Legedy Okr▒g│ego Sto│u

StronΩ, kt≤r▒ tu widzicie, potraktowa│em, jako swego rodzaju eksperyment. »eby ogl▒daµ j▒ w idealnej postaci bΩdzie potrzebny Netscape Navigator lub Microsoft Explorer w wersji 4.0 +. We w│a╢ciwo╢ciach Netscape'a musi byµ (co ciekawe) w│▒czona obs│uga Java Script. Linki w kolorze z│otym, odnosz▒ siΩ do postaci, zielonym do miejsc, a w niebieskim do przedmiot≤w i czynno╢ci. My╢lΩ, ┐e taki podzia│ u│atwi nawigacjΩ. Lista w miarΩ mo┐liwo╢ci bΩdzie rozwijana, oczekujΩ propozycji.

30.04.1999 - 193 has│a

Aarlardin

Rycerz maj▒cy spor▒ wiedzΩ magiczn▒. Po╢lubi│ cioteczn▒ wnuczkΩ Artura, Guigenor

Ablamor z Bagien

Rycerz, kt≤ry posiada│ by│ bia│ego charta, zabitego przez Gawaina i Gaherisa. W odwecie Ablamor zabi│ ich psy go±cze. Sta│o siΩ to przyczynkiem do walki, Gawain mia│ ju┐ Ablamora na ostrzu miecza, gdy jego dama rzuci│a sie pomiΩdzy nich i Gawain przebi│ j▒ zamiast Ablamora. Przera┐ony tym Gawain zaniecha│ dalszej walki.

Accalon z Galii (Askalon)

rycerz i kochanek Morgan (wr≤┐ki Morgany), z kt≤r▒ uknu│ intrygΩ przeciwko Arturowi: ukrad│ miecz Ekskalibur, a ten czyni│ w│a╢ciciela odpornym na rany. Merlin dopom≤g│ Arturowi w walce przeciw Askalonowi i zosta│ on pokonany.
NOWA WERJA: Askalon wybra│ siΩ na │owy z Arturem, gdy zmierzcha│o znale╝li schronienie w ruinach starego zamku gdzie zanocowali. Ku swemu zdziwieniu Askalon obudzi│ siΩ na polu, a tajemnicza dama wrΩczy│a mu miecz, m≤wi▒c, ┐e to Ekskalibur i powiedzia│a, ┐e musi go u┐yµ w walce. Jego przeciwnikiem okaza│ siΩ byµ Artur. »aden z nich niw rozpozna│ drugiego. Artur mia│ w rΩkach fa│szywy Ekskalibur, na pocz▒tku wygl▒da│o na to, ┐e Artur przegra, ale pojawi│a siΩ Pani z Jeziora sprawiaj▒c, ┐e Ekskalibur wypad│ z d│oni Askalona i upad│ na ziemiΩ. Artur podni≤s│ go i pokona│ przeciwnika. Kiedy kr≤l dowiedzia│ siΩ, ┐e ca│a sprawa zosta│a zaaran┐owana przez Morgan, obieca│, ┐e Askalon nie zostanie ukarany. Jednak rany jakie otrzyma│ by│y tak ciΩ┐kie, ┐e wkr≤tce zmar│.

Acheflour

W Parsifalu by│a siostr▒ Artura i matk▒ Percevala. My╢l▒c, ┐e jej syn zosta│ zabity, oszala│a i b│▒ka│a siΩ po lasach. Perceval j▒ odnalaz│. Wyzdrowia│a i zamieszka│a z nim i z Lufamourem

Addanz

Potomek Percevala.

Aglovale

syn kr≤la Pellinore'a. Zgin▒│ przypadkowo z rΩki Lancelota, gdy ten ratowa│ Guinevere ze stosu.

Agravaine

rycerz Okr▒g│ego Sto│u i brat Gawaina, Gaherisa i Garetha, syn≤w kr≤la Lota z Orkney i Morgause. Po╢lubi│ Laurel, siostrzenicΩ Lionorsa. Jego jedyna wielka chwila to intryga z Mordredem w celu zdemaskowania cudzo│≤stwa Ginevere i Lancelota, z kt≤rego rΩki zgin▒│, gdy pr≤bowa│ przy│apaµ kr≤low▒ w sypialni na gor▒cym uczynku.

Agretes

w Grand Saint Greal, trzynastowiecznym arturia±skim romansie, Agretes jest nazywany kr≤lem Camelot na d│ugo przed Arturem. BΩd▒c poganinem, prze╢ladowa│ Josephusa, syna J≤zefa z Arymatei, stra┐nika Graala, za co zosta│ ukarany szale±stwem i ╢mierci▒.

Aguigrenons

dow≤dca kr≤la Clamadeksa, okrutnego monarchy, kt≤ry wci▒gn▒│ w pu│apkΩ wielu rycerzy Graala. Perceval pokona│ go, broni▒c dziewicy Blanchfleur, i w ko±cu wys│a│ obu na dw≤r Artura.

Ailleann

W starym irlandzkim romansie, Visit of the Grey Ham, kobieta z Za╢wiat≤w potrafi▒ca zamieniaµ sie w jelenia. Zaprowadzi│a Artura i jego rycerzy do Za╢wiat≤w, ┐eni▒c wielu z nich, sama po╢lubi│a Artura. Pochodzi│a podobno od kr≤la Islandii Ioruaidh'a

Alain le Gros

ojciec Percevala. W jednej z opowie╢ci nakarmi│ rzesze jedn▒ ryb▒ i od tego czasu znany by│ jako Kr≤l Rybak. Wzni≤s│ zamek Corbenic, gdzie przechowywano Insygnia Graala.

Albanact

Kapitan gwardii arturia±skiej w operze Drydena Kr≤l Artur. Jego imiΩ pochodzi prawdopodobnie od Albanacta, syna Brutusa wzmiankowanego przez Geoffreya z Monmouth, od kt≤rego pochodzi nazwa Albania, czyli Szkocja.

Albion

Pierwotny archetyp celtyckiego ╢wiata. Albion u swych ╝r≤de│ ma chaos, oryginalny wz≤r wed│ug kt≤rego powsta│o wszystko, co wy│oni│o siΩ z niebytu. Albion jest ziemskim odwzorowaniem Za╢wiat≤w. Nie ma realnych korzeni, chocia┐ staro┐ytni Brytowie zwali sw≤j kraj Albionem.

Alcardo

Giermek, brat Izoldy i towarzysz Tristana znany p≤╝niej jako Lantris. Zgin▒│ pr≤buj▒c uwolniµ siostrΩ z r▒k Marka.

Aleine

bratanica Gawaina. Wysy│a Percevalowi czerwon▒ zbrojΩ i namawia do udzia│u w turnieju na dworze Artura, przed czym siΩ wcze╢niej wzbrania│. W przebraniu tym pokona│ wszystkich i zdoby│ miejsce przy Okr▒g│ym Stole.

Alfasem

kr≤l Terre Foraine i jeden z Okaleczonych Kr≤l≤w. Po otrzymaniu chrztu z r▒k Alaina le Gros usi│owa│ spojrzeµ do wnΩtrza Graala i zosta│ powalony za zuchwa│o╢µ. BΩdzie uzdrowiony, gdy zostanie odnaleziony Graal.

Alice la Beale Pilgrim

c≤rka Ansirusa Pielgrzyma, jedna z wielu kuzynek Lancelota. Dopomog│a Alisandrowi le Orphelin w ucieczce z zamku Morgan i p≤┐niej go po╢lubi│a. Zawsze mia│a zakryte oblicze, co sugerowa│o, ┐e jej piΩkno przewy┐sza urodΩ zwyk│ych ╢miertelniczek. Alisander zakocha│ siΩ w niej, gdy ods│oni│a twarz.

Alisander le Orphelin

rycerz, kt≤ry wyruszy│ pom╢ciµ ╢mierµ swego ojca, zabitego przez kr≤la Marka z Kornwalii, i po drodze prze┐y│ wiele przyg≤d. Morgan zauwa┐y│a go podczas turnieju i wyleczy│a z ran, by m≤g│ zostaµ jej kochankiem. Alisander odrzuci│ j▒ jednak i po╢lubi│ Alice la Beale Pilgrim. Nigdy nie dotar│ do Camelot. Zaliczano go do rycerzy kr≤la Marka.

Amangons

okrutny i chciwy w│adca; ┐y│ wprawdzie przed Arturem, ale jego postΩpki mia│y spory wp│yw na p≤╝niejsze poszukiwanie Graala. Razem ze swymi lud╝mi zgwa│ci│ dziewice przy studni i ukrad│ im z│ote kielichy. W czasach arturia±skich potomkowie dziewic i rycerzy ┐yli zaszyci g│Ωboko w lasach. Za t▒ opowie╢ci▒ kryje siΩ potΩ┐ny mit o kobietach z Za╢wiat≤w, kt≤re reprezentuj▒ Zwierzchno╢µ kr≤lestwa i strzeg▒ Insygni≤w Brytanii; odebranie im opieki nad krajem zamieni│o go w ziemiΩ ja│ow▒. Jedynie odnalezienie Graala mo┐e uzdrowiµ krainΩ.

Ambrosius

kr≤l Brytanii, brat Uthera Pendragona. Pozbawiony tronu przez Wortigerna, lata ch│opiΩce spΩdzi│ za granic▒, sk▒d powr≤ci│ z Utherem i odzyska│ kr≤lestwo. Dane historyczne ╢wiadcz▒, ┐e przewodzi│ walkom z Sasami i po│o┐y│ fundament pod przysz│e dzie│o Artura. Nazywany "Ostatnim Rzymianinem".

Aminadap

jeden spo╢r≤d Kr≤l≤w Graala, wspominany w Quest del Saint Graal.

Amr, Anir

jeden z syn≤w Artura, o kt≤rym wiadomo tylko, ┐e zgin▒│ z rΩki w│asnego ojca. Jego gr≤b, Licat Amir, znajdowa│ siΩ w Walii i m≤wiono, ┐e ka┐dej nocy zmienia│ d│ugo╢µ.

Andred

kuzyn Tristana, spiskowa│, by pozbawiµ go ┐ycia lub okryµ nies│aw▒; wiecznie szpiegowa│ spotkania Tristana z Izold▒ i donosi│ o nich kr≤lowi Markowi. Niekt≤re wersje przypisuj▒ mu zamordowanie Tristana; sam zosta│ zabity przez Ballangere'a le Beuse wraz ze wszystkimi, kt≤rzy zawi▒zali spisek przeciwko Tristanowi.

Anfortas

Kr≤l Graala w Parsifalu Wolframa von Eschenbacha oraz operze Wagnera pod tym samym tytu│em.

Angharad (Angharad Z│otorΩka)

ukochana Peredura (zob. Perceval) w walijskim romansie o Graalu. Jej pe│ne imiΩ brzmia│o Angharad Law Eurawc, czyli Angharad Z│otorΩka. Peredur przysi▒g│ nie pokochaµ innej ani nie spojrzeµ na ┐adnego innego cz│owieka, p≤ki nie odwzajemni jego uczucia. By│a byµ mo┐e znacznie starszym b≤stwem celtyckim, kt≤re, jak wiele jej podobnych, utraci│o znaczenie, a jej rola zosta│a ograniczona do po╢ledniego miejsca w arturia±skich romansach.

Anglides

matka Alisandra le Orphelin'a. Po tym jak jej m▒┐ zosta│ zbity przez kr≤la Marka, w tajemnicy wychowywa│a syna.

Angwish, Angwisance

kr≤l Irlandii i ojciec Izoldy z Irlandii. Wydaje siΩ, ┐e walczy│ po stronie zbuntowanych kr≤l≤w przeciw Arturowi i na pocz▒tku Arturowych rz▒d≤w, a p≤╝niej zosta│ towarzyszem Okr▒g│ego Sto│u. Kr≤l Marek z Kornwalii by│ jego wasalem. Tristan, chc▒c siΩ temu sprzeciwiµ, przyby│ do± i przy tej okazji zabi│ kr≤lewskiego brata Morholta; wtedy w│a╢nie po raz pierwszy ujrza│ IzoldΩ.

Anna

wed│ug Geoffreya z Monmouth, siostra Artura. Istniej▒ dwie wersje, je┐eli chodzi o to kogo po╢lubi│a, Geoffrey wzmiankuje zar≤wno Lota z Ornkey jak i kr≤la Budica z Bretanii. Byµ mo┐e jest uosobieniem celtyckiej bogini Anu.

Annowre

czarownica z Niebezpiecznego Lasu, zakochana w Arturze. Uda│o jej siΩ zwabiµ go do swej siedziby, ale gdy j▒ odtr▒ci│, zapragnΩ│a jego ╢mierci i namawia│a wielu rycerzy, by go zg│adzili. Us│yszawszy o tym, Nimue sprowadzi│a do miejsca uwiΩzienia Artura Tristana; przyby│ w porΩ, by zg│adziµ dw≤ch rycerzy, kt≤rzy pobili kr≤la. Artur osobi╢cie zabi│ Annowre, gdy usi│owa│a skra╢µ Ekskalibur. Historia ta jest mo┐e odmian▒ opowie╢ci o spisku Morgan, usi│uj▒cej wci▒gn▒µ Artura w zasadzkΩ przy pomocy kochanka Accalona z Galii.

Annwfn

Walijskie za╢wiaty. Stary walijski poemat Preiddeu Annwfn opowiada jak to Artur wyprawi│ siΩ tam z dru┐yna w celu zdobycia magicznego kot│a; narratorem w poemacie jest Taliesin, jako jeden z uczestnik≤w wyprawy. Wyp│ynΩli statkiem Prydwen, po d│ugiej podr≤┐y dop│ynΩli do fortu albo miasta posiadaj▒cego wiele r≤┐nych miast (Caer Rigor, Caer Siddi, itp.). Powr≤ci│o stamt▒d tylko siedmiu rycerzy. Bardzo podobn▒ opowie╢ci▒ jest Culhwch, opowiadaj▒c▒ o podr≤┐y Artura do Irlandii (Szmaragdowa wyspa by│a substytutem za╢wiat≤w).

Argante

elfia kr≤lowa Avalonu, do kt≤rej Artur uda│ siΩ po swej ostatniej bitwie. Wysnuwane sa przypuszczenia, ┐e by│a form▒ brytyjskiej bogini Arianhrod.

Aries

pastuch, domniemany ojciec Tora. Gdy ch│opiec poprosi│, aby m≤g│ zostaµ rycerzem, Aries przyprowadzi│ go na dw≤r Artura. Merlin wyjawi│ w≤wczas, ┐e w rzeczywisto╢ci Tor jest synem kr≤la Pellinore'a. Z czasem sta│ siΩ znakomitym rycerzem Okr▒g│ego sto│u. Aries to w ca│ej arturia±skiej sadze bodaj jedyna postaµ wywodz▒ca siΩ z posp≤lstwa.

Arnive

Wed│ug jednej z wersji matka Artura, uratowana przez Gawaina z │ap Klingsora.

Aron

Jeden z 25 kr≤l≤w z arturia±skiego dworu.

Arondight

miecz Lancelota

Artur

syn Igerny i Uthera Pendragona. Na pro╢bΩ Merlina wychowywa│ go Ector z Dzikiego Lasu. Zosta│ kr≤lem Brytanii po wyjΩciu miecza z kamienia. Stworzy│ Okr▒g│y St≤│, po╢lubi│ Guinevere i przyst▒pi│ do wprowadzania w kraju porz▒dku i prawa. Przez nastΩpne lata jego rycerze przemierzali kr≤lestwo wzd│u┐ i wszerz, naprawiaj▒c wyrz▒dzone krzywdy i pomagaj▒c potrzebuj▒cym.
Pojawienie siΩ w Camelot Graala doprowadzi│o do wielkiej wyprawy, w kt≤rej wziΩli udzia│ wszyscy rycerze Okr▒g│ego Sto│u, choµ tylko trzem siΩ powiod│o. P≤╝niej rz▒dy Artura zaczΩ│y siΩ chyliµ ku upadkowi. Przybycie jego nie╢lubnego syna Mordreda i ci▒gn▒cy siΩ romans Guinevere z najwspanialszym z rycerzy, Lancelotem, po│o┐y│y kres Okr▒g│emu Sto│owi. W ko±cu Artur zmierzy│ siΩ z Mordredem opodal Camlan i w bitwie odni≤s│ rany zagra┐aj▒ce ┐yciu. Trzy tajemnicze kr≤lowe, przyby│e w czarnej │odzi, zabra│y go do Avalon, by tam wyzdrowia│ i wyczekiwa│ dnia swego powrotu.
Ten ostateczny kszta│t mitu o Arturze zawiera siΩ w wiΩkszo╢ci wcze╢niejszego, zachowanego materia│u. Mo┐na w nim znale╝µ ╢lady rzymsko-bryta±skiego wojskowego dow≤dcy, plemiennego wodza z "ciemnych wiek≤w" oraz ╢redniowiecznego pomaza±ca. Przej▒│ po Branie B│ogos│awionym rolΩ stra┐nika kr≤lestwa Brytanii, kt≤rego mo┐na wezwaµ w razie potrzeby. Wed│ug legendy zosta│ pochowany w Opactwie Glastonbury, sk▒d ekshumowano jego szcz▒tki za panowania Henryka II. W tradycji i ludowych wierzeniach cieszy sie niegasn▒ca s│aw▒. ªpi ponoµ w jednej z rozlicznych podziemnych jaski±, jak np. ta w Alderly Edge w Cheshire, w zamku Richmond w hrabstwie York czy w Sewingsshield niedaleko Wa│u Hadriana. We wcze╢niejszych podaniach pojawia siΩ jako g│≤wny bohater przyg≤d; w wersjach p≤╝niejszych rycerze stopniowo zastΩpuj▒ swego kr≤la, w jego imieniu dzia│aj▒. Opowie╢ci o Arturze okre╢la siΩ og≤lnie mianem "materii Brytanii"; stanowi▒ one j▒dro mitologii kraju.

Assysla

W Breta Sogur (skandynawskiej wersji dzie│ Geoffreya z Monmouth) wyspa na kt≤rej umar│ Artur.

Avallach, Afallach

ojciec Modron. W│adca za╢wiatowego kr≤lestwa Avalon

Avalon

kr≤lestwo w Za╢wiatach lub Wyspa Jab│ek, gdzie uniesiono Artura, by Morgan mog│a go wyleczyµ z ran.

Avenable

pojawia siΩ w legendach o Merlinie jako m│oda dziewczyna przebrana za giermka, kt≤ra pod imieniem Grisandole zosta│a seneszelem cesarza. Pewnego razu cesarz mia│ sen, w kt≤rym ujrza│ maciorΩ z koron▒ na g│owie. Powiedziano mu, ┐e tylko dziki m▒┐ zamieszkuj▒cy w pobliskim lesie mo┐e wy│o┐yµ znaczenie snu. Grisandole odszuka│a dzikiego mΩ┐a, kt≤ry przybiera│ postaµ jelenia - by│ nim Merlin. Wyja╢ni│, ┐e maciora to cesarzowa, a jej dwunastu giermk≤w to urodziwi m│odzie±cy. Od razu spalono j▒ na stosie, Grisandole za╢, wyjawiwszy sw▒ p│eµ, po╢lubi│a cesarza!

Balan

brat Balina. Przebrani w po┐yczone zbroje, bracia niechc▒cy zabili siΩ nawzajem.

Balin

brat Balana, czasami zwany "la Sauvage" ("dziki"). Zosta│ uwiΩziony za zabicie kuzyna Artura. Po wyj╢ciu na wolno╢µ wyruszy│ na poszukiwanie przyg≤d. Goszcz▒c na zamku kr≤la Pellesa, u╢mierci│ jego brata, z│ego rycerza Garlona. Gdy rozgniewany kr≤l goni│ za nim po zamku, Balin niechc▒cy przebi│ mu oba uda w│≤czni▒ nale┐▒c▒ do Insygni≤w. Czyn ten nazwano Bolesnym Ciosem i m≤wiono, ┐e obr≤ci│ kraj w ziemiΩ ja│ow▒. (Zob. Okaleczeni Kr≤lowie).

Barinthus

zwany "»eglarzem", by│ przewodnikiem Merlina i Taliesina podczas ich podr≤┐y z rannym Arturem ku wyspie w Za╢wiatach. Jest typowym przewo╝nikiem umar│ych i byµ mo┐e wywodzi siΩ z mythosu Manannana. Pod postaci▒ ╢w. Barrinda ma powi▒zania ze ╢w. Brendanem i jego wypraw▒ do Raju B│ogos│awionych. (Zob. Wyspy SzczΩ╢liwe).

Baudwin z Bretanii

jeden z najwybitniejszych rycerzy Okr▒g│ego Sto│u w schy│kowym okresie. Prze┐y│ ostatni▒ bitwΩ pod Camlan i zosta│ pustelnikiem. Znany by│ te┐ ze swych umiejΩtno╢ci lekarskich.

Beaumains

zob Gareth z Orkney.

Bedwyr, Bedivere

jedna z postaci najwcze╢niej zwi▒zanych z Arturem. Byµ mo┐e pe│ni│ kiedy╢ funkcjΩ podobn▒ do roli Lancelota, kt≤ry zast▒pi│ go w p≤╝niejszych romansach, gdzie Bedwyr z kolei wspominany jest g│≤wnie jako rycerz, kt≤remu Artur powierzy│ zwr≤cenie Ekskalibura jezioru. By│ s│ug▒ Artura.

Bellieus

pechowy rycerz z wczesnych przyg≤d Lancelota. Lancelot wszed│ do namiotu, gdzie spa│a dama Bellieusa, i po│o┐y│ siΩ obok niej. Nagle wr≤ci│ Bellieus i ujrzawszy Lancelota, wyzwa│ go na pojedynek, co oczywi╢cie nieomal sko±czy│o siΩ dla± fatalnie. Prze┐y│ jednak, a p≤╝niej zosta│ rycerzem Okr▒g│ego Sto│u.

Bercelak, Bertilak

zob. Zielony Rycerz.

Blaise

tajemnicza postaµ zwi▒zana z Merlinem, nazywana jego nauczycielem. Osiad│ w Northumberland, gdzie czΩsto odwiedza│ go Merlin, kt≤rego wyczyny i wr≤┐by spisywa│.

Blanchfleur

tym imieniem nazywano czasem siostrΩ Percevala. Odda│a ┐ycie, lecz▒c trΩdowat▒, a jej cia│o towarzyszy│o rycerzom poszukiwaczom Graala do Sarras. (Zob. Dindrane).

Bolesny Cios

cios, kt≤ry Balin przypadkowo zada│ Kr≤lowi Graala Pellesowi i kt≤ry zamieni│ krainΩ w ziemiΩ ja│ow▒.

Bors de Granis

syn kr≤la Bana z Benoic. Kuzyn Lancelota i jeden z najznamienitszych rycerzy Okr▒g│ego Sto│u. On, Perceval i Galahad to jedyni rycerze poszukiwacze Graala, kt≤rym siΩ powiod│o.

Brangaine

s│u┐▒ca Izoldy z Irlandii; pomog│a swej pani oszukaµ kr≤la Marka, w noc po╢lubn▒ zajmuj▒c jej miejsce w │o┐u. Ona te┐ (w niekt≤rych wersjach) poda│a Tristanowi i Izoldzie nap≤j mi│osny, przeznaczony dla Izoldy i Marka. Po│▒czy│ on kochank≤w na zawsze.

Brastias

choµ pocz▒tkowo by│ rycerzem w s│u┐bie Gorloisa z Kornwalii, popar│ Merlina, gdy Uther chcia│ przybraµ postaµ jego pana, by m≤c spaµ z Igraine. Po objΩciu przez Artura tronu Brestias by│ jednym z jego pierwszych i najzdolniejszych przyw≤dc≤w i zosta│ Stra┐nikiem P≤│nocy.

Breuse sans Pitie

rycerz, kt≤ry w arturia±skim ╢wiecie sta│ siΩ synonimem najnikczemniejszego │otra. Porwa│ i zabi│ wielu rycerzy Artura, a wielu innym da│ siΩ mocno we znaki. Nigdy go chyba nie schwytano i nie ukarano za zbrodnie - rzecz niezwyk│a w arturia±skich sagach - po prostu w rozmaitych wzmiankuj▒cych o nim tekstach powoli znika ze sceny.

Brisen

W Le Morte d'Arthur Malory'ego okre╢la siΩ j▒ jako "jedn▒ z najwiΩkszych czarodziejek, jakie ┐y│y w owych czasach". Doprowadzi│a do po│▒czenia Elaine z Corbenic z Lancelotem, by m≤g│ sp│odziµ Galahada: zapewniaj▒c, ┐e w komnacie znajduje sie Guinevere, poda│a mu wino z domieszk▒ zi≤│ i zaprowadzi│a do Elaine.

Broceliande

wielka wszechpuszcza ╢wiata arturia±skiego, scena wiΩkszo╢ci przyg≤d rycerzy Okr▒g│ego Sto│u. W rzeczywisto╢ci znajduje siΩ w Bretanii, gdzie mo┐na zwiedziµ wiele miejsc zwi▒zanych z Arturem.

Brons

zwany tak┐e Hebronem, by│ ziΩciem J≤zefa z Arymatei i dziadem Percevala. Jeden z pierwszych Kr≤l≤w Graala, p≤╝niej zwany Kr≤lem Rybakiem. Wiele przemawia za tym, by go uto┐samiaµ z walijskim Branem B│ogos│awionym.

Bruno Czarny, Bruno le Noir

pan Kay nazywa│ go tak┐e "La Cote Male-Taile", gdy┐ nosi│ niezgrabne, niedopasowane odzienie. Gdy przyby│ do Camelot, by│ biedakiem, zosta│ wiΩc pomywaczem. Po wielu przygodach po╢lubi│ dziewicΩ Maledisant i sta│ siΩ panem zamku Pendragon. Ma wiele atrybut≤w Garetha i jest przypuszczalnie p≤╝niejszym echem rycerza z Orkney.

Cabal, Caval

wilczarz kr≤la Artura. Zostawi│ w Walii ╢lad │apy na kamieniu, kt≤ry je╢li siΩ go przeniesie noc▒ gdzie indziej, zawsze rankiem powraca na swoje miejsce.

Caledfwlch

zob. Ekskalibur.

Caliburnus

zob. Ekskalibur.

Camelot

g│≤wne miasto Artura i stolica Logres, wzniesiona przez Merlina w ci▒gu jednej nocy. Z wielu miejsc, gdzie je lokalizowano, najbardziej popularne jest Cadbury Camp w hrabstwie Somerset.

Camlan

miejsce straszliwej, ostatniej bitwy miΩdzy hufcami Artura i Mordreda, w kt≤rej polegli prawie wszyscy rycerze Okr▒g│ego Sto│u. Niekt≤rzy uczeni identyfikuj▒ je z Camelford w hrabstwie Somerset albo z Cambogianna (Birdoswald).

Caradoc Briefbras

Caradoc o UschniΩtym lub Kr≤tkim Ramieniu. W walijskiej tradycji wystΩpuje jako bohater Livre de Caradoc i jeden z rycerzy Artura. Jego imiΩ wywodzi siΩ ze zniekszta│conego starowalijskiego freichfras, czyli "mocne ramiΩ".

Celidon, Cellydon, Cat Coit Celidon

wielka puszcza w arturia±skiej Brytanii, miejsce jednej z bitew Artura. WΩdrowa│ po niej oszala│y Merlin.

Childe Roland

z pomoc▒ Merlina uratowa│ sw▒ siostrΩ, Burd Ellen, wiΩzion▒ przez kr≤la ªwiata Podziemi.

Clarisant, Clarisse

tylko jeden romans arturia±ski, Sir Percevele, wspomina j▒ jako siostrΩ Gawaina, zamieszkuj▒c▒ czarodziejski zamek. W tym samym tek╢cie Perceval zwyciΩ┐a kochanka Clarisant, Guiromelanta. Nigdzie indziej nie ma ┐adnej wzmianki o tym, jakoby Gawain mia│ siostrΩ, ale jest to o tyle ciekawe, ┐e w ten spos≤b klan z Orkney liczy piΩµ os≤b - wraz z Gaherisem, Garethem i Agravaine'em. Jako uciele╢nienie Bogini, ich matka Morgause z Orkney, mia│a prawo do takiej liczby dzieci.

Clas Myrddyn

"zagroda" Merlina. Wed│ug starej bryta±skiej tradycji Merlin jako stra┐nik sprawowa│ piecze nad Brytani▒. W kategoriach ezoterycznych uwiΩzienie Merlina przez Nimue ma korzenie w Clas Myddyn - obszarze, w kt≤rym Merlin zamkn▒│ siΩ z w│asnej woli, by staµ na jego stra┐y.

Colgrevance

rycerz Okr▒g│ego Sto│u, pierwszy, kt≤rego spotka│a przygoda z czarodziejsk▒ fontann▒ w Broceliande. Gdy la│ wodΩ z basenu na le┐▒cy obok szmaragd, pojawi│ siΩ czarny rycerz i wyzwa│ go na pojedynek. Colgrevance przegra│, ale uda│o mu siΩ zbiec, a jego opowiadanie wzbudzi│o ciekawo╢µ Owaina, kt≤ry odni≤s│ zwyciΩstwo i na jaki╢ czas sam zosta│ stra┐nikiem fontanny. Colgrevance zgin▒│ p≤╝niej z rΩki Lancelota, gdy ten ucieka│ z komnaty kr≤lowej.

Corbenic

zamek Kr≤l≤w Graala. Mo┐liwe, ┐e nazwa pochodzi od s│≤w Corps Benit ("b│ogos│awione cia│o") i stanowi│a jedn▒ z zagadek Graala.

Cradelmass

kr≤l Norgalles (p≤│nocnej Walii) za czas≤w Artura. Nale┐a│ do grupy zbuntowanych w│adc≤w, kt≤rych Artur pokona│ na pocz▒tku swych rz▒d≤w. Zwa┐ywszy, ┐e by│ wnukiem kr≤la Ryonsa, nie ma siΩ co dziwiµ, ┐e to niesympatyczna postaµ.

Crudel

poga±ski w│adca Brytanii. Wtr▒ci│ J≤zefa z Arymatei i jego towarzyszy do lochu, gdzie moc Graala utrzymywa│a ich przy ┐yciu. W ko±cu wiΩ╝ni≤w wypu╢cili Mordrains i Seraphe, kt≤rzy przeszli na chrze╢cija±stwo i zostali towarzyszami Graala.

Cundrie, Kundrie

imiΩ Obmierz│ej Staruchy w Parsifalu, kt≤ra pokpiwa z rycerza, ale pomaga mu w poszukiwaniu Graala. Jest wied╝mowatym aspektem Zwierzchno╢ci.

Dagonet

b│azen kr≤la Artura, kt≤rego dla ┐artu pasowano na rycerza; p≤╝niej wykaza│ siΩ odwag▒ w wielu turniejach. Jego dowcip i niebanalne zachowanie o┐ywiaj▒ co nudniejsze strony KsiΩgi Tristana w Le Morte d'Arthur Malory'ego.

Dame du Lac

zob. Pani z Jeziora.

Dinadan

rycerz Okr▒g│ego Sto│u. Opr≤cz Dagoneta, jest to w ca│ym arturia±skim cyklu bodaj jedyna postaµ obdarzona autentycznym poczuciem humoru i niema│ym zaciΩciem satyrycznym. Napisa│ paszkwil na kr≤la Marka, a podczas turnieju, w kt≤rym bra│ udzia│ Lancelot, wszystkim rycerzom p│ata│ najrozmaitsze figle. Lancelot, nie chc▒c pozostaµ d│u┐nym, pojawi│ siΩ w szrankach w sukni na│o┐onej na zbrojΩ i pokonawszy Dinadana, wywi≤z│ go do lasu, a tam przebra│ w niewie╢cie szaty. Dinadan, niestety, zgin▒│ p≤╝niej z r▒k Mordreda i jego siepaczy.

Dinas Emrys

wzg≤rze w p≤│nocnej Walii, na kt≤rym wznosi│a siΩ wie┐a Wortigerna. Ilekroµ budowniczowie postawili wie┐Ω, tylekroµ budowla siΩ zawala│a. Wortigern kaza│ druidom sprawdziµ, co jest przyczyn▒, a ci orzekli, ┐e trzeba zabiµ ch│opca i jego krwi▒ uszczelniµ fundamenty. Przyprowadzono wiΩc m│odego Merlina, kt≤ry wyja╢ni│ Wortigernowi, ┐e w kamiennej skrzyni pod wie┐▒ znajduj▒ siΩ dwa wiecznie walcz▒ce ze sob▒ smoki. Symbolizowa│y one dwa narody - Bryt≤w i Sas≤w, kt≤rym Wortigern zaprzeda│ kr≤lestwo.

Dindraine

imiΩ nadawane czasami siostrze Percevala. Odda│a ┐ycie, lecz▒c trΩdowat▒ kobietΩ; jej cia│o rycerze Graala zawie╝li statkiem Salomona do Sarras.

Drustan

zob. Tristan.

Ector de Maris

brat Lancelota, rycerz Okr▒g│ego Sto│u. Mylony niekiedy z Ectorem z Dzikiego Lasu, przybranym ojcem Artura.

Ector z Dzikiego Lasu

przybrany ojciec Artura w Le Morte d'Arthur Malory'ego. Zgodnie z instrukcj▒ Merlina wychowywa│ ch│opca w niewiedzy o prawdziwym pochodzeniu.

Ekskalibur

magiczny miecz Artura, dar Pani z Jeziora. Jak d│ugo Artur nosi│ go przy sobie, by│ niepokonany, ale Morgan skrad│a mu pochwΩ chroni▒c▒ przed ranami. Ekskalibur znaczy "tn▒cy stal", nazywany jest tak┐e Caliburnus lub Caledfwlch. CzΩsto myli siΩ go z Mieczem Kamienia, kt≤ry wskazywa│ na Artura jako prawowitego kr≤la. Miecz ten z│ama│ siΩ w walce i Artur musia│ poszukaµ nowego. Niekt≤re wersje podaj▒, ┐e Ekskalibur zosta│ wykuty przez Wolunda.

Elaine de Astolat

czasami zwana Le Blanke ("bia│a"); zakocha│a siΩ w Lancelocie, a gdy ten nie odwzajemni│ jej mi│o╢ci, da│a siΩ unie╢µ w │odzi do Camelot, z listem opowiadaj▒cym o jej nieszczΩ╢ciu.

Elaine z Corbenic

c≤rka Kr≤la Graala Pellesa. Matka Galahada. Za spraw▒ czar≤w zosta│a kochank▒ Lancelota. Lancelot, przekonany, ┐e ╢pi z Guinevere, sp│odzi│ z Elaine dziecko, kt≤re mia│o w przysz│o╢ci zdobyµ Graala. Jest czΩsto mylona z Elaine z Astolat.

Elaine z Garlot

c≤rka Gorloisa i Igerny. Po╢lubi│a Nentresa z Garlot i w ten spos≤b pogodzi│a wrogiego kr≤la ze swym niedawno koronowanym przyrodnim bratem Arturem.

Florence

jeden z licznych nie╢lubnych potomk≤w Gawaina. By│ synem nieznanej z imienia siostry Brandilesa, rycerza Okr▒g│ego Sto│u. Do│▒czy│ do spisku, maj▒cego na celu przy│apanie Lancelota w sypialni kr≤lowej, i zgin▒│ z jego rΩki, gdy Lancelot ucieka│.

Gaheris z Orkney

trzeci syn Morgause i Lota z Orkney, brat Gawaina, Agravaine'a i Garetha. Zabi│ go przypadkowo Lancelot, gdy ratowa│ Guinevere przed stosem.

Galahad

jeden z trzech rycerzy Graala, kt≤rym uda│o siΩ zdobyµ to niezwyk│e naczynie; nie╢lubny syn Elaine z Corbenic i Lancelota. By│ rycerzem o czystym sercu, niepokonanym w walce. W dokonaniach prze╢cign▒│ ojca, kt≤ry przez grzech cudzo│≤stwa z Guinevere nie by│ godzien zobaczyµ Graala; stanowi niejako duchowe przedstawienie Lancelota. Zmar│, ujrzawszy Graala; zosta│ pochowany w Sarras.

Galahaut; Haute Prince (Wysoki Ksi▒┐Ω)

wr≤g Artura i Lancelota; gdy dozna│ z r▒k tego drugiego pora┐ki, sta│ siΩ jego zagorza│ym wielbicielem. To on doprowadzi│ do pierwszego sekretnego spotkania Lancelota i Guinevere. Gdy otrzyma│ fa│szyw▒ wiadomo╢µ o ╢mierci Lancelota, umar│ ze zgryzoty.

Galehodin

jedyny brat Lancelota. Niczym specjalnym siΩ nie wyr≤┐nia│, ale Lancelot ofiarowa│ mu ksiΩstwo Saintongue, kt≤rym pod koniec ┐ycia sam rz▒dzi│.

Gareth z Orkney

czwarty syn Morgause i Lota z Orkney. Przyby│ incognito na dw≤r Artura i pan Kay nazwa│ go Beaumais ("piΩknorΩki"). Okaza│ sie dzielnym bohaterem i zosta│ pasowany na rycerza przez Lancelota, kt≤ry potem niestety zabi│ go niechc▒cy, ratuj▒c Guinevere przez stosem.

Gawain z Orkney

najstarszy syn Morgause i Lota z Orkney, siostrzeniec i spadkobierca Artura. W p≤╝niejszych tekstach ╢redniowiecznych sta│ siΩ zawadiak▒ i kobieciarzem, ale ╝r≤d│a wcze╢niejsze przedstawiaj▒ go jako Rycerza Bogini. Podobnie jak CuChulainn, z kt≤rym ma wiele wsp≤lnego, w miarΩ jak zbli┐a│o siΩ po│udnie, stawa│ siΩ coraz silniejszy, dziΩki czemu zyska│ przydomek "S│oneczny Bohater". W walijskim nazywa siΩ go Gwalchmai ("majowy sok≤│"). Gawain jest jedn▒ z postaci najwcze╢niej powi▒zanych z Arturem. Jego dwie najs│ynniejsze przygody to walka z Zielonym Rycerzem oraz spotkanie i ma│┐e±stwo z pani▒ Ragnell.

Gereint

syn Erbina, bohater opowie╢ci Gereint i Enid, wykorzystanej tak┐e przez Chretiena de Troyes w Ereku i Enidzie. By│ rycerzem dziewczyny o imieniu Enida, kt≤rej ojciec straci│ ca│y maj▒tek i przyprowadzi│ j▒ na dw≤r. Artur i jego ludzie polowali w│a╢nie na Bia│ego Jelenia i ustalili, ┐e g│owa zwierzΩcia przypadnie najpiΩkniejszej dziewicy: Gwenhwyfar wrΩczy│ j▒ Enidzie. Enida po╢lubi│a Gereinta i udali siΩ do jego posiad│o╢ci
Gereint wycofa│ siΩ z czynnego ┐ycia, fa│szywie jednak odczyta│ smutek, jaki z tego powodu okazywa│a Enida. Przekonany, ┐e ┐ona chce siΩ go pozbyµ, gdy┐ ma kochanka, wyruszy│ z ni▒ natychmiast w podr≤┐, lecz zabroni│ siΩ do siebie odzywaµ. Prze┐yli wiele przyg≤d i niebezpiecze±stw, lecz Gereint nadal ╝le j▒ traktowa│ i nie chcia│ s│uchaµ jej przestr≤g. W ko±cu dotarli do zamku hrabiego Owaina, gdzie w krΩgu utworzonym z mg│y odbywa│y siΩ zaczarowane gry.
Mimo, ┐e Owain ostrzega│, ┐e nikt nie powr≤ci│ stamt▒d ┐ywy, Gereint wszed│ w ≤w magiczny kr▒g, otoczony wbitymi na pal g│owami. Tam w sadzie ujrza│ dziewczynΩ siedz▒c▒ na z│otym krze╢le. Gdy usiad│ obok niej, zosta│ wyzwany na pojedynek przez rycerza. Pokona│ go i zad▒│ w wisz▒cy w sadzie r≤g, k│ad▒c w ten spos≤b raz na zawsze kres zaczarowanym grom. Potem pogodzi│ siΩ z Enid▒. Gereint zgin▒│ podobno w bitwie pod Llongborth, przypuszczalnie wspieraj▒c Artura w walce z Sasami.

Glastonbury

miasto w hrabstwie Somerset, tradycyjnie zwi▒zane z Arturem i ╢wiΩtym Graalem. Istnieje mn≤stwo poda± o magicznych cechach Glastonbury i w ostatnich latach sta│o siΩ ono celem prawdziwych pielgrzymek. Nazwa miasta pochodzi przypuszczalnie od Ynys Witrin [Gutrin] (Szklana Wyspa), a niekt≤rzy autorzy uto┐samiaj▒ Glastonbury z Avalon. Wed│ug legendy J≤zef z Arymatei przyni≤s│ do Glastonbury kielich u┐ywany przez Chrystusa podczas Ostatniej Wieczerzy, i w ten spos≤b miasto sta│o siΩ pierwsz▒ ╢wi▒tyni▒ Graala. W 1191 r. mnisi wystawili na widok publiczny ko╢ci, kt≤re mia│y byµ szcz▒tkami Artura i Guinevere, do dzi╢ w tym miejscu znajduje siΩ pami▒tkowa p│yta. Tradycja ludowa nie znosi jednak takich odkryµ - mieszka±cy Brytanii nadal oczekuj▒ powrotu Artura: "Nieznany, ukryty gr≤b dla Artura" - m≤wi stary walijski wiersz Strofy o grobach.

Goon Desert

wed│ug Opowie╢ci o Graalu Chretiena de Troyes Goon Desert by│ ojcem dziewicy Graala i bratem Kr≤la Rybaka. Jego zachowanie nie licowa│o z funkcja stra┐nika Graala, gdy┐ zamordowa│ rycerza imieniem Espinogee, kt≤rego p≤╝niej pom╢ci│ bratanek, │ami▒c przy tym miecz. Kiedy cia│o Goona przywieziono do rodzinnego zamku Quiguarant, jego c≤rka przepowiedzia│a, ┐e miecz, kt≤ry go zabi│, bΩdzie naprawiony dopiero po znalezieniu Graala. Stryj prΩdko chwyci│ od│amki z│amanego ostrza, lecz zrani│ siΩ w udo. Dopiero gdy do zamku przyby│ Perceval, rana siΩ zagoi│a, a miecz zosta│ naprawiony.

Gorlois z Kornwalii

ksi▒┐Ω Kornwalii, m▒┐ Igraine, kt≤r▒ kocha│ do szale±stwa Uther Pendragon. Z pomoc▒ Merlina Uther przybra│ postaµ Gorloisa i spa│ z Igraine. Ich dzieckiem by│ Artur - w chwili jego poczΩcia Gorlois zgin▒│. By│ ojcem Morgan, Morgause i Elaine z Garlot.

Gowther

bohater ma│o znanego arturia±skiego romansu, syn okrutnego rycerza i szlachetnie urodzonej pani. Ch│opiec mia│ gwa│towny i dziki charakter, ale po pokucie, jaka sam na siebie na│o┐y│, jego diabelskie cechy zniknΩ│y. Historia jest nader buduj▒ca i stanowi interesuj▒cy przyk│ad sposobu, w jaki ko╢ci≤│ pos│ugiwa│ siΩ w swoim nauczaniu romansem rycerskim.

Gra w ╢cinanie g│owy

gra, w kt≤rej tajemniczy osobnik - najczΩ╢ciej olbrzym lub Zielony Rycerz wkracza│ zimow▒ por▒ do sali biesiadnej i wyzywa│ obecnych na pojedynek: niech jaki╢ ╢mia│ek odr▒bie mu g│owΩ jego w│asnym toporem, a w zamian on zada podobny cios. ªmia│ek przyjmowa│ wyzwanie, zadawa│ cios, a tu nagle przybysz podnosi│ siΩ, natychmiast chwyta│ za top≤r i ┐▒da│, by wyzwany nadstawi│ karku. Gawain otrzyma│ odroczenie ciosu na rok; CuChulainn natomiast ukl▒k│ od razu i zosta│ uznany za najdzielniejszego rycerza Ulsteru. Gra najwyra╝niej stanowi│a czΩ╢µ obchod≤w ╢wi▒t zimowych, kiedy to stary rok wkracza│ jako olbrzym lub Zielony Rycerz, pradawny duch lasu, i by│ wyzywany przez osobnika symbolizuj▒cego si│Ω i wytrwa│o╢µ roku nowego.

Graal

jedno z Insygni≤w Brytanii, niemal┐e powszechny symbol duchowych poszukiwa± i d▒┐e±. Przypuszczalnie wywodzi siΩ z wcze╢niejszych, poga±skich kot│≤w; p≤╝niej uto┐samiono go z kielichem, kt≤rego u┐ywa│ Chrystus podczas Ostatniej Wieczerzy do odprawienia Pierwszej Eucharystii i w kt≤rym zebrano Jego krew po zdjΩciu z Krzy┐a. Stra┐nikiem Graala by│ J≤zef z Arymatei, kt≤ry przywi≤z│ go do Brytanii i umie╢ci│ w zbudowanej do tego celu kaplicy w Glastonbury. P≤╝niej poszukiwali go rycerze Graala nale┐▒cy do Okr▒g│ego Sto│u. Jako symbol wewnΩtrznej prawdy poszukiwany jest do dzisiaj. Graal ukazywa│ siΩ wtedy, gdy kraj zamienia│ siΩ w ziemiΩ ja│ow▒, jedynie tym, kt≤rzy byli tego godni. W okresach pomy╢lno╢ci i dobrych rz▒d≤w pieczΩ nad nimi sprawowali Kr≤lowie (czy te┐ stra┐nicy) Graala, a samo naczynie znika│o. Jego pojawienie siΩ zale┐y od stanu w│adzy kr≤lewskiej (zob. Okaleczony Kr≤l) i │aski Zwierzchno╢ci.

Griflet

jeden z pierwszych rycerzy, kt≤rych pasowa│ Artur po koronacji, choµ pocz▒tkowo nie chcia│ tego uczyniµ z racji m│odego wieku Grifleta (byli r≤wie╢nikami). Wstawia│ siΩ za nim tak┐e Merlin. Gdy Griflet zapragn▒│ spr≤bowaµ swych si│ w nadarzaj▒cej siΩ przygodzie, Merlin ostrzeg│ Artura, ┐e m│odzieniec mo┐e z niej nie powr≤ciµ ca│o. Prze┐y│ jednak i zosta│ bohaterem d│ugiego romansu (wystΩpuje tam pod imieniem Jaufre), w kt≤rym zdoby│ i po╢lubi│ piΩkn▒ Brunnisend.

Grisandole

zob. Avendable.

Gromer Somer Joure

"pan dnia letniego"; potΩ┐na, magiczna postaµ, wiecznie zmieniaj▒ca kszta│t. W opowie╢ci Gawain i pani Ragnell schwyta│ Artura i za┐▒da│, by ten odkry│, czego kobiety pragn▒ najbardziej. Obmierz│a Starucha, Ragnell, wyjawi│a mu sekret, w nagrodΩ ┐▒daj▒c Gawaina za mΩ┐a. Odpowiada postaci Hafgana w historii o Pwyllu i ma wiele wsp≤lnego z innym przeciwnikiem Gawaina, Zielonym Rycerzem. Gromer by│ zaczarowany przez Morgan.

Guendolena, Gwendolena

┐ona Merlina. Gdy ten popad│ w szale±stwo, po╢lubi│a Rhyddercha Haela.

Guinevere

c≤rka Leodegrance'a, w│adcy Cameliardu; ┐ona Artura i kr≤lowa Brytanii. W jΩzyku walijskim imiΩ jej brzmi "Gwenhwyfar", co niekiedy jest t│umaczone jako "bia│a"; triady opisuj▒ j▒ jako jedn▒ z trzech wielkich kr≤lowych na Arturia±skim dworze b▒d╝ troist▒ Gwenhwyfar. w tej wczesnej postaci jawi siΩ jako wz≤r Matek, troistej bogini, albo Morrighan. Mo┐liwe, ┐e pocz▒tkowo by│a form▒ Zwierzchno╢ci - stary mit o jej porwaniu i po╢lubieniu przez Mordreda, co dawa│o mu prawo do w│adania Brytani▒, zdaje siΩ wskazywaµ, ┐e pr≤bowa│ on uzurpowaµ sobie Zwierzchno╢µ poprzez porwanie jej ziemskiego wcielenia. W p≤╝niejszych tekstach Guinevere jest przedstawiana ju┐ tylko jako grzeszna ma│┐onka Artura, kt≤rej mi│o╢µ do Lancelota doprowadzi│a do rozpadu Okr▒g│ego Sto│u. Zosta│a tak┐e porwana przez Meleagraunce'a i uratowana albo przez Artura, albo Lancelota. W Le Morte d'Arthur Malory'ego Mordred ujawnia jej cudzo│o┐n▒ mi│o╢µ i odwo│uje do prawa, kt≤re ka┐e spaliµ Guinevere na stosie - jako szafarz sprawiedliwo╢ci, Artur musi siΩ tego domagaµ. Lancelot ratuje Guinevere z p│omieni i zabiera do Joyous Gard we Francji, ale Artur pod▒┐a za nim i oblega zamek. W ko±cu wszystkie strony godz▒ siΩ: Guinevere wstΩpuje do klasztoru w Amesbury, a Lancelot zostaje na zawsze wygnany z Brytanii. Lancelot czuwa│ przy jej │o┐u ╢mierci.

Guingalain

syn Gawaina i pani Ragnell, jedyny jego prawowity potomek. Wczesna tradycja arturia±ska zawiera ╢lady zaginionej opowie╢ci, w kt≤rej wystΩpuje, ale obecnie wiadomo o nim tylko tyle, ┐e by│ rycerzem Okr▒g│ego Sto│u i ┐e zgin▒│ z rΩki Lancelota, gdy ten ucieka│ z sypialni kr≤lowej.

Guiromelant

kochanek Clarisant, siostry Gawaina. Nienawidzi│ Gawaina za zab≤jstwo ojca i nie zdawa│ sobie sprawy z pokrewie±stwa miΩdzy nim a dziewczyn▒. Prawda wysz│a na jaw, gdy Gawain mia│ zanie╢µ Clarisant pier╢cie±; dosz│o wtedy do pojedynku pomiΩdzy Guiromelantem a Gawainem. Gawain da│ siΩ przekonaµ, by nie zabijaµ ukochanego siostry, i wszystko sko±czy│o siΩ szczΩ╢liwie.

Gwalchmai

zob. Gawain.

Hellawes

czarodziejka, pani zamku Nigramours (Nekromancja). Pr≤bowa│a zdobyµ mi│o╢µ Lancelota, a gdy jej siΩ nie powiod│o, umar│a.

Helyas

jeden z kr≤l≤w Graala, czwarty w linii wywodz▒cej siΩ od kr≤la Szkocji Celidoine'a; jego r≤d z kolei siΩga│ Lancelota i Galahada.

Igraine, Igerna

┐ona Gorloisa z Kornwalii. Zakochany w niej Uther Pendragon oblega│ zamek Tintagel i odwiedzi│ j▒, przybrawszy dziΩki Merlinowi postaµ jej mΩ┐a. Gorlois zgin▒│ tej samej nocy. Choµ Igraine po╢lubi│a p≤╝niej Uthera, nie by│ on pewien, ┐e jest ojcem Artura, i odda│ go na wychowanie Ectorowi z Dzikiego Lasu.

Insygnia

kr≤lewskie regalia albo symbole w│adzy kr≤la lub bohatera, czΩsto przedmiot poszukiwa±. Do Insygni≤w Irlandii nale┐a│y: Kamie± Fal (Przeznaczenia), na kt≤rym kr≤lowie siadali w czasie koronacji; w│≤cznia Lugha, zapewniaj▒ca zwyciΩstwo w walce; miecz Nuady, kt≤rego cios zawsze rani│, oraz kocio│ Dagdy, od kt≤rego nikt nie odchodzi│ g│odny. Przywie╝li je z Za╢wiat≤w Tuatha de Danaan. Podobn▒ tradycjΩ przedstawia Trzyna╢cie Skarb≤w Brytanii. Idea insygni≤w przeniknΩ│a tak┐e do p≤╝niejszych poda±. W folklorze s▒ to kij walki, miecz ╢wiat│a, kocio│ uzdrowienia i kamie± przeznaczenia. W tradycji magicznej zachowa│y siΩ cztery symbole ┐ywio│≤w: miecz, w│≤cznia, kielich i pentagram. Na klasycznych kartach tarota symbole te pojawiaj▒ siΩ jako cztery kolory. W legendzie arturia±skiej insygnia to: Miecz, kt≤ry zosta│ z│amany; W│≤cznia Bolesnego Ciosu; Misa, w kt≤rej balsamuje siΩ g│owΩ usuniΩtego stra┐nika Graala, oraz sam Graal - ╢wiΩte naczynie lub kocio│ obfito╢ci. Wsp≤│czesne insygnia to symbole brytyjskiej w│adzy monarszej - Ber│o Sprawiedliwo╢ci i Mi│osierdzia, Miecze Stanu, ampu│ka z Olejem ªwiΩtym i Korona - zastΩpuj▒ca pradawny kamie± koronacyjny jako naczelny symbol Zwierzchno╢ci. Przedmioty te by│y przechowywane w londy±skiej Tower i niejako przejΩ│y stary mit dotycz▒cy w│adzy: jak d│ugo kruki nie opuszcz▒ Tower, tak d│ugo Brytania bΩdzie bezpieczna. Tower nazywano niegdy╢ Bia│ym Wzg≤rzem; tam pochowano g│owΩ Brana B│ogos│awionego, by r≤wnie┐ broni│a kraju przed naje╝d╝c▒. Dzisiaj zosta│y ju┐ tylko kruki.

Izolda z Bretanii, Isolt, Iseult z Bretanii

zwana tak┐e Izold▒ o Bia│ych D│oniach. Kiedy Tristan zosta│ wygnany z Kornwalii przez Marka, o┐eni│ siΩ z Izold▒ z Bretanii, przekonany, ┐e ju┐ nigdy nie dostanie Izoldy z Irlandii. Uwierzy│ k│amstwu ┐ony, ┐e ukochana Izolda nie przyby│a, by go leczyµ, i umar│.

Izolda z Irlandii, Isolt z Irlandii

nazywana tak┐e Izold▒ Z│otow│os▒, Iseult, Isolde; ┐ona Marka z Kornwalii, kt≤r▒ przywi≤z│ dla niego z Irlandii Tristan. Brangaine poda│a Izoldzie i Tristanowi mi│osny nap≤j, przeznaczony dla m│odej pary, i za jego spraw▒ zostali kochankami. Po ╢lubie Izoldy z Markiem ich grzeszna mi│o╢µ trwa nadal; wreszcie uciekli do puszczy. Gdy Tristan zosta│ wygnany z Kornwalii, Marek w ko±cu pogodzi│ sie z Izold▒. Historia ta rozwija siΩ podobnie jak opowie╢µ o Diarmuidzie, Grainne i Fionnie oraz Lancelocie, Guinevere i Arturze. Izolda umar│a z rozpaczy, gdy siΩ okaza│o, ┐e przyby│a za p≤╝no, by wyleczyµ Tristana z choroby, spowodowanej zatrut▒ ran▒.

Jaufre

zob. Griflet.

J≤zef z Arymatei

tradycja g│osi, ┐e by│ wujem Chrystusa. Mia│ powi▒zania z handlem kornwalijsk▒ cyn▒ i przywi≤z│ m│odego Jezusa do Brytanii. Po Ukrzy┐owaniu wyst▒pi│ o wydanie mu cia│a Jezusa i pogrzeba│ je we w│asnym grobowcu. Gdy by│ wiΩziony przez Rzymian, przyszed│ do± Zmartwychwsta│y Chrystus i powierzy│ mu tajemnice Graala oraz stra┐ nad nim. (Graal bywa przedstawiany rozmaicie - jako kielich Ostatniej Wieczerzy b▒d╝ dwie ampu│ki zawieraj▒ce krew i pot Jezusa, zebrane przez J≤zefa po ZdjΩciu z Krzy┐a). W wiΩzieniu utrzymywa│a go przy ┐yciu go│Ωbica, kt≤ra zstΩpowa│a do wnΩtrza Graala, sk▒d przynosi│a op│atek. Zosta│ wypuszczony za rz▒d≤w Wespazjana i wraz z rodzin▒ wyruszy│ do Brytanii, zabieraj▒c ze sob▒ Graala. Osiad│ w Glastonbury i wzni≤s│ tam z plecionki z prΩt≤w i witek pierwszy chrze╢cija±ski ko╢ci≤│. Laska, kt≤r▒ zakopa│ na Wearyall Hill, zakwit│a; do dzi╢ ro╢nie tam krzak g│ogu, a jego szczepy znajduj▒ sie w ca│ym Glastonbury, choµ pierwotne drzewko zosta│o ╢ciΩte podczas wojny domowej. Zakwita na bo┐e Narodzenie; co roku ofiarowywane jest jako danina kr≤lowej.

Kap│an Jan

legendarny chrze╢cija±ski kr≤l wschodu, wed│ug Parsifala Wolframa von Eschenbacha syn ksiΩ┐niczki Graala Repanse de Joye i Feirefitza. By│ te┐ znanym cz│onkiem "rodziny" Graala, a w p≤╝niejszej tradycji sta│ siΩ stra┐nikiem Graala ery nowo┐ytnej.

Kay, Cai, Cei, Keu

mleczny brat Artura, syn Ectora z Dzikiego Lasu. Zosta│ seneszelem kr≤la, s│yn▒│ z niepow╢ci▒gliwego, zjadliwego jΩzyka. P≤╝niejsze wersje oskar┐aj▒ go o zamordowanie syna Artura, Lohota (zob. Llacheu), choµ w najstarszych tekstach walijskich jest jednym z najprzedniejszych rycerzy i wielkim bohaterem. Wraz z Bedwyrem prawie zawsze wystΩpuje we wczesnych przygodach Artura. Uwolni│ Mabona z wiΩzienia, wynosz▒c go na w│asnych plecach.

Kr≤l Graala

spos≤b objawiania siΩ Graala na ziemi oraz jego zwi▒zek ze ╢wiatem, zale┐a│ od stra┐nika, czyli kr≤la Graala. Funkcje tΩ pe│ni│o kilku opiekun≤w, pochodz▒cych z jednej rodziny - najczΩ╢ciej z rodu J≤zefa z Arymatei. Po nich nast▒pili ci rycerze Artura, kt≤rym jako jedynym siΩ powiod│o, Perceval i Galahad. Tak wiΩc opiekunami Graala mogli zostaµ jedynie ci, kt≤rzy go znale╝li. Inni wcze╢niejsi Kr≤lowie Graala to Bran B│ogos│awiony, Pellam, Anfortas i Brons. Tradycja walijska przypisywa│a tΩ rolΩ Manawyddanowi oraz Pryderiemu. Ka┐dy z kr≤l≤w czy opiekun≤w Graala zosta│ zraniony - poniewa┐ wszyscy poznali smak nie╢miertelno╢ci, ┐aden nie potrafi│ pogodziµ siΩ z tym, ┐e jest ╢miertelny. Przekazawszy sw▒ funkcjΩ nastΩpcy, kr≤l wyrusza│ ku Wyspom B│ogos│awionym.

Kr≤l Rybak

imiΩ nadane Kr≤lowi Graala po nakarmieniu rzeszy jedna ryb▒. Pochodzi byµ mo┐e z gry s│≤w miΩdzy francuskimi s│owami p∞cheur ("rybak") i pΘcheur ("grzesznik") - w ko±cu przyczyn▒, dla kt≤rej ziemia stawa│a siΩ ja│owa, by│ grzech lub u│omno╢µ kr≤la. (Zob. Okaleczony Kr≤l).

Lamorack de Galles

syn kr≤la Pellinore'a, rycerz Okr▒g│ego Sto│u, w hierarchii ustΩpowa│ jedynie Lancelotowi. Zosta│ kochankiem Morgause i zgin▒│ z r▒k jej syn≤w Gawaina, Gaherisa i Agravaine'a w zem╢cie za ╢mierµ ojca.

Lancelot z Jeziora, Lancelot du Lac

najwiΩkszy rycerz arturia±skiej Brytanii, pokonany jedynie przez w│asnego syna, Galahada. Jako syn kr≤la Bana z Benoic we Francji by│ ksiΩciem z urodzenia. Wychowa│a go Pani z Jeziora i uczyni│a z niego rzecznika Artura i idei Okr▒g│ego Sto│u. Mia│ jednak skazΩ - nie umia│ przezwyciΩ┐yµ mi│o╢ci do Guinevere, ┐ony Artura. Grzech ten sprawi│, ┐e nie uda│o mu siΩ znale╝µ Graala, choµ p≤╝niej dokona│ cudownego wyleczenia rycerza zwanego panem Urrey z WΩgier, kt≤rego m≤g│ uzdrowiµ tylko najznamienitszy rycerz na ╢wiecie. Lancelot by│ rzeczywi╢cie najsilniejszym z ludzi, ale nigdy nie osi▒gn▒│ prawdziwej duchowej rycersko╢ci. Ratuj▒c Guinevere przed stosem, zabi│ niechc▒cy swego najlepszego przyjaciela, Garetha z Orkney. Po odej╢ciu Artura schroni│ siΩ w pustelni i zosta│ ╢wi▒tobliwym mΩ┐em. Zmar│ i zosta│ pochowany w swym zamku Joyous Gard (przypuszczalnie Alnwick w Northumberland). Mimo ┐e Lancelot pojawia siΩ w arturia±skim cyklu p≤╝no, jako prototyp jest obecny w postaciach Llewa, Lugha i Llwcha Llawwyanawca.

Launfal, Lanval

rycerz Artura, kt≤ry mia│ wr≤┐kΩ za ┐onΩ. Gdy Guinevere pr≤bowa│a go uwie╢µ, pyszni│ siΩ urod▒ ma│┐onki; w ten spos≤b z│ama│ przysiΩgΩ milczenia i straci│ j▒. Motyw ten pojawia siΩ w podaniach o Masze i Edricu. Przypuszczalnie zaczerpniΩto go z francuskiej legendy o czarodziejskiej kochance Meluzynie, kt≤ra pos│u┐y│a jako prototyp dla wielu opowie╢ci o zwi▒zkach z nieziemskimi istotami.

Lavaine

syn pana Bernarda z Astolat, brat Elaine de Astolat i pana Tirre. Zaprzyja╝ni│ siΩ z Lancelotem, kt≤ry go pasowa│ na rycerza; z czasem sta│ siΩ jednym z najznakomitszych rycerzy Okr▒g│ego Sto│u. Gdy Lancelot popad│ w nie│askΩ za sw▒ mi│o╢µ do Guinevere, Lavaine towarzyszy│ mu do Francji i tam zosta│ podniesiony do godno╢ci diuka Arminaku.

Leodegrance

w│adca Cameliard, ojciec Guinevere. Jeden z pierwszych stronnik≤w Artura w jego walkach ze zbuntowanymi kr≤lami.

Letnia Kraina

pozaziemskie kr≤lestwo rz▒dzone przez Melwasa. To w│a╢nie do Letniej Krainy uprowadzi│ Guinevere, kt≤r▒ uwolni│ Artur. Niewykluczone, ┐e od tej nazwy (Summer Country) wywodzi siΩ nazwa hrabstwa Somerset.

Lionel

rycerz Okr▒g│ego Sto│u, brat Borsa i kuzyn Lancelota.

Llacheu

stare walijskie teksty wspominaj▒ go jako nie╢lubnego syna Artura ze zwi▒zku z Lysanor. Nie ma o nim ┐adnych informacji, z wyj▒tkiem p≤╝no╢redniowiecznej opowie╢ci o jego ╢mierci z rΩki Kaya. G│owΩ Llacheu przes│ano Arturowi w drewnianej szkatule. Inne wersje nazywaj▒ go tak┐e Borre albo Boare oraz Lohot.

Llamrei

we wczesnych walijskich ╝r≤d│ach bia│a klacz Artura.

Llwch Llawwyanawc, Lleminawc, Llenllawc

wojownik walijski, kt≤ry towarzyszy│ Arturowi w wyprawie do Annwn po Insygnia. Jego b│yszcz▒cy miecz (Miecz ªwiat│o╢ci, czyli Arturowy Caledfwlch) utorowa│ drogΩ do kot│a, co pozwoli│o go zdobyµ. Llwch odpowiada Lughowi, Llewowi i Lancelotowi.

Logres

jedna z najwcze╢niejszych nazw arturia±skiej Brytanii, pochodz▒ca od imienia Locrinusa, syna Brutusa. Zachowa│a siΩ jako nazwa "wewnΩtrznej" Brytanii, tajemnego serca krainy.

Lohot

zob. Llacheu.

Lot, Lotha

w opowie╢ciach arturia±skich kr≤l Lothian i Orkney. By│ mΩ┐em Morgause i ojcem Gawaina, Gaherisa, Agravaine'a i Garetha. Wyst▒pi│ przeciwko Arturowi; w jednej z pierwszych bitew o koronΩ Brytanii zgin▒│ z rΩki kr≤la Pellinore'a, co doprowadzi│o do wa╢ni miΩdzy jego synami a dzieµmi Pellinore'a.

Lovel

drugi nie╢lubny syn Gawaina i nieznanej z imienia siostry Bradilesa (Brandilesa). Wiadomo o nim tylko tyle, ┐e podobnie jak jego brat zosta│ zabity przez Lancelota, gdy wraz z Mordredem chcia│ go schwytaµ w sypialni kr≤lowej.

Lucan S│uga

pierwszy i ostatni z zaufanych Artura. Podczas koronacji Artura zosta│ mianowany majordomusem i utrzyma│ to stanowisko do ko±ca jego rz▒d≤w. Z czasem przy│▒czy│ siΩ do rycerzy Okr▒g│ego Sto│u. Bra│ udzia│ w bitwie pod Camlan; gdy pomaga│ Bedwyrowi wynie╢µ Artura z pola bitwy, odni≤s│ ranΩ, kt≤ra okaza│a siΩ ╢miertelna. Czasami nazywa siΩ go bratem Bedwyra.

Lunet, Luned, Linet

w Ywain Chretiena de Troyes oraz Pani Fontanny w Mabinogion pojawia siΩ jako s│u┐▒ca Pani Fontanny, istoty obdarzonej magiczn▒ moc▒, kt≤ra czΩsto ratowa│a bohater≤w od ╢mierci. J▒ sam▒ natomiast uwolni│ z wiΩzienia pod kamieniem Owain.

Lyonesse

zagubiona kraina na zach≤d od wybrze┐y Kornwalii, miejsce narodzin Tristana. Ten poch│oniΩty przez morze l▒d niesie w sobie echa Atlantydy.

Mador de la Porte

kuzyn pana Patrice'a; o jego zab≤jstwo obwiniano Guinevere. Rozw╢cieczony i zrozpaczony po ╢mierci Patrice'a Mador wyzwa│ rycerzy broni▒cych honoru Guinevere. Na szczΩ╢cie znaleziono winnego, kt≤rego z kolei zabi│ Lancelot, Guinevere za╢ chΩtnie przebaczy│a oskar┐ycielowi.

Maledisant

┐ona Bruna Czarnego (La Cote Mail-Taile). Towarzyszy│a mu w niebezpiecznej podr≤┐y, bezlito╢nie wypominaj▒c obszarpane i obwis│e ubranie oraz brak, jak s▒dzi│a, pieniΩdzy, a na koniec zakocha│a siΩ w nim i wysz│a za niego za m▒┐. Jej imiΩ, oznaczaj▒ce "z│▒ mowΩ", wyrazi╢cie oddaje jej z│o╢liwy jΩzyk.

March

zob. Marek.

Marek

kr≤l Kornwalii, m▒┐ Izoldy z Irlandii, kt≤ra go zdradzi│a z mi│o╢ci do Tristana. W tradycji walijskiej wystΩpuje jako March z ko±skimi uszami. Nie╢wiadomie spΩdzi│ noc po╢lubn▒ z Brangaine, nie z Izold▒ - obie kobiety uknu│y podstΩp, aby by│ przekonany, ┐e wzi▒│ za ┐onΩ dziewicΩ.

Marrok

podobno by│ rycerzem i wilko│akiem, choµ legenda stwierdza wyra╝nie, i┐ nie by│ typowym wilko│akiem, lecz cz│owiekiem, kt≤ry - mo┐e przez rzucony urok - noc▒ zamienia│ siΩ w wilka; przed powrotem do ludzkiej postaci musia│ ukrywaµ szaty. Za spraw▒ swej z│o╢liwej ┐ony, kt≤ra odkry│a jego sekret, straci│ ludzk▒ postaµ na wiele lat - ┐ona ukrad│a bowiem jego szaty i w rezultacie Marrok pozosta│ wilkiem, dop≤ki nie znalaz│ go i nie przyprowadzi│ do domu Artur, kt≤ry stwierdzi│, ┐e nie zachowuje sie jak wilk. Po powrocie by│ │agodny wobec wszystkich z wyj▒tkiem ┐ony i jej kochanka. Zmuszono j▒ do wyznania prawdy i zwr≤cenia Marrokowi ubrania, dziΩki czemu m≤g│ wr≤ciµ do prawdziwej postaci.

Meleagraunce

zob. Melwas.

Melwas

w│adca z Za╢wiat≤w, kt≤ry uprowadzi│ Guinevere. W starym tek╢cie »ywot Caradoca ╢wiΩty po╢redniczy miΩdzy Arturem a Melwasem (tu zwanym Kr≤lem Letniej Krainy), by nie dopu╢ciµ do wojny. W p≤╝niejszej tradycji ╢redniowiecznej Melwas zosta│ panem Meleagraunce'em, a Lancelot, nie za╢ Artur, wystΩpuje jako oswobodziciel Guinevere.

Merlin, Merlinus, Myrddyn

arcymag Brytanii; g│≤wny doradca i opiekun Artura, uzdrowiciel i mistagog. Pochodzenie Merlina nie jest pewne. Pocz▒tkowo w jΩzyku Bryt≤w nazywano go Myrddyn, ale Geoffrey z Monmouth, kt≤rego Historia Regum Britanniae oraz Vita Merlini stanowi▒ podstawowe ╝r≤d│o informacji o jego ┐yciu, zmieni│ imiΩ na "Merlin". W dzie│ach tych Merlin przepowiada wiele wydarze± z dziej≤w Brytanii. Niewykluczone, ┐e jest t▒ sam▒ postaci▒ co walijski poeta z VI w., Myrddyn, kt≤rego kilka wierszy siΩ zachowa│o (walczy│ po stronie kr≤la Gwenddolau przeciw Rhydderchowi Haelowi w bitwie pod Arfderydd w 575 r. n.e. i po przegranej oszala│). Kilka tradycyjnych poda± dotycz▒cych Suibhne Gelta i Lailokena wspomina o szale±stwie Merlina. Ci trzej szaleni poeci ponie╢li potr≤jn▒ ╢mierµ przez upadek, powieszenie i utoniΩcie, choµ najczΩ╢ciej pojawiaj▒ca siΩ opowie╢µ o ╢mierci czy te┐ odej╢ciu Merlina wi▒┐e siΩ z legend▒ o Ninianie (zob. Nimue) b▒d╝ Vivienne, kobiecie z Za╢wiat≤w, kt≤ra podstΩpem sk│oni│a go, by odkry│ przed ni▒ tajemnice swej magii. Ukry│a go nastΩpnie w szklanej wie┐y lub pod kamieniem albo te┐ w krzaku g│ogu. Motyw ten jest przypuszczalnie zniekszta│con▒ wersj▒ jego odej╢cia do Siedziby Wr≤┐ek b▒d╝ w Za╢wiaty. Tradycja francuska wspomina jego "esplumoir", czyli "klatce na pierzenie siΩ", w kt≤rej mia│ mieszkaµ, co nawi▒zuje do dw≤ch znacze± jego imienia: "sok≤│" lub "cz│owiek z morza". Na pocz▒tku swej kariery pojawia siΩ jako dziecko pozaziemskiego ojca lub demona oraz ziemskiej matki. Oto druidzi o╢wiadczyli, ┐e wci▒┐ wal▒c▒ siΩ wie┐Ω wznoszon▒ przez Wortigerna bΩdzie mo┐na zbudowaµ jedynie w≤wczas, gdy fundamenty spoi krew dziecka nie posiadaj▒cego ojca. Znaleziono ch│opca, Merlina Emrysa (Ambrosiusa), ale ten zaprzeczy│ druidom, twierdz▒c, ┐e wie┐Ω wzniesiono nad kamienn▒ skrzyni▒, w kt≤rej wiecznie k│≤c▒ siΩ dwa smoki - jeden czerwony, a drugi bia│y. M≤wi│ to w momencie, gdy odkryto fundamenty i znaleziono smoki przedstawiaj▒ce dwa narody - Bryt≤w i Sas≤w. By│ podobno stra┐nikiem Trzynastu Skarb≤w Brytanii, kt≤re przechowywa│ w swojej szklanej wie┐y na wyspie Bardsey. Jest opiekunem Brytanii, dawniej zwanej Clas Myrddyn, czyli "zagroda (piecza) Merlina".

Miecz Graala

jedno z Insygni≤w Graala, poszukiwane przez rycerzy Okr▒g│ego Sto│u podczas wyprawy po Graala. Ostatecznie z│amany na p≤│ miecz znalaz│ Gawain. NastΩpnym zadaniem Gawaina by│o naprawienie miecza, co uczyni│, zabieraj▒c go do miejsca, gdzie zosta│ wykuty - ku╝ni Wolunda. Podobne zadanie naprawienia miecza mia│ Perceval. W bryta±skiej tradycji miecz wi▒┐e siΩ z Mieczem ªwiat│o╢ci, czyli z mieczem Nuady, pierwotnego celtyckiego Okaleczonego Kr≤la.

Mordred

syn Artura i jego przyrodniej siostry Morgause. Kazirodczy zwi▒zek czyni│ go i synem, i siostrze±cem Artura - niegdy╢, zgodnie z celtyckimi zasadami obierania kr≤la, by│a to bardzo silna pozycja, gdy┐ Celtowie dawali pierwsze±stwo siostrze±cowi kr≤la, a nie synowi. (St▒d silne zwi▒zki pomiΩdzy Arturem a pozosta│ymi siostrze±cami, szczeg≤lnie Gawainem, kt≤rego rodzina mia│a najwiΩksze prawa do tronu). WiΩkszo╢µ wersji legendy arturia±skiej przedstawia Mordreda jako │otra. Gdy Artur poj▒│, ┐e spa│ z Morgause, usi│owa│ zabiµ ch│opca, a wszystkie dzieci narodzone w owym czasie kaza│ wsadziµ do │odzi i zatopiµ. Mordred uciek│ i wychowywa│ siΩ z przyrodnimi braµmi Gawainem, Gaherisem, Agravainem i Garethem. W wielu wersjach pod nieobecno╢µ przebywaj▒cego na wojnie Artura pr≤buje po╢lubiµ Guinevere. W ko±cu ginie z rΩki ojca, kt≤rego ╢miertelnie zrani│ w bitwie pod Camlan.

Morgan, Morgana Czarodziejka, Morgana le Fay

c≤rka Gorloisa z Kornwalii i Igraine, przyrodnia siostra Artura, matka Owaina/Uwaina ze zwi▒zku z Urienem z Gore. Wed│ug Malory'ego "oddano j▒ do szko│y w klasztorze, gdzie nauczy│a siΩ wielkich czar≤w". Sta│a siΩ najbardziej zawziΩtym wrogiem Artura; za pomoc▒ czar≤w pr≤bowa│a zniszczyµ i jego, i bractwo Okr▒g│ego Sto│u. To ona ukrad│a Ekskalibur, a gdy go jej odebrano, pr≤bowa│a zniszczyµ pochwΩ, chroni▒c▒ przed ka┐d▒ ran▒. Dla autor≤w ╢redniowiecznych romans≤w by│a jedynie czarodziejk▒, ale za jej postaci▒ kryje siΩ prastara celtycka bogini walki, Morrighan. Osoba Morgan, tak jak nam siΩ rysuje dzisiaj, nosi w sobie ╢lady owej dawnej to┐samo╢ci; ╢wiadczy o tym jej obecno╢µ, wraz z dwoma innymi pozaziemskimi kr≤lowymi, na statku wioz▒cym Artura pod koniec ┐ycia do Avalon. W poemacie Vita Merlini Geoffreya z Monmouth przedstawiona jest jako w│adczyni magicznego kr≤lestwa, gdzie rz▒dzi wraz z dwunastoma siostrami. Natomiast w p≤╝niejszych ╢redniowiecznych romansach, jak np. w Huonie z Bordeaux, staje siΩ Fata Morgan▒, kr≤low▒ Siedziby Wr≤┐ek, kt≤ra wykrada ╢miertelnym mΩ┐czyzn i czyni swymi kochankami. Jeszcze p≤╝niej jej imiΩ sta│o siΩ synonimem czarownicy, ale istniej▒ oznaki, ┐e po jakim╢ czasie odzyska│a pozycjΩ dawniejszej, potΩ┐niejszej postaci, bli┐szej jej genezie. Wydaje siΩ tak┐e, ┐e mo┐na j▒ uto┐samiaµ z Modron, innym aspektem pradawnej celtyckiej Bogini Matki.

Morgause

drugie z dzieci Gorloisa z Kornwalii i Igraine. Wysz│a za kr≤la Lota z Orkney, z kt≤rym mia│a Gawaina, Gaherisa, Agravaine'a i Garetha. Jej pi▒te dziecko, Mordred, by│o owocem kazirodczego zwi▒zku z przyrodnim bratem, Arturem. Podobnie jak siostra, Morgan, cieszy│a siΩ fataln▒ reputacj▒ i w ko±cu zginΩ│a z rΩki rodzonego syna Gaherisa, kt≤ry przy│apa│ j▒ w │≤┐ku z Lamorackiem, synem najgorszego wroga orkneyowskiego klanu, kr≤la Pellinore'a.

Morholt, Morhold

olbrzymi irlandzki wojownik, kt≤ry co roku przybywa│ do kr≤la Marka do Kornwalii po daninΩ. Zosta│ zabity przez siostrze±ca kr≤la, Tristana, kt≤remu zada│ mieczem zatrut▒ ranΩ. Jako wuj Izoldy z Irlandii Morholt by│ na pewno kr≤lewskiej krwi.

Morrighan

Wielka Kr≤lowa. By│a w Irlandii archetypiczn▒ form▒ Bogini, szczeg≤lnie zwi▒zana z wojn▒. Obok krwio┐erczej wojowniczo╢ci mia│a inn▒ cechΩ, mianowicie po┐▒da│a mΩ┐czyzn. Walczy│a po stronie Tuatha de Danaan przeciw Firbolgom w bitwie pod Mag Tuired. NajczΩ╢ciej pojawia│a siΩ nad polem bitwy pod postaci▒ wrony lub kruka. Jej imiΩ jest w rzeczywisto╢ci tytu│em, u┐ywanym zbiorczo dla trzech aspekt≤w. W jej postaci mo┐na dostrzec zwi▒zki z Morgan.

Most Miecza

most oddzielaj▒cy ╢wiat ziemski od Za╢wiat≤w. Po raz pierwszy pojawia siΩ w Culhwch i Olwen, gdzie Osla Wielki N≤┐, sprzymierzeniec Artura, k│adzie sw≤j n≤┐ na rzece, by kr≤l i jego wojska mogli sie przeprawiµ. Most przenikn▒│ do mythosu Lancelota, kt≤ry musi go przekroczyµ, by uratowaµ Guinevere przed Melwasem.

Nasciens

pustelnik w s│u┐bie Graala. Pojawia siΩ w wielu ╢redniowiecznych opowie╢ciach jako doradca lub obja╢niacz dziwnych zdarze± i ludzi, kt≤rych napotykaj▒ rycerze Graala podczas swych wΩdr≤wek. Wcze╢niejsze teksty wskazuj▒, ┐e by│ niegdy╢ poga±skim w│adc▒ zwanym Seraphe, kt≤ry po nawr≤ceniu przybra│ imiΩ Nasciens. Gdy pr≤bowa│ zajrzeµ do wnΩtrza Graala, o╢lep│, ale uzdrowi│a go W│≤cznia Graala. Przyby│ z Brytanii z J≤zefem z Arymatei i tu ┐y│, a z czasem sta│ siΩ pustelnikiem z p≤╝niejszych legend.

Nentres z Garlot

jeden z przyw≤dc≤w powstania jedenastu kr≤l≤w przeciw Arturowi na pocz▒tku jego panowania. Po╢lubi│ Elaine, przyrodni▒ siostrΩ Artura, i z czasem zosta│ jego sprzymierze±cem.

Niebezpieczne úo┐e

przedziwne legowisko, kt≤re czΩsto napotykaj▒ poszukiwacze Graala. Choµ wygl▒da na zwyk│e │o┐e, niewidzialni przeciwnicy atakuj▒ ka┐dego, kto na nim spoczywa, a dzikie bestie rzucaj▒ siΩ na ╢pi▒cego. Gawainowi uda│o siΩ przezwyciΩ┐yµ czary │o┐a.

Niebezpieczne Miejsce

by│o to miejsce przy Okr▒g│ym Stole, zarezerwowane dla rycerza Graala,, a dok│adnie kamie±, kt≤ry pΩka│ i poch│ania│ ka┐dego, kto na nim bezprawnie zasiad│. We wcze╢niejszych wersjach opowie╢ci uczyni│ to Perceval - gdy usiad│, miejsce pΩk│o na p≤│, a niewidzialny g│os ostrzeg│ go o dokonanym wystΩpku. Gdy w ko±cu Perceval zosta│ zwyciΩskim rycerzem Graala, sprawi│, ┐e kamie± z│▒czy│ siΩ na nowo. W wersjach p≤╝niejszych miejsce to zajmuje Galahad. Symbolizuje ono miejsce Chrystusa w Wieczerniku.

Nimue

c≤rka wasala Dinasa, towarzyszka bogini Diany, matki chrzestnej Dinasa. Merlin zobaczy│ j▒, gdy bawi│a siΩ w lesie. B│aga│a go, by j▒ nauczy│ budowaµ wie┐Ω z powietrza. Uczyni│ tak, a w≤wczas uwiΩzi│a go - co prawda za zgod▒ zakochanego Merlina - w takiej w│a╢nie wie┐y. Wed│ug tradycji breto±skiej dzia│o sie to oko│o fontanny w Barenton w Bretanii, w lesie Broceliande w Val Sans Retour. W niekt≤rych tekstach odpowiada Pani z Jeziora; czasami nazywana jest Niniae lub Vivienne. Motyw uwiΩzienia Merlina przez dziewczynΩ przypuszczalnie nawi▒zuje do jego wycofania siΩ do Siedziby wr≤┐ek albo celtyckich Za╢wiat≤w, czΩsto opisywanych jako szklana lub spiralna wie┐a, gdzie przez jaki╢ czas wiΩzi siΩ poetΩ lub czarodzieja, by m≤g│ poznaµ tajemnice ┐ycia i ╢mierci.

Niniane

zob. Nimue.

Obmierz│a Starucha

postaµ wied╝my, cailleach czy Obmierz│ej Staruchy jest rozpowszechniona w literaturze celtyckiej od czas≤w najstarszych po cykl arturia±ski. Jej obecno╢µ w opowie╢ciach p≤╝niejszych ╢wiadczy o silnej tradycji Zwierzchno╢ci, kt≤ra uosabia kraj i w kt≤rej gestii le┐y w│adza kr≤lewska. Kandydatowi na kr≤la ukazuje siΩ jako wied╝ma o ohydnym wygl▒dzie i prosi o poca│unek: w ten spos≤b wyra┐a on zgodΩ na pe│nienie tej funkcji, gdy┐ tym samym zgadza siΩ przyj▒µ na siebie wszystko, co ona ze sob▒ niesie. Obmierz│a Starucha na powr≤t zamienia siΩ w piΩkn▒ dziewczynΩ i po╢lubia kr≤la. W p≤╝niejszej tradycji arturia±skiej wystΩpuje jako pos│anniczka Graala: Zwierzchnio╢µ przebrana za wied╝mΩ kr▒┐y po kraju, pilnuj▒c i sprawdzaj▒c kandydata na rycerza. Karci Percevala, ┐e nie zada│ Pytania Graala. Pod postaci▒ Ragnell po╢lubia Gawaina (pierwszego rycerza i nastΩpcΩ Artura) i pomaga kr≤lowi odpowiedzieµ na pytanie: "Czego ka┐da kobieta pragnie najbardziej?" - odpowied╝ brzmi, ┐e pragnie zwierzchno╢ci (w│adzy), co w p≤╝niejszych wersjach znaczy po prostu zwyk│e przeprowadzenie swej woli. W Parsifalu staje siΩ Cundrie, kt≤rej podstawow▒ cech▒ jest m▒dro╢µ.

Okaleczony Kr≤l

nazwa nadawana niekiedy kr≤lowi Graala lub Kr≤lowi Rybakowi, kt≤ry otrzyma│ Bolesny Cios w uda i w ten spos≤b zosta│ pozbawiony kr≤lewskiej i uzdrawiaj▒cej mocy. Tradycja ta wywodzi siΩ ze starego celtyckiego zwyczaju, kt≤ry zabrania│ rz▒dziµ fizycznie u│omnemu w│adcy, gdy┐ mog│o siΩ to odbiµ na urodzajno╢ci ziemi i zamieniµ j▒ w ziemiΩ ja│ow▒. Wierzono, ┐e kr≤l ma zwi▒zek z ziemi▒ i jest mistycznie po╢lubiony Zwierzchno╢ci.

Okr▒g│y St≤│

rycerska instytucja, ustanowiona przez Artura na ┐▒danie Merlina. Sam st≤│ by│ podarunkiem Leodegrance'a z Cameliardu, ojca Guinevere. Wed│ug rozmaitych przekaz≤w, mog│o przy nim zasi▒╢µ dwudziestu piΩciu, piΩµdziesiΩciu lub stu piΩµdziesiΩciu rycerzy, z kt≤rych ka┐dy zwi▒zany by│ kodeksem rycerskim w s│u┐bie Okr▒g│ego Sto│u: sprawiedliwo╢µ przeciw krzywdzie, dobro przeciw z│u. Spotykali siΩ dwa razy w roku i opowiadali sobie o prze┐ytych przygodach i pokonanych banitach, potworach i diabelskich zwyczajach. W kategoriach ezoterycznych Okr▒g│y St≤│ symbolizuje zebranie siΩ r≤wnych sobie ludzkich i pozaziemskich istot, kt≤re czuwaj▒ nad losami ludzko╢ci. Stanowi uciele╢nienie prastarego pojΩcia Clas Myrddyn.

Owain ap Urien

bohater mistyczny, syn Uriena z Rheged i Modron (zob. Morgan). Walczy│ z p≤│nocnymi Brytami przeciw Anglom. P≤╝niej jego postaµ w│▒czono do opowie╢ci arturia±skich i sta│ siΩ g│≤wnym bohaterem Pani Fontanny oraz Snu Rhonabwy. W tej ostatniej pojawia siΩ jako przyw≤dca oddzia│u zwanego Krukami, kt≤ry walczy z lud╝mi Artura, podczas gdy Owain i kr≤l graj▒ w szachy. Mo┐na przypuszczaµ, ┐e Kruki to nie wojownicy, ale przebrane kobiety z Za╢wiat≤w, gdy┐ jego matka Modron (to┐sama z Morrighan) czΩsto zmienia siΩ w kruka i pod t▒ w│a╢nie postaci▒ obiecuje pom≤c Urienowi i jego rodzinie, gdyby zasz│a potrzeba. W p≤╝niejszych ╢redniowiecznych wersjach opowie╢ci Owain sta│ siΩ Yvainem i pojawi│ siΩ w poemacie Chretiena de Troyes pod tym w│a╢nie tytu│em: zawarta w nim historia powtarza zasadnicze w▒tki przedstawione w Mabinogion.

Palomides

rycerz sarace±ski na dworze Artura, jeden z najwybitniejszych rycerzy Okr▒g│ego Sto│u. Po╢wiΩci│ siΩ g│≤wnie zaciek│ej rywalizacji o IzoldΩ z Irlandii, ale po ╢mierci Pellinore'a bra│ te┐ udzia│ w poszukiwaniu Ujadaj▒cej Bestii. Lancelot uczyni│ go ksiΩciem Prowansji.

Pani Fontanny

tytu│ tajemniczej hrabiny w Ywain Chretiena de Troyes i Pani Fontanny w Mabinogion. Gdy Owain zabi│ jej mΩ┐a, za┐▒da│a, by j▒ po╢lubi│, gdy┐ w ten spos≤b mog│a nadal pozostaµ stra┐niczk▒ fontanny.

Pani z Jeziora

kobieta z Za╢wiat≤w, czΩsto pojawiaj▒ca siΩ w cyklu arturia±skim. Jako Dame du Lac jest przybran▒ matk▒ Lancelota. Jako Nimue, Niniae czy Vivienne kusi Merlina i wiΩzi go pod kamieniem albo drzewem. W Le Morte d'Arthur Malory'ego wrΩcza Arturowi magiczny miecz Ekskalibur. Za tymi wszystkimi wcieleniami kryje siΩ potΩ┐ny idea│ Bogini, postaµ o pradawnym rodowodzie, daj▒ca siΩ uto┐samiµ ze Zwierzchno╢ci▒, gdy┐ strze┐e ona symboli czy te┐ Insygni≤w kr≤lewskich. Po odej╢ciu Artura Bedwyr przekazuje jej Ekskalibur. Podobnie jak Pani Fontanny i dziewice strzeg▒ce studni w opowie╢ci o Amangonsie, jest pozaziemsk▒ istot▒, kt≤ra nadaje w│adzΩ kr≤lom.

Pelles

Okaleczony Kr≤l, w│adca Corbenic, zamku Graala. W│≤cznia Balina przeszy│a mu oba uda; by│ to Bolesny Cios, gdy┐ zrani│ nie tylko kr≤la, ale tak┐e obr≤ci│ w pustkowie ca│y kraj. Jego c≤rka, Elaine, ze zwi▒zku z Lancelotem urodzi│a Galahada, kt≤ry p≤╝niej wyleczy│ rany Pellesa krwi▒ z Graala. Pelles jest jedn▒ z postaci nosz▒cych podobne imiona: Pellam, Pellean i Pellinore. Wydaje siΩ, ┐e pierwotnie by│a to jedna i ta sama osoba, gdy┐ rdze± imienia wywodzi siΩ prawdopodobnie z kornijskiego Peller, czyli "mΩdrzec". Niekt≤rzy uczeni uto┐samiaj▒ go z Pwyllem z Mabinogion, co oznacza│oby pozaziemski rodow≤d. W p≤╝niejszych wersjach Pelles wystΩpuje jako ojciec Pellama i brat Pellinore'a. (Zob. Kr≤l Rybak).

Pellinore

kr≤l Wysp, jeden z najznakomitszych rycerzy Okr▒g│ego Sto│u. By│ podobno bratem Pellesa, Okaleczonego Kr≤la z opowie╢ci o Graalu. Niekt≤re wersje przedstawiaj▒ Percevala jako jego syna. Podczas buntu kr≤l≤w na pocz▒tku panowania Artura zabi│ Lota z Orkney, co doprowadzi│o do wielkiej nienawi╢ci miΩdzy rodami. Zgin▒│ p≤╝niej w zasadzce przygotowanej przez Gawaina i jego braci. A┐ do ╢mierci goni│ za Ujadaj▒c▒ Besti▒, kt≤r▒ potem ╢ciga│ Palomides.

Perceval, Peredur, Perlesvaus, Parzival, Parsival

podania o Percevalu s▒ tak r≤┐ne, ┐e zebranie ich w jedn▒ jasn▒ opowie╢µ jest prawie niemo┐liwe. Walijski Peredur oraz Perceval z Walii czyli opowie╢µ o Gralu Chretiena de Troyes s▒ najwcze╢niejsze. Przedstawiaj▒ go jako ch│opca chowanego przez matkΩ z dala od ╢wiata, a zw│aszcza z dala od wojennego i rycerskiego rzemios│a. Ku rozpaczy matki, ≤w cokolwiek nieobyty m│odzieniec spotka│ rycerzy Artura i postanowi│ siΩ do nich przy│▒czyµ. Matka radzi│a mu, jak ma postΩpowaµ, ale kierowa│ siΩ jej radami tak naiwnie, ┐e robi│ jedynie zamieszanie. Zachowywa│ siΩ jak przys│owiowy g│upiec - cecha, dla kt≤rej w p≤╝niejszych wersjach nazywany jest "G│upcem Doskona│ym albo Zupe│nym", a niekt≤rych pisarzy sk│oni│a do por≤wnywania jego dziej≤w z ┐yciem i czynami Chrystusa. Poniewa┐ nie zada│ we w│a╢ciwym czasie Pytania Graala [dok│adniej - o Graala] i przez to nie uzdrowi│ ziemi ja│owej, musia│ prze┐yµ wiele przyg≤d. Dopiero gdy zakocha│ siΩ w pewnej dziewczynie, mi│o╢µ przypomnia│a mu, kim jest i jaki jest prawdziwy cel jego poszukiwa± - znalezienie Graala i zadanie pytania. Motyw ten powtarza siΩ w innych podaniach: Perlesvaus, w kt≤rym jest synem kr≤la bez ziemi (perd les vals - dos│. "zgubi│ ziemiΩ"), to najbardziej schrystianizowana wersja, w kt≤rej po szczΩ╢liwym zako±czeniu wΩdr≤wki Perlesvaus zostaje Kr≤lem Graala. Tekst ten wykazuje g│ΩbiΩ i szczeg≤│owo╢µ, jakich brak w innych wersjach. W Parsifalu Wolframa von Eschenbacha dzieje bohatera s▒ bardzo podobne; zostaje dopuszczony jako stra┐nik Graala do zgromadzenia rycerzy zwanego Templesein, czyli Rycerzy Graala. W tej wersji bractwo Graala jest przedstawione jako ezoteryczne bractwo krwi, kt≤rego cz│onkowie s│u┐▒ Graalowi na ca│ym ╢wiecie zale┐nie od mo┐liwo╢ci; w trakcie poszukiwa± mΩ┐czy╝ni nosz▒ bro±, a kobiety dzieci. Amangons zawiera podobny w▒tek. Wolfram wprowadzi│ do bryta±skiego orygina│u wiele motyw≤w wschodnich. W miarΩ jak "materia Brytanii" rozpowszechnia│a siΩ wzd│u┐ i wszerz Europy, zmienia│a siΩ rola Percevala. W p≤╝niejszych wersjach jego rolΩ jako zdobywcy Graala przej▒│ Galahad.

Pridwen, Prydwen

w tradycji walijskiej jest to okrΩt Artura, choµ Geoffray Monmouth nazywa tak jego tarczΩ. Pomieszanie wyniknΩ│o z podobie±stwa tych s│≤w w │acinie. Artur pop│yn▒│ na Pridwenie do Annwn, by odzyskaµ Insygnia.

Pytanie Graala

ziemia ja│owa i Okaleczony Kr≤l bΩd▒ uzdrowieni tylko w≤wczas, gdy zostanie zadane Pytanie Graala. NajczΩ╢ciej poszukiwacz Graala siedzi przy uczcie i kolejno ukazuj▒ mu siΩ Insygnia Graala, czemu towarzyszy wielki lament. Niegodny kandydat zachowuje milczenie, ale zwyciΩski pyta: "Co to znaczy?" Jes to pytanie odwieczne i odnosi siΩ do wszystkich problem≤w materialnych i duchowych, gdy┐ w ten spos≤b mozna je rozwi▒zaµ i stawic im czo│o. Zar≤wno Percevalowi, jak i Galahadowi uda│o siΩ znale╝µ odpowied╝.

Ragnell

siostra Gromera Somer Joure, zamieniona przez niego w Obmierz│▒ StaruchΩ. Pomog│a Gawainowi znale╝µ odpowied╝ na pytanie: "Czego ka┐da kobieta pragnie najbardziej?", kt≤re Gromer zada│ Arturowi, ale postawi│a jeden warunek: je╢li odpowied╝ oka┐e siΩ prawid│owa, zostanie ┐on▒ Gawaina. W noc po╢lubn▒ Gawain odkry│ rozwi▒zanie, bo gdy j▒ poca│owa│, zamieni│a siΩ w piΩkn▒ kobietΩ. O╢wiadczy│a mu, ┐e od niego zale┐y, czy ma byµ piΩkna w nocy i brzydka za dnia, czy piΩkna za dnia i brzydka w nocy. Gawain nie m≤g│ siΩ zdecydowaµ i poprosi│, by sama podjΩ│a decyzjΩ - w ten spos≤b znalaz│ w│a╢ciw▒ odpowied╝: ka┐da kobieta pragnie w│adzy albo przeprowadzenia swojej woli. Historia ta pojawia siΩ tak┐e w Opowie╢ciach kanterberyjskich w opowiadaniu mieszczki z Bath.

Rhydderch Hael

znany jako Rhydderch Szczodry lub Rodarchus Largus; posiada│ czarodziejski kocio│, kt≤ry m≤g│ nakarmiµ dowoln▒ liczbΩ bohater≤w (zob. Insygnia). W Vita Merlini pojawia siΩ w trakcie bitwy pod Arfderydd jako zwyciΩzca pana Merlina, Gwenddolau. Jest to byµ mo┐e postaµ historyczna, Rhydderch ap Tudwal, kr≤l Dumbarton z sz≤stego wieku. W Vita Merlini Rhydderch po╢lubi│ ┐onΩ Merlina, GuendolenΩ.

Ron

w│≤cznia Artura.

Rycerze/Poszukiwacze Graala

W p≤╝niejszych wersjach cyklu o Graalu jego zdobywc▒ jest Galahad w towarzystwie Percevala i Borsa, ale we wcze╢niejszych tekstach miejsce to zajmuje wy│▒cznie Perceval. Wielu rycerzy bra│o udzia│ w wyprawie po Graala, w╢r≤d nich Gawain i Lancelot, ale nadaremnie.

Ryons, Riance

legendarny kr≤l p≤│nocnej Walii, kt≤ry mia│ przedziwny zwyczaj ozdabiania p│aszcza brodami zabitych lub pokonanych kr≤l≤w. Wkr≤tce po koronacji Artura przys│a│ do niego pos│a±ca z ┐▒daniem, by i on da│ mu sw▒ brodΩ, tak by m≤g│ uzupe│niµ zbi≤r. Artur odpar│, ┐e jest za m│ody, by mieµ do╢µ bujny zarost, i sam ruszy│ na Ryonsa. Ryons jak siΩ wydaje, zgin▒│ potem w bitwie ze zbuntowanymi mo┐now│adcami.

Sarras

╢wiΩte miasto Graala, nazwane tak dlatego, ┐e niegdy╢ by│o miastem Saracen≤w (albo te┐ Cygan≤w - wyznawc≤w Sary). Tu przybyli z cia│em Dindraine, siostry Percevala, trzej rycerze Graala; tu te┐ Galahad, spojrzawszy do wnΩtrza Graala, zmar│ w aurze ╢wiΩto╢ci i zosta│ pochowany w wielkim opactwie.

Taliesin

najwiΩkszy poeta Brytanii, ujrza│ i przepowiedzia│ wiele wydarze± z okresu panowania Artura i nastΩpnych wiek≤w. Wed│ug siedemnastowiecznego tekstu do│▒czonego do Mabinogion (pochodz▒cego najpewniej z wczas≤w wcze╢niejszych), niegdy╢ zwa│ siΩ Gwion Bach i mia│ pilnowaµ kot│a Ceridwen, w kt≤rym przyrz▒dza│a nap≤j wiedzy i natchnienia dla swego syna Morfrana (Afagddu). Kilka kropel napoju spad│o na palce Taliesina, wiΩc w│o┐y│ je do ust, by nie parzy│y. To da│o mu dostΩp do wszelkiej wiedzy. Przeszed│ nastΩpnie przez szereg wciele± (odpowiadaj▒cych jego poetyckiemu wtajemniczeniu) i w ko±cu narodzi│ siΩ z Ceridwen jako Taliesin ("promienna brew"). Matka w│o┐y│a przysz│ego poetΩ do koszyka, w kt≤rym w przeddzie± majowego ╢wiΩta znalaz│ go przy │ososiowym jazie Elphin, jego p≤╝niejszy opiekun. Taliesin uwolni│ swego pana z wiΩzienia i uciszy│ bard≤w Maelgwna. Pop│yn▒│ z Arturem na Pridwenie, gdy kr≤l zaatakowa│ Annwn, by odzyskaµ Insygnia Brytanii. Wydaje siΩ, ┐e kryje siΩ za nim poeta z VI w. o tym samym imieniu; wi▒┐e siΩ go zar≤wno z Merlinem, jak i Aneurisem (poet▒ walijskim z VI/VII w.). W podobny jak on spos≤b zdobywa│ wiedzΩ Fionn. W osobie Taliesina przejawiaj▒ siΩ wr≤┐biarskie i magiczne moce dawnych poet≤w. S│ynna przechwa│ka "By│em, widzia│em", w kt≤rej wymienia wszystkie miejsca, kt≤re odwiedzi│, i ludzi, kt≤rych spotka│, na zsumowaniu ca│ej wiedzy. Pogo± Ceridwen za nim to pozosta│o╢µ bardzo niegdy╢ rozpowszechnionego mitu, w kt≤rym Cailleach Bheur ╢ciga poprzez niezliczone wcielenia swego syna, boga m│odo╢ci (lub Mabona), a┐ ten zdobΩdzie pe│niΩ w│adzy.

Tintagel

zamek w Kornwalii; miejsce poczΩcia i urodzin Artura. Merlin zabra│ go stamt▒d i odda│ na wychowanie Ectorowi z Dzikiego Lasu. Choµ obecnie istniej▒ca tam budowla jest normandzka, na wysepce po│▒czonej grobl▒ ze sta│ym l▒dem znajduj▒ siΩ ruiny celtyckiego klasztoru, kt≤ry byµ mo┐e istnia│ za czas≤w Artura. We wczesnych tekstach Tintagel jest zamkiem Gorloisa z Kornwalii, ale p≤╝niejsze legendy │▒cz▒ to miejsce z kr≤lem Markiem z Kornwalii, choµ jego prawdziw▒ siedzib▒ by│ przypuszczalnie zamek Dore.

Tor

chocia┐ uwa┐a│ siΩ za syna pastucha Ariesa, chcia│ zostaµ rycerzem - pragnienie to za czas≤w Artura rzadko go╢ci│o w sercu cz│owieka z gminu. Okaza│o siΩ jednak, ┐e by│ naturalnym synem kr≤la Pellinore'a oraz ┐ony Ariesa (jak podkre╢la│ Merlin, rzecz wydarzy│a siΩ przed jej zam▒┐p≤j╢ciem). Tak wiΩc ku zadowoleniu ╢redniowiecznych wykazano czarno na bia│ym, ┐e krew kr≤lewskiego ojca Tora po prostu musia│a siΩ ujawniµ. Zosta│ rycerzem Okr▒g│ego Sto│u i prze┐y│ wiele przyg≤d. Zgin▒│ w trakcie walki o wyratowanie Guinevere ze stosu.

Tristan

siostrzeniec kr≤la Marka. Jego rodzicami byli kr≤l Meliodas i kr≤lowa Elizabeth z Lyonesse. Nazywano go Tristan ("smutek") na pami▒tkΩ ┐a│oby towarzysz▒cej jego narodzinom - matka zmar│a w po│ogu. Gdy Lyonesse poch│onΩ│o morze, uda│ siΩ na dw≤r kr≤la Marka i od razu otrzyma│ zadanie: mia│ zg│adziµ olbrzyma Morholta oraz przywie╝µ narzeczon▒ Marka, IzoldΩ z Irlandii. Podczas podr≤┐y Izolda i Tristan wypili nap≤j mi│osny przygotowany przez jej matkΩ dla nowo┐e±c≤w, i wpadli na zawsze w sid│a tragicznej mi│o╢ci. Gdy ich romans sta│ siΩ g│o╢ny, Tristan przyby│ na dw≤r Artura i tu okaza│o siΩ, ┐e pod wzglΩdem si│y ustΩpowa│ jedynie Lancelotowi. Stamt▒d pojecha│ do Bretanii, gdzie po╢lubi│ IzoldΩ o Bia│ych D│oniach. Ale mi│o╢µ do Izoldy z Irlandii przyzywa│a go z powrotem i w ko±cu zgin▒│, zamordowany przez Marka i jego giermka Andreda. Inne wersje wspominaj▒, ┐e ranny i umieraj▒cy Tristan posy│a│ z Bretanii po IzoldΩ z Irlandii i czeka│, a┐ przybΩdzie na okrΩcie pod bia│ymi ┐aglami. Przyby│a rzeczywi╢cie, ale zazdrosna Izolda z Bretanii powiedzia│a Tristanowi, ┐e ┐agiel jest czarny. Us│yszawszy to, wyzion▒│ ducha, a wkr≤tce potem pod▒┐y│y za nim obie kobiety. Izoldzie z Irlandii serce pΩk│o z rozpaczy, za╢ Izolda z Bretanii zginΩ│a z w│asnej rΩki, przepe│niona ┐alem i wyrzutami sumienia.

Trzyna╢cie Skarb≤w Brytanii

podobne do Insygni≤w przedmioty nadaj▒c▒ zwierzchni▒ w│adzΩ, po kt≤re Artur pop│yn▒│ na Pridwenie do Annwn. Poni┐sza lista to p≤╝no╢redniowieczna wersja, z kt≤rej daje siΩ wszelako wy│uskaµ wcze╢niejsze prototypy.

Dyrnwyn, miecz Rhyddercha Szczodrego: w rΩkach prawowitego w│a╢ciciela wybucha│ p│omieniem od rΩkoje╢ci po sztych. (W ªnie Rhonabwy tΩ sam▒ w│a╢ciwo╢µ mia│ miecz Artura, Caledfwlch, czyli Ekskalibur).
Kosz z pokryw▒, nale┐▒cy do Gwyddno Garanhira: wystarczy│o w│o┐yµ do kosza jedzenie dla jednego cz│owieka i zamkn▒µ, a po otwarciu okazywa│o siΩ, ┐e jest do╢µ dla stu. (Przypomina kosz wykradziony z dworzyszcza Lludda).
R≤g Brana: dawa│ siΩ ka┐demu napiµ do woli. (Bran B│ogos│awiony, posiadacz kot│a przywracaj▒cego ┐ycie, sta│ siΩ p≤╝niej stra┐nikiem Graala. R≤g pe│ni wyra╝nie tΩ sam▒ funkcjΩ co Graal, kt≤ry ka┐demu daje ulubione potrawy).
Rydwan Morgana Bogatego: szybko przenosi│ w│a╢ciciela tam, gdzie ten chcia│.
U╝dzienica Clyno Eiddyna, przymocowana klamr▒ do nogi │≤┐ka: sprowadza│a ka┐dego konia, jakiego mo┐na by│o zapragn▒µ. (Kochaj▒cy konie Celtowie na pewno chcieli posiadaµ bajecznego rumaka).
N≤┐ Llawfronedda Je╝d╝ca: m≤g│ s│u┐yµ dwudziestu czterem ludziom podczas jednego posi│ku.
Kocio│ olbrzyma Diwrnacha: nie mo┐na by│o w nim przyrz▒dziµ strawy dla tch≤rza, gotowa│ wy│▒cznie dla cz│owieka odwa┐nego. (Jest to jedyny skarb wymieniony w Culhwch i Olwen, kt≤ry uda│o siΩ zdobyµ Arturowi).
Kamie± do ostrzenia Tuwalda Tudglyda: zaostrzony na nim miecz ╢mia│ka zabija│ ka┐dego, kogo rani│, ale miecz tch≤rza nie mia│ tej w│a╢ciwo╢ci.
P│aszcz Padarna Czerwonego P│aszcza: pasowa│ jedynie na ludzi szlachetnie urodzonych, gardzi│ gawiedzi▒. (Jest podobny do p│aszcza wiernych ┐on, kt≤ry w arturia±skiej legendzie zakrywa│ nago╢µ wiernej ma│┐onki, ale nie cudzo│o┐nicy).
Garnek Rhygenydda.
Talerz Rhygenydda: zawiera│y najulubie±sze potrawy ka┐dego z biesiadnik≤w.
Szachy Gwenddolau: figury by│y zrobione ze srebra, a szachownica ze z│ota. Po ustawieniu gra│y same. Szachy te pojawiaj▒ siΩ w Peredurze (zob. Perceval); Peredur po przegranej grze cisn▒│ je do jeziora. Nazywane s▒ "szachami cesarzowej", co wyra╝nie wskazuje na krainΩ pani Zwierzchno╢ci.
P│aszcz Artura: zapewnia│ niewidzialno╢µ. (Ten sam p│aszcz, kt≤ry mia│ na sobie Caswallawn, gdy rzuca│ zaklΩcie na BrytaniΩ; przypuszczalnie jest to te┐ okrycie Cu Roi mac Daire, zwanego "szarym mΩ┐em w p│aszczu").

Spos≤b dzia│ania Trzynastu Skarb≤w wykazuje, jak istotnym elementem s▒ zas│ugi osoby, kt≤ra je znajduje czy ich u┐ywa; ich moc nie dzia│a w rΩkach ludzi niegodnych. Okre╢la to wyra╝nie ich rolΩ w relacji miΩdzy kr≤lem a Zwierzchno╢ci▒: nikt, poza kr≤lem lub jego rycerzem-przedstawicielem, nie m≤g│ ich znale╝µ ani posiadaµ. Podobno przechowywa│ je Merlin w swoim szklanym zamku na wyspie Bardsey.

Ujadaj▒ca Bestia

to przedziwne zwierzΩ (zwane te┐ Beast Glatisant) mia│o │eb wΩ┐a, cia│o lamparta i kopyta jelenia. Gdy bieg│o, z jego brzucha dochodzi│o ujadanie trzydziestu par ogar≤w. W Le Morte d'Arthur Malory'ego Artur wkr≤tce po objΩciu tronu spotka│ BestiΩ przy fontannie, a Merlin wyja╢ni│, ┐e nieustannie ╢ciga j▒ Pellinore. Po jego ╢mierci poszukiwania kontynuowa│ Palomides. Mallory nie wyja╢nia, jaki jest cel pogoni, ale we francuskim oryginale Bestia jest potomkiem kobiety ╢miertelnej, rozerwanej na strzΩpy przez psy.

Ulfius

rycerz, kt≤ry rozpocz▒│ s│u┐bΩ u Uthera Pendragona, a potem s│u┐y│ jako pokojowy Artura. Pomaga│ Merlinowi przemieniµ Uthera na podobie±stwo Gorloisa z Kornwalii, by m≤g│ p≤j╢µ do │o┐a Igraine i sp│odziµ Artura. On i Brastias to postacie najwcze╢niej pojawiaj▒ce siΩ w arturia±skiej sadze.

Urban Czarny Kolec

w "Percevalu Didota" sta│ na stra┐y brodu, gdzie zosta│ powalony przez przyby│ego w│a╢nie Percevala. Urbanowi pomaga│o kilka kobiet pod postaci▒ ptak≤w; gdy Perceval jednego zabi│, ten przybra│ ponownie ludzkie kszta│ty i pozosta│e kobiety-ptaki odnios│y go do Avalon. S▒ tu odniesienia zar≤wno do iryjskiej bogini wojny Morrighan, kt≤ra tak┐e przybiera│a postaµ ptaka, jak i do kruk≤w Owaina ap Uriena, kt≤rego dru┐yna te┐ potrafi│a zamieniµ siΩ w ptaki. Pojawia siΩ tu wsp≤lny motyw kruka, ╢wiΩtego ptaka Celt≤w.

Urien

kr≤l krainy Gore; po╢lubi│ Morgan i mia│ z ni▒ syna imieniem Owain. W starszych wersjach legendy po│▒czy│ siΩ ze spotkan▒ przy brodzie Modron. Poniewa┐ by│a c≤rk▒ w│adcy podziemi, Afallacha, i sama potrafi│a zmieniaµ postaµ, obieca│a po wsze czasy wspieraµ Uriena i jego r≤d pod postaci▒ kruka. To wi▒┐e j▒ ╢ci╢le z Morrighan, od kt≤rej wywodzi siΩ Morgan. Urien rozsta│ siΩ z ┐on▒ i opowiedzia│ siΩ po stronie Artura i Okr▒g│ego Sto│u. Zgin▒│, walcz▒c wraz z Arturem przeciw Mordredowi. Uto┐samiany by│ z kr≤lem Rhegedu z VI wieku o tym samym imieniu, ale ten ┐y│ znacznie p≤╝niej, ni┐ prawdopodobnie panowa│ Artur.

Uther Pendragon

kr≤l Brytanii. By│ zakochany w Igraine, ┐onie Gorloisa z Kornwalii; przy pomocy Merlina przybra│ wygl▒d Gorloisa i sp│odzi│ Artura; ten po ╢mierci ojca tak┐e przyj▒│ imiΩ Pendragon ("najwy┐szy smok"). Uther zmar│ wkr≤tce po narodzinach syna, zostawiaj▒c kr≤lestwo w stanie anarchii. W sekrecie odda│ Artura na wychowanie Merlinowi - plotka nios│a, ┐e Artur jest dzieckiem Gorloisa, gdy┐ Uther bardzo prΩdko po╢lubi│ owdowia│▒ Igraine.

Vivienne

imiΩ przebieg│ej dziewczyny w Morte d'Arthur Tennysona, wersji maj▒cej niewiele wsp≤lnego z pozaziemskimi motywami, zawartymi we wcze╢niejszej legendzie. (Zob. Nimue).

W│≤cznia Graala

bro±, kt≤r▒ rzymski centurion Longinus przebi│ bok Chrystusa na Krzy┐u. Sta│a siΩ z czasem jednym z Insygni≤w Graala i jak on by│a poszukiwana w czasach Artura. Cz▒stki w│≤czni, uznawanej za w│≤czniΩ Longinusa, by│y przechowywane w Muzeum Watyka±skim. Na brytyjskim gruncie w│≤cznia wi▒┐e siΩ z b│yszcz▒c▒ w│≤czni▒ Lugha lub Llewa, kt≤r▒ Tuatha de Danaan przywie╝li z Findias.

Wortigern

uzurpatorski kr≤l Brytanii. Zaprosi│ saskich najemnik≤w, by pomogli mu odeprzeµ nacieraj▒cych Pikt≤w i Szkot≤w oraz fale saskich naje╝d╝c≤w, sporadycznie l▒duj▒cych na brzegach wyspy. Wkr≤tce sascy najemnicy zapragnΩli jeszcze wiΩcej ziemi i ╢ci▒gali do Brytanii swych pobratymc≤w. Wortigern usi│owa│ doprowadziµ do pokojowego spotkania miΩdzy Sasami a Brytami w Stonehenge, ale Sasi przybyli z ukryta broni▒ i na dany sygna│ zmasakrowali bezbronnych Bryt≤w. Wortigern, kt≤remu darowano ┐ycie, uciek│ do Walii i tam pr≤bowa│ wznie╢µ wie┐Ω, kt≤ra jednak┐e ci▒gle siΩ rozpada│a. Merlin Emrys wyja╢ni│, ┐e przyczyn▒ s▒ dwa walcz▒ce smoki, bia│y i czerwony, znajduj▒ce siΩ pod fundamentami. Przedstawia│y one dwa walcz▒ce narody - Bryt≤w i Sas≤w. Gdy Wortigern uciek│ ponownie, zosta│ schwytany i zg│adzony przez prawowitych kr≤l≤w, Ambrosiusa i Uthera Pendragona.

Ywain

zob. Owain.

Zielony rycerz

straszliwa zielonosk≤ra postaµ w zielonym odzieniu. Przyby│ na dw≤r Artura i zaproponowa│ grΩ w ╢cinanie g│owy - grΩ, w kt≤rej wyzywaj▒cy da sobie ╢ci▒µ g│owΩ, za╢ przeciwnik pozwoli na to samo. Tylko Gawain przyj▒│ wyzwanie, ale otrzyma│ odroczenie ciosu na rok. Gawain znalaz│ schronienie w zamku, gdzie go╢ci│a go po kr≤lewsku pani Bertilak. Przed spotkaniem z Zielonym Rycerzem ofiarowa│a mu pendent, kt≤ry mia│ go przed nim chroniµ. Gawain nie wiedzia│, ┐e Zielony Rycerz to jego gospodarz, pan Bertilak. Gawain wygra│, ale poniewa┐ haniebnie przyj▒│ pomoc pani Bertilak, musia│ na zawsze umie╢ciµ w swym herbie Zielony Pendent, czyli Zielon▒ Podwi▒zkΩ (pas lub piΩcioramienn▒ gwiazdΩ). Zielony Rycerz wyjawi│, kim jest, oraz przyzna│, ┐e zosta│ zaczarowany przez Morgan. Podanie wywodzi siΩ bezpo╢rednio z historii o CuChulainnie i wyzwania Cu Roi mac Daire podczas uczty u Bricriu. Analogicznymi postaciami s▒ Gromer Somer Joure i Hafgan.

Ziemia Ja│owa

kraina otaczaj▒ca zamek Graala, kt≤ra leg│a od│ogiem po zadaniu Kr≤lowi Graala Bolesnego Ciosu. Okaleczenie kr≤la zniszczy│o jego moc, dziΩki kt≤rej ziemia, reprezentowana przez Zwierzchno╢µ, mog│a siΩ odradzaµ, i jednocze╢nie zerwa│o │▒cz▒ce ich mistyczne za╢lubiny. Po odnalezieniu Graala okaleczony kr≤l zosta│ uzdrowiony i ziemia ja│owa od┐y│a. W Cyklu o Graalu jest ona czΩsto przedstawiana jako Obmierz│a Starucha, Cundrie lub Zwierzchno╢µ pod postaci▒ wied╝my - wyniszczone oblicze kraju, zanim ten ponownie rozkwitnie.

Zwierzchno╢µ

pojΩcie bogini nadaj▒cej zwierzchno╢µ, czyli w│adzΩ, jest w╢r≤d lud≤w celtyckich szczeg≤lnie istotne i szczeg≤lnie mocno wybija siΩ w celtyckich podaniach. Pocz▒tkowo Pani▒ Zwierzchno╢ci nazywano imieniem kraju, np Eriu czy Logres. Tylko prawowity kandydat na kr≤la m≤g│ j▒ "po╢lubiµ" w mistycznym zwi▒zku symbolizuj▒cym kr≤lewski obowi▒zek wobec ziemi i jej mieszka±c≤w. Musia│ wiΩc przej╢µ pr≤bΩ, w kt≤rej spotyka│ i ca│owa│ Zwierzchno╢µ zamienion▒ w ohydn▒ wied╝mΩ, a ona powraca│a w≤wczas do swej piΩknej postaci i obwieszcza│a ludziom, ┐e kandydat jest prawowitym kr≤lem. Kr≤l nadu┐ywaj▒cy w│adzy b▒d╝ w jakikolwiek spos≤b okaleczony zrywa│ mistyczny zwi▒zek z krain▒ i tym samym ze Zwierzchno╢ci▒. Dalsze rz▒dy doprowadza│y do spustoszenia ziemi, co jest g│≤wnym motywem legend Graala. (Zob. ziemia ja│owa, Okaleczony Kr≤l). Zwierzchno╢ci▒ Brytanii jest Brygida lub Brigantia, choµ od pewnego czasu rolΩ tΩ pe│ni Britannia.

Ostatnia aktualizacja:
Strona kodowa: ISO-8859-2