___________________________________________________________________

 

Vroeë mense en antieke beskawings (6)

 

Die daaglikse lewe

in Ou Egipte

 

In muwwe grafkelders sien ons nog die verkrummelende tekeninge teen die mure... dooie getuienis van bedrywige lewens in eeue lank verby. En ook uit talle nagelate beelde, reliëfwerke en papirusrolle kan ons vandag 'n taamlike noukeurige prentjie vorm van hoe die ou Egiptenare gelewe het. Hieronder vertoef ons 'n wyle by die farao's en veewagters aan die Nyl...

 

  Klik hier vir "Kort begrip": Egipte van die Oudheid en vandag

___________________________________________________________________

 

"Dit is 'n koel en goeie dag.

Die beeste trek die ploeg met krag,

die weer is nes ons dit begeer --

Kom laat ons werk vir ons edele heer!"

 

HIERDIE liedjie (ietwat vry vertaal) was 'n tipiese werklied van die ou Egiptiese landvolk agter die ploeg. Dit weerspieël iets van die gees van hierdie ywerige mense van weleer. Hulle het geglo hul arbeid het groot betekenis.

 

Om op die lande te swoeg, of om die piramides of tempels te bou, sou -- só het hulle gereken -- tot groot voordeel van die land en die mense van Egipte strek.

 

Om te werk was om te wen.

 

En deur hul arbeid is ons be­loon. Die antieke Egiptenare het 'n rykdom van uitvindsels en ontdekkings nagelaat wat in geen ge­ringe mate nie bygedra het tot die beskawing wat ons vandag geniet.

 

Landbou

 

   LANDGOEDERE in Ou Egipte is deur die vorstehuis, landhere of tempels besit. Die landerye is deur arbeiders bewerk wat 'n rapsie van die oes as betaling ontvang het.

 

Die hoofgewasse was onder meer koring, gars, vlas, vrugte en groente, en die diere was vleis- en melkbeeste, bokke, eende, ganse en donkies. Ons weet ook uit nagelate tekeninge dat bye vir heuning aangehou is.

 

Voordat saad gesaai is, is die grond bewerk met óf 'n skoffel óf 'n houtploeg wat deur osse getrek is.

 

Graan is met 'n sekel gesny, 'n werktuig wat blykbaar sowel in Egipte as Mesopotamië ontwikkel het. Die dorsery is deur beeste, skape en bokke gedoen, wat oor die are gejaag is en die korrels uitgetrap het. Die kaf is moeisaam deur uitwanning en sifting geskei.

 

Die enigste meganiese hulpmid­del wat die Egiptenare geken het, was die sjadoef, 'n primitiewe en bra ondoeltreffende prakseersel wat vandag nog in sekere wêrelddele gebruik word om water na hoër grond te bring.

 

Dit bestaan uit 'n lang horisontale paal wat soos 'n wipplank gemonteer is met 'n emmer aan die een kant en 'n gewig aan die an­der, 'n Werker trek die paal af tot­dat die skepding in die water is, waarna die gewig die emmer ophys en die water in 'n hoër liggen­de watervoor gegooi word.

 

Die Ou Egiptenare het ook besproeiingskanale gebou.

 

Vlyt en ambagte

 

   DIE ambagte in Egipte is so doeltreffend bedryf dat dié ou volk geleidelik ál meer gesofistikeerd geraak het. Huisvlyt het later na werkwinkels uitgebrei.

 

Ambagslui het 'n lisensie nodig gehad om hul ambag te beoefen en daar was talle regulasies in verband met die gehalte van hul werk. Om­dat daar geen geldstelsel was nie, is goedere en dienste vir ander goedere of dienste geruil.

 

Ambagte het weef, glasblasery, beeldhou, skilder, steenmakery, toumakery, skrynwerk, leerwerk, bootbou en argitektuur ingesluit.

 

Skrifgeleerdes en skrif

 

   HOEWEL die idee van skrif blykbaar in Mesopotamië ont­staan het, wil dit voorkom of die stelsel van hiërogliewe, waarin klanke of begrippe deur prente weergegee word, in Egipte ontwikkel het. Dit verskil heeltemal van die Sumeriese wigskrif.

 

Skrifgeleerdheid was een van die hoë beroepe in Ou Egipte en vir kinders was geletterdheid die sleutel tot 'n suksesvolle loop­baan. Leerlinge het leer skryf deur passasies van klassieke letterkundige tekste te kopieer en deur neer te skryf wat vir hulle gedikteer is. Daar is voortdurend op arbeidsaamheid gehamer.

 

Die antieke Egiptenare het ook papirus uitgevind, 'n papieragtige skryfmateriaal wat van dun stroke papirusriet gemaak is. Ongelukkig is papirus nie baie duursaam nie en het baie geskrifte verlore ge­gaan.

 

Vervoer

 

   VANWEË Ou Egipte se onge­wone geografiese vorm -- lank en smal met die Nylrivier wat daardeur vloei en alle belangrike plek­ke verbind -- was die boot in antie­ke tye die belangrikste vervoer­middel.

 

Dit lyk of die Egiptenare die eer­ste volk was wat seewaardige skepe gebou het. Handelaars het ko­ring, gars, papirus en goud en an­der minerale vir sederhout, yster, silwer en perde geruil en moes na lande aan die Egeïese See, Mid­dellandse See en Rooi See seil.

 

Die meeste bote is egter vir die Nyl gebou. Die vroegste was een­voudige vlotte van papirusbondels wat met tou aanmekaar gebind is. Mettertyd het hulle meer gesofistikeerd geraak.

 

Kleiner bote is gemaak van kort planke van plaaslike hout waarvan die gehalte maar swak was. Vir groter vaartuie en seevaartuie moes ingevoerde hout gebruik word.

 

Dié vaartuie het verskillende vorms gehad afhangende van wat hul doel was -- hetsy om passasiers of vrag te vervoer, vir seremonies gebruik te word of om mee te veg.

 

Wiskunde

 

   SAAM met die vooruitgang van die landbou en die boukuns het wiskundige uitvindsels gekom.

 

Om 'n behoorlike landsadministrasie te hê en seker te maak dat die koning kry wat hom toekom, moes allereers 'n wiskundige stelsel vir sake soos die bereke­ning van belastings ontwerp word.

 

Boonop was presiese metings nodig om die piramides te bou en ook om die landerye op te meet, veral ná die jaarlikse vloed. Die Nyl het elke jaar die grense uitgewis en dié moes dan opnuut getrek word, want elke boer moes vir belastingdoeleindes presies weet hoe ver sy grond strek.

 

Hoewel hul wiskundige sisteem vandag nie juis as besonder omvattend beskou word nie, kon die skrifgeleerdes nogtans met breuke en vierkantswortels werk en die op­pervlakte van 'n sirkel of die volu­me van 'n silinder bereken. Dit was die begin van wat ons vandag meetkunde noem.

 

Geneeskunde

 

   DIE ou Egiptiese gebruik om lyke te mummifiseer het die kennis omtrent die menslike ana­tomie verbreed. Egiptiese dokters en chirurge was regoor die an­tieke wêreld beroemd.

 

'n Aantal mediese verhandelings wat uit dié tyd behoue gebly het, beskryf in besonderhede die diagnoses vir sekere gevalle, die aanbevole behandeling en die gevolge van die behandeling.

 

In baie gevalle was towerkrag betrokke, en sekere kwale wat nie verklaar kon word nie, kon met duiwelbeswering "genees" word. Ander siektes is met natuurlike stowwe soos kruie en die opium-papawer behandel.

 

Baie van die behandelings is al deur moderne medici onderskryf. Op een strook papirus is daar byvoorbeeld 'n geskrif oor gebreekte beendere wat 'n merkwaardige gevorderde kliniese kennis weerspieël.

 

Tyd

 

   ONS kalender van 365 dae is na alle waarskynlikheid 'n nalatenskap van die ou Egiptenare.

 

Hul jaar het by die verskyning van die ster Sirius begin en is in twaalf gelyke maande van dertig dae elk ingedeel. Die oorblywende vyf dae het spesiale name gehad.

 

Hulle het ook besef dat hul berekenings elke vier jaar met een dag uit was -- omdat 'n jaarsiklus eintlik 365 en 'n kwart dag is -- en kon dus die nodi­ge aanpassings doen.

 

Die antieke Egiptenare het dit voorts nodig gevind om die tye van die dag en nag noukeuriger te bere­ken. Dié is in twaalf ure elk ingedeel.

 

Sowel die Egiptenare as die Mesopotamiërs het twee soorte tydinstrumente uitgevind -- die sonwyser en die obelisk -- sodat die tyd met behulp van die son en skaduwees deur die loop van die dag gelees kon word.

 

Einde van 'n era

 

   HOEWEL die Egiptiese lewenswyse grootliks van dié in Wes-Asië verskil het, het die antie­ke koninkryk nooit in afsondering bestaan nie. Daar was voortduren­de handel met die Feniciërs, Hetiete, Babiloniërs, Assiriërs en Israeliete en 'n verwisseling van kultusse en godsdienstige denke.

 

Ondanks al die maatskaplike baanbrekerswerk van Ou Egipte, het die koninkryk nooit die kuns van oorlogvoering bemeester nie. En omdat sy mag ál swakker geword het, moes hy oplaas sy onafhanklikheid inboet.

 

_________________________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

_________________________________________________________________

 

Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan