____________________________________________________________

 

Behoed my!

 

Waar kom hoede vandaan? Hier is die interessante verhaal van kappies, kadotjies, krone en ander koptooisels....

____________________________________________________________

 

VYFTIG, sestig jaar gelede, wan­neer -- sal die ou mense jou vertel -- was daar 'n liedjie wat in baie huise gereeld uit die grammofoon geblêr het:

 

Waar kry jy daardie hoed?

Waar kry jy daardie keil?

Dit is so 'n fraaie hoed

En ek wil graag met jou ruil...

 

Dit was 'n man wat dit gesing het, maar presies wie hy was, kan ons informante nie onthou nie. Hoe ook al, die keil -- 'n hoed met 'n smal rand en 'n harde, silinderige bol, bo-op plat -- was werklik vroeër dae 'n toonbeeld van manlike deftigheid.

 

Maar dan het verskillende hoede en ander hooftooisels deur die eeue heen mos ook vir mense verskillende dinge beteken.

 

In die antieke Griekeland en Rome het sekere kopbedekkings byvoorbeeld vryheid voorgestel en getoon dat die draers nie slawe is nie.

 

Tydens die Inkwisisie in Europa is ketters (mense wat hulle teen die leer van die kerk verset het) as simbool van hul skande gedwing om punthoede te dra en daarna doodgebrand.

 

By sy kruisiging is Jesus se aanspraak dat Hy Koning is, gehoon deur Hom 'n doringkroon te laat dra...

 

Vandag word hoede en ander hoofbedekkings om vier hoofredes gedra: om die draer teen die elemente of beserings te beskerm; as deel van rituele seremonies; as aanduiding van rang, huwelikstatus of die draer se godsdiens; of bloot ter versie­ring.

 

Beskerming

 

   'N MENS kan maar aanneem dit was die weer wat mense vir die eerste keer hoede laat dra het. Vandag, soos in die verlede, pantser mense in die kouer lande hul koppe teen die lae temperatuur met hoede van pels of wol. In Noord-Europa en Noord-Asië het die hoede dikwels oorflappe.

 

In warm lande hou hoede weer hul draers koel. Baie Chinese, Japanners, Thais en Maleisiërs dra strooihoede met breë rande om die son en reën van hul koppe af te hou. Die Spaans-Amerikaanse sombrero met sy breë rand is ewe nuttig om onder te skuil wanneer die son neerbrand tydens die siësta (middagslapie).

 

Skuthelms keer ook dat mense beseer raak. Bouwer­kers, mynwerkers, brandweermanne, soldate, fietsryers, jokkies, bergklimmers en spe­leoloë (ondersoekers van grotte) dra sterk kopskerms van plastiek of metaal.

 

Rituele

 

   IN Genesis lees ons hoe Adam en Eva met die sondeval vyeblare aanmekaargewerk en dit vir klere omgehang het. Daarna het hulle velklere gedra.

 

In die ou dae het mense ook geglo dat hulle die hoedanighede van hul prooidiere aan­neem wanneer hulle hul velle en ander dele van die karkasse dra. Dit sou hulle kwansuis beter jagters gemaak het.

 

Selfs vandag nog is daar sekere jaggemeenskappe wat hooftooisels dra wat van diervel, horings, sterte, vere en vlerke gemaak is. Vir Noord-Amerikaanse Indiane dui arendvere op rang, dapperheid en mag. Baie stamme in Afrika versier die kop met 'n kroon van volstruisvere.

 

Blomkranse en blaarkrone word in sekere wêrelddele ge­dra vanweë 'n veronderstelde verband met die gode van die aarde en vrugbaarheid.

 

Stand en godsdiens

 

   HOEDE word soms gedra om die draer se status te toon. Die koninklikes dra krone, sekere akademici en studente dra akademiese musse of studentebarette.

 

By party godsdienste dui die hoofbedekking op huwelikstatus. Die Amish van Pennsilvanië in Amerika het hoede waarvan die hoogte van die bol en breedte van die rand aantoon of die draer ongetroud of getroud is.

 

Die verskillende soorte hoofbedekkings van die Arabiere dien allereers om hulle teen die son te beskerm, maar kan ook 'n godsdienstige betekenis hê of die draer se stand in die gemeenskap aandui.

 

'n Tulband is 'n stuk doek wat om die kop gedraai word. 'n Fes is 'n rooi mus sonder 'n rand en plat van bo, soms met 'n kwassie. In die woestyn dra party Arabiese mans 'n kopdoek wat bo met hoofbande vasgehou word en afhang.

 

Vandat hulle nege jaar oud is, dra talle Arabiese meisies sluiers. Geen mans buiten hul eie mag hul kop en gesig onbedek sien nie.

 

Die Christelike kerk het eeue lank streng reëls oor klere gehandhaaf. Vroue is byvoorbeeld nie sonder 'n hoofbedekking in die kerk toegelaat nie. Joodse mans bedek die kop wanneer hulle bid.

 

Versiering

 

   BAIE Westerlinge dra vandag hoede omdat hulle reken hulle lyk beter daarmee. Reeds van die veertiende eeu af is hoede as versiering gedra.

 

Tot die einde van die sewentiende eeu was hoede egter eerder 'n simboliese stelling as om die draers mooi te laat lyk. Hulle was as modebykomstigheid belangriker vir mans as vir vroue.

 

In die twee eeue sedert vroue hooftooisels in hul modes geïnkorporeer het, het hulle egter met 'n verbasende reeks hoede en veelvuldige stylveranderings daarvoor vergoed dat hulle so traag begin het.

 

Trouens, hoede is meer ver­vorm as enige ander kleding­stuk. Dit is omdat hulle nie beperk is tot die fatsoen van die lyf nie: hulle "sit" maar net op die kop en kan feitlik enige vorm hê: lank, breed, rond, vierkantig of plat.

 

In baie lande vorm dekoratiewe hoede deel van die volksdrag. Die tradisionele bolhoede van Boliviaanse vroue is byvoorbeeld suiwer dekoratief.

 

Selfs die pette van skoolkinders en weermag- en polisiemanne is bedoel om die voorkoms van hul draers te verbeter.

 

In die afgelope sowat veertig jaar waarin klere ál minder formeel geraak het, het hoede opgehou om deel van ons alledaagse kleredrag te wees. Maar by sekere geleenthede sal party mense nog maar te graag met 'n hoed wil spog -- 'n sieraad om ander na die kroon te steek.

 

Het jy geweet?

 

   ONS woord "hoed" vir 'n hoofbedekking hou waarskynlik verband met die woord "be­hoed" wat beskerm be­teken. Dan is daar in Afrikaans sommer 'n string uitdrukkings met "hoed". Jy kan byvoorbeeld die hoed vir ie­mand afhaal, jou hoed agterna gooi, met die hoed in die hand na iemand gaan, iets on­der die hoed hou, met die hoed in die oë staan, jou hoed opeet en jou hoed vat en loop. En al gehoor van die definisie van niks? Dis 'n hoed sonder 'n bol waarvan die rand weggewaai het!

 

____________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

____________________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan