"[...] Religia jest trucizn▒.
Ma dwie olbrzymie wady: niszczy rodzaj ludzki [...] i hamuje postΩp.
I Tybet, i Mongolia zosta│y ni▒ zatrute."
Mao Zedong
WstΩp
ybeta±ska sztuka, kultura, religia oraz ziemia na kt≤rej wyros│y s▒ ze sob▒ ╢ci╢le powi▒zane.
Trudno je od siebie oddzieliµ i wytyczyµ miΩdzy nimi granice. Odzwierciedla to spos≤b w jaki mieszka±cy tej krainy patrz▒ na ╢wiat: "wszystko jest ze sob▒ powi▒zanie, nic nie istnieje oddzielnie". Tybeta±czycy zawsze uwa┐ali otaczaj▒c▒ ich przyrodΩ za skupisko energii, a siebie samych za sk│adaj▒cych siΩ z podobnych si│. Znajduje to odzwierciedlenie w kulturze i religii tego kraju. Pierwsz▒ religi▒ Tybetu by│ bon, utworzony przez Szenraba Mi│o z Szangszungu w zachodnim Tybecie. Wraz z pojawieniem siΩ buddyzmu wp│ywy bon zaczΩ│y s│abn▒µ. Bon nie zosta│ ca│kowicie wyparty przez now▒ religiΩ. Istnieje on do dzi╢ i jest praktykowany przez uchod╝c≤w tybeta±skich w Indiach i Nepalu. Buddyzm zacz▒│ siΩ rozwijaµ w Tybecie w VII wieku pod patronatem rodziny kr≤lewskiej. W 1642 roku w│adzΩ objΩli dalajlamowie, rozpoczynaj▒c erΩ "harmonijnego po│▒czenia religii i polityki". Buddyzm dla Tybeta±czyk≤w jest czym╢ wiΩcej ni┐ tylko system wierze±. Na przestrzeni wiek≤w zmieni│ on ca│▒ tybeta±ska kulturΩ. Przenika│ ka┐dy aspekt ┐ycia codziennego, stwarzaj▒c stopniowo spo│eczn▒ strukturΩ, kt≤ra wi▒za│a nar≤d z ojczyzn▒. Ze wszystkich element≤w, sk│adaj▒cych siΩ na to┐samo╢µ narodow▒ religia jest dla Tybeta±czyk≤w zdecydowanie najwa┐niejsza. XIV Dalajlama m≤wi, ┐e buddyzm sta│ siΩ przyczyn▒ "przeobra┐enia, kt≤re zmieni│o historiΩ Tybetu. Pokolenia tybeta±skich uczonych studiowa│y i rozwija│y g│Ωbok▒ kulturΩ, opart▒ na pierwotnych zasadach i filozofii Dharmy. Wieki ich ofiarnej pracy przynios│y niezwyk│e owoce - jedyne w swoim rodzaju po╢r≤d literackich i kulturowych osi▒gniΩµ ludzko╢ci". Przed rokiem 1959 w Tybecie by│o ponad sze╢µ tysiΩcy dwie╢cie klasztor≤w, zamieszkiwanych przez oko│o sze╢µset tysiΩcy mnich≤w i mniszek ªwi▒tynie te wype│nione by│y zdobionymi klejnotami pos▒gami ze z│ota, srebra, malowid│ami i innymi drogocennymi przedmiotami. O╢rodki te pe│ni│y r≤wnie┐ rolΩ bibliotek. Obok ╢wiΩtych pism przechowywano w nich dzie│a po╢wiΩcone literaturze, medycynie, astrologii, polityce... Innymi s│owy Klasztory by│y prawdziwymi skarbcami kultury tybeta±skiej.
Istota buddyzmu
stot▒ buddyzmu jest odrzucenie uczucia gniewu oraz rozwijanie mi│o╢ci i wsp≤│czucia dla wszystkich istot. Praktyka buddyzmu wi▒┐e siΩ z wykroczeniem po za w│asne ego, uwolnieniem siΩ od strachu przed ╢mierci▒ i przemijaniem, oraz wyzbyciem siΩ przywi▒zania do rzeczy i potrzeby gromadzenia ich. Buddyzm proponuje wiele sposob≤w na oczyszczenie naszych zachowa± oraz umys│u ze "skaz", kt≤re blokuj▒ i ograniczaj▒ nam jasno╢µ widzenia. Ostatecznym celem praktyki jest odnalezienie prawdziwej natury umys│u. Dokonaµ tego mo┐na jedynie przez uwolnienie go od po┐▒da±, pragnie±, nawyk≤w i fa│szywych spostrze┐e±, wynikaj▒cych z przywi▒zania. Jedynie o╢wiecony umys│ Buddy jest w stanie ca│kowicie uwolniµ siΩ od cierpienia.
|
"Chi±ska Partia Komunistyczna uwa┐a, ┐e jej ideologia oraz ideologia religijna nie mog▒ ze sob▒ wsp≤│istnieµ i jednocze╢nie zajmowaµ tego samego miejsca. [...] r≤┐nice miΩdzy nimi [tzn. nauk▒ i religi▒] por≤wnaµ mo┐na do r≤┐nicy miΩdzy ╢wiat│em a mrokiem, miΩdzy prawd▒ a k│amstwem. Absolutnie nie da siΩ pogodziµ wzajemnie sprzecznych pogl▒d≤w nauki i religii."
Energia
buddyzmem tybeta±skim wi▒┐e siΩ s│owo "energia". Otaczaj▒cy nas ╢wiat - ziemia, woda, powietrze - oraz cz│owiek sam w sobie s▒ skupiskami energii. Istnieje ona w r≤┐nych formach, zar≤wno fizycznych jak i metafizycznych. Symbole lub b≤stwa przedstawiane na tybeta±skich malowid│ach s▒ personifikacj▒ okre╢lonej energii oraz pewnego stanu umys│u. Uosabiaj▒ wsp≤│czucie dla wszystkich istot, mi│o╢µ, m▒dro╢µ, o╢wiecony umys│ Buddy...
Medytacja
zym jest medytacja? Najpro╢ciej: polega ona na wizualizacji okre╢lonego symbolu, uto┐samieniu siΩ z nim i osi▒gniΩciu stanu jaki on personifikuje. Medytacja jest bardo skomplikowanym procesem umys│owym, wymagaj▒cym odpowiedniego przygotowania. Pr≤ba medytacji na podstawie ksi▒┐ek, lub przekazu ustnego od os≤b niekompetentnych mo┐e byµ niebezpieczna. Na zachodzie pojawi│o siΩ wielu samozwa±czych guru, czΩsto czerpi▒cych inspiracjΩ z narkotycznych wizji - nie maj▒ oni jednak nic wsp≤lnego z prawdziwym rozwojem duchowym, wprowadzaj▒ jedynie zamieszanie.
Mantrajama
antrajama to "droga mantr". Mantry to specyficzne ci▒gi sylab. Recytuj▒c je w prawid│owy spos≤b, mo┐na wywo│aµ ukryte w nich energie i powo│aµ je do ┐ycia. S▒ one wyobra┐ane zazwyczaj jako istoty o ludzkich kszta│tach, uosabiaj▒ce subtelne aspekty nauki buddyjskiej. Najpopularniejsza tybeta±ska mantra to Om mani padme hum - odmawiana niemal┐e przez ca│▒ ludno╢µ tysi▒ce razy dziennie. Wypisana jest na g│azach, budowlach, strojach, amuletach... Sylaba om jest staro┐ytn▒ indyjsk▒ inwokacj▒ do Najwy┐szej Rzeczywisto╢ci; mani znaczy w sanskrycie "klejnot", "diament"; padme "w lotosie"; hum jest wezwaniem mocy. Symbolika tych s│≤w jest ogromna. Lotos ma bardzo du┐o odniesie± do g│Ωbi - wyrasta z niewidocznej g│Ωbi wody, pe│ne szlamu, aby na powierzchni rozwin▒µ siΩ w kwiat. Otwieraj▒cy siΩ kwiat symbolizuje przej╢cie ze ╢wiata niewidzialnego do widzialnego. Mani to ╢wietlisty klejnot, kt≤ry skupia ogromne energie i wype│nia nimi kr≤lestwo lotosu. Ka┐dorazowe powt≤rzenie Om mani padme hum przywo│uje Najwy┐sz▒ Si│Ω, tkwi▒ca u podstaw egzystencji, a tym samym na nowo wzbudza stan pierwotny.
Z mistrza na ucznia
roga dharmy jest trudna. Nie│atwo i╢µ ni▒ samemu. Znalezienie nauczyciela mo┐e byµ szalenie pomocne. W buddyzmie tybeta±skim wiΩ╝ miΩdzy mistrzem a uczniem jest szczeg≤lnie wa┐na. Ma ona g│Ωboki, duchowy wymiar i utrzymuje siΩ r≤wnie┐ na odleg│o╢µ, nawet po ╢mierci.Sogjal Rinpocze w "Tybeta±skiej KsiΩdze »ycia i Umierania" nastΩpuj▒co wspomina swojego mistrza: "Dziamjang Khjentse jest fundamentem mego ┐ycia (...)
|
Zawsze traktowa│ mnie jak syna. Mam poczucie, ┐e wszystko, co uda│o mi osi▒gn▒µ, ┐e ludzie, do kt≤rych udaje mi siΩ dotrzeµ, to dojrzewaj▒ce owoce b│ogos│awie±stw, kt≤rymi mnie obdarzy│". Na powstawanie tak silnych wiΩzi miΩdzy uczniem a mistrzem du┐y wp│yw ma zwyczaj wstΩpowania, a raczej posy│ania przez rodzic≤w, ma│ych dzieci do klasztor≤w. Przynosi to szczΩ╢cie i pomy╢lno╢µ ca│emu domowi - zw│aszcza gdy oka┐e siΩ, ┐e potomek rodu jest tulku, czyli kolejnym wcieleniem jakiego╢ wysokiego lamy.
"Religia jest wrogiem naszej materialistycznej ideologii, wiara religijna - wiar▒ ╢lep▒. Powinni╢cie zatem nie tylko wyrzec siΩ takiej wiary, ale i potΩpiµ j▒."
ªwiat bog≤w
uddyzm nie zawiera definicji Boga - istoty wy┐szej. ªwiat bog≤w przedstawiany w buddyzmie tybeta±skim, jest tylko jedn▒ z form bytu, w niekontrolowanym cyklu narodzin i ╢mierci, nazywanym samsar▒. Sogjal Ripocze w "Tybeta±skiej KsiΩdze »ycia i Umierania" nastΩpuj▒co opisuje ╢wiat bog≤w: "Bogowie p│awi▒ siΩ w bajecznym luksusie i delektuj▒ wszelkimi rozkoszami, nie po╢wiΩcaj▒c nawet jednej my╢li duchowym aspektom ┐ycia. Wszystko wydaje siΩ doskona│e, dop≤ki nag│e oznaki rozk│adu nie zaczn▒ zwiastowaµ zbli┐aj▒cej siΩ ╢mierci. »ony i kochanki odchodz▒ w pop│ochu. Rzucaj▒ z oddali kwiaty, niepewnie modl▒c siΩ o to, by umieraj▒cy ponownie odrodzi│ siΩ jako b≤g. Wspomnienia o ulatuj▒cym szczΩ╢ciu i rozkoszy nie mog▒ uchroniµ go przed zbli┐aj▒cym siΩ nieuchronnym cierpieniem - potΩguj▒ tylko przejmuj▒cy b≤l. Bogowie umieraj▒ w samotno╢ci i rozpaczy."
Czym zatem jest buddyzm? - Filozofi▒, religi▒? Najlepsz▒ odpowiedzi▒ na to pytanie bΩd▒ s│owa Dalajlamy: "W buddyzmie wszystko zale┐y czΩsto od poziomu lub k▒ta widzenia. Wszelkie stwierdzenia og≤lne i ostateczne wydaj▒ siΩ nam niebezpieczne i prawdopodobnie s▒ fa│szywe". [ Jego ªwi▒tobliwo╢µ Dalajlama i Jean-Claude Carriere:"Si│a Buddyzmu", str. 15]
Postawa Dalajlamy wobec reszty "╢wiata bog≤w", czyli innych religii oparta jest na szeroko pojmowanej tolerancji. Nawo│uje on do dialogu i wsp≤lnego szukania najlepszych rozwi▒za± problem≤w z kt≤rymi boryka siΩ ludzko╢µ.
Buddyzm na Zachodzie
uddyzm tybeta±ski por≤wnaµ mo┐na do unikalnego drzewa. Drzewo to, aby mog│o prawid│owo rosn▒µ i owocowaµ potrzebuje specjalnej ziemi. Ziemi▒ t▒ jest Tybet. Musi byµ spe│nionych bardzo wiele warunk≤w, by drzewo to mog│o przyj▒µ siΩ na innej glebie.
aut. Zbigniew StΩpniewski
Literatura:
Philip Rawson: "ªwiΩty Tybet"; Wydanie polskie 1994 EWO
Polskie Stowarzyszenie Przyjaci≤│ Tybetu: "Tybet, Odcinanie g│owy wΩ┐a, ªwiadkowie, Fakty m≤wi▒ za siebie"
Sogjal Ripocze: "Tybeta±ska KsiΩga »ycia i Umierania"
Jego ªwi▒tobliwo╢µ Dalajlama i Jean-Claude Carriere:"Si│a Buddyzmu"
Sandy Johnson: "Tybeta±ska KsiΩga MΩdrc≤w"
|