___________________________________________________________

 

Machu Picchu

-- sonstad van die Inkas

 

Die son is van oudsher af deur verskillende volkere as 'n god beskou. Een van hierdie sonaanbidders was die Inkas, 'n antieke Peruaanse volk in Suid-Amerika, wat die son as die vader van hul vorstegesin beskou het. Hoewel ons vandag weet die son is niks anders as 'n geskape hemelliggaam nie, trek die nasate van die Inkas steeds elke jaar op na die bergvesting Machu Picchu om hul eerbied te betoon...

___________________________________________________________

 

DIS laat in Desember in die jaar 1530 en die somersonstilstand van die Suidelike Halfrond is ophande. Op die heuwels om die Inka-hoofstad Cuzco in die ou Peru voor die koms van die Spanjaarde, is daar 'n groot gewoel en 'n bonte mengeling van kleure vir die landboujaar se luisterrykste viering  -- die Inti Raimi of Sonfees.

 

Pragtige jong meisies genaamd acllacuna, of Uitverkore Vroue, moet om 'n groot skyf van soliede goud loop. Die skyf beeld 'n mensgesig uit, met strale wat daaruit versprei. Die meisies voel spesiaal vereer, want hulle is gekies om geoffer te word aan Inti, die songod, en sal volgens hul geloof dus verseker wees van 'n gerieflike lewe in die hiernamaals.

 

Menseoffers is weliswaar nie iets alledaags in die godsdiens van die Inkas nie. Die opbrengs van gesaaides en diere, veral lamas en marmotjies, is gewoonlik genoeg om die gode tevrede te stel. Maar vir 'n belangrike gebeurtenis soos die Inti Raimi word menselewens vereis.

 

Naby die Uitverkore Vroue, gestut op 'n troon op die stad se hoofplein, is die gemummifiseerde lyk van die vorige keiser, toegedraai in ryk gekleurde tekstielstowwe. Die optog beweeg plegtig daar verby. Dan raak die skare stil.

 

Die keiser, of Sapa Inca, met aan weerskante sy hoofpriesters, gesinslede en die mamacuna, of Maagde van die Son, vra die Inti om sy onderdane deur die komende jaar te lei.

 

Die Uitverkore Vroue en 'n lama word gegryp en verwurg en daarna in 'n put gegooi, saam met goud- en silwerornamente, krale, gebreekte seeskulpe, vere en groente. Nadat die offer gebring is, is daar 'n reuse fees met danse, speletjies, sang en parades op die stadsplein.

 

Die toneel hierbo vertel ons iets van wat kon gebeur het tydens die sonfees van die Inka in die onheilsjaar 1530. Min kon die skare op Cuzco se hoofplein toe geweet het dat, terwyl hulle nog Inti aanbid en hom gesmeek het om sy volk te beskerm, 'n Spaanse mag van wrede en hebsugtige manne op die water suidwaarts van Panama onderweg was.

 

Die res is geskiedenis. Die Inka, verswak deur burgerlike onrus en sonder vuurwapens en perde soos die Spanjaarde, is totaal verslaan. Wat die Spanjaarde nie geweet het nie, is dat 'n groep van miskien 1500 afgesonderde Inkas, wat gewoon het in wat vandag as Machu Picchu bekend staan, betreklik ongesteurd met hul lewe kon voortgaan.

 

Machu Picchu is 'n seremoniële vergaderplek van die Inkas hoog in die Peruaanse Andesgebergte wat weggesteek lê tussen twee hoë pieke wat oor die Urubambarivier troon. Niemand weet hoe lank hulle in hul bergvesting gebly het voordat hulle dit verlaat het nie. Maar as die bouvalle bestudeer word, is dit duidelik dat Machu Picchu 'n belangrike sentrum vir sonaanbidding was en dat die fees van Inti Raimi elke jaar daar tydens die somer- en wintersonstilstand plaasgevind het.

 

Hoewel die Inkas deeglik verslaan is, vernietig 'n verowering selde 'n hele volk en dié se lewenswyse. Wat meer sê, toe die Spaanse priesters die Christelike godsdiens begin invoer het, het hulle besluit om die twee godsdienste toe te laat om langs mekaar te ontwikkel.

 

Die gevolg is dat die nasate van die Inkas baie van hul antieke gebruike behou het, waarvan die Sonfees by Machu Picchu, nou 'n gewilde toeriste-attraksie, nie die minste is nie. Die offer van mense vind egter natuurlik nie meer plaas nie.

 

Nalatenskap van 'n goue eeu

 

   DIE Inka-ryk was een van die grootste en welvarendste ryke op die hele Suid-Amerikaanse vasteland. Met die hoofstad Cuzco as die sentrum, het die ryk omstreeks 1438 vinnig begin uitbrei totdat dit uiteindelik 'n gebied van 990 000 vk. km langs die weskus beslaan het -- van die huidige Ecuador af, deur Peru en die hele pad ondertoe na die middel van Chili.

 

Hierdie enorme gebied is in vier provinsies verdeel, wat deur 'n indrukwekkende stelsel van klipgeplaveide paaie en toubrûe met mekaar verbind was. Dit was 'n soort sosialistiese ''welsynstaat'', waarin niemand baie ryk of arm was nie -- ofskoon die heersers, soldate en priesters baie voordele geniet het, soos die vrystelling van belasting, en geskenke van die keiser ontvang het soos vroue, bediendes, grond, lamas, goud en silwer.

 

Almal het altyd genoeg kos gehad om te eet en 'n dak oor die kop, maar die prys van hierdie beveiliging was dat mense nie kon kies watter soort werk hulle gedoen het nie. Die meeste gewone mense het op die land gewerk. Omdat die gebied bergagtig is, is terrasse in die berghange ingesny. Besproeiingskanale het water na die landerye gebring, dikwels van baie ver af.

 

Aan die hoof van die ryk was die Sapa Inca (Opperheerser), van wie geglo is dat hy 'n nasaat van die son self is. Hy is so belangrik geag dat niemand buiten sy eie suster goed genoeg was om sy hoofvrou te wees nie, hoewel hy vir hom ander vroue uit die mooiste meisies in sy ryk gekies het.

 

Hy was omring deur 'n hof van ander lede van die vorstegesin, wat vir die landsbestuur verantwoordelik was. Niemand anders was goed genoeg om saam met hom te eet nie. Sy vroue het vir hom twee maal per dag 'n groot ete op goud- en silwerborde voorgesit, en 'n dienskneg was altyd byderhand met 'n klont klipsout waaraan hy kon lek om sy kos smaakliker te maak.

 

Die laaste keiser van Machu Picchu, Titu Cusi, is soos volg deur 'n Spanjaard beskryf: ''Hy was die heel voorste Inka, met 'n hooftooisel van veelkleurige pluime, 'n silwerplaat op sy bors, 'n goudskild in die een hand en 'n lans wat heeltemal van goud was. Hy het kousbande van vere gedra en klein houtklokkies was daaraan vasgemaak. Op sy kop was 'n diadeem (kroon) en daar was nog een om sy nek.''

 

Gedurende hul kort heerskappy het die Inkas 'n hoogs ontwikkelde beskawing gehad. Hulle het geen skryfvorm ontwikkel nie, maar tekens van hul merkwaardige prestasies is te sien in die nagelate terrasse, argitektuur, padstelsels, ambagskunste en tekstielware. Die Inkas het ook bepaald 'n goeie begrip van die sterre- en wiskunde gehad.

 

Die Inka-ryk het ná die Spaanse verowering in die sestiende eeu verbrokkel en die Indiane het Spaanse onderdane geword.

 

_________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

_________________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan