___________________________________________________________________
Diatome
-- water se onsigbare juwele
Hulle
is piepklein waterplantjies se skelette, waarvan die menigte vorms lank reeds
geleerdes fassineer wat hulle met hul mikroskope bestudeer.
En
deesdae is die simmetrie en grasie van diatome selfs opmerkliker
-- danksy die geweldige vergrotings van elektronmikroskope. Wat meer sê,
ons het baie van ons suurstof,
ons petrol en hoeveel ander nuttige dinge aan diatome te danke...
____________________________________________________________________
HULLE
bestaan gewoonlik uit twee dele wat inmekaar pas -- byna soos 'n pildosie en
sy deksel -- en hulle is mikroskopies klein. Hulle is die skelette van
diatome, waarvan sowat 25 miljoen in 'n enkele teelepel sal kan inpas.
En
verstommend genoeg is hulle nie die geraamtes van diertjies nie, maar van
piepklein plantjies. Nog verbasender is die feit dat diatome omtrent 'n kwart
van die gewig van alle plantelewe op aarde uitmaak en dat hulle minstens 'n
kwart van die suurstof produseer wat ons inasem.
Boonop
is hulle lewend 'n onontbeerlike skakel in die voedselketting in ons oseane.
Hulle vorm 'n baie vername deel van die fitoplankton, waarop die seelewe
berus. En wanneer hulle dood is, reën hulle op die seebodem neer, waar hul
olieryke plasma uiteindelik begrawe en in olie verander kan word, waar ons ons
petrol vandaan kry.
Boonop word ook die skelette gedelf waar dié in groot afsettings voorkom. Die fyn grys of wit poeieragtige stof het verskillende gebruike, onder meer as 'n skuurmiddel, filtreermiddel of 'n onaktiewe bestanddeel van plofstowwe. Só het die Sweedse uitvinder Alfred Nobel (1833--'96) dit gebruik om nitrogliserien te absorbeer en dit veilig te maak om te hanteer, waardeur hy sy uitvindsel van dinamiet aan die wêreld kon bied.
In
so 'n neerslag van sogenaamde diatomiet of diatomeë-slib (diatomaceous
earth) kan die skelette van oer-diatome steeds met 'n mikroskoop
waargeneem word, volmaak behoue.
Daar is baie sulke afsettings in verskillende wêrelddele. Die dikste bekende neerslag, in Kalifornië, is meer as 300 meter diep.
Sowat
70 000 diatoom-spesies -- sowel fossiele as resent -- is reeds beskrywe. Maar
daar kan selfs dubbel soveel wees. Hulle kom, benewens in die see, ook in
varswater voor.
Diatome
plant gewoonlik by wyse van selfverdeling voort. Ná verdeling behou elke
plant die een helfte van die dop en skei 'n effens kleiner dop af wat in die
ou een inpas. Opeenvolgende selfverdelings lei tot al hoe kleiner dogterselle
totdat 'n minimum-grootte bereik word. Periodiek kom daar egter ook seksuele
voortplanting voor, wat weer selle met die organisme se oorspronklike grootte
lewer.
Diatome
stel bioloë in staat om die oorsprong van waterbesoedeling te bepaal en die
welstand van ekosisteme te monitor. Hulle help geoloë om die geskiedenis van
antieke klimate te rekonstrueer. Maar vir baie mense bly hul boeiendste faset
bloot die duisternis verskillende vorms wat hulle aanneem, die een so
betowerend as die ander. 'n Mens kan tereg van hulle praat as die verborge
juwele van die water.
_____________________________________________________________
Terug
na inhoudsblad -- klik hier
_____________________________________________________________
Ons
Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan