_____________________________________________________
Perskes,
pruime en kie.
(steenvrugte)
Perskes, nektariene (kaalperskes), pruime en
appelkose is onder ons land se vernaamste uitvoerprodukte. Kom ons verken die
interessante wêreld van hierdie gesogte steenvrugte 'n bietjie van naderby...
__________________________________________________________________
DAAR is geen beter tyd as die lente in
Suid-Afrika nie. Dis dan wanneer alle perske-, nektarien-, pruim-, kersie-, en
appelkoosboorde gekleur is met pienk of wit bloeisels, wat die aarde soos een
massiewe blomtuin laat ruik.
Hierdie vrugte behoort almal tot die plantegenus Prunus.
Hulle is voorbeelde van steenvrugte. Dit beteken hulle is vlesige vrugte met 'n
enkele groot saad binne-in 'n harde dop, pleks van met 'n aantal pitjies, soos
byvoorbeeld appels.
Steenvrugte het in die reël 'n dun skil. Van almal is
perskes en nektariene die bekendste en wydste versprei.
• PERSKES en
nektariene verskil nie veel nie. Die bome waarvandaan hulle kom, is identies en
kenners weet nie watter een van die twee die oorspronklike is nie. Die
duidelikste verskil is in die skille: dié van die perske is donserig en die
nektarien s'n is glad. Geen wonder nektariene word so dikwels kaalperskes genoem
nie.
Perskes is vermoedelik reeds sowat 4 000 jaar gelede
in China gekweek. Vandag is daar perskeboorde in talle warm lande, ook in
Suid-Afrika. Perskebome verloor hul blare in die winter (hulle is
bladwisselend), en in die lente verskyn die bloeisels selfs nog voor die nuwe
blare.
Daar is 'n baie variëteite, maar almal behoort tot
een van twee groepe: taaipitte (of vaspitte) en lospitte. By taaipitperskes
kleef die vleis aan die pit vas. Voorbeelde is die soorte Kakamas en Keimos.
Taaipitperskes word dikwels vir inmaak en konfyt gebruik.
By lospitperskes, wat gewoonlik vars geëet word, kom
die vleis maklik van die pit af los. Lospitte sluit die soorte Culemborg en Van
Riebeeck in.
Perskes en nektariens is lekker om vars te eet en is
propvol vitamiene A en C. Dit kan ook gedroog, ingemaak, gevries, tot konfyt
verwerk of versap word. Perskebrandewyn word ook van die sap gestook.
•
APPELKOOSBOME is een van die vele dinge wat Jan van Riebeeck na
Suid-Afrika gebring het. Die bome het in die tuin van die Nederlandse
Oos-Indiese Kompanjie gefloreer. Die kweek van appelkose het weliswaar ver
gevorder sedert daardie proefstadium en vandag is dié delikate vrug een van ons
landbou se uitvoerprodukte.
Appelkose is, nes perskes, nagenoeg 4 000 jaar gelede
in China gekweek. Die bome aard veral in droë, gematigde klimate waar dit nie
ryp nie. Die oranje-geel vrug, dikwels met 'n effense rooi blos aan die een
kant, het 'n ietwat donserige skil. Dit word gewoonlik met die hand gepluk om
kneusing te voorkom, hoewel daar boere is wat dit met masjiene oes.
Appelkose word vars geëet, gedroog, ingemaak of
poeding word daarvan gekook. Likeur kan van die pitte in die harde doppe gemaak
word.
• PRUIME is
gewilde vrugte, met talle soorte waarvan die kleure van swart, blou, rooi en
pers tot groen en geel wissel. Lande in die gewese Joego-Slawië is saam die
wêreld se grootste pruim-produsent, maar die vrug word in baie ander lande met
'n gematigde klimaat gekweek.
Daar is drie hoofsoorte pruime: Japannees, Europees
en Amerikaans. Die meeste Suid-Afrikaanse pruime is van die Japannese
variëteit. Ondanks die naam, kom die Europese pruime oorspronklik uit Asië,
maar hulle word nou wydverspreid in Europa gekweek. Amerikaanse pruime kom van
bome wat eers wild op daardie vasteland gegroei het.
Pruime is lekker net so vars, of in poedings en
konfyt. Soet pruime word gedroog tot pruimedante, wat ryk aan yster en
vitamiene is.
• JARE
gelede het kinders kersiepitte bymekaar gemaak om albaster te speel. Ofskoon
rekenaarspeletjies grootliks die plek van albasterspeletjies ingeneem het, word
die kersieboom steeds op prys gestel vanweë sy mooi, geurige bloeisels, en sy
keurige dieprooi of geel vruggies vooraan 'n dun steel.
Kersies kan soet of suur wees. Die soete variëteite
word net so geëet, terwyl die sures geblik of vir konfyt en drankies gebruik
word.
Sommige bome word as sierbome gekweek. Die Japannese
kersieboom is veral gesog vanweë sy delikate bloeisels. Elke lente wanneer die
bome bloei, skuif miljoene Japanners alle formaliteite opsy om die Hanami te
vier -- 'n fees wat eer aan hierdie genoeglike boom betoon.
_____________________________________________________
Terug na
inhoudsblad -- klik hier
_____________________________________________________
Ons Wonderlike Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan