Wielstoombote op die Mississippi... net soos in
vergange se dae vaar sekeres steeds op dié beroemde rivier. In die negentiende
eeu het hulle op en af daarop beweeg, belaai met bale katoen, steenkool en
kiste alkohol. Die kajuitjies was propvol passasiers wat die boewe moes ontduik
-- dobbelaars, dranksmokkelaars en ander swendelaars wat maar te gretig was om
hulle van hul swaarverdiende geld te beroof. Vandag vervoer die wielbote slegs
toeriste op luukse vaarte. Maar hoewel die ruwe romantiek van die Mississippi
stellig vir altyd verby is, bly hy steeds Amerika se belangrikste binnelandse
waterweg...
___________________________________________________________
WAT 'n era! Watter avontuurlikhede! Wat 'n
rivier! Lees die Amerikaanse skrywer Mark Twain se werke -- soos die Avonture
van Tom Sawyer en ander -- as jy die lewe op die Mississippi in die negentiende
eeu wonderbaarlik voor jou geestesoog wil sien afspeel.
Jy hoor weer die lawaai en gekletter terwyl vaartuie
by die dorpe aan die rivieroewers vasmeer ... die gedreun en gerammel terwyl
die bote die dokke verlaat.
Daardie dae is reeds lank verby. Die stoombote is
vervang deur reuse tenkskepe wat olie pleks van katoen vervoer. Die hordes
dobbelaars, komediante, slawehandelaars en swendelaars wat die Mississippi berug
gemaak het, het plek gemaak vir agtenswaardige skeepvaartmaatskappye, gewone
stadsmense wat 'n eerlike bestaan voer en toeriste wat die talle
besienswaardighede bewonder wat die rivier hulle bied.
Maar een ding het nie verander nie: die Mississippi
is steeds Amerika se belangrikste binnelandse waterweg. Volgens een raming 'n
tyd gelede word 360 miljoen metrieke ton vrag jaarliks op die rivier verskeep
(sowat sestig persent van die totale vrag wat op binnelandse waterweë in die
Verenigde State vervoer word).
Dit is ook een van die besigste kommersiële waterweë
ter wêreld. Op die rivier en sy baie sytakke word verskeie goedere goedkoop van
die Amerikaanse binneland af na die see verskeep, om uiteindelik na seehawens
regoor die aarde gebring te word -- goedere wat wissel van landbouprodukte tot
steenkool, olie, aluminium, staal en ander nywerheidsprodukte.
Groot vragskuite, waarvan talle in konvooie van sowat
1,5 km lank vaar, word in die rivier voortgehelp deur kragtige sleepbote wat
spesiaal vir hierdie doel ontwerp is.
Die Mississippi is die langste rivier in Amerika. Van
waar hy ontspring tot by die see is sy lengte sowat 3 780 km (maar dit is
gedurig aan die verander). Die rivier vloei deur tien Amerikaanse state:
Minnesota, Wisconsin, Illinois, Iowa, Missouri, Kentucky, Tennessee, Arkansas,
Mississippi en Louisiana. Die belangrikste van sy baie takriviere is die
Missouri, die Ohio, Arkansas en Red. Sy stroomgebied is so groot dat
Suid-Afrika byna drie keer daarin sou kon pas.
Die vernaamste hawens is onder meer Minneapolis, St.
Louis, Memphis, Baton Rouge en New Orleans.
Die magtige rivier -- berug vir sy verwoestende
vloede -- begin as 'n klein, helder stroompie wat uit die Itasca-meer in die
staat Minnesota vloei. Hy kronkel eers noord en dan ooswaarts vir omtrent 100
km, met stroomversnellings en deur 'n reeks mere met bosse aan die oewers,
voordat hy met sy groot tog suidwaarts na die see begin.
Die rivier sak met 20 m by die Waterval van St.
Anthony in Minneapolis, en van hier af is hy oral bevaarbaar. Hy sluit hom
verderaan net noord van St. Louis by die Missouri aan en verbreed tot 'n
majestueuse waterweg met hoë kranse aan weerskante.
Die Mississippi kan nie alleen op sy geweldige volume
en krag roem nie. Trouens, sy vernaamste sytak, die Missouri, lewer 'n reuse
bydrae tot sy grootheid. Die Missouri (genoem na die Missouri-Indiane wat naby
sy sameloop met die Mississippi gewoon het) vloei 3 726 km in 'n min of meer
suidwestelike rigting van sy oorsprong in die Rotsgebergte van Montana tot waar
hy hom by die Mississippi aansluit.
Omdat hy deur die Groot Vlaktes van Noord-Amerika
loop, voer hy soveel slik mee dat die water duidelik modderig lyk. Pioniers van
die streek het die Missouri die bynaam ''Big Muddy'' gegee, en die eerste
setlaars het gekla dat sy water ''te dik is om te drink, te dun om te ploeg''.
By die sameloop van die Missouri en die Mississippi
vloei die slik-water van eersgenoemde byna soos 'n aparte stroom langs die
vonkelende blou water van die Mississippi totdat die twee strome uiteindelik
meng. Van hier af het die Mississippi ook 'n dofgeel kleur.
By Cairo word die rivier se volume meer as verdubbel
by die sameloop met die Ohio. Hierdie samevloeiing vorm die grens tussen die
Bo- en Benede-Mississippi-streek. Tussen Cairo en New Orleans verder suid
kronkel die rivier deur 'n laagliggende moerasgebied. Hy verander gedurig van
rigting terwyl hy nuwe hoefdraaie vorm en oues verbysteek om geïsoleerde plate
water (meandermere) langs sy oewers te laat.
In sy benedeloop is daar groot slik-afsettings wat
steil oewerwalle vorm. Dit keer in 'n beperkte mate dat die rivier oor sy walle
bars tydens vloede.
Namate die Mississippi die Golf van Mexiko, naby die
stad New Orleans, nader, word groot hoeveelhede slik neergelaat om 'n reuse
delta van sowat 33 700 vk. km te vorm. Sowat 363 miljoen metrieke ton slik word
jaarliks tot die delta toegevoeg, sodat dit in 'n tempo van 10 km per eeu in
die see in uitgroei.
Sowat 35 km van die kus af, net suid van New Orleans,
verdeel die rivier in vier hooflope wat hul water in die Golf van Mexiko
uitstort. Daar word geraam dat 18 000 kubieke meter water per sekonde in die
see invloei.
Mark Twain het die Mississippi die ''crookedest river
in the world'' genoem. Die slagoffers van die slawetyd het dit die naam ''Old
Devil River'' gegee. Vir die mense wat aan sy oewers woon, is dit eenvoudig
''Old Man River''.
Maar die naam Mississippi -- ontleen aan twee
Indiaanse woorde ''Misi Sipi'', wat ''Groot Water'' beteken -- is miskien
steeds die beste beskrywing. Hy is werklik 'n groot, ontembare rivier.
____________________________________________________________
Terug na inhoudsblad -- klik hier
____________________________________________________________
Ons Wonderlike Wêreld op CD,
2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan