____________________________________________________________

 

Die soet verhaal

van sjokolade

 

Jy's ver in Mexiko geplant, o boom

Met strande pragtig en van goud belade,

Waar nektar hemels uit die beker stroom

vir ander lande -- dit is sjokolade.

-- Uit: Ode aan die Sjokolade-boom deur die sewentiende-eeuse Jesuïet Alonsius Ferronius.

___________________________________________________________

 

IN 1528, toe die Spaanse avonturier Hernando Cortez na sy vaderland terugkeer ná sy verowering van Midde-Mexiko, het hy verskeie geskenke en dinge uit daardie verre wêrelddeel na die Spaanse koninklike hof gebring.

 

Onder al die dinge was 'n vreemde, skynbaar modderige brousel genaamd xocolatl, wat "bitter water" beteken. 'n Mens kan jou voorstel hoe die koning van Spanje die drankie skepties kon bekyk, miskien daaraan geruik, dit effens geskud en toe half agterdogtig daaraan begin proe-proe het.

 

Hoe versigtig hy aanvanklik dalk ook al was, dit was blykbaar die heerlikste drankie wat hy nog ooit gedrink het, en hy het dadelik nog gevra.

 

Wat was dit dan wat so 'n indruk op die koning gemaak het? Niks anders as sjokolade nie, of eintlik 'n koeldrank wat uit kakao, suiker, kaneel, vanielje, naeltjies, mieliemeel en brandrissies berei is!

 

Hoewel dit bra baie verskil het van die warm sjokoladedrank wat ons vandag geniet, het dit nogtans so lekker gesmaak dat die Spaanse hof besluit het om die bereiding daarvan geheim te hou -- en so goed daarin geslaag dat byna 'n eeu verloop het voordat die nuus na die res van Europa versprei het.

 

Dit was nie die eerste keer dat kakao na Spanje gebring is nie. Tydens sy vierde ontdekkingsreis het Christopher Columbus 'n gekruide drankie te proe gekry wat van kakao, kaneel, anys en mieliemeel gemaak is. Hy het nie baie daarvan gehou nie, maar tog daarvan na koning Ferdinand en koningin Isabella gebring, wat dit as 'n rare brousel van inboorlinge afgemaak het.

 

Cortez se weergawe -- wat ook suiker en vanielje bevat het -- was baie smaakliker en sou uiteindelik die grondslag vorm van die sjokoladebedryf soos ons dit vandag ken.

 

   KAKAO en sjokolade word gemaak van die saad, of bone, van die kakaoboom Theobroma cacao, wat vermoedelik inheems is aan die Amasone-Orinoco-rivier-bekken in Suid-Amerika.

 

Die bome is eerste deur die Maja ('n ou Indiaanse volk) verbou in die warm, vogtige reënwoude van die Yucatán-skiereiland. Hulle het later met kakao handel gedryf met die Asteke, wat in die droër noordweste gewoon het waar die bome nie kon groei nie.

 

Vandag word kakaobome regoor 'n groot deel van die tropiese gordel gekweek, binne sowat 20 grade noord en suid van die ewenaar. Die Ivoorkus  is die wêreld se vernaamste produsent van kakaobone, gevolg deur Brasilië, Ghana, Maleisië en Nigerië.

 

Gekweekte kakaobome word sowat 7,5 m hoog. Daar is regdeur die jaar blare, bloeiseltjies en vrugte, of peule, in verskeie stadiums van rypheid aan die bome. Die peule groei sowel aan die hoofstam as aan die takke.

 

Binne-in elke peul is van twintig tot veertig dik bone wat met 'n soet, wit pulp bedek is.

 

Wanneer die bone ryp is, word die peule met kapmesse van die bome geoes, in hope opgestapel en dan oopgesny.

 

Die bone word uit die peule gekrap en opeengestapel om te gis. Piesangblare word bo-op elke stapel geplaas om die hitte binne en die reën weg te hou. So nie kan die bone in houtkratte wat met blare bedek is, gelaat word om te gis.

 

Die gistingsproses, wat deur die suikerryke pulp aan die gang gesit word, is noodsaaklik vir die ontwikkeling van die geur, smaak en kleur van die sjokolade.

 

Ná sowat 'n week word die bone, wat nou tot ligbruin verkleur het, in die son uitgesprei om droog te word of, indien dit reën, in kunsmatige droërs geplaas. Sodra hulle goed droog is, word hulle in sakke verpak, reg om na sjokoladefabrieke regoor die wêreld uitgevoer te word.

 

   BY DIE fabriek word die gedroogde bone eers gesorteer en skoongemaak, en daarna gerooster om die kenmerkende smaak en geur daaraan te verleen. Deur dit te rooster, word die buitenste doppe van die bone ook bros gemaak, en in die volgende stadium, die uitwanning, word die doppe deur 'n lugstroom weggeblaas.

 

Kakaobone waarvan die doppe verwyder is, voel droog as 'n mens daaraan raak, maar bevat tog sowat 54% vet, of kakaobotter, soos dit genoem word.

 

Die kaal bone word deur 'n reeks rollers gestuur en fyngedruk. Die hitte en wrywing van die maalproses laat die kakaobotter smelt, wat die gemaalde bone in 'n dik, bruin vloeistof verander wat stol wanneer dit afkoel.

 

Hierdie gestolde vloeistof is die basis van die verskillende soorte sjokolades, of dit nou drink-, bak- of melksjokolade is. Kakaopoeier kan verkry word deur 'n deel van die kakaobotter met kragtige hidrouliese perse uit te pers, wat 'n harde kakaokoek agterlaat wat dan tot 'n fyn poeier gemaal word.

 

By die meeste fabrieke word ten minste 'n deel van die kakaobotter uit die gestolde vloeistof onttrek en deur vaste plantvette, byvoorbeeld dié van neut- en oliepalmbome, vervang. Die kakaobotter word aan die aptekers- en kosmetiese bedryf verkoop.

 

Klein, vakkundige sjokolademakers voeg egter gewoonlik weer die kakaobotter by die gestolde vloeistof om sjokolade te maak wat deur baie mense as die heel lekkerste beskou word.

 

   SJOKOLADE is nie net 'n lekker lekker nie, maar ook 'n waardevolle voedsel -- iets wat reeds in die sewentiende eeu deur dokters besef is. Dit is ryk aan proteïen, vette en koolhidrate, asook verskeie vitamiene en minerale. Die melk in melksjokolade voeg ook waardevolle kalsium daarby.

 

Die hoë konsentrasie van voedingstowwe kan maklik deur die liggaam opgeneem word, en vir mense soos soldate, matrose en bergklimmers, wie se bedrywighede baie stamina vereis, is sjokolade 'n ideale noodrantsoen.

 

Wie weet, groot menslike prestasies soos Hillary se verowering van die berg Everest sou dalk nooit behaal gewees het sonder daardie ekstra woema uit sjokolade nie!

 

____________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

____________________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan