Leonardo
da Vinci (1452--1519) het die laaste drie jaar van sy lewe by die Chateau du
Clos-Luce naby Amboise, Frankryk, deurgebring. Hier het hy geskilder en sy
passie uitgeleef vir uitvindsels wat hul tyd eeue vooruit sou blyk te wees.
Ofskoon daar is sy leeftyd niks
van die ontwerpe vir sy fantastiese masjiene gekom het nie, is hulle in ons
tyd deur IMB volgens Leonardo se sketse vervaardig en in die kasteel ten toon
gestel. In hierdie artikel kan jy self iets van die genialiteit van hierdie
groot gees van die Renaissance ervaar…
•
Klik
hier vir ander artikel: Leonardo -- reus van die Renaissance.
___________________________________________________________________________________________
PRAAT
van Leonardo da Vinci en baie mense dink dadelik aan sy portret Mona Lisa
[LINKS] of dalk sy muurskildery Die Laaste Avondmaal. Want hierdie skilderye
tel werklik onder die grootste Europese meesterstukke van alle tye. Maar
Leonardo da Vinci was meer as net 'n skilder. Trouens, hy word deur baie mense
gereken as een van die veelsydigste genieë wat die wêreld ooit geken het.
Wat
meer sê, hy is al beskryf as ''tien mense in een'': 'n skilder, uitvinder,
militêre ingenieur, wetenskaplike waarnemer, ontleedkundige, luitspeler,
beeldhouer, argitek, boukundige en stadsontwerper.
Met
verloop van tyd het Leonardo se tallose idees en waarnemings, soos hy dit in
verskeie aantekeningboeke en dagboeke uiteengesit het, verstrooi geraak -- en
party daarvan het verlore gegaan. Dit was omdat versamelaars van heinde en ver
nie agter sy notas of sy sketse aan was nie, maar bloot sy beroemde
handtekening wou hê.
Dit
was maar eers in die onlangse jare dat die oorblywende notas en tekeninge
gepubliseer en die omvang van Leonardo se vindingrykheid ten volle besef is.
LINKS:
Leonardo se ontwerp vir 'n vliegmasjien… sy tyd letterlik eeue vooruit.
Leonardo
het sy loopbaan as 'n skilder in Florence in Italië begin, en kort voor lank
het die mense oor sy werk begin praat. Hoewel hy altyd meer hooi op sy vurk
gehad het as wat hy kon behartig, het hy egter maar baie min verdien. Toe hy
dertig was, het hy vir Lodovico Sforza, die hertog van Milaan, gaan werk --
nie net as 'n kunstenaar nie, maar ook as 'n militêre ingenieur, 'n siviele
ingenieur en 'n luitspeler.
Hy
het reeds aan verskeie uitvindings gedink voordat hy daar aangekom het, want
in 'n brief aan die hertog deel hy hom mee dat hy onder meer ontwerpe het vir
'n ligte, mobiele brug waarmee vyande in oorlogstyd agternagesit kan word;
pompe om water uit die gragte van beleërde kastele te suig; dat hy bevoeg is
om reuse kanonne en katapulte te giet; en dat hy planne het vir 'n
selfaangedrewe pantservoertuig om weë vir voetsoldate te baan.
Daar
is al gesê dat Leonardo, in militêr-wetenskaplike terme, ''byna gereed was
vir die Tweede Wêreldoorlog''. Hy het 'n plan gehad vir chemiese rook -- en
gasmaskers as teenvoeter. Hy het 'n militêre tenk bedink, 'n veelkoppige bom
wat sou uitbars en plofbare balle in alle rigtings laat vlieg, en 'n houwitser
wat 'n koeëlreën sou veroorsaak.
Hy
het maatlonte en handgranate ontwerp. Hy het die konsep gehad vir 'n
agterlaaier-geweer om die lomp voorlaaier te vervang, en hy was in staat om 'n
kanon met 33 lope te maak waarvan 11 gelyktydig gevuur kon word.
Leonardo
het altyd in die wetenskap belang gestel. Hy het die beweging van voëls en
visse bestudeer en dit vir masjiene aangepas, waardeur hy die idee vir
vliegmasjiene en duikbote gekry het. Hy het egter sy planne vir duikbote
vernietig omdat hy bang was dat mense ''moord op die bodem van die seë'' sou
pleeg.
Hy
het sketse gemaak vir dinge soos 'n valskerm, 'n fiets met kettings, 'n
pantsermotor en selfs skoene om op sneeu te loop en op die water te dryf.
Tydens sy verblyf in Milaan het hy die vloei van riviere verander en kanale
gebou.
Hy
het tot planne ontwerp vir 'n stad waarvan die paaie op twee vlakke lê. ''In
die bo-straat,'' het Leonardo geskryf, ''moet geen ... voertuie rondry nie.
Rytuie en vragte ... moet met die onderste straat langs gaan.'' Die bo-straat
was vir die adel bedoel, die onderste een vir die massas.
Die
7000 bladsye van Leonardo se aantekeninge wat behoue gebly het, bevat 'n
verbysterende verskeidenheid idees: vir opslaanhuise, stootskrapers,
baggermasjiene vir hawens, windmeters, slypmasjiene, rioolstelsels,
''onsinkbare'' skepe met dubbele rompe, musiekinstrumente, wateruurwerke,
stelsels vir sentrale verwarming, stalle, trappe, kerke en selfs bordele… 'n
ellelange lys.
Verbasend
genoeg -- of dalk nie -- is geen van Leonardo se idees in sy leeftyd ten
uitvoer gebring nie. Party daarvan is heel moontlik as te fantasties beskou.
Maar wat die meeste van hulle aanbetref, het die tegnologie toe nog nie
bestaan om hulle te laat werk nie en hulle sou in elk geval te duur gewees het
om te vervaardig.
Hoewel
wette vir patente wel in Leonardo se tyd bestaan het om te keer dat uitvinders
se idees gesteel word, het hy verkies om sy werk geheim te hou en van regs na
links geskryf en geheime tekens en afkortings gebruik. Gelukkig het dit nie
moderne ingenieurs gekeer om 500 jaar in die verlede te delf en uiteindelik
regtig die masjiene te bou wat in Leonardo se geniale brein gestalte gekry het
nie.
In
die Chateau du Clos-Luce, waar Leonardo die laaste drie jaar van sy lewe
verwyl het, het hy 'n jaarlikse pensioen van koning Frans I ontvang om hom die
vryheid te gee ''om te dink, droom en werk''. Hoewel dit nie die mooiste van
die kastele in die Loirevallei is nie, bly Clos-Luce 'n juweel van die
Renaissance-periode.
__________________________________________________________________________________________
Terug
na inhoudsblad -- klik hier
__________________________________________________________________________________________
Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan