______________________________________________________
Die Renaissance (6)
Verspreiding
van die
Renaissance
Geleerdes probeer hulle al lank
voorstel hoe Europa sonder die invloed van die Italiaanse Renaissance sou kon
ontwikkel het. Die tyd was immers ryp vir 'n ontploffing van nuwe idees --
lande soos Engeland, Duitsland, Spanje en Frankryk kon net sowel hul eie
Renaissance gehad het. Maar sonder Italië sou Dürer se gravures hul klassieke
bekoring kort, en Shakespeare se Merchant of Venice sou nie sy pond Italiaanse
vleis geëis het nie...
______________________________________________________
DIS 'n vleiende aanbod. Die groot Leonardo da Vinci lees die brief weer,
maar eintlik het hy klaar besluit. Voorheen het hy net in Italië gewerk, maar
nou word hy genooi om sy vlerke te sprei.
Dit is die jaar 1516. Frans I, wat
net die vorige jaar die nuwe Franse koning geword het, nooi Leonardo om aan sy
hof te kom werk. Die koning is bereid om baie op te dok vir die voorreg om die
groot Italiaanse kunstenaar en uitvinder daar te hê.
Op die ou end rig Leonardo maar
weinig in Frankryk uit. Hy is al oud, en sterf drie jaar ná sy aankoms. Maar die
belangrikste is dat 'n land van buite sy deure vir die kultuurprestasies van
die Renaissance oopmaak.
Wat meer sê, koning Frans I betaal
'n hele aantal Italiaanse skilders, humanistiese geleerdes en digters in die
eerste helfte van die sestiende eeu om in Frankryk te kom werk.
Met die dood van Leo X in 1521 kom die goue eeu van die Italiaanse Renaissance tot 'n einde.
Gelukkig vir Europa word die vuur wat in Italië ontbrand het, al gou oor die
Alpe gedra.
Die Renaissance versprei eerste na Duitsland,
aangemoedig deur Maximiliaan I, wat Italiaanse diplomate en briefskrywers aan
sy hof gebruik. In Spanje word die Universiteit van Alcala in 1508 met 'n
doelbewus humanistiese grondslag gestig.
Engeland is net so aktief met die
"invoer" van die Renaissance-gees. Die Tudor-konings Henry VII en Henry VIII nooi verskeie Italiaanse
humaniste na Engeland, wat die Engelse geleerdes daar aanmoedig om die
letterkunde en filosofieë van die antieke Grieke en Romeine te bestudeer.
Later in die eeu tree Elizabeth I op
as beskermvrou van groot digters, skrywers en dramaturge soos Edmund Spenser,
Christopher Marlowe en William Shakespeare.
Wat was die vonk wat die Renaissance
oor die hele Europa laat versprei het, wat dié slapende reus uit sy slaap gewek
het?
Italië gons in die vroeë 1400's en
1500's van diplomate, handelaars, bankiers en jong geleerdes uit lande soos
Frankryk, Spanje, Duitsland en Engeland. Boonop val leërs van dié lande Italië
ook telkens binne.
Die besoekers en invallers verstom hulle
aan die prag van die Italiaanse skilderye, beeldhouwerk en argitektuur. Diep
onder die invloed van wat hulle gesien en beleef het, keer hulle na hul tuistes
terug.
Boonop word die
idee van los letters in die drukkuns in die middel-1400's
uitgevind -- tradisioneel deur Duitsland se Johann Gutenberg, ofskoon sowel
Nederlandse as Franse historici al met baie getuienis vorendag gekom het wat
die uitvinding van die Westerse drukkuns aan mense in hul eie lande toeskryf.
Hoe ook al, boeke kan nou goedkoop en
op groot skaal uitgegee word. Net in die halfeeu van 1450 tot 1500 word
meer as 6000 afsonderlike werke gedruk.
Kennis van allerlei aard, ook die idees van die Italiaanse Renaissance,
versprei vinnig oor die hele Europa.
•
DIE Renaissance-geleerdes van Noord- en Wes-Europa is nie so behep met
die studie van die klassieke letterkunde as hul Italiaanse eweknieë nie. Hulle
spits hulle eerder op die godsdienstige sy van die humanisme toe.
Die vernaamste oogmerk van dié
geleerdes, wat die Christelike humaniste genoem word, is die uitlegging van die
Bybel en die geskrifte van ou kerkvaders soos Ambrosius, Hieronimus en
Augustinus.
Twee van die invloedrykste
Christelike humaniste is Desiderius Erasmus en sir Thomas More. Die vername skrywer
en denker Erasmus is in Rotterdam in Holland gebore en studeer in Frankryk. Hy
reis oral in Europa rond en maak baie vriende. Deur sy wye netwerk
korrespondente help hy baie om die humanisme in Europa te versprei.
Sy bekendste werk is Tot Lof van die
Sotheid, waarin hy die kerkleiers kritiseer omdat hulle so behep is met rituele
dat hulle die mens se geestelike behoeftes skoon miskyk. Erasmus is die eerste
skrywer wat van die opbrengs van sy boeke geleef het.
Sir Thomas More, 'n Engelsman en vriend
van Erasmus, lê hom ook toe op die uitwissing van ongelykhede en die booshede
van die kerk. Hy skryf 'n boek, Utopia, oor die ideale samelewing gegrond op
sosialistiese beginsels soos die gemeenskaplike besit van eiendom, 'n idee van
Plato wat hy by sy eie tyd aanpas.
_____________________________________________________
Terug na inhoudsblad -- klik
hier
_____________________________________________________
Ons Wonderlike
Wêreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan