__________________________________________________________________

 

Ag, mens

-- kyk die ape!

 

Al dra 'n aap 'n goue ring, hy is en bly 'n lelike ding, lui die spreekwoord. Lelik, ja, maar ook so aanskoulik. Veral die groot ape wat soms vir ons so menslik kan lyk!

_________________________________________________________________

 

ORANG-OETANG (Borneo en Sumatra)

 

   DIE woord orang-oetang beteken ''man van die bos'' in Maleis, stellig omdat hierdie nagmerrie maklik vir 'n menslike gedrog aangesien kan word! Die volwasse mannetjie staan omtrent 1,4 meter in sy harige ''sokkies'' en weeg sowat 70 kg. Hy is twee keer so groot soos die wyfie en het 'n lugsak wat van sy keel afhang. Dié word gebruik om 'n reeks kreungeluide te maak wat 'n mens tot 'n kilometer ver kan hoor.

 

Die mannetjie en wyfie het altwee rooibruin hare wat weelderig op die arms en dy groei. Hulle lewe feitlik deurentyd in die bome. Met uiters lang arms van sowat twee meter swaai hulle van tak tot tak, maar hul bene is kort. Orang-oetangs (Pongo pygmaeus) is vegetariërs wat blare en vrugte, veral vye, vreet. Hul voortbestaan in die bosse van Borneo en Sumatra word ernstig bedreig deur die mens se verwoesting van hul habitat.

 

GORILLA (Midde-Afrika)

 

   DIE gorilla (Gorilla gorilla) is nie net die sterkste van die sogenaamde mensape nie, maar ook massief van lyf.  'n Mannetjie kan tot 1,6 lank word en 'n ongehoorde 180 kg weeg. Die wyfie is sowat 30 cm korter en weeg die helfte minder.

 

Maar al lyk die gorilla na so 'n verskrikking, is hy eintlik bra skugter en selfs lieftallig. Alle gorillas slaan wel met hul vuiste op die bors -- en by die mannetjies kan dit 'n magsvertoon wees om indringers te intimideer -- maar as jy voor 'n aanstormende een bly staan, só word vertel, sal hy jou selde seermaak. Moet net nie voet in die wind slaan nie -- dan kan hy jou dalk agternasit en doodmaak.

 

Gorillas hou gewoonlik in troppe van so vyf tot vyftien. 'n Tipiese trop bestaan uit 'n leier, een of twee subdominante mannetjies, verskeie volwasse wyfies en die jongspan. Die meeste jong mannetjies word uit die trop verdryf wanneer hulle volwasse raak. Hulle kan mannetjiestroppe vorm of hulself losweg by ander troppe voeg. 'n Leier wat deur 'n uitdager oorwin word, lei daarna 'n eenloper-lewe.

 

Die wyfies is omtrent nege maande lank dragtig en kry gewoonlik een kleintjie, maar ook af en toe 'n tweeling. Die soogtyd is sowat 'n jaar. Op elf- of twaalfjarige ouderdom raak die jonges volwasse en die maksimum-lewensduur is sowat vyftig jaar. Die kleintjies ry bedags op hul ma's se rûe rond terwyl dié saam met die res van die trop vetplante, bessies en blare soek om te vreet.

 

Elke nag maak die trop 'n tydelike kamp, en die wyfies en jonges sal soms op platforms in die bome slaap wat van takkies en blare saamgeflans is, terwyl die ouer mannetjies op die gras daaronder rus.

 

SJIMPANSEE (Midde-Afrika)

 

   DIE sjimpansees sal hulle aan allerhande dinge vergryp. Benewens boombas, vreet die spesie ook nog sowat 200 soorte blare en vrugte, asook termiete, miere, heuning, voëleiers, voëltjies en soogdiertjies. Hulle is dus toegerus om sowel in die bome as op die grond te lewe.

 

Hul voete is duidelik beter gevorm om op plat aarde te loop as dié van die orang-oetangs -- die sole is breër en die tone korter. Hulle bring nietemin die meeste van hul tyd in of naby bome deur en vermy direkte sonlig. Die volwassenes rig elke nag vir hulle 'n slaapplek in 'n boom in.

 

Die mannetjie van die gewone sjimpansee staan 1 tot 1,7 meter hoog wanneer hy regop is (daar is ook nog die pigmee-sjimpansee, wat ondanks sy naam net so ietwat kleiner is). Wyfies is ook effens kleiner. Die gewone sjimpansee word as Pan troglodytes geklassifiseer en die pigmee-sjimpansee as Pan paniscus.

 

Wyfie-sjimpansees  is meer as sewe maande dragtig en kry daarna een kleintjie, selde 'n tweeling. Die kleintjie word eers gespeen wanneer hy sowat vier jaar oud is, maar hy kan dan steeds aan sy ma se spreekwoordelike rokspante bly kleef totdat hy tien is. Trouens, die telge kan soms 'n lewenslange band met hul ma's vorm. In die vrye natuur kan sjimpansees tot vyftig jaar oud word.

 

Al het hy 'n gesig wat net 'n ma kan liefhê, vergoed sy jolige geaardheid vir hierdie tekortkoming. Tog is die sjimpansee nie rêrig 'n partytjiedier nie. Hy en sy maats vorm los georganiseerde troppe van twee tot tagtig enkelinge op taamlik groot weigebiede. En buiten die verhouding tussen ma's en hul kleintjies, is onderlinge verbintenisse bra kortstondig. Die wyfie sal met verskillende mannetjies paar.

 

Kleiner groepe kan van die trop afstig, en 'n wyfie sal haar soms by 'n ander trop aansluit -- iets wat die mannetjies egter nooit sal doen nie. Sjimpansees werk tog wel saam as hulle jag en deel hul kos ewe bereidwillig met hul tropgenote.

 

___________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

___________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan