____________________________________________________________

 

Holtediere (1b): Nog koraal

 

Riwwe van

glorie

 

Oor die millenniums heen het dit in die see ontstaan... die Groot Koraalrif van Australië, wat selfs van die maan af sigbaar is, die grootste bouwerk wat nog ooit deur lewende wesens geskep is. Die bouers was klein koraaldiertjies met hul kalk-skelette. En met dié prestasie het hul selfs die mens met al sy verstand en vernuf oorskadu...

 

____________________________________________________________

 

DIE groot ontdekkingsreisiger staar gefassineer na sy kompas. Hy vaar naby die noordooskus van Australië, en sy kompas toon vreemde afwykings. Oplaas kom hy die rede daarvoor agter: 'n pragtige koraal­eiland verrys uit die blou see.

 

Magneeteiland, besluit die on­dernemende Brit om dit te noem. Op stuk van sake is hy en sy mak­kers asof deur 'n magneet soontoe aangetrek.

 

Dis die jaar 1770 en die ontdek­ker, James Cook, verken die wê­reld hier verder. Hy kom agter dat die eiland net een van baie is. Kort daarna tref sy skip, die Endeavour, 'n rif. Angs en vertwyfeling heers. Maar Cook kry dit reg om sy skip te herstel en sy epiese reis te hervat.

 

Wat Cook in der waarheid destyds ontdek het, is die beroemde Groot Koraalrif -- die grootste aaneenlopende koraalmassa ter wê­reld, sowat 2300 km lank. Dit be­staan uit banke, eilande en koraalriwwe van 15 tot 150 km wyd.

 

Korale oortref alle ander seediere wat kleur- en vormrykheid aanbe­tref. Hulle roem egter ook op 'n ander prestasie waarmee hulle nie alleen alle ander diere nie, maar ook die mens oortref. Met al ons verstand en vernuf het ons nog nie daarin gestaag om 'n eiland in die oseaan te bou nie. Dis egter niks vir die koraaldiertjies nie -- soos bewys word deur die Groot Ko­raalrif en hoeveel ander riwwe wat hulle met ontelbare kalk-skelette opgebou het.

 

Tussen hierdie korale beweeg 'n duisternis seediere. Meer soorte visse lewe in en tussen die riwwe as enige ander plek ter see. Dit wemel van krappe, garnale, sponse, stervisse, anemone en barrakudas in hierdie magiese wêreld.

 

Daar is ook ander kreature, soos die skerpioenvis, waarvan die aantreklike doppe en stekels dodelik vir die niksvermoedende onderwater-ver­kenner kan wees.

 

Soorte riwwe

 

   IN 1842 het Charles Darwin drie hoofsoorte riwwe omskryf: kusriwwe, walriwwe en atolle. Seebioloë gebruik vandag nog hierdie inde­ling, hoewel daar natuurlik 'n paar variasies hiervan is.

 

'n Kusrif is die eenvoudigste soort. Dit ontwikkel aanvanklik as 'n smal strook koraal naby die kus en ewewydig daarmee. Mettertyd verbreed die strook om 'n platform onder die water te vorm wat na die kus toe uitstrek.

 

Party kusriwwe is kilometers lank, en 'n strandmeer vorm dikwels tussen die rif en die kuslyn. Kusriwwe is baie toeganklik vir mense en is baiemaal so naby die kus en in sulke vlak waters dat hul­le sonder 'n boot bereik kan word.

 

Walriwwe volg ook die kuslyn, maar word deur 'n breë kanaal water van die land geskei. Hulle kan uit lang reekse riwwe bestaan.

 

Seebioloë is nie doodseker hoe walriwwe gevorm word nie, maar dit hou skynbaar verband met wis­selende seevlakke.

 

Om atolle word drome en legen­des geweef. Hulle is naastenby ringvormige koraaleilande met kalm seemere in die middel, en kom algemeen in die Stille Suidsee en Indiese Oseaan voor.

 

Hulle word, só word gereken, deur die opbou van koraal al om die rand van uitgewerktevulkaan-eilande gevorm.

 

Riwwe in gevaar

 

   SEKERE van die wêreld se grootste koraalriwwe dateer na alle waarskynlikheid uit die jong dae van die aarde. Jammer ge­noeg is die mens nou besig om hulle te vernietig.

 

Koraalpoliepe en diere wat in die riwwe woon, lei 'n baie stabiele lewe. Selfs die geringste verande­ring in hul omgewing kan hulle laat doodgaan.

 

Baie tropiese seë, veral dié by vakansieoorde, word erg besoedel. Dit maak nie slegs die wêreld lelik nie, maar bakterieë wat organiese vullis opbreek, stel nitrate vry wat, selfs in die gering­ste hoeveelhede, dodelik is vir koraal.

 

Tot oormaat van ramp word sekere koraalriwwe as stortterreine vir giftige afval gebruik.

 

Ook oliebore dra tot die vernieti­ging van die riwwe by. In die sestiger- en sewentigjare van die 1900's is aansoek gedoen om by Australië se Groot Koraalrif vir olie te boor. Daar was soveel openbare verset dat die plan gekelder is, maar ander riwwe kon nie dié soort verwoesting vryspring nie.

 

Selfs die stokperdjie om visse in akwariums aan te hou, kan nadelig vir die ekologie van koraalriwwe wees. Baie van die fraai tropiese visse wat al ons vistenks versier het, word vertel, is wild gevang en nie vir die handel op visplase geteel nie. Die handel in tropiese visse het tot 'n enorme uitwissing gelei, te meer omdat talle visse gevrek het voor­dat hulle hul bestemming bereik het.

 

Baie rifbewoners, veral visse, krewe en oesters, word deur die mens geëet. Ander word weer as versiersels of aandenkings versamel. Koraal word ook as boumateriaal ontgin.

 

Baie skade is al deur duikers veroorsaak wat op koraal trap en dit per ongeluk breek -- of met opset 'n stuk afbreek om huis toe te vat.

 

Buiten die mens, is daar nog 'n aaklige rifverwoester: 'n groot, lelike stervis wat die doringkroon genoem word. Hierdie dierasie be­smet die riwwe van die Indiese en die Stille Oseaan. Hy leef van koraalpoliepe en laat net leë koraal­geraamtes agter.

 

Ons koraalriwwe, een van die groot sierade van ons wonderlike planeet aarde, is inderdaad baie kwesbaar.

 

____________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

____________________________________________________________

 

Huisgenoot se Wonderlike Wêreld op CD, 2004