____________________________________________________________
Padda-potpourri (1)
Paddas
--
tragedie van die verdwynende kwakers
Sowaar as padda manel dra,
die mens is baie aan die padda verskuldig. Hoe is dit dan dat ons so sorgeloos
toekyk hoe hele paddabevolkings op die aarde uitgewis word?
____________________________________________________________
"Ure, dae, maande lank,
hoor die paddas se gesang:
Kwaak... kwaak...
kierie-kierie kwaak...
Kierie-kierie-kierie-kierie
kwaak-kwaak-kwaak!"
Ken jy hierdie ou liedjie? Moontlik
nie. Maar sekere van vanmelewe se mense het dit baie gesing en miskien ken jou
oupa of ouma dit nog. Dit vertel ons iets van 'n tyd toe paddakore nog volop
was -- anders as die huidige tyd waarin besoedelde waters en ander oorsake hul
getalle onrusbarend laat krimp het.
Omgewingsbewusts vrees dat
wêreldwye veranderings in die omgewing, wat aan suurreën en die verwarming van
ons planeet gewyt kan word, ’n bedreiging vir paddas kan wees, selfs in gebiede
ver van menslike woelinge.
Die padda is ’n amfibiese dier. Die naam amfibie
is afgelei van ’n Griekse woord wat ``dubbele lewe'' beteken, want die meeste
amfibieë bring die vroeë deel van hul lewe in die water deur en die laaste deel
op die land.
Die enigste amfibieë wat
ons in Suid-Afrika kry, is die verskillende soorte paddas en skurwepaddas (`toads
op Engels). In ander dele van die wêreld is daar egter ander interessante
amfibieë, die sogenaamde molge en salamanders. Party salamanders is maar net so
’n sentimeter of twee lank, maar een soort byna twee meter.
Paddas word regoor die wêreld aangetref buiten
in Antarktika en sekere eilande, maar die grootste verskeidenheid kom voor in
die tropiese gebiede. Hulle is klein diertjies met uitpeuloë wat in feitlik
elke rigting kan kyk en uitwendige oortromme agter die oë. Die volwasse paddas
het nie sterte nie. Die meeste soorte het lang agterbene waarmee hulle ver kan
spring en webvoete wat hulle uitstekende swemmers maak.
Geleerdes het al meer as
4000 paddaspesies geïdentifiseer en nuwe soorte word steeds in tropiese
reënwoude en ander afgeleë wêrelddele ontdek.
Die vel van ’n
padda is in die reël natterig en betreklik dun, sonder skubbe of hare. Kliere
in die vel skei ’n slym af wat dit vogtig help hou. Baie paddas het ’n grys,
groen, bruin of geel vel wat hulle help kamoefleer in die omgewing waarin hulle
hulle bevind.
Ander paddas
het turkooiskleurige, oranje, rooi, blou of ander helder skakerings. Dié is
baiemaal ’n waarskuwing aan roofvyande: ``Ek is giftig. Bly weg!''
Maar dis nie
oral bekend dat alle paddas, nie slegs die helderkleuriges, ’n melkerige gif
uit kliere in hul vel afskei om hulle aan roofvyande te help ontsnap nie. Die
gif van die meeste paddas veroorsaak egter niks meer as ’n ligte vel-irritasie
by mense nie. Daar steek geen waarheid in die storie dat ’n mens vratte kry as
jy ’n padda hanteer nie.
Baie paddas, veral die mannetjies, is alte
kranige kwakers. Hulle
verkondig hul teenwoordigheid en kommunikeer met ander paddas deur middel van
verskeie komplekse roepe, soos kierie-kieries en kwake en ander geluide.
Hierdie geluide word baie soos die spraak van mense voortgebring, deur lug uit
die longe oor die stembande in die keel te forseer.
Padda-geselsies
is baie belangrik in die paartyd wanneer die mannetjies roep om die wyfies se
aandag te trek.
• PADDAS begin hul lewe as eiers. Dit word deur die paddawyfie
tussen waterplante gelê. Die eiers kom in lang stringe voor, in groot groepe,
in klein groepies of enkeld. Dit word deur ’n jellie-agtige stof omring. Die
eiers word ná omtrent tien dae deur die son se hitte uitgebroei.
Alle soorte paddas lê egter
nie ewe veel eiers nie. Die sogenaamde mariene padda lê 35 000 in ’n jaar, word
vertel, maar die Kubaanse pylgif-padda slegs een in dieselfde tyd.
Uit die padda-eier kom ’n
larwe, wat gewoonlik ’n ``paddavissie'' genoem word, hoewel hy bloedweinig
gemeen het met rasegte vissies. Die larwe gebruik egter sy stert om mee te swem
en haal wel soos ’n vis deur kieue asem. Ná omtrent twee maande verskyn die
agterpote waar die stert aan die liggaam vas is.
Met die gedaantewisseling
(metamorfose) van die paddavis tot ’n padda, verander hy sodat hy op land pleks
van in die water kan lewe. Hy kry eers agterpote en dan voorpote. Longe neem
die plek van die kieue vir asemhaling in. Sy stert word kleiner en sy mond word
groter.
Hoewel die meeste paddas in
die wêreld kom soos hierbo beskryf, is daar ook die uitsonderings.
Die Surinaamse skurwepadda
lê sowat sestig eiers. Die wyfie dra hulle op haar rug waar hulle binne-in
klein sakkies ontwikkel. Hulle is ten volle ontwikkel wanneer hulle uitbroei en
het nie sterte of kieue nie. Die reënpaddas van Costa Rica ontwikkel ook reeds
binne-in hul eiers tot paddatjies.
Maar
die presiese lewensiklus van ’n tipiese padda is as volg:
1. Padda-eiers word gelê. Die eier
is met 'n beskermende, jellieagtige stof bedek wat dit in suspensie in die
water help hou.
2. 'n Paddavissie kom uit die eier te voorskyn. Hy klou met behulp
van 'n suier of klier aan 'n stut soos 'n plant vas, Hy leef van die eierdooier
wat nog in sy liggaam oorbly. Die paddavissie haal deur sy vel asem.
3. Mettertyd word die paddavissie se
stert langer, wat hom in staat stel om rond te swem om plantkos te soek. 'n
Mond en oë maak hul verskyning, en die paddavissie haal deur eksterne,
veeragtige kieue asem. Dié word geleidelik deur interne kieue vervang.
4. Namate die paddavissie groei,
maak agterpote hul verskyning. Dan begin die longe ontwikkel en die kieue
verdwyn met verdrag.
5. Die voorpote verskyn. Die
spysverteringstelsel verander ook sodat die paddavissie vleisvretend raak. Die
kieue verdwyn uiteindelik.
6.
Oplaas kom daar 'n klein paddatjie met 'n stert uit die water. Die stert word
geleidelik in die liggaam geabsorbeer. Die metamorfose is voltooi.
• DIE wêreld se paddas is van groot belang vir die mens. Die
meeste van hulle lewe van insekte, en in baie gebiede help hulle om
muskietbevolkings te beheer, asook insekte wat voedselgewasse beskadig.
Boonop is hulle ’n kosbron
vir sekere mense -- die beentjies van een soort padda word in baie dele van
Europa as ’n lekkerny beskou.
Wat meer sê: paddas is baie
belangrik in die onderwys en wetenskaplike navorsing. Volwasse paddas word
baiemaal gebruik om leerders van die anatomie van gewerweldes (diere met ’n
ruggraat) te vertel. Daarby help padda-eiers geleerdes om meer van die
ontwikkeling van embrio’s te wete te kom.
Sowaar as padda manel dra
-- dit kan ’n mens tereg sê -- die mens is baie aan die padda verskuldig. Hoe is
dit dan dat ons so sorgeloos toekyk hoe hele paddabevolkings op die aarde
uitgewis word?
____________________________________________________________
Terug na inhoudsblad -- klik hier
____________________________________________________________
Ons Wonderlike Wêreld op CD,
2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan