevalle van vlieënde voëls wat daarin verstrik geraak het, is aangeteken.

 

Spinnekopsy (na bewering dikwels beter as die sy van sywurms, maar heeltemal te moeilik om te oes) kom van organe wat spintepels genoem word. In elke spintepel vervaardig sykliere 'n vloeistof wat deur 'n gaatjie van die tepel uitgedruk word. Sodra dit in die lug kom, verhard die ''melk'' om sy te vorm.

 

Een spinnekop kan verskillende soorte sy vir verskillende doeleiendes vervaardig, maar hy dink net so min wátter soort hy wáár moet gebruik as wat ek en jy dink watter spiere ons moet gebruik wanneer ons ons voet van 'n warm kool af wegruk.

 

Spinnekoppe is baie sindelik. Dit gebeur dikwels dat hulle hul eie webbe opvreet, en só keer hulle dat die omgewing deur spinnerakke besoedel raak. In dié proses word proteïen ook hersirkuleer.

 

Suider-Afrika is ryklik met spinnekoppe bedeel -- van twee sub-ordes, die Orthognatha en Labidognatha. Meer as 30 000 verskillende spesies is al wêreldwyd opgeteken, maar volgens 'n kenner is daar slegs in die Kaapse Skiereiland waarskynlik net soveel verskillendes as in die hele Wes-Europa. Spinnekoppe kom weliswaar in alle dele van die wêreld voor, van seevlak af tot op die hoë berge en van die ewenaar tot 'n paar honderd kilometer van die pole.

 

Van hulle is al selfs die ruimte ingeskiet om te kyk hoe hulle hul webbe in 'n gewiglose toestand sou bou. In Julie 1973 was daar twee agtpotiges aan boord van 'n Apollo-ruimteskip wat na die ruimtestasie Skylab gevlieg het.

 

Ook in die buiteruim, waar daar nie veel meer as sterstof en kosmiese strale is nie, het die roofdiertjies hul nette gespan. Tog, toe die spinners weer op die aarde land, was hulle dood. Verhonger. Die ruimtevaarders het probeer om die diertjies, wat slegs lewende insekte vreet, met beesfilet te voer!

 

_________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

_________________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan