Zwi▒zki organiczne

WΩglowodory alifatyczne

Etylen

Eten jest gazem o s│odkawo-eterycznym zapachu, bezbarwny, bardzo │atwo palny,

temp. topnienia -169,5^oC, temp. wrzenia -103,7^oC. Mieszanina z powietrzem jest

wybuchowa w granicach stΩ┐e± 2,75-28,6%; rozpuszczalny w wodzie, alkoholu i eterze.

Wybucha podczas ogrzewania pod zwiΩkszonym ci╢nieniem, polimeryzuje trudno wiΩc

mo┐na go przechowywaµ bez inhibitora. Ulega charakterystycznym dla alken≤w reakcjom

przy│▒czania i utleniania. WystΩpuje w zmiennych ilo╢ciach w gazie ziemnym. Otrzymywany

podczas termicznego rozk│adu wΩglowodor≤w gazowych i ciek│ych (piroliza etylenowo-propylenowa),

z gazowych produkt≤w proces≤w rafineryjnych (kraking termiczny i katalityczny, hydrokraking

reforming), z gaz≤w koksowniczych, z acetylenu (metoda nieekonomiczna), z alkoholu etylowego

(metoda laboratoryjna). Stosowany do produkcji polietylenu i kopolimer≤w, etylobenzenu

(do produkcji styrenu), tlenku etylu (glikol, poliglikole), chloropochodnych (chlorek

winylu, dichloroetan), etanolu i wy┐szych alkoholi alifatycznych. Etylen jest jednym

z podstawowych surowc≤w petrochemicznych.

Acetylen

Etyn w przygotowaniu.

Metan

Gaz b│otny; najprostszy alifatyczny wΩglowod≤r nasycony, g│≤wny sk│adnik gazu ziemnego, kopalnianego i

b│otnego. Gaz, temp. topnienia -184^oC, temp. wrzenia -164^oC, rozpuszczalny w alkoholu i eterze, pali siΩ

prawie nie╢wiec▒cym p│omieniem. Stosowany jako paliwo, g│≤wne ╝r≤d│o wodoru, gazu wodnego, itp.

oraz do otrzymywania sadzy, jako surowiec w przemy╢le petrochemicznym i innych.

Propan

WΩglowod≤r nasycony; wystΩpuje w gazach naturalnych i ropie naftowej; gaz, temp. topnienia -187^oC,

temp. wrzenia -42,2^oC, nierozpuszczalny w wodzie, │atwo rozpuszczalny w alkoholu i eterze, palny.

Stosowany w syntezie organicznej oraz jako paliwo.

WΩglowodory aromatyczne (Areny)

Benzen

Jest najprostszym wΩglowodorem aromatycznym; bezbarwna ciecz o charakterystycznym

zapachu, temp. topnienia 5,51^oC, temp. wrzenia 80,09^oC, prawie nierozpuszczalny w wodzie,

nieograniczenie rozpuszczalny w alkoholu, eterze, │atwopalny, toksyczny. Z wod▒ i alkoholem

etylowym tworzy potr≤jny azeotrop o temp. wrzenia 64,85^oC i sk│adzie: 74,1% benzenu,

18,5% etanolu i 7,4% wody; jest to wykorzystywane do produkcji alkoholu absolutnego

(bezwodnego). Benzen otrzymuje siΩ z lekkich frakcji smo│y pogazowej, z niekt≤rych

gatunk≤w ropy naftowej i z produkt≤w przerobu (reforming) benzyn, stanowi▒cych

obecnie g│≤wne jego ╝r≤d│o. Stosowany w syntezie organicznej jako surowiec, jako

rozpuszczalnik i jako sk│adnik paliw silnikowych (w celu podwy┐szenia liczby oktanowej).

Metylobenzen

Toluen; homolog benzenu, bezbarwna ciecz, krzepnie w temp. -95^oC, wrze w 111^oC.

Nie rozpuszcza siΩ w wodzie, rozpuszcza siΩ w alkoholu, benzenie i eterze, jest paln▒ ciecz▒.

Otrzymywany w wyniku katalitycznego reformowania ropy naftowej lub frakcyjnej

destylacji smo│y pogazowej. Znajduje zastosowanie jako surowiec i rozpuszczalnik w

wielu dziedzinach przemys│u organicznego, barwnik≤w, farmaceutycznego, tworzyw

sztucznych, do produkcji: materia│≤w wybuchowych, detergent≤w i substancji

zapachowych oraz jako sk│adnik wysokooktanowych pailw lotniczych.

Naftalen

Naftalina; wΩglowod≤r o dw≤ch skondensowanych pier╢cieniach benzenowych.

WystΩpuje w postaci bia│ych, krystalicznych p│atk≤w, topi siΩ temp. 80^oC,

wrze w temp. 218^oC, sublimuje, nierozpuszczalny w wodzie, nieograniczenie

rozpuszczalny we wrz▒cym alkoholu, benzenie, eterze. Ma w│asno╢ci charakterystyczne

dla zwi▒zk≤w aromatycznych; tworzy pochodne nitrowe i sulfonowe. WystΩpuje w smole

weglowej (ok. 6%, sk▒d jest otrzymywany), ropie naftowej i olejkach eterycznych, jest

domiezk▒ gazu ╢wietlnego, zwiΩkszaj▒c▒ jego si│Ω ╢wiecenia. Ma charakterystyczny zapach.

Jest stosowany do syntezy r≤┐nych chemikali≤w, barwnik≤w ftaleinowych, indyga, ╢rodk≤w

owadob≤jczych i wybuchowych, rozpuszczalnik≤w, ┐ywic syntetycznych i garbnik≤w.

Kwasy karboksylowe

Benzoesowy Kwas

Jest najprostszym aromatycznym kwasem karboksylowym. Krystalizuje w postaci igie│

lub p│atk≤w, topi siΩ w temp. 121,5^oC, sublimuje w temp. 100^oC, wrze w zatopionej rurze

szklanej w temp. 249^oC. Jest trudno rozpuszczalny w wodzie, rozpuszcza siΩ w rozpuszczalnikach

organicznych, lotny z par▒ wodn▒. Otrzymywany r≤┐nymi metodami z kwasu ftalowego lub

toluenu. Stosowany w wielu dziedzinach przemys│u; farmaceutycznego, spo┐ywczego (╢rodki

konserwuj▒ce - kwas benzoesowy E-210), produkcji barwnik≤w i ╢rodk≤w zapachowych.

Cytrynowy Kwas

Bezbarwne, prze╝roczyste kryszta│y lub krystaliczny proszek, temp.

topnienia 153^oC. Bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie, alkoholu, eterze.

WystΩpuje w ro╢linach (g│≤wnie w cytrynie - st▒d nazwa zwyczajowa), organizmach

ludzkich i zwierzΩcych (potrzebny organizmowi w cyklu dostarczania energii z

wΩglowodan≤w). Otrzymywany z soku niedojrza│ych cytryn lub z cukr≤w (glukozy,

maltozy) przez fermentacjΩ za pomoc▒ pewnych gatunk≤w ple╢ni (Citromyces).

Stosowany w medycynie, w przemy╢le spo┐ywczym jako regulator kwasowo╢ci w wielu

produktach (galaretki, napoje, kremy, ciasta) - ma symbol E 330, jako ╢rodek do

czyszczenia i polerowania stali nierdzewnej i innych metali, do produkcji ┐ywic

aldehydowych oraz nietoksycznych zmiΩkczaczy do tworzyw sztucznych.

Nazwa systematyczna: kwas 2-hydroksy-1,2,3-propanotrikarboksylowy.

Mas│owy Kwas

Kwas butanowy; alifatyczny kwas monokarboksylowy, ciecz, temp. topnienia -5,5^oC,

temp. wrzenia 163^oC, w temp wy┐szen ni┐ -3,8^oC miesza siΩ w ka┐dym stosunku z wod▒,

alkoholem i eterem. Posiada bardzo nieprzyjemny zapach zje│cza│ego mas│a. WystΩpuje

w ma╢le (st▒d nazwa zwyczajowa) w postaci estr≤w z gliceryn▒. Otrzymywany w wyniku

fermentacji surowc≤w o du┐ej zawarto╢ci cukru i skrobi wywo│anej grzybkami Bacillus

butyricus. Stosowany do otrzymywania ╢rodk≤w garbuj▒cych,

zapachowych (estry k. mas│owego) oraz lek≤w.

Mr≤wkowy Kwas

Kwas metanowy; pierwszy cz│on szerugu homologicznego kws≤w jednokarboksylowych,

utlenia siΩ na bezwodnik wΩglowy i wodΩ, dzia│a redukuj▒co w odr≤┐nieniu od kolejnych

homolog≤w. Jest ciecz▒, temp. topnienia 8,3^oC, temp. wrzenia 101^oC, miesza siΩ z wod▒,

alkoholem, eterem, rozpuszczalny w benzenie. Posiada ostr▒ wo±, nad┐era nask≤rek.

WystΩpuje w ciele mr≤wek (st▒d nazwa). Otrzymywany technicznie z CO i NaOH pod

zwiΩkszonym ci╢nieniem w temp. 150-170^oC. Wolny kwas i jego sole s▒ stosowane

w garbarstwie, przemy╢le spo┐ywczym (dodatek do ┐ywnosci - symbol E 236),

chemicznym i farbiarskim.

Octowy Kwas

Etanowy Kwas; bezwodny nosi nazwΩ lodowaty kwas octowy. Ciecz, temp. topnienia 16,5^oC,

temp. wrzenia 118,5^oC, nieograniczenie rozpuszczalny w wodzie, alkoholu i eterze, higroskopijny,

posiada ostry zapach octu. Otrzymywany katalitycznie z acetylenu (przez aldehyd octowy), jako

produkt uboczny suchej destylacji drewna lub w wyniku fermentacji octowej roztworu etanolu

(jako ocet). Stosowany w przemy╢le organicznym, np. jako ╢rodek acetyluj▒cy, do produkcji

bezwodnika octowego i octan≤w, w przemy╢le tworzyw sztucznych jako rozpuszczalnik i

reagent, np. do produkcji jedwabiu octanowego, w przemy╢le barnik≤w, farmaceutycznym

oraz jako ocet w przemy╢le spo┐ywczym (np. jako sk│adnik marynat) - symbol E 260.

Salicylowy Kwas

o-Hydroksybenzoesowy Kwas; najwa┐niejszy hydroksokwas aromatyczny. Bia│e ig│y, temp.

topnienia 158^oC, sublimuje, trudno rozpuszczalny w wodzie, │atwo rozpuszczalny w alkoholu i

eterze. Posiada s│abe w│asno╢ci antyseptyczne. Otrzymywany z fenolu w reakcji Kolbego.

Stosowany w lecznictwie, w przemy╢le barwnik≤w, perfumeryjnym, w syntezie organicznej

oraz jako wska╝nik fluorescencyjny. Du┐e znaczenie maj▒ jego sole i estry.

Szczawiowy Kwas

Kwas etanodiowy; pierwszy w szeregu nasyconych kwas≤w dikarboksylowych.

Z roztworu wodnego krystalizuje w postaci dwuhydratu, temp. topnienia bezwodnego

189,5^oC z rozk│adem, sublimuje, rozpuszczalny w wodzie, alkoholu i eterze. Powstaje w

wyniku wyniku utleniania wielu zwi▒zk≤w organicznych (np. cukr≤w) kwasem azotowym.

WystΩpuje w ro╢linach (szpinak, rabarbar, szczaw) w postaci szczawian≤w oraz w niewielkich

ilo╢ciach w moczu zwierz▒t i ludzi. Otrzymywany w wyniku ogrzewania mr≤wczanu sodu do

temp. 400^oC ,albo przepuszczenia dwultenku wΩgla nad sodem lub potasem metalicznym w

temp. 360^oC. Stosowany w analizie wagowej do oznaczania miana roztworu nadmanganianu

potasu, w farbiarstwie jako czynnik odbarwiaj▒cy, w syntezie organicznej.

Sole i estry kwas≤w karboksylowych

Stearynian sodu

Otrzymywane przez hydrolizΩ t│uszcz≤w, a nastΩpnie gotowanie z sod▒ ┐r▒c▒

Jest jednym ze sk│adnik≤w r≤┐nego rodzaju myde│, kt≤re zawieraj▒ r≤wnie┐ ╢rodki

zapachowe (estry), substancje zmniejszaj▒ce pH (zazwyczaj bufor mleczanowy).

Benzoesan Sodu

Benzoesan Sodu w przygotowaniu.

Stosowany jako konserwant ┐ywno╢ci - symbol E 211.

T│uszcze

T│uszcze s▒ rezerwowym materia│em od┐ywczym organizm≤w ┐ywych. W przemy╢le

otrzymywane w wyniku prasowania, wytapiania lub ekstrakcji. Stosowane do cel≤w

spo┐ywczych (ok.80% produkcji ╢wiatowej), do wyrobu myde│, detergent≤w,

╢wiec stearynowych, jako pokosty oraz w syntezie organicznej.

Chemiczne wska╝niki w│a╢ciwo╢ci t│uszcz≤w: 1) liczba kwasowa

(liczba Kottstorfera) - jest miar▒ ╢wie┐o╢ci - jest to liczba mg KOH

zu┐ytego do zobojΩtnienia wolnych kwas≤w t│uszczowych w 1g t│uszczu.

2) liczba zmydlenia - jest to liczba mg KOH potrzebna do zmydlenia

1g t│uszczu. 3) liczba jodowa - liczba gram wolnego I₂ przy│▒czonego

do 100g t│uszczu. 4) liczba Reicherta-Meissla - ilo╢µ cm³ roztworu

NaOH o stΩ┐eniu 0,1mol/dm³ potrzebna do zobojΩtnienia lotnych,

rozpuszczalnych w wodzie kwas≤w, otrzymanych z 5g t│uszczu w

╢ci╢le okre╢lonych warunkach. Nazwa systematyczna zwi▒zku widniej▒cego

na rysunku (jest on typowym t│uszczem): Tristearynian glicerolu.

Alkohole

Etanol

Jest alkoholem alifatycznym. Bezbarwna ciecz, temp. topnienia -117,3^oC, temp. wrzenia 78,3^oC,

rozpuszczalny w wodzie, eterze, posiada charakterystyczny zapach i piek▒cy smak.

Przez destylacjΩ jego wodnych roztwor≤w otrzymuje siΩ mieszaninΩ azeotropow▒ o zawarto╢ci

4,7% wody (alkohol rektyfikowany, rektyfikat lub spirytus). Otrzymywany w procesie

fermentacji alkoholowej surowc≤w zawieraj▒cych cukry (owoce, ziemniaki, ┐yto itp.), a

syntetycznie przez katalityczn▒ lub kwa╢n▒ hydratacjΩ etylenu oraz przez uwodornienie

aldehydu octowego. Alkohol bezwodny czyli alkohol absolutny otrzymuje siΩ:

1) przez ogrzewanie rektyfikatu z wapnem palonym (stara metoda)

2) przez destylacjΩ rektyfikatu z dodatkiem benzenu; najpierw oddestylowuje

siΩ w temp. 64,9^oC mieszanin▒ azeotropow▒ (benzen, alkohol, woda), a

nastΩpnie bezwodny alkohol. Alkohol denaturowany (denaturat, alkohol ska┐ony)

jest rektyfikatem dodatkiem zasad pirydynowych i fioletowo-r≤┐owego barwnika

Alkohol Etylowy znajduje zastosowanie jako rozpuszczalnik w przemy╢le chemicznym,

do produkcji wielu preparat≤w chemicznych i farmaceutycznych, np. eteru,

w mieszaninie z benzyn▒ jako paliwo do silnik≤w oraz w przemy╢le spo┐ywczym do

produkcji napoj≤w alkoholowych.

Metanol

Spirytus drzewny; najprostszy alkohol alifatyczny. Jest bezbarwn▒ ciecz▒

krzepn▒c▒ w temp. -97,5^oC, wrze w temp. 64,7^oC, rozpuszcza siΩ w wodzie, etanolu i eterze.

Posiada silne w│asno╢ci truj▒ce - picie lub wch│anianie par grozi ╢lepot▒ lub ╢mierci▒.

W postaci estr≤w wystΩpuje w wielu olejkach eterycznych. Otrzymywany katalitycznie z

tlenku wΩgla i wodoru CO + 2H₂ CH₃OH lub w wyniku suchej destylacji drewna.

Stosowany jako rozpuszczalnik oraz w syntezie organicznej.

Propanol

1-propanol (n-propanol) | 2-propanol (izopropanol)

Propanol w przygotowaniu.

Glicerol

Gliceryna, 1,2,3-propanotriol ; jest alkoholem trihydroksylowym. GΩsta, bezbarwna ciecz

o s│odkim smaku, temp. topnienia 20^oC, temp. wrzenia 290^oC, miesza siΩ z wod▒ i alkoholem,

nierozpuszczalna w eterze i chloroformie, higroskopijna, lotna z par▒ wodn▒. WystΩpuje w

t│uszczach ro╢linnych i zwierzΩcych, zawieraj▒cych oko│o 10% glicerolu w postaci gliceryd≤w.

Otrzymywany jako produkt uboczny w produkcji mydla, przez fermentacjΩ alkoholow▒ cukru w

obecno╢ci siarczanu (IV) sodu oraz syntetycznie z propylenu metodami chlorow▒ i bezchlorow▒.

Jest stosowany do wyrobu nitrogliceryny, farb, apretur oraz w przemy╢le barwnik≤w,

spo┐ywczym, kosmetycznym, tytoniowym.

Etanodiol

1,2-etanodiol; najprostszy alkohol dihydroksylowy. Oleista ciecz, temp. topnienia -11,5^oC,

temp. wrzenia 197,5^oC, rozpuszczalny w wodzie i alkoholu, trudno rozp. w eterze. Posiada

s│odki smak, jest bardzo toksyczny. Na skalΩ przemys│ow▒ otrzymywany przez uwadnianie

tlenku etylu albo hydrolizΩ etylenochlorohydryny. Stosowany jako rozpuszczalnik, do

produkcji politereftalanu, jako obojΩtny czynnik obni┐aj▒cy temp. zamarzania wody;

np. w ch│odnicach samochdowych. Inna nazwa: Glikol etylenowy.

Fenole

Fenol

Bezbarwne kryszta│y, temp. topnienia 41^oC, temp. wrzenia 182^oC, rozpuszczalny w

wodzie i rozpuszczalnikach organicznych. Posiada charakterystyczny ostry zapach;

jest silnym antyseptykiem, truj▒cy, wykazuje w│asno╢ci s│abego kwasu. Otrzymywany

ze smo│y pogazowej i syntetycznie: z chlorobenzenu, z kwasu benzenosulfonowego, z

wodorotlenku kumenu. Stosowany jako p≤│produkt w przemy╢le tworzyw sztucznych

(kaprolaktam, dian, ┐ywice fenolowo-formaldehydowe), barwnik≤w, farmaceutycznym.

Aldehydy

Benzaldehyd

Aldehyd benzoesowy; najprostszy aldehyd aromatyczny. Ciecz, topi siΩ w temp. -26^oC, wrze w 178^oC.

S│abo rozpuszczalny w wodzie, rozpuszczalny w alkoholu, eterze i chloroformie, jest lotny z par▒

wodn▒, posiada charakterystyczny zapach gorzkich migda│≤w. W obecno╢ci ╢lad≤w kation≤w

Fe³⁺ i Cu²⁺ utlenia siΩ na powietrzu do kwasu benzoesowego. WystΩpuje w gorzkich migda│ach w

r≤wnie┐ wchodzi w sk│ad wielu owoc≤w. Na skalΩ techniczn▒ otrzymywany jest z toluenu.

Stosowany jako surowiec do produkcji barwnik≤w i pochodnych aromatycznych, jako

╢rodek zapachowy w przemy╢le perfumeryjnym i spo┐ywczym (symbol E-211) jako

rozpuszczalnik olej≤w, ┐ywic oraz niekt≤rych estr≤w celulozy.

Metanal

Formaldehyd, Aldehyd Mr≤wkowy; najprostszy aldehyd alifatyczny. W warunkach normalnych

jest bezbarwnym gazem o charakterystycznym gryz▒cym zapachu, temp. topnienia -92^oC, temp.

wrzenia -19,5^oC, d^-20=0,815. Miesza siΩ nieograniczenie z wod▒, alkoholem, eterem, wΩglowodorami,

terpentyn▒. Bardzo │atwo polimeryzuje, tworz▒c paraformaldehyd. W reakcji formaldehydu z

amoniakiem powstaje urotropina (CH₂)₆N₄. U┐ywany najczΩ╢ciej w postaci 40% wodnego roztworu,

kt≤ry nosi nazwΩ formaliny. Otrzymywany na skalΩ przemys│ow▒ przez katalityczne utlenienie

metanolu. Stosowany najczΩ╢ciej jako surowiec do produkcji barwnik≤w (np. indygo), ┐ywic

syntetycznych, w garbarstwie, w laboratoriach fotograficznych, do konserwowania i utrwalania

preparat≤w anatomicznych i histologicznych, do produkcji poliformaldehydu.

Ketony

Aceton

Keton dimetylowy, propanon; najprostszy keton alifatyczny. Bezbarwna ciecz, temp. wrzenia

56,1^oC, temp. topnienia -94,3^oC, posiada charakterystyczny owocowo-eterowy zapach.

Miesza siΩ z wod▒, alkoholem i eterem, jest │atwo palny. Na skalΩ przemys│ow▒ aceton jest

otrzymywany przez katalityczn▒ reakcjΩ acetylenu z par▒ wodn▒, przez odwodornienie

alkoholu izopropylowego, w metodzie kumenowej (obok fenolu) oraz (metody rzadziej

stosowane) przez pirolizΩ octanu wapnia i suchej destylacji wΩgla. Jako nienormalny produkt

przemiany materii tworzy siΩ w organizmach chorych na cukrzycΩ. Jest doskona│ym

rozpuszczalnikiem wielu substancji organicznych, a zw│aszcza t│uszcz≤w, olej≤w, ┐ywic,

nitrocelulozy. Stosowany do produkcji chloroformu, alkoholu izopropylowego oraz

niekt≤rych preparat≤w farmaceutycznych, np. sulfonalu.

Etery

Dietylowy Eter

Etylowy eter, eter siarkowy, eter. Bardzo lotna ciecz wrz▒ca w temp. 34,5^o,

prawie nierozpuszczalny w wodzie, rozpuszczalny w alkoholu i chloroformie,

posiada charakterystyczny zapach; jego pary dzia│aj▒ usypiaj▒co. Jest │atwo palny,

w postaci mieszaniny z powietrzem wybucha przy zetkniΩciu z p│omieniem,

tworzy wybuchowe nadtlenki. Otrzymywany z etanolu i kwasu siarkowego

(st▒d nazwa - eter siarkowy). Stosowany jako rozpuszczalnik i jako ╢rodek

usypiaj▒cy (do narkozy og≤lnej). Do wielu reakcji u┐ywany jest w stanie

ca│kowicie bezwodnym po wysuszeniu chlorkiem wapnia i

metalicznym sodem (eter absolutny).

Cukry (WΩglowodany)

Glukoza

Glukoza w przygotowaniu.

Sacharoza

Cukier trzcinowy, cukier buraczany; disacharyd nieredukuj▒cy, ulega fermentacji.

S│upki, krystalizuje w dw≤ch postaciach: a - temp. topnienia 184-185^oC, b - temp.

topnienia 169-170^oC, prawoskrΩtna, []_D²⁰ = +66,5^o, rozpuszczalna w wodzie,

trudno rozpuszczalna w alkoholu, smak s│odki. Nie wykazuje mutarotacji.

Hydroliza (+)-sacharozy pod wp│ywem wodnego roztworu kwasu lub enzymu

inwertazy powoduje utworzenie cukru inwertowanego. WystΩpuje w wielu

ro╢linach i owocach. Otrzymywana z trzciny cukrowej Sacharum officinarum

lub z burak≤w Beta vulgaris. W celu uzyskania cukru pokrajane buraki │uguje

siΩ wod▒ w temp. 75-85^oC metod▒ dyfuzyjn▒. Otrzymany sok, zawieraj▒cy

oko│o 15% cukru poddaje siΩ (w celu oczyszczenia) defekacji, a nastΩpnie

saturacji. Po odfiltrowaniu wytr▒conych zanieczyszcze± sok zagΩszcza siΩ w

wyparnicach a┐ do wykrystalizowania cukru surowego. W celu oczyszczenia cukier

surowy poddaje siΩ rafinacji, polegaj▒cej na rozpuszczeniu go w wodzie, odbarwieniu za

pomoc▒ wΩgla aktywnego i powt≤rnym odparowaniu, nastΩpnie odwirowaniu i suszeniu.

Cukier znajduje zastosowanie w przemy╢le spo┐ywczym i farmaceutycznym.

Nazwa systematyczna: -D-glukopiranozylo--D-fruktofuranozyd

Zwi▒zki wielofunkcyjne

Kofeina

Alkaloid wystΩpuj▒cy w postaci po│▒cze± z kwasami garbnikowymi

w surowcach ro╢linnych, m.in. w ziarnach kawy (0,6-2,8%), w li╢ciach

herbaty (2-3,5%), orzeszkach kola (2,6-3,5%). Uwalnia siΩ przez pra┐enie

lub fermentacjΩ surowca. Zwi▒zek krystaliczny o charakterze zasadowym,

temperatura sublimacji 180^oC, temp. topnienia 234-237^oC. S│abo

rozpuszczalna w wodzie i alkoholu etylowym, │atwo rozp. we wrz▒cej wodzie,

roztworach benzoesan≤w i salicylan≤w litowc≤w. Otrzymywana g│≤wnie przez

ekstrakcjΩ li╢ci herbaty i gorszych gatunk≤w kawy lub przez metylowanie

teobrominy. Stosowana jako lek pobudzaj▒cy korΩ m≤zgow▒, o╢rodek naczynioruchowy

i oddechowy oraz w zatruciach alkoholem i barbituranami. Przedawkowanie prowadzi

do rozkojarzenia uwagi, niepokoju i bezsenno╢ci. ªrodek ma│o toksyczny.

Nazwa systematyczna: 3,7-dihydro-1,3,7-trimetylo-1H-puryno-2,6-dion.

Kokaina

Alkaloid wystΩpuj▒cy w li╢ciach krzewu Erythroksylon coca. Jest izomerem

lewoskrΩtnym, ma charakter zasadowy. Bezbarwne kryszta│y lub bia│y proszek,

temp. topnienia 95-98^oC, temp. wrzenia 187-188^oC (przy ci╢nieniu

13,3 Pa). Rozpuszczalna w chloroformie, eterze, etanolu i benzenie, trudno

rozpuszczalna w wodzie. Otrzymywana przez ekstrakcjΩ li╢ci Erythroksylon coca.

By│a pierwszym lekiem o dzia│aniu miejscowo znieczulaj▒cym. Stosowana w

postaci chlorowodorku do miejscowych znieczule± b│on ╢luzowych. Poza

dzia│aniem znieczulaj▒cym silnie pobudza o╢rodkowy uk│ad nerwowy i wywo│uje stan

euforii prowadz▒cy do na│ogu. Wypierana z lecznictwa przez ╢rodki syntetyczne.

Nazwa systematyczna: 2-metoksykarbonylo-3-benzoilooksytropan.

Witamina C

Askorbinowy Kwas w przygotowaniu.

Jest dodawany do ┐ywno╢ci jako antyutleniacz - symbol E 300.

Polopiryna

Aspiryna, aspirin, kwas acetylosalicylowy; zwi▒zek krystaliczny, temp. topnienia 135^oC,

trudno rozpuszczalny w wodzie, rozpuszczalny w roztworach wodorotlenk≤w i

rozpuszczalnikach organicznych. Otrzymywany przez acetylowanie kwasu salicylowego

bezwodnikiem octowym. Stosowana jako lek przeciwgor▒czkowy i przeciwgo╢µcowy.

Opr≤cz wolnej polopiryny s▒ stosowane jej mieszaniny z wΩglanem wapnia,

kwasem cytrynowym lub witamin▒ C (kalcpiryna, polopiryna S i C) oraz mieszanina

z glicyn▒ (Asprocol). Polopiryna jest lekiem ma│o toksycznym,

ale do╢µ silnie dra┐ni ╢luz≤wkΩ ┐o│▒dka.

Inne

Chloroform

Chloroform w przygotowaniu.

Tlenek Etylenu

Epoksyetan w przygotowaniu.

Kr≤tka ankieta Co s▒dzisz o mojej stronie ?