PROGRAM Socjaldemokracji
Rzeczypospolitej Polskiej
PrzyjΩty przez RadΩ Naczeln▒ SdRP
1 marca 1997 roku

Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej przedstawia sw≤j program perspektywiczny. S▒ to nasze odpowiedzi na pytania o PolskΩ jakiej pragniemy, o warto╢ci jakimi siΩ kierujemy, o spos≤b w jaki chcemy nasz program urzeczywistniµ. Od chwili swojego powstania Socjaldemokracja RP aktywnie uczestniczy w reformowaniu ustroju, w utrwalaniu demokracji i budowaniu │adu prawnego. W tych dzia│aniach SdRP wyra┐a potrzeby i d▒┐enia najszerszych warstw naszego spo│ecze±stwa, stara siΩ pozyskaµ dla swojego programu tych, kt≤rym bliskie s▒ idee sprawiedliwo╢ci spo│ecznej, bez wzglΩdu ma motywacjΩ ╢wiatopogl▒dow▒ jak▒ siΩ kieruj▒. Socjaldemokracja RP jako jeden z wielu cz│onk≤w lewicowej rodziny skupionej w MiΩdzynarod≤wce Socjalistycznej d▒┐y do urzeczywistnienia postulat≤w pokoju, sprawiedliwo╢ci w stosunkach miΩdzynarodowych, r≤wno╢ci szans, postΩpu cywilizacyjnego, pe│nego wykorzystania mo┐liwo╢ci cz│owieka, doceniania warto╢ci pracy. Uwa┐amy, ┐e urzeczywistnienie tych cel≤w wymaga zespolenia si│ lewicy. SdRP wsp≤│tworzy Sojusz Lewicy Demokratycznej, pragnie wsp≤│pracowaµ z innymi partiami i ugrupowaniami lewicy na zasadzie wzajemnego poszanowania swoich to┐samo╢ci. Wielkie znaczenie przywi▒zujemy do wsp≤│dzia│ania ze zwi▒zkami zawodowymi, do wsp≤│pracy z demokratycznymi organizacjami kobiecymi i m│odzie┐owymi. Wspieramy r≤┐norodne formy organizowania siΩ ludzi lewicy. Cele lewicy s▒ zbie┐ne z interesami og≤lnospo│ecznymi i dobrem kraju. Mog▒ byµ urzeczywistnione tylko wraz z rozwojem gospodarki, nauki i kultury, z postΩpem cywilizacyjnym i tylko w warunkach demokracji, swob≤d obywatelskich oraz suwerenno╢ci kraju i jego miΩdzynarodowego bezpiecze±stwa. Na tym polu spotykamy siΩ z wszystkimi demokratycznymi si│ami, z wszystkimi formacjami i ruchami, kt≤rym bliska jest wizja Polski demokratycznej, sprawiedliwej i dostatniej. Za│o┐enia naszego programu opieramy na trwa│ych warto╢ciach zwi▒zanych z og≤lnoludzkimi ideami humanizmu i patriotyzmem polskim. Wyprowadzamy zarazem krytyczne wnioski i oceny z tradycji ruchu lewicowego oraz historycznych do╢wiadcze±, staramy siΩ rozpoznaµ wyzwania jakie nios▒ przemiany w Polsce i na ╢wiecie. Okre╢lamy nasze stanowisko wobec g│≤wnych problem≤w kraju i nasze zadania, aby przyczyniaµ siΩ do osi▒gania cel≤w bliskich potrzebom i d▒┐eniom najszerszych warstw polskiego spo│ecze±stwa. Poprzez ten program zwracamy siΩ do polskiego spo│ecze±stwa, a zw│aszcza do wszystkich tych, kt≤rzy pragn▒ poznaµ nie tylko nasze stanowisko wobec r≤┐norodnych problem≤w politycznych i gospodarczych, spo│ecznych i kulturowych, ale tak┐e ideowe motywy i teoretyczne przes│anki naszej propozycji dla Polski. Zwracamy siΩ do wszystkich, kt≤rzy szukaj▒ odpowiedzi na trudne pytania, chc▒ stawiµ czo│a wyzwaniom XXI wieku.

I. Socjaldemokratyczne cele i warto╢ci

za warto╢µ najwy┐sz▒
uznajemy cz│owieka

1. G│≤wn▒ warto╢ci▒ Socjaldemokracji RP jest idea humanizmu, otwarto╢µ na ╢wiat, nowoczesno╢µ my╢lenia, tolerancja, racjonalno╢µ, altruizm. Poszanowanie godno╢ci cz│owieka, jego prawa do swobodnego rozwoju, zapewnienie warunk≤w dla tw≤rczego wykorzystania mo┐liwo╢ci jednostki i zbiorowo╢ci ludzkiej, przeciwstawienie siΩ krzywdzie i cierpieniu - to g│≤wne cele naszego programu. Szacunek dla pracy, prawda, skromno╢µ i uczciwo╢µ - to warto╢ci, kt≤re preferujemy.

s│u┐ymy Polsce

2. Pragniemy, by Polska by│a krajem postΩpu gospodarczego i cywilizacyjnego, pa±stwem bezpiecznym, suwerennym i otwartym na ╢wiat, Ojczyzn▒ ludzi wolnych, r≤wnych i solidarnych, pa±stwem sprawiedliwo╢ci spo│ecznej. Nasze idea│y wi▒┐emy z polsk▒ tradycj▒ socjalistyczn▒, ze wsp≤│czesnymi poszukiwaniami polskiej lewicy i dorobkiem MiΩdzynarod≤wki Socjalistycznej, kt≤rej pe│noprawnym cz│onkiem jest SdRP. Znajdujemy siΩ w epoce prze│omu, przej╢cia od cywilizacji przemys│owej do informacyjnej tj. takiej, w kt≤rej wiod▒c▒ rolΩ odgrywa informacja i wiedza cz│owieka, a nie ziemia, kapita│ pieniΩ┐ny czy surowce. SdRP mo┐e przeprowadziµ PolskΩ do tej epoki. Warunkiem, aby to uczyniµ jest polityka zwr≤cona ku przysz│o╢ci, odrzucaj▒ca nieustanne rozrachunki z przesz│o╢ci▒, zorientowana na wyzwania cywilizacyjne i kulturowe, dialog, kompromis, zrozumienie odmiennych punkt≤w widzenia. Taki jest nasz model demokratycznej kultury politycznej.

demokracja i samorz▒dno╢µ

3. Za jedyne ╝r≤d│o w│adzy uznajemy wolΩ obywateli wyra┐on▒ w wyborach; d▒┐ymy do zapewnienia podmiotowo╢ci obywateli w ┐yciu publicznym, do rozwoju samorz▒dno╢ci, do r≤wno╢ci obywatelskich praw, cenimy spo│ecznikostwo i obywatelsk▒ aktywno╢µ. SdRP d▒┐y do realizacji swego programu poprzez uzyskanie poparcia spo│ecznego w wyborach parlamentarnych i samorz▒dowych. Je╢li nie bΩdzie mo┐liwo╢ci sprawowania w│adzy - SdRP pozostanie w konstruktywnej i odpowiedzialnej opozycji.

solidarno╢µ ludzi otwarto╢µ i tolerancja

4. Chcemy stosunk≤w miΩdzy lud╝mi opartych na ┐yczliwym wsp≤│dzia│aniu, gotowo╢ci do wzajemnej pomocy, chcemy wsp≤│tworzyµ │ad porozumie± spo│ecznych, rozwi▒zywaµ sprzeczno╢ci na drodze negocjacji i kompromisu. Uwa┐amy, ┐e obowi▒zkiem partii politycznej jest prowadziµ dialog ze spo│ecze±stwem: wyra┐aµ interesy okre╢lonych grup spo│ecznych, ale zarazem pokazywaµ sposoby i mo┐liwo╢ci ich realizowania, w tym zbiorowe potrzeby i cele, kt≤re nie s▒ na co dzie± dostrzegane przez jednostki. Opowiadamy siΩ za rozdzia│em ko╢cio│≤w od pa±stwa, za wolno╢ci▒ sumienia i wyznania, za neutralno╢ci▒ ╢wiatopogl▒dow▒ pa±stwa, za wsp≤│prac▒ pa±stwa z ko╢cio│ami i zwi▒zkami wyznaniowymi;

r≤wno╢µ praw,
r≤wno╢µ szans
i r≤wno╢µ
miar cz│owieka

5. Naszym celem jest przeciwdzia│anie bezrobociu, nΩdzy, zjawisku bezdomno╢ci, nadmiernej rozpiΩto╢ci dochod≤w, zapewnienie m│odemu pokoleniu powszechnego dostΩpu do edukacji publicznej, powszechnej dostΩpno╢ci do podstawowej opieki zdrowotnej, uczestniczenia w kulturze, zapewnienie godnych warunk≤w ┐ycia weteranom pracy, opieka nad niepe│nosprawnymi. Walczymy o r≤wnouprawnienie kobiet i mΩ┐czyzn, sprzeciwiamy siΩ dyskryminacji jakiejkolwiek mniejszo╢ci ze wzglΩdu na pochodzenie, ╢wiatopogl▒d, status maj▒tkowy, przekonania polityczne, wiek, narodowo╢µ, orientacjΩ seksualn▒. Przeciwstawiamy siΩ ocenie cz│owieka przez pryzmat jego dochod≤w.

efektywno╢µ gospodarcza i solidaryzm spo│eczny

6. Naszym nadrzΩdnym celem programowym jest doprowadzenie - na drodze ewolucji - do zbudowania pa±stwa socjalnego z efektywn▒, szybko rozwijaj▒c▒ siΩ, regulowan▒ gospodark▒ rynkow▒, pa±stwa kieruj▒cego siΩ zasadami solidaryzmu spo│ecznego w obronie najs│abszych grup spo│ecznych przy zachowaniu demokratycznego │adu prawnego. Przeciwstawiaj▒c siΩ narastaniu bogactwa jednych kosztem ub≤stwa szerokich warstw spo│ecznych, opowiadamy siΩ za w miarΩ r≤wnomiernym korzystaniem z efekt≤w postΩpu gospodarczego. Widzimy konkretn▒, regulacyjn▒ funkcjΩ pa±stwa w gospodarce, sprzyjaj▒c▒ spo│ecznej r≤wnowadze. UwzglΩdniaj▒c tendencje przysz│o╢ci SdRP jest najbli┐ej eko-spo│ecznej gospodarki rynkowej respektuj▒cej zasady zr≤wnowa┐onego rozwoju i tak▒ gospodarkΩ chce budowaµ.

wyzwania
cywilizacyjne

7. Podstawowe zadania na drodze transformacji ustrojowej splataj▒ siΩ z problemami globalnymi, z wyzwaniami niesionymi przez przeobra┐enia wsp≤│czesnego ╢wiata. Uwa┐amy, i┐ wyzwania cywilizacyjne w coraz wiΩkszym stopniu musz▒ byµ podejmowane zespo│owym wysi│kiem wielu pa±stw i ich ponadnarodowych struktur. Dlatego Socjaldemokracja zdecydowanie opowiada siΩ za udzia│em Polski w procesach integracji miΩdzynarodowej. Jest zwolennikiem Europy socjalnej.
Wraz z MiΩdzynarod≤wk▒ Socjalistyczn▒ d▒┐ymy do nowego, sprawiedliwego │adu, zar≤wno w stosunkach Wsch≤d-Zach≤d, jak P≤│noc-Po│udnie, zabiegamy o powszechne przyjΩcie zr≤wnowa┐onego modelu rozwoju ekonomicznego, socjalnego i ekologicznego, wystΩpujemy przeciw wszelkim formom przemocy, nietolerancji, przejawom niechΩci czy wrogo╢ci wobec innych ras i narod≤w. Za szczeg≤lnie donios│▒ powinno╢µ uwa┐amy wychowanie m│odego pokolenia w szacunku do w│asnego i innych narod≤w, przygotowanie go do ┐ycia w integruj▒cym siΩ ╢wiecie.

czyje interesy reprezentujemy

8. Program nasz kierujemy do wszystkich obywateli, pracobiorc≤w i pracodawc≤w, w│a╢cicieli rodzinnych przedsiΩbiorstw i gospodarstw rolnych, emeryt≤w i rencist≤w, kt≤rzy tak ja my chcieliby, aby powy┐sze zasady by│y coraz lepiej realizowane i stosowane w ┐yciu publicznym. W szczeg≤lno╢ci chcemy wyra┐aµ aspiracje tych grup spo│ecznych i obywateli, kt≤rzy z r≤┐nych przyczyn nie maj▒ r≤wnych z innymi szans na korzystanie z efekt≤w wzrostu gospodarczego i na rozw≤j osobisty.

II. Tradycje i do╢wiadczenia

tradycje socjalistyczne najbli┐sze SdRP

Okre╢laj▒c sw≤j system warto╢ci i program spo│ecznego dzia│ania Socjaldemokracja RP nawi▒zuje do patriotycznych i postΩpowych tradycji narodu polskiego. Szczeg≤lnie s▒ nam bliskie tradycje i praktyka polityczna polskiego ruchu socjalistycznego, │▒cz▒cego patriotyzm i d▒┐enia niepodleg│o╢ciowe z walk▒ o demokracjΩ polityczn▒ i socjaln▒, o powszechne swobody obywatelskie i humanistyczne stosunki miΩdzy lud╝mi. SiΩgamy do dorobku tego nurtu miΩdzynarodowego ruchu socjalistycznego, kt≤ry zasady sprawiedliwo╢ci zespoli│ ze swobodami obywatelskimi i samorz▒dno╢ci▒.

krytyczne do╢wiadczenia
okresu PRL

9. Po II Wojnie ╢wiatowej Europa zosta│a podzielona. W warunkach braku pe│nej suwerenno╢ci spo│ecze±stwu polskiemu narzucona zosta│a niedemokratyczna, a w pocz▒tkowym okresie stalinowska wersja socjalizmu. Ustr≤j ten wypaczy│ tradycje polskiego i europejskiego socjalizmu, choµ realizowa│ niekt≤re jego idee. Nie przybra│ on wprawdzie form tak ekstremalnych jak w innych krajach Europy Wschodniej, przyni≤s│ jednak wiele niegodziwo╢ci i bezprawia. Zdecydowanie potΩpiamy wystΩpuj▒ce w przesz│o╢ci │amanie praw cz│owieka, w tym zbrodnie okresu stalinowskiego. Sprawcy tych zbrodni nie powinni uj╢µ sprawiedliwej karze.
Nie mo┐na jednak mierzyµ jedn▒ miar▒ wszystkich lat Polski Ludowej. W rzeczywisto╢ci byli╢my krajem, w kt≤rym ca│y czas idee lepszego, sprawiedliwszego spo│ecze±stwa ╢ciera│y siΩ z doktrynaln▒ utopi▒ ekonomiczn▒ i autorytarnym systemem politycznym. Dogmatyzm przeplata│ siΩ pragmatyzmem, zacofanie z postΩpem, wszechw│adza biurokratycznego aparatu i upartyjnionego pa±stwa ze stopniowo poszerzanym zakresem demokratycznych swob≤d i zrΩbami pluralizmu.
Z szacunkiem i uznaniem odnosimy siΩ do wszystkich, kt≤rzy odbudowywali nasz kraj po zniszczeniach wojennych, zagospodarowali ziemie odzyskane, przeprowadzali reformΩ roln▒ i tworzyli miliony miejsc pracy dla mieszka±c≤w przeludnionej wsi, likwidowali analfabetyzm i dokonywali prawdziwej o╢wiatowej rewolucji - s│owem - uczciwie pracowali dla Polski, kiedy nazywa│a siΩ ona Polsk▒ Ludow▒. Bronimy ┐yciorys≤w milion≤w ludzi, ich prawa do zachowania godno╢ci dzisiaj i dobrego imienia w przysz│o╢ci. Z nale┐n▒ uwag▒ odnosimy siΩ do dramatycznych wydarze± czerwca 1956, marca 1968, grudnia 1970 i czerwca 1976. Wyobra┐enia inteligencji i robotnik≤w o demokratycznym socjali╝mie przegrywa│y w konfrontacji z realiami ustroju, w kt≤rym g│oszone idea│y rozmija│y siΩ z praktyk▒. W 1981r. d▒┐enia do w pe│ni suwerennego stanowienia o w│asnym pa±stwie skonfrontowane zosta│y z ≤wczesnymi uwarunkowaniami ╢wiata podzielonego na dwa zwalczaj▒ce siΩ obozy. Rozumiej▒c tamte sytuacje, pamiΩtaj▒c o ofiarach i cierpieniach ludzi, stwierdziµ trzeba, ┐e historia przyzna│a racjΩ tym, kt≤rzy otwarcie, kieruj▒c siΩ czystymi intencjami, walczyli o w pe│ni suwerenn▒ i demokratyczn▒ PolskΩ.
Z r≤┐n▒ si│▒ i skuteczno╢ci▒ wystΩpowa│ w PZPR nurt reformatorski. Jego bezsporn▒ zas│ug▒ by│o poszukiwanie sposob≤w zmian niewydolnego systemu gospodarowania i niedemokratycznej organizacji pa±stwa - tak jak mia│o to miejsce w pa╝dzierniku 1956 roku - a w ko±cu doprowadzenie do kompromisu z demokratyczn▒ opozycj▒ dla zapocz▒tkowania gruntownej reformy Polski. Symbolem tego kompromisu sta│ siΩ Okr▒g│y St≤│. Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej wywodzi siΩ z tego nurtu w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. SdRP stworzyli ludzie, kt≤rzy zasadniczo przewarto╢ciowali sw≤j stosunek do realnego socjalizmu, zrozumieli nieskuteczno╢µ jego poprawiania i zdobyli siΩ na radykalny zwrot w kierunku spo│ecze±stwa otwartego, demokratycznego, gospodaruj▒cego na zasadach rynkowych, zwr≤conego ku Europie.
Z krytycznej oceny do╢wiadcze± tamtych lat wyprowadzamy zasadnicze wnioski dla naszego dzia│ania i wizji polskich przemian. Od pocz▒tku swego istnienia Socjaldemokracja RP konsekwentnie stoi na gruncie przestrzegania demokratycznych zasad pa±stwa prawnego. Czynem, a nie tylko s│owami lub deklaracjami, za╢wiadczali╢my, ┐e z dramatycznej historii PRL wyci▒gnΩli╢my wszystkie wnioski. Wiemy z w│asnego do╢wiadczenia, ile kosztuje nieprzestrzeganie demokracji i lekcewa┐enie aspiracji spo│ecznych. Wyb≤r dokonany 1989 roku jest wiΩc dla nas wyborem ostatecznym, nieodwracalnym.

transformacja
ustrojowa po 1989 r.

10. Do╢wiadczenia okresu przebudowy ustrojowej potwierdzi│y potrzebΩ istnienia lewicy zdolnej do reprezentowania i ochrony szerokich warstw spo│ecze±stwa polskiego.
Dorobkiem tego okresu jest demokratyzacja ┐ycia politycznego, zapewnienie swob≤d obywatelskich i stworzenie zrΩb≤w nowoczesnego pa±stwa prawa, a w sferze ekonomicznej zaawansowanie transformacji w kierunku gospodarki rynkowej, za╢ w ostatnich latach - prze│amanie recesji i przywr≤cenie gospodarce tendencji wzrostowej.
Jednak┐e demokracja w Polsce jest wci▒┐ m│oda i s│aba, nara┐ona na rozliczne niebezpiecze±stwa, a przemiany sposobu gospodarowania, zw│aszcza w pierwszych latach transformacji, okupione zosta│y zbyt wielkimi kosztami spo│ecznymi. Spad│y dochody realne, wielkie rozmiary osi▒gnΩ│o bezrobocie, gwa│townie poszerzy│y siΩ obszary niedostatku i biedy, drastycznie pog│Ωbi│y siΩ r≤┐nice poziomu ┐ycia mieszka±c≤w r≤┐nych region≤w kraju.
Doceniamy wysi│ek reformatorski lat 1989 - 1993, nie by│ to jednak okres wolny od b│Ωd≤w, kt≤rych skutki zawa┐y│y na spo│ecznej ocenie procesu przemian i musz▒ byµ przezwyciΩ┐ane w d│ugim czasie.
W sferze politycznej wci▒┐ wielkimi wyzwaniami pozostaj▒:
- uformowanie nowoczesnego systemu politycznego, zw│aszcza systemu partii i ugrupowa± wyborczych, zdolnego do wyra┐ania i uzgadniania zr≤┐nicowanych interes≤w spo│ecznych;
- "zagospodarowanie wolno╢ci", ukszta│towanie nowoczesnej kultury ┐ycia publicznego;
- upowszechnianie nawyk≤w praktykowania demokracji;
- zwiΩkszenie sprawno╢ci aparatu pa±stwa, decentralizacja w│adzy po│▒czona z umocnieniem ustrojowej roli samorz▒du terytorialnego;
- kszta│towanie systemu prawnego i norm ┐ycia publicznego w oparciu o now▒ KonstytucjΩ.

W sferze ekonomiczno - spo│ecznej takimi zadaniami s▒:
- przyspieszanie zmian strukturalnych oraz modernizacji technicznej i technologicznej przemys│u i rolnictwa;
- po│▒czenie odczuwalnego wzrostu spo┐ycia z powstrzymaniem narastaj▒cej rozpiΩto╢ci w dochodach r≤┐nych grup i ╢rodowisk spo│ecznych, ograniczenie rozleg│ej strefy niedostatku i biedy;
radykalne zmniejszenie rozmiar≤w bezrobocia;
zbudowanie nowoczesnego systemu us│ug spo│ecznych, wdro┐enie zasadniczych reform ubezpiecze± spo│ecznych, ochrony zdrowia oraz systemu edukacji narodowej.

III. Demokratyczne pa±stwo prawa i samorz▒dne spo│ecze±stwo

11. Socjaldemokratyczna wizja pa±stwa to: silny i demokratycznie powo│ywany parlament, sprawny rz▒d, wiarygodny wymiar sprawiedliwo╢ci. To pa±stwo przyjazne ludziom, stwarzaj▒ce r≤wne szanse dla wszystkich, zdecentralizowane, realizuj▒ce coraz wiΩcej zada± poprzez r≤┐ne formy samorz▒du spo│ecznego, zw│aszcza terytorialnego. Tworzenie i umacnianie demokratycznego │adu spo│ecznego, przeciwdzia│anie zagro┐eniom tego │adu, umocnienie gwarancji praw i swob≤d obywatelskich, kszta│towanie spo│ecze±stwa obywatelskiego - to zadania programowe i warto╢ci polskiej socjaldemokracji, nadaj▒ce tej wizji pa±stwa kszta│t realny.

demokracja parlamentarna

12. Opowiadamy siΩ za ustrojem demokracji parlamentarnej, w kt≤rym jedyn▒ legitymacj▒ do sprawowania w│adzy jest mandat zaufania spo│ecznego uzyskany aktem wyborczym, a demokratyczne mechanizmy i procedury ┐ycia publicznego umo┐liwiaj▒ budowanie │adu porozumie± spo│ecznych. Jeste╢my za podzia│em i r≤wnowag▒ w│adzy ustawodawczej, wykonawczej i s▒downiczej; za jednoizbowym parlamentem, silnym rz▒dem chronionym przez instytucjΩ konstruktywnego votum nieufno╢ci, prezydentem, kt≤ry jest gwarantem ci▒g│o╢ci w│adzy pa±stwowej, aktywnie uczestniczy w jej sprawowaniu i wystΩpuje w roli arbitra w sporach politycznych.
Uwa┐amy, ┐e demokracja przedstawicielska musi znale╝µ pe│niejsze rozwiniΩcie i uzupe│nienie w r≤┐nych formach demokracji bezpo╢redniej: referendum og≤lnonarodowym, ustawodawczej inicjatywie ludowej.

praworz▒dno╢µ
i jej gwarancje

13. Chcemy wsp≤│tworzyµ demokratyczne pa±stwo prawa, w kt≤rym wszystkie organy polityczne dzia│aj▒ na podstawie prawa, w kt≤rym respektowane s▒ prawa cz│owieka i ograniczona jest do minimum ingerencja pa±stwa w sferΩ wolno╢ci osobistych obywateli. Demokratyczne pa±stwo zapewnia obywatelom poczucie bezpiecze±stwa i gwarancje, ┐e ka┐de przestΩpstwo jest sprawiedliwie os▒dzone i ukarane, a nikt niewinny karanym byµ nie mo┐e.
Demokratyczne pa±stwo prawa zak│ada istnienie systemu instytucjonalnych gwarancji praworz▒dno╢ci, wyposa┐onego w niezbΩdne kompetencje. Elementami tego systemu s▒: s▒downictwo powszechne z S▒dem Najwy┐szym na czele, Prokuratura, s▒downictwo administracyjne i Najwy┐sza Izba Kontroli, Trybuna│ Konstytucyjny, Trybuna│ Stanu oraz Rzecznik Praw Obywatelskich.
Opowiadamy siΩ za nadaniem orzeczeniom Trybuna│u Konstytucyjnego mocy wi▒┐▒cej. Uwa┐amy za celowe powo│ywanie kolejnych instytucji stoj▒cych na stra┐y praw obywatelskich w tym: Rzecznika Praw Dziecka i S▒d≤w Konsumenckich.
Za sprawΩ kluczow▒ uznajemy funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwo╢ci. Zasada tr≤jpodzia│u w│adzy musi znajdowaµ potwierdzenie w samodzielnej pozycji s▒d≤w, ich ugruntowanej, nieodwracalnej niezale┐no╢ci od innych organ≤w w│adzy pa±stwowej. Uwa┐amy zarazem za sprawΩ nie cierpi▒c▒ zw│oki kadrowe i materialne umacnianie wszystkich ogniw wymiaru sprawiedliwo╢ci oraz zdecydowanie skuteczniejsz▒ ni┐ dot▒d egzekucjΩ prawa. Opowiadamy siΩ za ustanowieniem powszechnego prawa do skargi konstytucyjnej.
Uwa┐amy, ┐e konieczne jest stworzenie instytucjonalnych gwarancji, kt≤re skutecznie zapobiega│yby upolitycznieniu s│u┐b specjalnych pa±stwa i wykorzystywaniu ich dla partykularnych cel≤w politycznych.

decentralizacja
i samorz▒dno╢µ

14. SdRP popiera procesy decentralizacji w│adzy w pa±stwie. Poszerzanie zakresu spraw powierzanych samorz▒dom terytorialnym i wzmacnianie ich finans≤w uwa┐amy za istotny warunek demokratyzacji systemu politycznego i poprawy efektywno╢ci ekonomicznej polskiej gospodarki. D▒┐ymy do tego, aby jak najwiΩksza czΩ╢µ ╢rodk≤w znalaz│a siΩ w dyspozycji samorz▒d≤w gminnych i ponadgminnych. SdRP opowiada siΩ za trzyszczeblow▒ struktur▒ samorz▒dow▒. Liczba i zakres terytorialny nastΩpnych ponadgminnych szczebli samorz▒du powinny byµ ustalone w taki spos≤b, aby samorz▒dy te dysponowa│y realn▒ si│▒ ekonomiczn▒ i odpowiednio szerokimi kompetencjami, pozwalaj▒cymi rozwi▒zywaµ istotne problemy i zadania lokalne. SdRP opowiada siΩ za powszechnym wyborem w≤jta, burmistrza i prezydenta miasta. Opowiadamy siΩ za rozwojem samorz▒du zawodowego i gospodarczego, za kszta│towaniem polityki lokalnej. Popieramy tak┐e rozw≤j coraz liczniejszych organizacji pozarz▒dowych i ich dzia│alno╢µ ukierunkowan▒ na umacnianie demokracji, samorz▒dno╢ci i decentralizacji pa±stwa.

╢wiatopogl▒dowa
neutralno╢µ pa±stwa

15. SdRP opowiada siΩ za rozdzia│em Ko╢cio│≤w i zwi▒zk≤w wyznaniowych od pa±stwa, za neutralno╢ci▒ ╢wiatopogl▒dow▒ pa±stwa. Neutralno╢µ to bezstronno╢µ instytucji pa±stwa wobec r≤┐nych orientacji ╢wiatopogl▒dowych, Ko╢cio│≤w i zwi▒zk≤w wyznaniowych, jednakowo przychylne ich traktowanie bez jakichkolwiek preferencji i bez anga┐owania siΩ pa±stwa na rzecz kt≤rejkolwiek z tych orientacji. SdRP nie jest parti▒ doktrynalnie przeciwn▒ religii i Ko╢cio│om, opowiada siΩ za wsp≤│prac▒ pa±stwa z Ko╢cio│ami przy rozwi▒zywaniu wa┐nych problem≤w spo│ecznych. Socjaldemokratyczne warto╢ci mog▒ i powinny │▒czyµ wierz▒cych i niewierz▒cych. SwobodΩ wyznania i wolno╢µ sumienia traktujemy za jedn▒ z najwa┐niejszych swob≤d i wolno╢ci obywatelskich. Przeciwstawiamy siΩ brakowi tolerancji ╢wiatopogl▒dowej w ┐yciu publicznym.

media publiczne

16. SdRP opowiada siΩ za rzeczywistym zagwarantowaniem wolno╢ci i pluralizmu polskich medi≤w, w tym publicznej radiofonii i telewizji. Nie mog▒ byµ one poddawane cenzurze politycznej i religijnej ani te┐ zdominowane przez polityczne orientacje ich aktualnych kierownictw. Od polskich dziennikarzy oczekujemy profesjonalizmu, kompetencji, wysokiego poziomu warsztatowego i merytorycznego. Uznaj▒c szczeg≤ln▒ rolΩ medi≤w w kszta│towaniu opinii publicznej i spo│ecznej kontroli w│adzy, oczekujemy zarazem od dziennikarzy pe│nej odpowiedzialno╢ci za tre╢ci prezentowane w mediach. BΩdziemy wsp≤│tworzyµ warunki i domagaµ siΩ, aby publiczne ╢rodki przekazu rzetelnie informowa│y spo│ecze±stwo uwzglΩdniaj▒c r≤┐ne punkty widzenia, aby budowa│y ducha porozumienia w sprawach najwa┐niejszych dla spo│ecze±stwa i pa±stwa.

IV. Rozw≤j gospodarczy

17. Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej opowiada siΩ za gospodark▒ rynkow▒ zorientowan▒ na zaspokajanie potrzeb spo│ecznych. W gospodarce tej respektowanie praw rynku powinno siΩ splataµ z wra┐liwo╢ci▒ spo│eczn▒, a rozw≤j potencja│u wytw≤rczego z ochron▒ naturalnego ╢rodowiska ┐ycia ludzi.
SdRP jest za ograniczeniem roli pa±stwa w gospodarce, odrzuca jednak g│oszon▒ przez ideolog≤w neoliberalizmu tezΩ o ca│kowitym wyeliminowaniu pa±stwa z gospodarki. Wypowiadamy siΩ na rzecz gospodarki mieszanej, to jest rozumnie │▒cz▒cej dominacjΩ rynku z interwencj▒ pa±stwa, ale tylko tam gdzie mo┐e ono lepiej rozwi▒zywaµ problemy ni┐ same mechanizmy rynkowe. Socjaldemokracja chce tyle nieskrΩpowanej wolno╢ci w gospodarce, ile mo┐liwe, tyle interwencji pa±stwa, ile konieczne.

polityka gospodarcza
pa±stwa

18. Priorytetowym zadaniem polityki gospodarczej pa±stwa jest zapewnienie stabilnego, zr≤wnowa┐onego wzrostu ekonomicznego i umocnienie miΩdzynarodowej konkurencyjno╢ci polskiej gospodarki. Polityka ta powinna:
- prowadziµ do osi▒gania r≤wnowagi finansowej pa±stwa przez konsekwentne ograniczanie inflacji, zmniejszanie deficytu bud┐etowego i d│ugu publicznego oraz r≤wnowa┐enie bilansu p│atniczego,
- sprzyjaµ rozwojowi oraz umo┐liwiaµ skuteczne dzia│anie zdolnej i dynamicznej kadrze mened┐erskiej oraz rzetelnie prowadz▒cym swoje firmy przedsiΩbiorcom,
- wsp≤│tworzyµ nowoczesne instytucje gospodarki rynkowej oraz os│aniaµ zdrow▒ konkurencjΩ przed praktykami monopolistycznymi,
- wspieraµ i promowaµ eksport oraz inwestycje, pobudzaµ rozw≤j nowoczesnych technologii,
- zapewniµ promocjΩ rodzimej wytw≤rczo╢ci oraz ochronΩ jej najbardziej zagro┐onych sektor≤w, zw│aszcza rolnictwa i niekt≤rych ga│Ωzi przemys│u o kluczowym znaczeniu dla gospodarki; ochrona ta powinna mieµ jednak charakter przej╢ciowy i prowadziµ do takiego wzrostu efektywno╢ci tych sektor≤w, aby mog│y sprostaµ zwiΩkszonej konkurencji,
- wspieraµ przeprowadzenie niezbΩdnych przemian strukturalnych, w spos≤b systemowy d▒┐yµ do niwelowania r≤┐nic w rozwoju poszczeg≤lnych region≤w kraju.

przekszta│cenia w│asno╢ciowe

20. Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej opowiada siΩ za kontynuowaniem przekszta│ce± w│asno╢ciowych prowadz▒cych do stopniowego ograniczenia w│asno╢ci pa±stwowej w gospodarce. Uwa┐amy, i┐ przekszta│cenia te powinny:
- po pierwsze, byµ podporz▒dkowane wymogom efektywno╢ci ekonomicznej i realizacji cel≤w spo│ecznych, a wiΩc nastΩpowaµ w taki spos≤b, aby otwieraµ szansΩ wzrostu, modernizacji, inwestowania, przynosiµ pracownikom poprawΩ warunk≤w ┐ycia i pracy,
- po drugie, byµ w swych formach dostosowane do konkretnych warunk≤w i mo┐liwo╢ci, co oznacza r≤┐norodno╢µ dr≤g prywatyzacji,
- po trzecie, byµ prowadzone pod kontrol▒ spo│eczn▒ i w spos≤b spo│ecznie akceptowany, zapewniaµ udzia│ pracownikom i rolnikom w po┐ytkach z nich p│yn▒cych oraz ich wp│yw na zarz▒dzanie przekszta│conymi przedsiΩbiorstwami,
- po czwarte, umo┐liwiµ - za pomoc▒ akcji prywatyzowanych przedsiΩbiorstw - zaspokojenie roszcze± tych wszystkich obywateli, kt≤rych z naruszeniem prawa pa±stwo pozbawi│o mienia,
- po pi▒te, s│u┐yµ rozwi▒zywaniu wa┐nych problem≤w spo│ecznych, ze szczeg≤lnym uwzglΩdnieniem priorytetu dla reformy systemu ubezpiecze± spo│ecznych.

r≤wnoprawno╢µ sektor≤w

21. Za fundamentaln▒ zasadΩ polityki ekonomicznej uznajemy tworzenie szans na prowadzenie efektywnej dzia│alno╢ci bez wzglΩdu na formΩ w│asno╢ci podmiotu gospodarczego.
SdRP popiera przedsiΩbiorczo╢µ indywidualn▒. Opowiadamy siΩ za u│atwieniami i pomoc▒ dla ma│ego biznesu, za ochron▒ jego interes≤w w konfrontacji z konkurencj▒ wielkich koncern≤w, za stabilizacj▒ przepis≤w podatkowych.
Konieczna jest poprawa gospodarowania maj▒tkiem skarbu pa±stwa. Uwa┐amy, ┐e o jej osi▒gniΩciu zadecyduj▒ nie tylko przekszta│cenia w│asno╢ciowe, ale tak┐e samodzielno╢µ przedsiΩbiorstw i spos≤b ich powi▒zania z rynkiem, kwalifikacje za│≤g, kompetencje kadry mened┐er≤w, jako╢µ nadzoru w│a╢cicielskiego.
Rozw≤j w│asno╢ci sp≤│dzielczej i komunalnej stwarza szansΩ o┐ywienia inicjatywy i przedsiΩbiorczo╢ci ╢rodowisk lokalnych, lepszego spo┐ytkowania istniej▒cych w nich mo┐liwo╢ci. Opowiadamy siΩ za rozwojem sp≤│dzielczo╢ci samodzielnie decyduj▒cej o swoich sprawach, zdolnej do sprostania konkurencji oraz do ochrony interes≤w swoich cz│onk≤w.

polityka przemys│owa

22. Aktywna polityka przemys│owa, pos│uguj▒ca siΩ takimi narzΩdziami jak: system podatkowy, c│a gwarancje i preferencje kredytowe, finansowanie wybranych bada± naukowych, promocja eksportu, przyci▒ganie kapita│u zagranicznego, zam≤wienia rz▒dowe - jest warunkiem unowocze╢nienia struktury oraz technologicznej rekonstrukcji gospodarki.
Uwa┐amy i┐ polityka ta kojarzyµ powinna mechanizmy rynkowe z wymogami modernizacji potencja│u wytw≤rczego, uwzglΩdniaµ potrzeby eksportu i ochrony ╢rodowiska. G│≤wnym zadaniem polityki przemys│owej jest opracowanie i realizowanie program≤w dostosowania poszczeg≤lnych obszar≤w polskiej gospodarki do wymog≤w miΩdzynarodowej konkurencji. W szczeg≤lno╢ci polityka ta powinna:
- tworzyµ warunki sprzyjaj▒ce rozwojowi przemys│≤w przetw≤rczych, zw│aszcza reprezentuj▒cych wysoki poziom technologii,
- doprowadziµ do restrukturyzacji tych bran┐ polskiej gospodarki, kt≤rych nieefektywno╢µ mo┐e zagroziµ strategicznym interesom pa±stwa (przemys│ wydobywczy, hutniczy, paliwowo - energetyczny, zbrojeniowy, transport kolejowy),
- wzmacniaµ bezpiecze±stwo gospodarcze, zw│aszcza przez r≤┐nicowanie ╝r≤de│ pozyskiwania energii i surowc≤w,
- stwarzaµ szanse wch│oniΩcia czΩ╢ci zatrudnienia z ga│Ωzi i bran┐ nie maj▒cych perspektyw rozwojowych.
- dbaµ o zr≤wnowa┐ony rozw≤j wielkich, ╢rednich i ma│ych przedsiΩbiorstw handlowych oraz wspieraµ ruch konsumencki.

polityka rolna

23. SdRP uznaje, ┐e konieczne jest konsekwentne kontynuowanie procesu restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa. Przysz│o╢µ polskiej wsi zale┐eµ bΩdzie od gospodarstw silnych ekonomicznie, zwi▒zanych z rynkiem, ch│onnych na postΩp biologiczny, techniczny i organizacyjny, zdolnych do tworzenia wysokowydajnych miejsc pracy i zapewnienia rodzinom rolniczym godziwego utrzymania.
SdRP wspiera proces koncentracji ziemi, by tworzyµ coraz silniejsze i wiΩksze gospodarstwa rodzinne, kt≤re s▒ podstaw▒ polskiego rolnictwa.
D│ugo jeszcze w Polsce bΩd▒ istnia│y gospodarstwa drobne, kt≤rym nale┐y zabezpieczyµ mo┐liwo╢µ utrzymania produkcji. W tym celu powinno siΩ wspieraµ tam pracoch│onne kierunki i systemy produkcji oraz dwuzawodowo╢µ w│a╢cicieli, przy stopniowym przechodzeniu ich do innych form dzia│alno╢ci zawodowej, niekoniecznie po│▒czonej z przesiedlaniem siΩ do miasta.
Rolnictwo polskie pozostanie wielosektorowe - co uwa┐amy za korzystne przy zapewnieniu r≤wnych praw wszystkim gospodarstwom rolnym niezale┐nie od ich wielko╢ci i formy w│asno╢ci.
Jeste╢my za sukcesywn▒ prywatyzacj▒ wiΩkszo╢ci pa±stwowych zasob≤w ziemi, ale sprzeciwiamy siΩ ca│kowitej likwidacji sektora pa±stwowego w rolnictwie. Dobrze zorganizowane przedsiΩbiorstwa pa±stwowe lub z udzia│em Skarbu Pa±stwa sprzyjaj▒ aktywizacji gospodarczej wielu region≤w i s▒ czynnikiem postΩpu agrotechnicznego i biologicznego.
Dzier┐awa gospodarstw rolnych Skarbu Pa±stwa sp≤│kom pracowniczym i osobom prywatnym powinna zabezpieczaµ trwa│o╢µ warunk≤w produkcji i pracy.

G│≤wnymi instrumentami wspieraj▒cymi nasz▒ politykΩ roln▒ powinny byµ:
- tanie kredyty, g│≤wnie na restrukturyzacjΩ gospodarstw i zak│ad≤w przetw≤rstwa rolno-spo┐ywczego,
- program rozwoju gie│d towar≤w rolniczych i innych form organizacji rynku,
- odbudowa i wspieranie sp≤│dzielczo╢ci w produkcji rolnej, w obs│udze rolnictwa, w zaopatrzeniu i zbycie produkcji, g│≤wnie w celu obrony przed spekulacyjnymi mar┐ami po╢rednik≤w,
- interwencja pa±stwa na rynku rolnym oraz ochrona przed konkurencj▒ dotowanej ┐ywno╢ci z importu,
- rozw≤j przetw≤rstwa rolno-spo┐ywczego, wspomaganie postΩpu agrotechnicznego i biologicznego oraz organizowanie r≤┐nych form doradztwa.

polskie rolnictwo
w zjednoczonej
Europie

24. SdRP uwa┐a, ze powinni╢my wej╢µ do Unii Europejskiej bez warunk≤w pod adresem naszego rolnictwa, a proces jego modernizacji powinien nastΩpowaµ stopniowo, tak┐e w czasie naszego cz│onkostwa i w miarΩ zmieniaj▒cych siΩ warunk≤w spo│eczno-ekonomicznych. Nale┐y zabiegaµ o to, aby polscy rolnicy po wst▒pieniu do UE korzystali z takich samych praw i obowi▒zk≤w, jak rolnicy kraj≤w Wsp≤lnoty.

wie╢ to nie tylko
rolnictwo

25. SdRP bΩdzie realizowaµ politykΩ zapewniaj▒ca wielofunkcyjny rozw≤j obszar≤w wiejskich drog▒ tworzenia nowych miejsc pracy w przetw≤rstwie, przemy╢le, us│ugach i handlu, w ga│Ωziach zwi▒zanych z otoczeniem rolnictwa.
Donios│e zadania wi▒┐▒ siΩ z rozbudow▒ infrastruktury wsi: sieci komunikacyjnej, telefonicznej, wodoci▒gowej, plac≤wek o╢wiaty i kultury.
SdRP opowiada siΩ za silnym rozwojem wszystkich form samorz▒dno╢ci wiejskiej, dla kt≤rych zosta│y ostatnio stworzone nowe ramy prawne. Du┐▒ wagΩ przywi▒zujemy do rozwoju o╢wiaty na wsi i do dostΩpu m│odzie┐y wiejskiej do szk≤│ ╢rednich i wy┐szych W szko│ach wiejskich nale┐y wprowadziµ nauczanie zawod≤w pozarolniczych, co w spos≤b zasadniczy pomo┐e procesom restrukturyzacji wsi.
Ogromn▒ rolΩ w restrukturyzacji i modernizacji naszego rolnictwa bΩdzie odgrywa│a nauka oraz upowszechnianie wiedzy i wdra┐anie postΩpu technicznego.

budownictwo
mieszkaniowe

26. SdRP w swojej polityce gospodarczej nadaje szczeg≤ln▒ rangΩ budownictwu mieszkaniowemu i opowiada siΩ za konsekwentnym kontynuowaniem reformy mieszkalnictwa w celu dostosowania go do warunk≤w rynkowych - przy jednoczesnym zapewnieniu pomocy pa±stwa dla grup spo│ecznych, kt≤re nie s▒ w stanie w│asnym wysi│kiem uzyskaµ mieszkania. Opowiadamy siΩ za:

- doskonaleniem finansowania budownictwa czynszowego dostΩpnego dla rodzin o niewysokich dochodach,
- kreowaniem efektywnego popytu na mieszkania poprzez system ulg podatkowych, dostΩpnych kredyt≤w i gwarancji kredytowych,
- tworzeniem warunk≤w pozyskania pierwszego mieszkania dla ludzi m│odych.

Budownictwo mieszkaniowe postrzegamy jako wa┐ny instrument ograniczania bezrobocia, a tak┐e impuls dla rozwoju innych dziedzin gospodarki.

polityka
ekologiczna

27. Zr≤wnowa┐ony rozw≤j wymaga zharmonizowania polityki przemys│owej, rolnej, energetycznej i transportowej z wymogami ochrony ╢rodowiska naturalnego.
Zmiany strukturalne gospodarki - ga│Ωziowe i technologiczne - powinny zak│adaµ m.in.:
- stopniowe ograniczanie produkcji uci▒┐liwej dla ╢rodowiska oraz rozw≤j technologii i materia│≤w energooszczΩdnych,
- intensyfikacjΩ produkcji ┐ywno╢ci w oparciu g│≤wnie o postΩp agrotechniczny i biologiczny, a nie chemizacjΩ rolnictwa,
- rozw≤j najmniej uci▒┐liwych ╢rodk≤w transportu, w tym komunikacji publicznej,
- bardziej r≤wnomierne rozmieszczenie ludno╢ci, stopniowy rozw≤j sieci osiedle±czej poza terenami najbardziej zurbanizowanymi.
Polityka ekologiczna powinna znale╝µ wsparcie w sferze legislacyjnej, w nowelizacji przepis≤w polskiego prawa ochrony ╢rodowiska, kt≤re musz▒ byµ dostosowane do standard≤w Unii Europejskiej i wymog≤w OECD. Za szczeg≤lnie wa┐ne uwa┐amy ekonomiczne metody proekologicznego oddzia│ywania na gospodarkΩ. Niszczenie ╢rodowiska powinno byµ przede wszystkim nieop│acalne, za╢ inicjatywy prowadz▒ce do jego poprawy - wspierane m.in. funduszami rz▒du i samorz▒d≤w, preferencjami podatkowymi i celnymi oraz ╢rodkami pozyskiwanymi w ramach ekokonwersji.
Trzeba poszerzaµ edukacjΩ ekologiczn▒ spo│ecze±stwa, zespalaµ j▒ z edukacj▒ zawodow▒, upowszechniaµ modele konsumpcji sp≤jne z zasadami ekorozwoju.

polityka podatkowa

28. Uwa┐amy, i┐ w systemie podatkowym powinny byµ zawarte silne bod╝ce - g│≤wnie w postaci ulg i odpis≤w - pobudzaj▒ce sk│onno╢µ do inwestowania i tworzenia nowych miejsc pracy. Skala podatk≤w od os≤b fizycznych, a tak┐e pozosta│e ulgi powinny przede wszystkim wspieraµ podatnik≤w o niskich i ╢rednich dochodach. W stosunku do os≤b o wysokich dochodach powinna byµ stosowana zasada: wy┐sze podatki p│aci ten, kto wiΩcej konsumuje, ni┐sze ten, co wiΩcej inwestuje.
Opowiadamy siΩ za stopniowym obni┐aniem podatk≤w. Tempo tego procesu uzale┐niamy jednak od zapewnienia dostatecznych ╢rodk≤w bud┐etowych na pokrycie najwa┐niejszych potrzeb og≤lnospo│ecznych, do kt≤rych zaliczamy przede wszystkim naukΩ, edukacjΩ oraz bezpiecze±stwo obywateli i pa±stwa. ╝r≤de│ sfinansowania tych wydatk≤w poszukiwaµ bΩdziemy tak┐e w zwiΩkszaniu skuteczno╢ci ╢ci▒gania podatk≤w oraz na drodze reformowania dziedzin niefektywnie wykorzystuj▒cych ╢rodki bud┐etowe.

V. Sprawiedliwo╢µ spo│eczna

jedne miary,
jedne prawa,
r≤wne szanse

29. Podstawowym warunkiem urzeczywistnienia zasady sprawiedliwo╢ci w ┐yciu spo│ecznym jest zapewnienie r≤wno╢ci startu ┐yciowego. Ta r≤wno╢µ szans jest w gospodarce rynkowej ograniczana przez czynniki ekonomiczne, a tak┐e kulturowe, musi byµ jednak przybli┐ana przez interwencjΩ pa±stwa, redystrybucjΩ czΩ╢ci dochodu narodowego i rozw≤j us│ug spo│ecznych, przyznanie wydatkom socjalnym bud┐etu nie mniejszej roli ni┐ wydatkom rozwojowym. Sprawiedliwo╢µ spo│eczna to znoszenie barier w dostΩpie do pracy, do edukacji, kultury i ochrony zdrowia, do mieszkania, do opieki spo│ecznej, a zarazem zapewnienie poczucia bezpiecze±stwa tym, kt≤rzy bez w│asnej winy nie znajduj▒ ╝r≤de│ godziwego utrzymania. Sprawiedliwo╢µ spo│eczna to prawo do godnej samorealizacji we wszystkich dziedzinach ┐ycia.
Sprawiedliwo╢µ to tak┐e r≤wne traktowanie ludzi bez wzglΩdu na ich pochodzenie spo│eczne, stan maj▒tkowy, p│eµ, narodowo╢µ, wyznanie, przekonania i orientacje. To r≤wno╢µ wobec prawa i jego konsekwentne przestrzeganie przez wszystkich.
Dla SdRP zasada sprawiedliwo╢ci spo│ecznej to r≤wno╢µ szans, r≤wno╢µ praw i r≤wno╢µ miar cz│owieka. Ka┐dy cz│owiek ma r≤wne prawo do godnego ┐ycia, a prawo do zabezpieczenia minimum socjalnego jest prawem cz│owieka.

r≤┐nice dochodowe
i warunki ┐ycia

30. Ca│okszta│t polityki spo│ecznej powinien zapobiegaµ nadmiernym rozpiΩto╢ciom w poziomie dochod≤w i warunkach ┐ycia ludno╢ci, a przede wszystkim prowadziµ do zmniejszania wci▒┐ zbyt du┐ej strefy biedy i niedostatku.
S│u┐yµ temu powinny nie tylko zasady polityki p│acowej i instrumenty polityki podatkowej, ale tak┐e rozw≤j i dostΩpno╢µ us│ug spo│ecznych oraz system opieki spo│ecznej - ╢wiadczenia socjalne, zasi│ki rodzinne, zasi│ki mieszkaniowe. Ka┐dy cz│owiek potrzebuj▒cy pomocy powinien tΩ pomoc otrzymaµ, przede wszystkim poprzez tworzenie warunk≤w dla ekonomicznej samodzielno╢ci.
SdRP bΩdzie d▒┐yµ do urzeczywistnienia cel≤w zawartych w Europejskiej Karcie Socjalnej.
Szczeg≤lnym zainteresowaniem i trosk▒ Socjaldemokracja otaczaµ bΩdzie osoby niepe│nosprawne. Opowiadamy siΩ za polityk▒ sprzyjaj▒c▒ mo┐liwo╢ci pe│nego w│▒czania siΩ os≤b niepe│nosprawnych w ┐ycie spo│eczne, zawodowe, polityczne i kulturalne. SdRP d▒┐yµ bΩdzie do jak najpe│niejszego wdra┐ania w ┐ycie przyjΩtych przez Zgromadzenie Og≤lne Narod≤w Zjednoczonych zasad wyr≤wnywania szans os≤b niepe│nosprawnych.
Szczeg≤lna jest odpowiedzialno╢µ spo│ecze±stwa za los dzieci, kt≤rych naturalni rodzice b▒d╝ nie ┐yj▒ , b▒d╝ te┐ nie mog▒ albo nie chc▒ ich wychowywaµ. Polityka pa±stwa zmierzaµ musi do tworzenia mechanizm≤w u│atwiaj▒cych rozwi▒zywanie problem≤w drog▒ adopcji. W dalszej kolejno╢ci opowiadamy siΩ za tworzeniem niewielkich, rodzinnych dom≤w dziecka. »adne dziecko nie powinno byµ pozostawione bez nale┐ytej pomocy po opuszczeniu plac≤wki opieku±czo-wychowawczej z chwil▒ osi▒gniΩcia pe│noletno╢ci.

stosunki pracy
i system wynagrodze±

31. Opowiadamy siΩ za takim systemem kszta│towania wynagrodze±, kt≤ry bΩdzie optymalnie kojarzyµ d▒┐enia p│acowe pracownik≤w z wymogami r≤wnowagi makroekonomicznej i potrzebami rozwoju przedsiΩbiorstw. Unowocze╢nienie prawa pracy, partnerskie stosunki pracy i regulacji wynagrodze±, mechanizm tr≤jstronnych negocjacji i um≤w zbiorowych powinny sprzyjaµ racjonalizacji zasad wynagradzania, w tym kszta│towania poziomu p│acy minimalnej i rozwi▒zywaniu konflikt≤w rodz▒cych siΩ na tym tle. Popieramy podstawowe prawa socjalne i obronΩ interes≤w ludzi pracy i ich rodzin oraz weteran≤w pracy. Socjaldemokracja RP podkre╢la wielk▒ rolΩ zwi▒zk≤w zawodowych w kszta│towaniu stosunk≤w pracy i system≤w wynagrodze± we wszystkich sektorach gospodarki. Za istotne zadanie uznajemy poprawΩ ochrony praw pracowniczych i warunk≤w pracy.
Popieraj▒c przedsiΩbiorc≤w w ich d▒┐eniu do poprawy efektywno╢ci ich firm i tworz▒c po temu warunki, bΩdziemy siΩ przeciwstawiaµ realizowaniu korzy╢ci gospodarczych kosztem naruszania podstawowych interes≤w pracowniczych i odcinania siΩ pracodawc≤w od odpowiedzialno╢ci socjalnej. Wyeliminowanie sytuacji rodz▒cych konflikty na tym tle le┐y w dobrze pojΩtym interesie zar≤wno pracodawc≤w, jak i pracobiorc≤w.

XXI wiek -
wyzwanie m│odego
pokolenia

32. SdRP bΩdzie d▒┐yµ do tego, aby m│odzie┐ ┐y│a w kraju otwartym na ╢wiat i zorientowanym na przysz│o╢µ. M│odzi ludzie musz▒ mieµ perspektywy zdobycia wykszta│cenia, aby mogli nauczyµ siΩ ponosiµ odpowiedzialno╢µ za losu kraju.
D▒┐ymy do:
- systematycznego zwiΩkszania liczby os≤b studiuj▒cych,
- upowszechnienia znajomo╢ci jΩzyk≤w obcych - wed│ug zasady "Ka┐dy m│ody Polak zna jΩzyk obcy",
- stworzenia systemu preferencji dla przedsiΩbiorstw zatrudniaj▒cych absolwent≤w szk≤│ zawodowych i szk≤│ wy┐szych,
- zmniejszenia bezrobocia w╢r≤d ludzi m│odych poprzez reformΩ edukacji, kt≤ra uwzglΩdni potrzeby rynku,
- upowszechnienia idei tworzenia szk≤│ miΩdzynarodowych daj▒cych mo┐liwo╢ci wymiany pogl▒d≤w i zdobytej wiedzy miΩdzy m│odymi lud╝mi,
- wychowania m│odego pokolenia w szacunku do w│asnego i innych narod≤w, tolerancji dla r≤┐nych postaw, poszanowania tradycji, tak aby idea zjednoczonej Europy nie budzi│a uprzedze±.

powszechny dostΩp
do o╢wiaty

33. SdRP uwa┐a, ┐e inwestowanie w system edukacji musi byµ priorytetowym zadaniem wsp≤│czesnego pa±stwa. Inwestowanie w cz│owieka, w jego wiedzΩ i umiejΩtno╢ci jest najbardziej efektywnym - spo│ecznie i ekonomicznie sposobem finansowania rozwoju. SdRP opowiada siΩ za stopniowym dochodzeniem do powszechnego wykszta│cenia ╢redniego oraz znacz▒cym upowszechnieniem szkolnictwa wy┐szego. Opowiadamy siΩ za powszechnym, niezale┐nym od sytuacji materialnej, dostΩpem do szkolnictwa publicznego od szko│y podstawowej do wy┐szej. Jest to zasadniczy warunek r≤wno╢ci startu ┐yciowego. DostΩp do wykszta│cenia musi byµ zale┐ny tylko i wy│▒cznie od indywidualnych predyspozycji. Sektor szk≤│ niepa±stwowych traktujemy jako wa┐ny, uzupe│niaj▒cy element szkolnictwa w Polsce. Uwa┐amy, ┐e szko│y niepubliczne, kt≤re nie pobieraj▒ wysokich op│at za naukΩ, powinny byµ wspierane z bud┐etu pa±stwa. Za niezbΩdne uwa┐amy wzmocnienie systemu stypendialnego i systemu po┐yczek przeznaczonych na cele edukacyjne i bytowe oraz wprowadzenie ulg podatkowych dla student≤w p│atnych studi≤w zaocznych.

reforma systemu
edukacji

34. Opowiadamy siΩ za rozbudow▒ infrastruktury szkolnictwa wy┐szego, kt≤ra pozwoli w kr≤tkim czasie wydatnie zwiΩkszyµ liczbΩ obywateli posiadaj▒cych wy┐sze wykszta│cenie. BΩdziemy wspieraµ powstawanie wy┐szych uczelni regionalnych pierwszego stopnia w mniejszych o╢rodkach, w pobli┐u miejsca zamieszkania student≤w. Obni┐y to koszty kszta│cenia oraz stworzy mo┐liwo╢µ w│▒czenia samorz▒d≤w do wsp≤│inwestowania i zwi▒zania tych plac≤wek z lokalnymi w│adzami i organizacjami pracodawc≤w.
Opowiadamy siΩ za tak▒ reform▒ systemu edukacji narodowej, kt≤ra prowadzi do:
- powi▒zania zdobywania wiedzy z kszta│towaniem umiejΩtno╢ci: system edukacji powinien wyposa┐yµ cz│owieka w wielorakie umiejΩtno╢ci niezbΩdne zar≤wno w ┐yciu zawodowym, jak i spo│ecznym i indywidualnym,
- szeroko rozumianego uspo│ecznienia szk≤│ i systemu o╢wiaty: otwarto╢ci szk≤│, ich zwi▒zk≤w ze ╢rodowiskiem lokalnym i wsp≤│dzia│ania z innymi uczestnikami procesu kszta│cenia i wychowania,
- upowszechnienia znajomo╢ci jΩzyk≤w obcych jako elementu wykszta│cenia,
- samodzielnego my╢lenia i przygotowania do doros│ego ┐ycia w zmieniaj▒cych siΩ warunkach gospodarczych i spo│ecznych,
- nie czynienia z publicznych plac≤wek o╢wiatowo-wychowawczych miejsc nacisku ╢wiatopogl▒dowego.
Uwa┐amy, ┐e nak│ady na edukacjΩ narodow▒ powinny byµ systematycznie zwiΩkszane. Wzrost nak│ad≤w powinien z jednej strony zapewniµ poprawΩ po│o┐enia materialnego pracownik≤w o╢wiaty i uczyniµ z zawodu nauczycielskiego atrakcyjn▒ drogΩ kariery ┐yciowej, z drugiej za╢ poprawiµ wyposa┐enie szk≤│ w nowoczesny sprzΩt.
Nauka i dzia│alno╢µ badawczo-rozwojowa bΩdzie w coraz wiΩkszym stopniu decydowa│a o konkurencyjno╢ci naszego kraju na rynkach zagranicznych i o naszej pozycji w╢r≤d innych narod≤w.
Aby nauka i szkolnictwo wy┐sze mog│y spe│niµ te ambitne zadania, trzeba zmieniµ obecny podzia│ dochodu narodowego w kierunku wiΩkszego zasilania tych dziedzin w ╢rodki rozwojowe i radykalnie przeciwstawiµ siΩ powstawaniu luki pokoleniowej w╢r≤d kadr naukowych.

prorodzinna
polityka spo│eczna

35. Opowiadamy siΩ za prorodzinn▒ polityk▒ spo│eczn▒, za tworzeniem najkorzystniejszych warunk≤w do zak│adania i rozwoju rodziny oraz wype│niania przez ni▒ wychowawczych funkcji, za ╢cis│▒ wsp≤│prac▒ szk≤│ z rodzicami.
W tym celu rodziny powinny byµ wspomagane odpowiedni▒ polityk▒ mieszkaniow▒ pa±stwa, zw│aszcza w zakresie taniego budownictwa czynszowego i o charakterze socjalnym. Opowiadamy siΩ za ochron▒ praw lokatorskich - jeste╢my przeciwni eksmisji "do nik▒d" oraz systemow▒ pomoc▒ rodzinom najubo┐szym w ponoszeniu koszt≤w u┐ytkowania mieszka±.
Jeste╢my za rozwojem tanich i dostΩpnych instytucji opieki nad dzieµmi. Istotn▒ form▒ pomocy materialnej dla rodzin - zw│aszcza wielodzietnych, niepe│nych i o niskich dochodach - powinny byµ zr≤┐nicowane zasi│ki rodzinne, pomoc rzeczowa dla dzieci (kolonie, do┐ywianie w szko│ach, wyprawki szkolne) oraz w│a╢ciwa opieka lekarska nad kobiet▒ w ci▒┐y oraz matk▒ i dzieckiem. Uwa┐amy, ┐e fundamentalnym obowi▒zkiem polityki spo│ecznej pa±stwa jest tworzenie i kobietom i mΩ┐czyznom coraz lepszych warunk≤w do wype│niania funkcji rodzicielskich i godzenia ich z obowi▒zkami zawodowymi czy dzia│alno╢ci▒ spo│eczn▒.

r≤wne prawa
dla kobiet i
mΩ┐czyzn

36. R≤wnouprawnienie kobiet i mΩ┐czyzn uznajemy za jeden z najwa┐niejszych warunk≤w sprawiedliwych stosunk≤w spo│ecznych. Uwa┐amy, ┐e wiele jeszcze trzeba uczyniµ dla wzmocnienia roli zawodowej kobiet - zwiΩkszenia ich szans na rynku pracy, usuwania barier w zatrudnieniu i awansie, promowania rozwoju ich przedsiΩbiorczo╢ci czy pracy na w│asny rachunek.
Naturalna wra┐liwo╢µ na krzywdΩ i bezprawie, sprzeciw wobec brutalno╢ci i przemocy, gotowo╢µ niesienia pomocy innym to cenne warto╢ci wnoszone przez kobiety do spo│ecze±stwa.
SdRP zdecydowanie wspiera spo│eczn▒ aktywno╢µ kobiet i pragnie usuwaµ przeszkody ekonomiczne, spo│eczne i psychologiczne na drodze do spo│ecznego awansu kobiet, w ich dostΩpie do funkcji w ┐yciu publicznym. Socjaldemokracja bΩdzie zwiΩkszaµ obecno╢µ kobiet na listach wyborczych. Oczekujemy, ┐e system edukacji i dzia│alno╢µ medi≤w bardziej zdecydowanie eliminowaµ bΩd▒ kreowanie stereotyp≤w r≤l kobiet i mΩ┐czyzn, promowaµ nowoczesne standarty r≤wnoprawno╢ci na polu zawodowym i spo│ecznym.
Kobiety musz▒ mieµ prawo do decydowania o sprawach ich dotycz▒cych. Tej wizji powinno odpowiadaµ ustawodawstwo dotycz▒ce planowania rodziny i warunk≤w przerywania ci▒┐y.

mecenat w
sferze kultury

37. Opowiadamy siΩ za utrzymaniem mecenatu pa±stwa w sferze kultury. Zapewnienie pe│nej dostΩpno╢ci do d≤br kultury, dom≤w kultury, bibliotek publicznych, taniej ksi▒┐ki, ochrona podstawowych warto╢ci kultury narodowej, wspieranie rozwoju warto╢ciowej tw≤rczo╢ci, u│atwianie startu m│odym talentom, wspieranie ruchu spo│eczno-kulturalnego, w tym mniejszo╢ci etnicznych i narodowych, zapobieganie negatywnym skutkom komercjalizacji ┐ycia kulturalnego, a tak┐e ochrona rodzimych zasob≤w architektury, sztuki, kinematografii, teatr≤w - to, naszym zdaniem, najwa┐niejsze zadania polityki kulturalnej pa±stwa.
Jeste╢my za wolno╢ci▒ tw≤rcz▒, bez jakiejkolwiek formy cenzury. Opowiadamy siΩ r≤wnie┐ za stosowaniem zachΩt finansowych dla mecenatu w kulturze ze strony os≤b fizycznych.

kultura fizyczna
i sport

38. Kultura fizyczna i sport s▒ nie mniej wa┐nym ni┐ inne elementem ┐ycia spo│ecznego. Naszym zdaniem nale┐y d▒┐yµ do pe│niejszego obejmowania mecenatem pa±stwa i samorz▒d≤w lokalnych r≤┐norodnych przedsiΩwziΩµ o charakterze rekreacyjnym i sportowym.
Opowiadamy siΩ za stosowaniem zachΩt finansowych dla os≤b fizycznych i prawnych wspieraj▒cych zorganizowane formy dzia│alno╢ci rekreacyjnej i sportowej. W sporcie wyczynowym postrzegamy te┐ wa┐ny element miΩdzynarodowej promocji naszego kraju - st▒d m.in. popieraµ bΩdziemy polski ruch olimpijski.

system emerytalno -
rentowy

39. Obowi▒zkiem spo│ecze±stwa jest zapewnienie ka┐demu cz│owiekowi godnej staro╢ci. Podstawowym elementem zapewniaj▒cym w│a╢ciwe warunki ┐ycia ludziom starszym jest system emerytalny.
Wa┐nym celem reformy obecnego systemu zabezpieczenia spo│ecznego powinno byµ obni┐enie wysoko╢ci obowi▒zkowej sk│adki na ZUS. ReformΩ tΩ nale┐y tak przeprowadziµ, aby nie uszczupliµ dochod≤w obecnych emeryt≤w i rencist≤w, zapewniaj▒c im jednocze╢nie korzy╢ci ze wzrostu dochodu narodowego.
Konieczne jest tak┐e wprowadzenie ubezpiecze± kapita│owych i zak│adowych plan≤w emerytalnych aby obywatele obecnie czynni zawodowo mogli zapewniµ sobie w przysz│o╢ci godziwy poziom ╢wiadcze±.
Wielkim wyzwaniem dla polskiego spo│ecze±stwa, podobnie jak w innych krajach, s▒ procesy demograficzne, powoduj▒ce wzrost udzia│u ludzi w wieku powy┐ej 65 lat w og≤lnej liczbie mieszka±c≤w kraju. Nie mo┐na tego traktowaµ jako obci▒┐enia, ale jako kapita│ spo│eczny do wykorzystania w procesie rozwoju kraju.
Dlatego - niezale┐nie od warunk≤w finansowych - niezbΩdne jest tworzenie emerytom mo┐liwo╢ci kontynuowania r≤┐norodnych form aktywno╢ci, uczestnictwa w ┐yciu spo│ecznym umo┐liwiaj▒cego wykorzystanie ich wiedzy i do╢wiadczenia.
Wa┐nym problemem jest troska o ludzi, kt≤rzy wymagaj▒ systematycznej opieki. Uwa┐amy, ┐e wzrastaµ powinna liczba i standard o╢rodk≤w zaspokajaj▒cych ich potrzeby i oczekiwania. Konieczna jest te┐ pomoc pa±stwa w utrzymaniu mieszkania i zakupie lek≤w dla najubo┐szych .

system ochrony zdrowia

40. Dla SdRP wa┐nym zadaniem jest kontynuacja reformy ca│ego systemu ochrony zdrowia. Ka┐dy obywatel musi mieµ poczucie bezpiecze±stwa zdrowotnego, czyli mo┐liwo╢ci uzyskania w razie konieczno╢ci odpowiednich ╢wiadcze± medycznych zale┐nych jedynie od stanu zdrowia, a nie warunk≤w materialnych, w jakich siΩ znajduje.
Niepodwa┐alnym za│o┐eniem reformy jest objΩcie ca│ego spo│ecze±stwa powszechnym i obowi▒zkowym ubezpieczeniem zdrowotnym wed│ug jednolitych zasad. Zakres podstawowych ╢wiadcze± zdrowotnych musi byµ jednakowy dla wszystkich ubezpieczonych bez wzglΩdu na wysoko╢µ wnoszonej sk│adki oraz mo┐liwo╢µ jej op│acania. Jednocze╢nie nale┐y tworzyµ warunki dla funkcjonowania dobrowolnych ubezpiecze± dodatkowych.
Reforma - tworz▒c warunki dla konkurencyjno╢ci plac≤wek s│u┐by zdrowia - powinna przynie╢µ w efekcie podniesienie jako╢ci us│ug medycznych i zwiΩkszenie dostΩpno╢ci ╢wiadcze± w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej, jak i us│ug wysokospecjalistycznych. Za istotny element profilaktyki uznajemy rozw≤j systemu bada± okresowych.
╢rodki z bud┐etu pa±stwa powinny byµ przede wszystkim kierowane na inwestycje - zakupy drogiego sprzΩtu diagnostyczno-leczniczego, kszta│cenie kadr medycznych oraz realizacjΩ narodowych program≤w zdrowotnych, szczeg≤lnie w odniesieniu do chor≤b nowotworowych, chor≤b uk│adu kr▒┐enia, AIDS, zapobiegania i leczenia chor≤b zawodowych, spo│ecznych i zaka╝nych.
Obszarem naszego szczeg≤lnego zainteresowania jest polityka prorodzinna ukierunkowana na opiekΩ nad kobiet▒ w ci▒┐y, tworzenie odpowiednich warunk≤w porodu, opiekΩ nad dzieµmi, m│odzie┐▒ oraz osobami niepe│nosprawnymi i lud╝mi w podesz│ym wieku.
Konieczne jest te┐ tworzenie warunk≤w dla zdrowego trybu ┐ycia, uprawiania sportu, rozwijania ╢wiadomo╢ci zdrowotnej, w│a╢ciwie pojΩtego wypoczynku i kszt│towania nawyk≤w racjonalnego ┐ywienia. Uwa┐amy, ┐e spo│ecze±stwo podejmuj▒ce siΩ zapewnienia ka┐demu bezpiecze±stwa zdrowotnego ma obowi▒zek przeciwdzia│aµ takim zachowaniom, kt≤re negatywnie wp│ywaj▒ na zdrowie /alkohol, nikotyna, narkotyki/.
Zdrowie cz│owieka jest wypadkow▒ wielu czynnik≤w. Dlatego w jego utrzymaniu i poprawie powinni uczestniczyµ wszyscy: spo│ecze±stwo i jego instytucje przedstawicielskie, administracja rz▒dowa, samorz▒dowa i instytucje pozarz▒dowe.

VI. Bezpiecze±stwo obywateli i pa±stwa

ograniczenie ╝r≤de│
przestΩpczo╢ci

41. Bezpiecze±stwo osobiste jest jednym z podstawowych praw i wolno╢ci obywatelskich. Wzrost przestΩpczo╢ci, jej brutalizacja oraz miΩdzynarodowy charakter staj▒ siΩ coraz gro╝niejszym spo│ecznie zjawiskiem. Zapewnienie bezpiecze±stwa indywidualnego i zbiorowego obywateli musi byµ wa┐nym priorytetem dzia│alno╢ci pa±stwa i zorganizowanego w nim spo│ecze±stwa.
NiezbΩdne jest zw│aszcza pe│niejsze diagnozowanie i obserwowanie wszelkich zjawisk spo│ecznych i proces≤w ekonomicznych, wywo│uj▒cych wzrost zagro┐enia przestΩpczo╢ci▒ (w tym np. wychowawczych aspekt≤w programu telewizyjnego, czy te┐ szczelno╢ci funkcjonowania system≤w podatkowego i celnego), a na tej podstawie doskonalenie prawa, zwiΩkszanie skuteczno╢ci organ≤w ╢cigania oraz funkcjonowania wymiaru sprawiedliwo╢ci, zw│aszcza poprzez uproszczenie i przyspieszenie procedur s▒dowych.
Konieczne jest opracowanie d│ugofalowego programu i wdro┐enie systemu dzia│alno╢ci edukacyjno - wychowawczej dla ograniczania zjawisk patologicznych i kryminogennych. Jego elementami powinny byµ m.in.:
- oferta zajΩµ edukacyjnych, sportowych i innych - rozwijaj▒cych zainteresowania - skierowana przede wszystkim do m│odzie┐y ucz▒cej siΩ oraz bezrobotnych absolwent≤w, stanowi▒ca realn▒ alternatywΩ wobec subkultur m│odocianych ╢rodowisk przestΩpczych,
- przeciwdzia│anie nadmiarowi scen przemocy w mediach elektronicznych,
- eliminowanie ze ╢wiata rozrywki dzieci i m│odzie┐y motyw≤w militarnych i odwo│uj▒cych siΩ do przemocy.

profesjonalna i
skuteczna policja

42. SdRP opowiada siΩ za dalszym zwiΩkszaniem (przy coraz bardziej racjonalnym wykorzystaniu) nak│ad≤w bud┐etowych na zapobieganie i zwalczanie przestΩpczo╢ci, w tym przede wszystkim zorganizowanej, zw│aszcza przestΩpczo╢ci nieletnich i wobec nieletnich oraz ca│ej sfery negatywnych i przestΩpczych zjawisk, zwi▒zanych z narkotykami. W tym celu policja i s│u┐by specjalne powinny korzystaµ z szerokich, demokratycznie kontrolowanych uprawnie±.
W akcjach na rzecz przeciwdzia│ania i ograniczania przestΩpczo╢ci powinny zostaµ wykorzystane r≤┐norodne instytucje i organizacje pozarz▒dowe, gospodarcze, pedagogiczne itd. Uwa┐amy, ┐e r≤wnie┐ w tej dziedzinie du┐▒ rolΩ, szczeg≤lnie profilaktyczn▒, maj▒ do odegrania Ko╢cio│y i zwi▒zki wyznaniowe.
W╢r≤d podstawowych czynnik≤w, kt≤re mog▒ przynie╢µ poprawΩ sytuacji wpatrujemy zwiΩkszanie zatrudnienia w policji, odpowiadaj▒ce standardom europejskim jej wyposa┐enie techniczne, wsp≤│praca z organizacjami miΩdzynarodowymi takimi jak Interpol i Europol, intensyfikowanie procesu podnoszenia kwalifikacji zawodowych policjant≤w oraz - w powi▒zaniu z tym - kszta│towanie etosu zawodowego policjanta jako sprawnego, sprawiedliwego i uczciwego str≤┐a prawa i porz▒dku

nieuchronno╢µ kary i
obywatelska samoobrona

43. Nieuchronno╢µ kary jest jednym z warunk≤w ograniczenia fali przestΩpczo╢ci. Opowiadamy siΩ przeciwko karze ╢mierci, ale kodeks karny musi przewidywaµ mo┐liwo╢µ trwa│ego odseparowania od spo│ecze±stwa najgro╝niejszych przestΩpc≤w.
Spo│ecze±stwo nie mo┐e pozostawaµ bierne wobec narastaj▒cych zagro┐e± przestΩpczo╢ci▒. Na uznanie i wsparcie zas│uguj▒ zorganizowane i indywidualne przejawy obywatelskiej samoobrony. Popieramy rozszerzenie granic obrony koniecznej, powinna ona zostaµ pe│niej i precyzyjniej zdefiniowana.
Samorz▒dowe stra┐e gminne - o zwiΩkszonych kompetencjach - powinny z jednej strony odci▒┐yµ policjΩ od niekt≤rych zada±, a z drugiej otworzyµ siΩ na spo│eczne i obywatelskie inicjatywy na rzecz bezpiecznych ╢rodowisk, osiedli i miast.

obronno╢µ pa±stwa,
Polska w NATO.

44. O bezpiecze±stwie pa±stwa we wsp≤│czesnym ╢wiecie rozstrzyga jego si│a ekonomiczna, │ad polityczny, miΩdzynarodowe sojusze i gwarancje, ale tak┐e si│a i nowoczesno╢µ uzbrojenia armii. Za niezbΩdne uwa┐amy tworzenie coraz lepszych warunk≤w dla spe│niania funkcji obronnych oraz edukacyjnych i spo│ecznych Wojska Polskiego. Zdecydowanie opowiadamy siΩ za cywiln▒, demokratyczn▒ kontrol▒ nad si│ami zbrojnymi, za stopniowym uzawodowieniem armii oraz za jej apolityczno╢ci▒.
Popieramy dzia│ania na rzecz dalszego ograniczania zbroje± konwencjonalnych na naszym kontynencie, a tak┐e utworzenia skutecznego og≤lnoeuropejskiego systemu bezpiecze±stwa. Podstaw▒ takiego systemu powinien byµ reformuj▒cy siΩ Pakt P≤│nocnoatlantycki, a przynale┐no╢µ Polski do NATO stanowi najpewniejsz▒ gwarancj▒ naszego bezpiecze±stwa zewnΩtrznego. Z t▒ my╢l▒ bΩziemy tak┐e dzia│aµ na rzecz przyjΩcia Polski do Unii Zachodnioeuropejskiej.

VII. Przemiany wsp≤│czesnego ╢wiata. Polityka zagraniczna

rewolucja informatyczna
i technologiczna

45. Podstawowe zadania na drodze transformacji ustrojowej Polski splataj▒ siΩ z problemami globalnymi, z wyzwaniami niesionymi przez przeobra┐enia wsp≤│czesnego ╢wiata. Dlatego musimy zbudowaµ nowoczesne przemys│y odgrywaj▒ce czo│ow▒ rolΩ w cywilizacji informacyjnej, kt≤re pozwol▒ wykorzystaµ talenty i zdolno╢ci Polak≤w. Chodzi zw│aszcza o rozwiniΩt▒ elektronikΩ, informatykΩ i nowoczesne techniki informacyjne, o sieci komputerowe i infostrady, o nowoczesne technologie przetw≤rstwa przemys│owego oraz biotechnologiΩ. Tak┐e o najnowsz▒ infrastrukturΩ komunikacyjn▒ i rynkow▒, kt≤rej istotnym czynnikiem s▒ dzi╢ profesjonalne us│ugi biznesowe oraz rozwiniΩta sieµ nowoczesnych bank≤w i instytucji finansowych

rola nauki

46. Kluczem do osi▒gniΩcia powy┐szych cel≤w jest nauka i postΩp techniczny oraz proces przekszta│cania spo│ecze±stwa polskiego w spo│ecze±stwo innowacyjne. Ju┐ w niedalekiej przysz│o╢ci nauka stanowiµ bΩdzie podstawowy element wytw≤rczy, okre╢laj▒cy stan produkcji i konkurencyjno╢ci danego pa±stwa. Stwarza to nowe szanse dla Polski, maj▒cej w tej dziedzinie wielkie tradycje, rozwiniΩte struktury uniwersyteckie, prΩ┐ne o╢rodki naukowe oraz licznych wybitnych specjalist≤w.
SdRP uwa┐a, ┐e nauka mo┐e i powinna byµ jednym z najwiΩkszych atut≤w maj▒cych zapewniµ Polsce godne miejsce w╢r≤d narod≤w ╢wiata. Dlatego te┐ przezwyciΩ┐anie obecnej zapa╢ci nauki polskiej, spowodowanej zw│aszcza przez jej niedofinansowanie, traktujemy jako jedno z pierwszoplanowych zada±. Ludzie nauki i jej organizatorzy powinni przy tym sami dokonywaµ g│Ωbokiej restrukturyzacji tej dziedziny d▒┐▒c m.in. do umacniania i unowocze╢niania uczelni oraz do wyst▒pienia nowej jako╢ci powi▒za± miΩdzy badaniami a praktyk▒.
W cywilizacji informacyjnej podstawowy konflikt bΩdzie zwi▒zany z dostΩpem do wiedzy i informacji. Tej rywalizacji nie mo┐emy przegraµ.

wsp≤│zale┐no╢µ gospodarek

47. Przeciwstawiaµ siΩ bΩdziemy pr≤bom przekszta│cenia Polski w "skansen", w kt≤rym wytwarzaµ siΩ bΩdzie tylko to, czego nauczyli siΩ robiµ nasi dziadowie i ojcowie i konkurowaµ wy│▒cznie tani▒ si│▒ robocz▒. Wiedza to podstawowy kapita│ jaki mamy. PozycjΩ Polak≤w na ╢wiecie okre╢laµ bΩdzie ich wiedza, a nie powierzchnia upraw rolnych czy surowce.
Przeciwstawiaµ siΩ bΩdziemy wszelkim pr≤bom utrwalenia obecnej przestarza│ej struktury gospodarczej Polski, p│yn▒cym z naiwnej wiary w niewidzialn▒ rΩkΩ rynku lub dzia│alno╢µ kapita│u zagranicznego.
Nie zgodzimy siΩ na rolΩ klient≤w drugiej kategorii we wsp≤lnotach regionalnych. St▒d te┐ unowocze╢nienie struktury gospodarczej i przemys│owej Polski - SdRP postrzega jako priorytetowe wyzwanie.

nowe sprzeczno╢ci

48. Wci▒┐ aktualne pozostaj▒ wyzwania zwi▒zane z dramatycznym podzia│em ╢wiata na obszary bogactwa i nΩdzy oraz problemy migracji i uchod╝c≤w. Przemiany gospodarcze przesuwaj▒ centra ╢wiatowej ekonomiki, wy│aniaj▒ nowe struktury interes≤w, rodz▒ nowe sprzeczno╢ci.
W krajach Europy Zachodniej ro╢nie strukturalne bezrobocie, wszechw│adza korporacji ponadnarodowych, kt≤re wykazuj▒ sk│onno╢µ do okre╢lania polityki rz▒d≤w. Z kolei istnieje niebezpiecze±stwo trwa│ego przeobra┐enia siΩ znacznej czΩ╢ci Europy Wschodniej w slumsy gospodarcze, upadku wielu warto╢ci moralnych, odradzania siΩ fali nietolerancji, nacjonalizmu, rasizmu i ksenofobii. SdRP potΩpia te zjawiska i zdecydowanie przeciwstawia siΩ wszelkim formom przemocy, terroryzmowi, przejawom niechΩci czy wrogo╢ci wobec innych ras i narod≤w. Zasad▒ Socjaldemokracji jest kszta│towanie postaw szacunku do w│asnego i innych narod≤w, zdolno╢ci do porozumiewania siΩ w integruj▒cych siΩ spo│eczno╢ciach Europy i ╢wiata. SdRP opowiada siΩ za braniem pod uwagΩ w polityce ╢wiatowej kategorii wra┐liwo╢ci i sprawiedliwo╢ci spo│ecznej.

europejska integracja
gospodarcza

49. Trwa│ym priorytetem polityki gospodarczej i zagranicznej jest udzia│ Polski w procesach europejskiej integracji gospodarczej i przyst▒pienie do Unii Europejskiej. Uwa┐amy, i┐ jest to droga przyspieszenia rozwoju spo│eczno-ekonomicznego i awansu cywilizacyjnego. Oznacza to jednak konieczno╢µ podjΩcia niezwykle trudnego zadania dostosowania struktury przemys│u i rolnictwa oraz zasad gospodarowania i system≤w prawnych do standard≤w europejskich.
Uwa┐amy za niezbΩdne prowadzenie szerokiej edukacji na tematy europejskie, a tak┐e szerokie informowanie spo│ecze±stwa o wszelkich konsekwencjach integracji Polski z Uni▒ Europejsk▒ - zar≤wno o korzy╢ciach, jak kosztach i wyrzeczeniach. Pozwoli to na ╢wiadome podjΩcie decyzji o wej╢ciu naszego kraju do Unii, kt≤ra powinna zapa╢µ w trybie og≤lnonarodowego referendum.
W naszym przekonaniu nie tylko Polska potrzebuje Unii Europejskiej, lecz i Unia potrzebuje Polski. Mamy ambicjΩ, aby po uzyskaniu cz│onkostwa wnosiµ istotny wk│ad w rozw≤j ca│ej Wsp≤lnoty.
Opowiadamy siΩ przy tym za takim kszta│towaniem przysz│ej, zjednoczonej Europy, kt≤ry bΩdzie nie tylko przyczynia│ siΩ do rozwoju gospodarki rynkowej na kontynencie oraz koordynacji polityki zagranicznej i obronnej, ale sprzyja│ tak┐e rozwi▒zywaniu najwa┐niejszych z punktu widzenia obywateli spraw, np. walce z bezrobociem, ze zorganizowan▒ przestΩpczo╢ci▒, ochronie ╢rodowiska naturalnego. Socjaldemokracja RP jest za Europ▒ socjaln▒.
SdRP w procesie integracji politycznej i gospodarczej z Europ▒ bΩdzie ochraniaµ to┐samo╢µ narodow▒ i dbaµ o to, aby europejsko╢µ i polsko╢µ nie sta│y siΩ pojΩciami przeciwstawnymi, ale uzupe│nia│y siΩ i wzbogaca│y wzajemnie.
»ywotne interesy gospodarcze Polski le┐▒ tak┐e na wschodzie. Dlatego wchodz▒c do Unii Europejskiej chcemy wykorzystaµ to dla promocji i przyspieszania handlu ze wschodem, dla kt≤rego Polska jako cz│onek Unii powinna byµ po╢rednikiem. W tym miΩdzy innymi powinna siΩ wyra┐aµ specyfika naszej roli w UE.
Popieramy tendencje integracyjne pomiΩdzy pa±stwami Europy ╢rodkowo-Wschodniej. W regionie tym mamy zbli┐ony poziom rozwoju gospodarczego, spo│ecznego i technologicznego, a rozszerzenie wsp≤│pracy mo┐e przyspieszyµ rozw≤j wszystkich partner≤w i u│atwiµ integracjΩ w ramach Unii Europejskiej. Sprzyja temu strefa wolnego handlu CEFTA.
Opowiadamy siΩ za wsp≤│prac▒ regionaln▒ na szczeblu lokalnym, w tym umacnianiem euroregion≤w, jako sposobem na przyspieszenie proces≤w integracyjnych.
W interesie polskiej gospodarki i z uwzglΩdnieniem jej specyfiki pragniemy kontynuowaµ wsp≤│pracΩ z Bankiem ╢wiatowym i MiΩdzynarodowym Funduszem Walutowym.

polityka zagraniczna

50. SdRP uwa┐a, ┐e polityka zagraniczna powinna s│u┐yµ kilku r≤wnoleg│ym celom:
- umacnianiu niepodleg│o╢ci i suwerenno╢ci kraju, eliminacji zagro┐e± zewnΩtrznych,
- wykorzystaniu miΩdzynarodowej wsp≤│pracy dla rozwoju gospodarczego Polski,
- udzia│owi Polski w procesie kulturowego i cywilizacyjnego zbli┐ania narod≤w i w rozwi▒zywaniu globalnych problem≤w wsp≤│czesno╢ci,
- obronie interes≤w obywateli polskich za granic▒ i ochronie praw mniejszo╢ci polskich za granic▒.
Za istotny czynnik zbli┐enia narod≤w i zapobiegania konfliktom w Europie i w ╢wiecie uznajemy ONZ i OrganizacjΩ Bezpiecze±stwa i Wsp≤│pracy w Europie. Du┐e znaczenie przywi▒zujemy do wsp≤│pracy miΩdzy Polsk▒, Francj▒ i Niemcami, w ramach Tr≤jk▒ta Weimarskiego. Uwa┐amy, ┐e trzeba staraµ siΩ o dynamizacjΩ wsp≤│pracy subregionalnej w ramach Grupy Wyszehradzkiej, Inicjatywy ╢rodkowoeuropejskiej i Rady Pa±stw Morza Ba│tyckiego. To nasza szansa na polepszenie stosunk≤w z najbli┐szymi s▒siadami, na skuteczne rozwi▒zywanie licznych wsp≤lnych problem≤w.
Uwa┐amy, ┐e Polska powinna rozwijaµ dobre stosunki z wszystkimi centrami cywilizacyjnymi ╢wiata.
Polska racja stanu i bezpiecze±stwo kraju oraz s│u┐▒ca im polityka obronna i miΩdzynarodowa powinny pozostaµ sfer▒ porozumienia politycznego. Nie wolno traktowaµ ich instrumentalnie dla wygrywania wewnΩtrznych spor≤w.
Opowiadamy siΩ za stworzeniem profesjonalnego korpusu s│u┐by zagranicznej, niezale┐nego od wewnΩtrznych zmian politycznych. Sprzyjaµ to bΩdzie stabilno╢ci i trwa│o╢ci polskiej polityki zagranicznej.

Stosunki z
s▒siadami

51. Za sprawΩ kluczow▒ uznajemy dobre stosunki ze wszystkimi s▒siadami. W przypadku Niemiec, gdzie nast▒pi│a historyczna zmiana relacji z nieprzyjaznych na dobros▒siedzkie chcemy przezwyciΩ┐aµ tradycyjne, wzajemne niechΩci i urazy oraz pozyskiwaµ solidnego partnera w rozwoju gospodarki i postΩpie cywilizacyjnym.
Opowiadamy siΩ za rozwojem dobrych, partnerskich stosunk≤w z Rosj▒. Powtarzamy z ca│▒ moc▒: Euroatlantycka orientacja Polski nie jest skierowana przeciwko komukolwiek i nie szkodzi czymkolwiek interesom. Bezzasadne s▒ obawy przed takim zagro┐eniem wystΩpuj▒ce u niekt≤rych naszych s▒siad≤w na wschodzie. Trzeba je rozwiewaµ poprzez rozw≤j korzystnej wsp≤│pracy, przezwyciΩ┐anie historycznych zasz│o╢ci i otwarcie na dobros▒siedzk▒ przysz│o╢µ.

VIII. Polsce potrzebna jest silna i nowoczesna lewica

Nasze cele, nasz program urzeczywistniamy w ramach demokratycznego systemu politycznego. Za szczeg≤lnie wa┐ne forum naszej dzia│alno╢ci uznajemy organy przedstawicielskie pa±stwa i samorz▒du terytorialnego. W sojuszu z innymi ugrupowaniami lewicy ubiegamy siΩ o poparcie wyborcze widz▒c w nim jedyn▒ legitymacjΩ w sprawowaniu w│adzy. Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej jest ruchem spo│ecznym i politycznym rozwijaj▒cym wielostronn▒ aktywno╢µ r≤wnie┐ na innych, ni┐ pa±stwowe i samorz▒dowe, polach dzia│alno╢ci. Nawi▒zujemy wielostronne kontakty ogniw partii z otoczeniem spo│ecznym, rozwijamy o╢rodki my╢li programowej, dbamy o organizacyjn▒ sprawno╢µ naszych struktur. Za niepodwa┐alne normy organizacji i postΩpowania w ┐yciu wewnΩtrznym uznajemy uspo│ecznienie i demokratyzm. Popieramy swobodΩ ideowych i politycznych poszukiwa± oraz rozw≤j inicjatyw oddolnych. Widzimy w nich wa┐ny czynnik aktywno╢ci partii a zarazem drogΩ do osi▒gniΩcia jedno╢ci w sprawach podstawowych, najwa┐niejszych. Jedno╢µ jest warunkiem zar≤wno to┐samo╢ci partii jako ruchu ideowego i politycznego, jak i skuteczno╢ci jej dzia│ania w ┐yciu publicznym. Uwa┐amy, ┐e postanowienia programowe okre╢laj▒ce nasze stanowisko wobec g│≤wnych problem≤w kraju i nasz▒ politykΩ s▒ wi▒┐▒ce dla wszystkich cz│onk≤w SdRP. Ich przestrzegania i realizacji oczekujemy w szczeg≤lno╢ci od dzia│aczy partii pe│ni▒cych funkcje w organach pa±stwa i samorz▒du oraz innych instytucji ┐ycia spo│ecznego. Spo│ecze±stwu potrzebna jest lewica silna, sprawnie dzia│aj▒ca, skuteczna, zdolna do wzniesienia siΩ dla dobra pa±stwa i jego obywateli ponad podzia│y i partykularne d▒┐enia. Umiej▒ca wyraziµ, broniµ i realizowaµ interesy r≤┐nych grup spo│ecznych i spo│ecze±stwa jako ca│o╢ci. Jest to warunek spo│ecznej r≤wnowagi i spo│ecznego przyzwolenia dla trudnych przemian modernizuj▒cych gospodarkΩ i struktury pa±stwa, otwieraj▒cych przed Polsk▒ nowe mo┐liwo╢ci cywilizacyjnego rozwoju.