____________________________________________________________

 

Shakespeare

-- die 'verwaande kraai' wat onsterflik geword het

 

William Shakespeare word allerweë beskou as een van die heel grootste dramaturge van alle tye -- en ook as een van die grootste Engelse digters. Sy werke is in baie tale vertaal, ook in Afrikaans. Hy het 52 jaar oud geword en is vermoedelik op sy verjaardag oorlede. Sonder Shakespeare sou die wêreld se letterkunde oneindig armer gewees het…

 

 

William Shakespeare
____________________________________________________________

 

HY is in April 1564 gebore as die seun van John en Mary Shakespeare. Sy geboortehuis was in Henleystraat in Stratford-upon-Avon, 'n florende markdorp in die hartjie van Engeland.

 

Terwyl sy ouers die suigeling in hul arms gewieg het, sou hulle nouliks kon gedroom het watter besondere roem daar nog op hierdie huis sou wag.

 

Tog weet ons bedroef min van William Shakespeare se kinderdae. Trouens, ons kan nie eens sê presies wanneer hy gebore is nie.

 

Die eerste keer dat sy naam êrens opgeteken is, was met sy doop op 26 April in die Kerk van die Heilige Drie-eenheid (Holy Trinity Church) in Stratford. Omdat babas destyds daar drie dae ná hul geboorte gedoop is, word vermoed dat hy op 23 April gebore is.

 

Shakespeare se ma, Mary Arden, was 'n dogter uit 'n welgestelde boeregesin naby Wilmcote. Sy pa, John, was van 'n ietwat nederiger boere-afkoms en het 'n handskoenmakery besit. Hy het later een van die dorp se toonaangewende burgers geword en is uiteindelik tot "bailiff" verkies -- gelykstaande met 'n burgemeester.

 

Soos met sy geboorte bestaan geen behoue verslae oor jong William se skooldae nie -- ofskoon hy moontlik as sewejarige knaap reeds in Stratford se "grammar school" was. Die onderwysers daar was gegradueerdes van die Universiteit van Oxford en sou die seun 'n goeie skoling in die klassieke gegee het.

 

William het egter moontlik glad nie op skool uitgeblink of dit daar geniet nie. In sy drama As You Like It beskryf hy immers een karakter as 'n "grensende skoolseun, met sy boeksak, en blink oggendgesig, wat soos 'n slak onwillig skool toe kruip" (a "whining schoolboy, with his satchel, and shining morning face, creeping like a snail unwillingly to school"). Het hy aan sy eie belewenisse teruggedink toe hy dit geskryf het?

 

Indien wel, wie kan hom blameer? In daardie dae het die skool soggens in die somer om sesuur begin (sewe-uur in die winter) en eers die middag om vyfuur geëindig.

 

'n Gelukkiger sy van William se kinderdae kon besoeke gewees het aan reisende toneelgeselskappe se opvoerings in vergadersale, strate, private huise en by herberge.

 

Dit was omstreeks dié tyd dat die eerste teaters hul verskyning in Engeland gemaak het. Miskien het William se pa se hoë stand in die gemeenskap vir jong William in staat gestel om sekere toneelspelers te ontmoet. Dit sou wellig die saadjie van sy liefde vir die teater gesaai het.

 

Al die bogenoemde is blote gissings. Wat ons vir seker weet, is dat hy in 1582 op agttienjarige leeftyd met Anne Hathaway getrou het, 'n boeredogter sowat sewe jaar ouer as hy.

 

Die egpaar het waarskynlik by Shakespeare se ouers in Henleystraat gewoon. Vroeg in hul huwelik het hulle drie kinders gehad: 'n dogter, Susannah, en toe 'n tweeling -- 'n seun, Hamnet, en 'n dogter, Judith.

Daar is al dikwels gewonder hoe Shakespeare in hierdie tyd 'n bestaan gemaak het. Volgens een raaiskoot was hy 'n regspraktisyn; volgens 'n ander het hy vir 'n slagter gewerk.

 

Tussen 1585 en 1592 het Shakespeare skynbaar "verdwyn", want niemand weet waar hy hom toe bevind het nie. Al wat bekend is, is dat hy in die een of ander stadium na Londen verhuis en sy gesin in Stratford agtergelaat het. Hy het hulle darem een keer per jaar op sy tuisdorp gaan besoek.

 

Waarom hy Anne en die kinders so gelos het, is nog 'n vraag waaroor maar net gegis kan word. Volgens een teorie het hy hom aan wilddiewery skuldig gemaak deur 'n hert te steel en het hy vir die gereg gevlug. (Diewe is mos destyds sommer opgehang.) Maar dalk het hy bloot sy fortuin in Londen gaan soek.

 

Hoe hy aanvanklik in die stad aan die lewe gebly het? Party beweer hy was 'n private onderwyser; ander weer dat hy hom by 'n toneelgeselskap aangesluit het. Nog ander wil dit hê dat hy die werk gekry het om die perde op te pas van mense wat die teater te perd kom besoek het.

 

'n Loopbaan in die vroeë teater was hoegenaamd nie maklik of romanties nie. Akteurs is as hierjye beskou en sleg betaal, tensy hulle gelukkig genoeg was om die begunstiging (geldelike steun) van 'n edelman te geniet.

 

Die teaters self is as sondige plekke beskou en tot agterbuurte buitekant die stadsmure beperk. Boonop het Londen van die siektes gewemel en  moes die teaters dikwels sluit weens die pes.

 

Desondanks het Shakespeare met die grootste drif begin toneelspeel en skryf. Teen 1592 was hy reeds so beroemd dat sy medeskrywers, wat 'n beter onderrig maar minder welslae gehad het, groen was van die jaloesie.

 

Een man -- Robert Greene -- het 'n brief geskryf waarin hy Shakespeare bestempel het as " 'n verwaande kraai… wat reken hy kan die bestes ewenaar deur rymlose verse in hoogdrawende taal te skryf".

 

(Daar is vandag steeds mense wat weier om te glo dat 'n man met so 'n ordinêre agtergrond so goed kon geskryf het. Hulle beweer dat die een of ander edelman-skrywer bloot sy naam gebruik het -- dalk die Engelse filosoof sir Francis Bacon of Edward de Vere, die sewentiende graaf van Oxford, of sir Walter Raleigh, of dalk selfs die Engelse dramaturg Christopher Marlowe.)

 

Dit was ook omstreeks dié tyd dat Shakespeare hom aangesluit het by 'n fatsoenlike toneelgeselskap, die sogenaamde Lord Chamberlain's Men, wat toneelstukke vir koningin Elizabeth I opgevoer het. Die koningin en haar hof was versot op allerhande soorte vermaak -- musiek, dans en drama -- en het die hoogste standaarde verwag van dié wat opgetree het.

 

Een lid van die geselskap was Richard Burbage, die grootste akteur van daardie tyd. Shakespeare het hul voorste dramaturg geword.

 

In 1599 het die Lord Chamberlain's Men hul eie teater, die Globe, aan die suidelike oewer van die Teems gebou. Shakespeare, wat 'n aandeel in die onderneming gehad het, het gehelp om dit die beroemdste van die Elizabethaanse teaters te maak deur dramas te skryf wat daar opgevoer is.

 

Die digter en dramaturg het met verloop van tyd ál ryker geword en sy geld gebruik om huise en plaasgrond in en om Stratford-upon-Avon te koop. Hy het Londen omstreeks 1610 verlaat en in New Place gaan woon, die voortreflikste huis van al dié wat hy in Stratford besit het.

 

In sy laaste jare het hy met die rykste mense in die omgewing gemeng en besoeke van sy vriende uit Londen ontvang; hy het ook by plaaslike aangeleenthede betrokke geraak en geld vir goeie sake geskenk.

 

Sy geluk is deur net een ding bederf: die dood van sy seun, Hamnet, 'n paar jaar tevore.

 

In 1613, tydens 'n opvoering van Henry VIII in die Globe, het 'n kanon wat vir die verskyning van die koning afgevuur is, die strooidak aan die brand laat raak. Binne 'n uur was die teater heeltemal verwoes. Dit is die jaar daarna herbou, hoewel Shakespeare hom toe al aan die teaterlewe onttrek het.

 

Op 23 April 1616 is die beroemde digter en dramaturg in sy huis aan koors oorlede. Hy is twee dae later begrawe binne-in die kerk waar hy gedoop is, langs die hoë altaar, soos dit die beroemdste burger van Stratford betaam.

 

Sekere geskiedkundiges glo dat hy self die volgende woorde geskryf het wat op sy grafsteen staan:

 

Om hemelsnaam, wees tog so gaaf

Om nie die stof hier op te graaf!

Seën dié wat nie deur die klippe beur,

Vervloek is hy wat my beendere steur.

 

Good frend for Jesus sake forbeare,

To digg the dust encloased heare!

Blest be ye men that spares thes stones,

And curst be he that moves my bones.

 

Niemand het dit nog ooit gedoen nie!

 

Die dramas

 

   DAAR word allerweë aanvaar dat Shakespeare 37 dramas geskryf het (die lys hieronder noem 34), asook twee verhalende gedigte (Venus and Adonis en The Rape of Lucrece), verskeie korter gedigte en 150 sonnette.

 

Die soort drama wat hy geskryf het -- blyspel, tragedie, histories -- het allig afgehang van wat in daardie tyd gewild was. Hoewel die dramas kennelik baie van mekaar verskil, het Shakespeare in elkeen sy skerp insig in die menslike natuur laat blyk.

 

Geleerdes verdeel sy dramas in vier tydperke, ofskoon nie almal saamstem oor die volgorde waarin hulle geskryf en opgevoer is nie. By sekere van die dramas hieronder word ook die name verstrek soos hulle in Afrikaans bekend staan.

 

The Comedy of Errors (Die Flaterklug)

Henry VI

Richard III

The Taming of the Shrew (Die Vasvat van die Feeks)

Titus Andronicus

Two Gentlemen of Verona (Twee Here van Verona)

King John

 

            A Midsummer Night's Dream ('n Midsomernagdroom)

Richard II

Love's Labour's Lost (Vergeefse Liefdesarbeid)

Romeo and Juliet

The Merchant of Venice (Die Koopman van Venesië)

Henry IV

As You Like It (Soos Dit U Behaag)

Henry V

Julius Caesar

Much Ado About Nothing (Veel Lawaai en Weinig Wol)

Twelfth Night (Twaalfde Nag)

The Merry Wives of Windsor (Vrolike Vroue van Windsor)

 

Hamlet

Troilus and Cressida

All's Well That Ends Well (Eind Goed, Alles Goed)

Measure for Measure (Maat vir Maat)

Othello

King Lear (Koning Lear)

Macbeth

Timon of Athens

Pericles

Anthony and Cleopatra (Antonius en Cleopatra)

Coriolanus

 

Cymbeline

The Winter's Tale (Die Winterstorie)

The Tempest (Die Storm)

Henry VIII

 

__________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

__________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan