__________________________________________________________________­_

 

Die vulkaan-ramp

van Pompeji

 

In die jaar 79 nC het die vulkaan Vesuvius uitgebars en die stad Pompeji in Italië dramaties uitgewis. Danksy opgrawings kan ons vandag sien hoe die inwoners destyds gelewe het... en iets herleef van die skrikdag waarin sekere van hulle gesterf het...

___________________________________________________________________

 

DAAR is min wat die inwoners van Pompeji kan waarsku van die groot ramp wat vandag op hulle wag -- hierdie oggend van 24 Augustus in die jaar 79 nC.

 

Toegegee, die diere van die stad gaan eienaardig te kere: perde wat runnik en die loop neem, en rondloperhonde wat uit die stad uit weghol. Maar dit ontstel die mense nie te waffers nie en die lewe gaan doodnormaal voort.

 

Op straathoeke bespreek manlike burgers -- die enigste mense wat toegelaat word om te stem -- die naderende verkiesing. Snelvoetige slawe dra haastig boodskappe vir hul meesters, welgestelde villa-base neem sonbaaie in hul tuine en wonder wat die uitslag gaan wees van die geveg wat vanaand onder die gladiators (geoefende kampvegters) gaan plaasvind.

 

Onder by die hawe word die trots van Pompejaanse vlyt -- wyn, olyfolie, vissous, parfuum en wolmateriaal -- op skepe gelaai om uitgevoer te word, terwyl erdewerk uit die suide van Frankryk en ander luukse goedere by die dokke afgelaai word.

 

Binne-in die huise staan gesinne langs 'n altaar en bring geskenke vir en dra gebede op aan die gode wat hulle konsuis teen alle gevaar sal beskerm. Of sal hulle rêrig? Die eerste besliste teken dat alles nie pluis is nie, is die warm vonke wat uit die keel van die berg Vesuvius begin spat  -- die gewaande ''uitgewerkte'' vulkaan wat die stadsprofiel oorheers.

 

Die inwoners kyk verskrik daarna. Wat op aarde is aan die gebeur? Kort daarna, omstreeks 11 vm., ruk 'n oorverdowende ontploffing deur die broeiend warm lug. ''Dis 'n aardbewing,'' skreeu die paniekbevange mense -- 'n heel logiese gevolgtrekking, want Pompeji en die nabygeleë Herculaneum is immers sewentien jaar gelede deur 'n aardbewing getref.

 

Maar toe begin groot, rooiwarm klippe soos hael uit die lug val. Hulle stort met 'n verskriklike geraas op die dakke van die huise neer en val ook op die mense wat ylings deur die strate hardloop.

 

''Dis g'n aardbewing nie,'' skreeu iemand. ''Kyk -- Vesuvius is aan die brand. Dis 'n vulkaan. Hardloop! Hardloop vir jul lewe!''

 

Die helder someroggend word nag namate 'n wolk van as en stof oor die lug versprei. ''Dit het gelyk soos 'n denneboom wat uitdy,'' sou Plinius die Jongere, die geleerde wat die uitbarsting op 'n skip in die nabygeleë Baai van Napels aanskou, dit later beskryf. ''Dit het 'n baie groot stam gehad wat hoog in die lug opgestyg en toe vertak het.''

 

Riviere van modder en lawa loop teen die hange af en vul die strate van Herculaneum terwyl hulle geleidelik alles in hul pad verswelg. Oral stik mense weens die dodelike swaweldampe in die lug. Party vlug. Ander soek skuiling in hul huise of in die stadstempels. Teen die aand leef niemand meer wat in Pompeji, Herculaneum of die naburige Stabiae vertoef het nie.

 

Hulle is verbrysel deur dakke wat onder die gewig ingestort het, begrawe onder sintels, as of klip, of vergiftig deur die gasse. Dié wat in die kelders skuiling probeer soek het, is versmoor deur die puin wat hul huise ingesluk het.

 

Teen die namiddag van die derde dag, 26 Augustus, is niks meer van Pompeji te sien nie. Nadat die vulkaan bedaar het, keer die oorlewendes terug en grawe deur die verdigte as en sintels om hul waardevolle besittings terug te kry. Maar die uitbarsting het soveel skade aan die hele gebied aangerig dat die stede uiteindelik ontruim word.

 

In die 1700's begin die opgrawing van Pompeji, nadat 'n landbewoner op sekere Romeinse geboue afgekom het terwyl hy wingerdgrond omgespit het. Ongelukkig stel die eerste grawers net daarin belang om artistieke skatte te vind wat die heersers van Napels kan verryk. Hulle berokken groot argeologiese skade.

 

In die 1860's staan Guiseppe Fiorelli aan die spits van die eerste stelselmatige opgrawing van Pompeji. Al sy ontdekkings word aangeteken en voorwerpe word, waar moontlik, presies gelaat waar hulle gevind is. Die resultaat van Fiorelli se pogings en daaropvolgende werk is dat ons in Pompeji die bes bewaarde beeld van die lewenswyse van die ou Romeine het.

 

Dit is moontlik om in strate af te loop waar die wielspore van strydwaens in die straatstene lê. Die besoeker kan die forum binnewandel, of die openbare plein, omring deur belangrike geboue, en hom die saketranksaksies voorstel wat eenmaal daar beklink is en die godsdienstige byeenkomste wat daar plaasgevind het.

 

Agter die forum kan besoekers 'n draai maak by die drie openbare baddens, die amfiteater, teater en konsertsaal. Hulle kan by private huise inloer met hul muurskilderings, mosaïekvloere, beeldhouwerke en ander kunswerke.

 

Maar dit is die gewone huishoudelike voorwerpe -- die haartangetjies, die gaatjiesbakke, die snoeihake, die naalde, die geldbokse, dobbelsteentjies, bakke steeds met olywe, gort en vye daarin -- wat werklik toon hoe skielik die lewe hier tot 'n einde gekom het.

 

Miskien die merkwaardigste van alles wat Fiorelli hier gedoen het, is sy tegniek om gipsafgietsels van die slagoffers te maak. Toe die lyke onder die hard geworde vulkaan-as ontbind het, is holtes agtergelaat. Fiorelli het die holtes met gips opgevul sodat hul vorm behoue kon bly. Die afgietsels bevat sulke detail soos die uitdrukkings op die slagoffers se gesigte -- party wat nog ná byna 2000 jaar vir die gode skreeu om hulle te beskerm.

 

_______________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

_______________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan