___________________________________________________________________

 

Geotermiese energie

-- krag uit die warm maag van die aarde

 

Namate wetenskaplikes en ingenieurs regoor die wêreld al hoe meer na alternatiewe energiebronne soek, maak party lande toenemend gebruik van die natuurlike hitte binne-in ons planeet …

___________________________________________________________________

 

IN die ysige Ysland staan jy verstom na die groep baaiers en kyk. In die vrieskoue buitelug kerjakker hulle lustig in water wat in 'n stomende wasigheid gehul is. Hulle geniet die warmte van die sogenaamde Blou Lagune. Dit is 'n bad wat deur die uitloopwater van 'n geotermiese kragsentrale gevorm word.

 

'n Ander keer nuttig jy ontbyt op Lanzarote, een van die Kanariese Eilande in die Noord-Atlantiese Oseaan. Hier wag weer 'n spesiale verrassing op jou: die hoofkok van die plaaslike restaurant gaan jou spek en eiers vir jou op die kale aarde bak.

 

Nie omdat hy 'n towenaar is nie. Maar op die Kanariese Eilande kan die natuurlike hitte van binne die aarde plek-plek so na aan die oppervlak gevoel word dat jy jou voete kan brand bloot deur die boonste laag grond weg te skop!

 

Geotermiese energie -- die aarde se interne hitte -- is reeds lank aan die mens bekend. In lande soos Nieu-Seeland en Ysland was dit nog altyd die gebruik om warm water wat uit die grond uitborrel vir kook, was en verhitting te benut.

 

Eeue lank is gemeen dat  warmwaterbronne helende eienskappe het -- en baie mense glo dit vandag nog. Veral die ou Romeine en Victoriane het aanvaar dat hulle terapeutiese waarde het en termiese baddens gebou waar geskikte bronne ook al gevind kon word.

 

Warmwaterbronne ontstaan deurdat ondergrondse water in die warm binneste van die aarde verhit word en in stoom verander.

 

   GEOTERMIESE energie kan benut word op plekke waar daar vulkaniese aktiwiteit is of vroeër was. In die Verenigde State, Mexiko, Ysland, Italië, Rusland, Nieu-Seeland, die Filippyne, Japan en, meer onlangs, Kenia -- lande wat aktiewe vulkaanaktiwiteit ondervind of naby vulkaniese gebiede lê -- boor ingenieurs diep in die gesteentes in waar warm water en stoom vasgevang is en lei dié regstreeks na turbines om elektrisiteit op te wek.

 

Daar is vandag sowat 150 geotermiese kraginstallasies in die wêreld. Die oudste, by Larderello in Toskane, Italië, is in 1904 gebou. Die grootste is by Little Geysers in die Amerikaanse staat Kalifornië. Dit verskaf elektrisiteit aan sowat 1,3 miljoen mense.

 

Die Wairakei-installasie in Nieu-Seeland, wat meer as 'n halfeeu gelede weens 'n kragtekort ontwikkel is, het vermoedelik so 'n uitgebreide ondergrondse reservoir dat hy nog dekades lank sowat 'n tiende van die land se elektrisiteit sal kan lewer.

 

Benewens vir die opwekking van elektrisiteit kan geotermiese krag onder meer ook gebruik word om huise, swembaddens, skole, kantore, fabrieke en hospitale te verhit. Nieu-Seeland gebruik sy reservoir van geotermiese water in die papiermaak-bedryf.

 

Ysland benut sy ondergrondse hulpbronne ten volle. Byna al die geboue in Reykjavik, die hoofstad, en sowat die helfte van die huise in die res van die land, word verhit deur water wat regstreeks uit die grond gepomp word. Die warm ondergrondse water word ook gebruik om kweekhuise te verhit, wat beteken dat piesangs, pynappels en ander tropiese produkte in die winter op die Noordpoolsirkel gekweek kan word.

 

Soos gemeld, kan selfs lande wat geen vulkane het nie, maar dit wel in die verlede gehad het, steeds gesteentes hê wat warm genoeg is om geotermiese energie te verskaf. Suidelike Afrika het byvoorbeeld tans geen vulkane nie, maar in die geologiese terreinvorming van byvoorbeeld die Paarl-rots, die Karoo-koppies, die Drakensberg, die Suurberg, die Lebombo-berg en die Kaokoveld van Namibië was daar klaarblyklik in die oertyd baie vulkaniese aktiwiteit. En ons land het verskeie warmbronne, waar gewilde vakansie-oorde ontwikkel is.

 

In Brittanje en Amerika het ingenieurs die moontlikhede begin ondersoek om geotermiese krag kunsmatig te verkry. Twee pype word diep in warm gesteentes ingeboor, waarna koue water in die een pyp ingepomp word om ondergronds verhit te word. Namate die water deur die barste in die gesteentes syfer, word stoom gevorm, wat deur die ander pyp boontoe ontsnap waar dit gebruik word om elektrisiteit op te wek.

 

Die meeste proefnemings met dié soort energie is met granietmassas in Devon en Cornwall in Suidwes-Engeland en by Fenton Hill in New Mexico in die Verenigde State gedoen. (Graniet is 'n gesteente wat gevorm word deur die geleidelike afkoeling en kristallisasie van magma, of gesmelte gesteente, onder die aardoppervlak. Die bestanddele van graniet bevat chemikalieë wat hitte uitstraal.)

 

Hierdie soort kunsmatige kragopwekking het 'n beperkte leeftyd, omdat die gesteentes geleidelik afkoel namate die hitte onttrek word. Nogtans kan hulle waarskynlik etlike dekades lank benut word, sodat só 'n onderneming steeds as lonend beskou word.

 

Die ontwikkeling van geotermiese hulpbronne word om verskeie redes as hoogs wenslik beskou: geotermiese installasies verbrand niks nie en veroorsaak dus nie lugbesoedeling nie; hulle kan ook dikwels elektrisiteit goedkoper as ander kragsentrales lewer; warm ondergrondse gesteentes soos graniet word op baie plekke in die wêreld aangetref en kan veral nuttig deur ontwikkelende lande aangewend word.

 

Maar hierdie soort energiebron kan ook verskeie nadele hê. Niemand weet presies hoe die benutting van warm gesteentes die geologie van die aarde en sy omgewing sal beïnvloed nie. In sekere dele van Amerika was daar reeds probleme waar die onttrekking van te veel grondwater geringe aardbewings veroorsaak het.

 

Nog 'n nadeel is dat ondergrondse water dikwels gevaarlike stowwe soos ammoniak, kwik en arseen bevat wat, as dit in riviere en mere beland, die natuurlewe kan vernietig. By sekere geotermiese sentrales word hierdie probleem omseil deur die water terug in die ondergrondse reservoir te herlei. En dan ruik warmwaterbronne ook nog dikwels na vrot eiers weens die giftige gas waterstofsulfied wat in die water voorkom.

 

Daar word vertel dat sowat tagtig lande in staat is om geotermiese energie te benut. Dis moeilik om te sê hoeveel krag hulle saam sal kan opwek, maar ons kan in die toekoms dalk nog baie van hierdie soort kragopwekking hoor.

 

___________________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

___________________________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan