Font, czcionka, kr≤j pisma...

Font
(cyfrowa postaµ pisma), zapisany w postaci cyfrowej obraz kroju pisma, tzn. zestaw informacji o kszta│tach poszczeg≤lnych liter i znak≤w danego kroju. Nazwa font (ang. fount) w tradycyjnym zecerstwie i giserstwie (daw. odlewnictwo czcionek) oznacza odlany komplet czcionek.

Ka┐dy font posiada swoje atrybuty wyra╝nie je okre╢laj▒ce: pole znaku, bazowa linia pisma, hinty, warto╢ci kerningu oraz spos≤b kodowania znak≤w. W pliku fontu zawarte s▒ r≤wnie┐ informacje o nazwie rodziny i odmiany kroju pisma, producencie fontu i posiadaczu praw autorskich.

U┐ywane w komputerowych programach edytorsko-graficznych oraz w profesjonalnych na╢wietlarkach fotosk│adu fonty to tzw. Type-1 - fonty PostScriptowe, kt≤rych znaki opisane z▒ za pomoc▒ krzywych Béziera, tworz▒c obwiednie (kontury) kszta│t≤w znak≤w, pozwalaj▒ce przekszta│caµ litery jako obiekty graficzne zale┐nie od potrzeb i mo┐liwo╢ci u┐ywanego oprogramowania (zmiana stopnia pisma, transformacja kszta│tu, cieniowanie, zmiania wype│nienia kontur≤w, etc.). Istniej▒ tak┐e fonty, w kt≤rych obwiednia jest definiowana za pomoc▒ innych krzywych matematycznych, np. Windowsowe fonty TrueType, czy TeX-owe fonty programu Metafont.

U┐ywane s▒ r≤wnie┐ fonty bitmapowe (bitmapped fonts), w kt≤rych kszta│ty poszczeg≤lnych znak≤w zdefiniowane s▒ jako wzory bitowe (mapy bitowe) - ka┐dy stopie± pisma musi posiadaµ w│asny zbi≤r takich ,,bitowych obrazk≤w''. Rozr≤┐nia siΩ jeszcze tzw. fonty ekranowe (screen fonts), definiuj▒ce obraz litery na ekranie monitora.

Czcionka
(historyczna nazwa: krot│o), rodzaj no╢nika pisma drukarskiego, podstawowy materia│ zecerski s│u┐▒cy do techniki druku wypuk│ego. Nies│usznie chyba nazwa ta ,,przyklei│a siΩ'' do nazewnictwa komputerowego, maj▒c oznaczaµ konkretny kszta│t znak≤w fontu komputerowego.

Czcionka, produkowana w Europie od drugiej po│owy XV wieku, ma postaµ metalowego prostopad│o╢cianu odlanego zwykle ze stopu drukarskiego (o│≤w 67%, antymon 26%, cyna 7% - w zale┐no╢ci od przeznaczenia proporcje sk│adnik≤w mog│y byµ nieznacznie zmieniane). G≤rna czΩ╢µ czcionki odlewana z matrycy uformowana jest w tzw. oczko odbijaj▒ce w trakcie drukowania znaki pisma, symbole, ornamenty lub inne elementy graficzne.

Kr≤j pisma
- charakterystyczny obraz pisma drukarskiego o jednolitych cechach graficznych: stylu, rytmie, proporcji, dukcie, uk│adzie lub kszta│cie szeryf≤w, w│a╢ciwo╢ciach optycznych (czytelno╢ci) itp. Kr≤j pisma mo┐e mieµ wiele odmian, czΩsto znacznie r≤┐ni▒cych siΩ miΩdzy sob▒, lecz zachowuj▒cych charakterystyczne elementy graficzno-strukturalne. Kr≤j pisma jest dzie│em autorskim podlegaj▒cym ochronie prawnej.

Odmiana kroju pisma
- pismo drukarskie danego kroju o okre╢lonej grubo╢ci kresek oraz szeroko╢ci i pochyleniu znak≤w. Ze wzglΩdu na grubo╢µ kresek tworz▒cych litery rozr≤┐nia siΩ wg polskiej normy (PN-73/P-55009) nastΩpuj▒ce odmiany: bardzo cienkie, cienkie, zwyk│e, p≤│grube, grube i bardzo grube. Ze wzglΩdu na szeroko╢µ znak≤w: bardzo w▒skie, w▒skie, normalne, szerokie, bardzo szerokie. Ze wzglΩdu na pochylenie znak≤w: proste, pochy│e w prawo i pochy│e w lewo.

Istniej▒ te┐ odmiany kroj≤w konturowe, cieniowane i ozdobne. Niekt≤re kroje pism maj▒ po kilkana╢cie i wiΩcej odmian.

Rodzina kroju pisma
- zbi≤r odmian jednego kroju pisma. Istnieje wiele kroj≤w bardzo rozbudowanych, o licznych odmianach (np. typograficzny AkzidenzGrotesk - ok. 40 odmian, czy te┐ znane z Corelowskiej biblioteki kr≤j Switzerland - ok. 20 odmian). S▒ te┐ kroje-sieroty zaprojektowane tylko w jednym wariancie.

Opracowane na podstawie:
  1. Andrzej Tomaszewski, Leksykon pism drukarskich, 1996;
  2. Mieczys│aw Dru╝dziel, Tadeusz Fija│kowski, Zecerstwo, 1988;
  3. Filip Trzaska, Podstawy techniki wydawniczej, 1987.

Opracowa│ Jacek Kmiecik