Tajemnice sanktuarium Stonehenge
Jednym z najwspanialszych
zabytk≤w archeologicznych w Wielkiej Brytanii jest sanktuarium Stonehenge. Z
kronikarskich zapisk≤w wynika, ┐e ju┐ w siedemdziesi╣t lat po inwazji Norman≤w
(1066 r.), a wiΩc w pierwszej po│owie XII w., obiekt ten uchodzi│ za jedn╣ z
wyj╣tkowych osobliwo£ci. T│umnie ogl╣dano w≤wczas kamienne konstrukcje i
zapisywano r≤┐ne domys│y na temat ich powstania.W XX wieku rozpoczΩto
wieloletnie, trwaj╣ce od 1901 roku, badania tego wyj╣tkowego stanowiska. Ich
ukoronowaniem by│o podniesienie czΩ£ci blok≤w kamiennych i rekonstrukcja
omawianego obiektu.W wyniku prac, prowadzonych przez archeolog≤w , mo┐na
scharakteryzowaµ wygl╣d budowli kamiennych ze Stonehenge. ZewnΩtrzn╣ ich
granicΩ wyznacza kolisty nasyp ziemny, biegn╣cy w odleg│o£ci 30 m od
konstrukcji kamiennej. Pocz╣tkowo by│ on wysoki na oko│o 1,5 m. Zbudowano go
z gruzu kredowego, wydobytego przy kopaniu rowu okalaj╣cego, nasyp od strony
zewnΩtrznej.Z biegiem stuleci czytelno£µ tego obiektu uleg│a zatarciu. Od
strony p≤│nocno-wschodniej w nasypie znajdowa│a siΩ przerwa, wyznaczaj╣ca g│≤wne
wej£cie w jego obrΩb. Przerwy i wyrwy w innych partiach nasypu pochodz╣ z
czas≤w nowo┐ytnych.
Od g│≤wnego wej£cia prowadzi│a w d≤│ zbocza "aleja", po obu stronach zaznaczona w terenie niewielkim nasypem i rowem. Wiod│a ona poprzez g│≤wn╣ drogΩ ku brzegowi rzeki Avon i West Amesbury. D│ugo£µ "alei" wynosi│a 3,2 km. W "alei", tu┐ przy drodze, stoi tzw. Heel Stone (kamie±-piΩta, obcas).Po wewnΩtrznej stronie nasypu znajdowa│o siΩ 56 jam, rozmieszczonych koli£cie, r≤wnolegle do zarysu sza±ca i rowu. Nosz╣ one w literaturze nazwΩ jam Aubreya, od nazwiska ich odkrywcy Johna Aubreya (1626-97). U g│≤wnego wej£cia do sza±ca le┐y wielki kamie±, znany pod nazw╣ Slaughter Stone (Kamie± Rzeƒniczy lub Kamie± Ofiarny). Sta│ on niegdy£ pionowo, tworz╣c z drugim, podobnym, ale nie zachowanym, rodzaj reprezentacyjnych wr≤t, kt≤re prowadzi│y do wnΩtrza obiektu. Wewn╣trz sza±ca, w krΩgu jam Aubreya, znajduj╣ siΩ dwa mniejsze kamienie zwane Station Stones (Kamienie - Przystanki).Stoj╣ce pionowo w obrΩbie sza±ca kamienie - to g│azy piaskowcowe pochodz╣ce z rejonu Marlborough Down, odleg│ego od Stonehenge o oko│o 32 km, oraz kamienie o niebieskawym zabarwieniu, wydobywane przez budowniczych sanktuarium z Prescelly Mountains (g≤ry Prescelly) w po│udniowo-zachodniej Walii.
Kr╣g zbudowany z blok≤w piaskowca mia│ 30 m £rednicy i pocz╣tkowo liczy│ 30 kamieni, z kt≤rych ka┐dy wa┐y│ oko│o 25 ton. Na g│azach tych spoczywa│y poprzecznie mniejsze bloki kamienne, r≤wnie┐ w liczbie 30, ka┐dy o wadze 7 ton. Wewn╣trz tej kolosalnej, monumentalnej konstrukcji sta│o 5 podw≤jnych blok≤w piaskowcowych, wa┐╣cych do 45 ton, na kt≤rych spoczywa│y bloki u│o┐one poprzecznie, w kszta│cie podkowy.
|
Wszystkie bloki piaskowcowe z wyj╣tkiem Heel Stone i Station Stane nosz╣ £lady obr≤bki kamiennymi m│otami. Starannie dopasowywano te partie pionowo stoj╣cych g│az≤w, na kt≤rych spoczywa│y poprzecznie le┐╣ce bloki, tak┐e odpowiednio naciΩte. Kr╣g zbudowany z kamieni niebieskich, obecnie zniszczony i zdekompletowany, znajdowa│ siΩ wewn╣trz krΩgu z g│az≤w piaskowcowych. Pocz╣tkowo liczy│ oko│o 60 umieszczonych blisko siebie kamieni.Podkowa, zbudowana z niebieskich kamieni, znajdowa│a siΩ wewn╣trz podkowy z blok≤w piaskowca. Liczy│a pocz╣tkowo 19 kamieni, ustawionych w ten spos≤b, ┐e najwiΩksze zajmowa│y partiΩ £rodkow╣. Na wierzcho│kach dw≤ch z nich zachowa│y siΩ £lady wpust≤w, inne r≤wnie┐ nosz╣ £lady obr≤bki. W centrum podkowy z niebieskich kamieni znajdowa│ siΩ o│tarz z ociosanego bloku piaskowcowego, d│ugo£ci 4,80 m.
Podobnie jak budowane w r≤┐nych epokach wielkie katedry, kt≤re z uwagi na przebudowy nie mog╣ reprezentowaµ jakiego£ jednego, £ci£le okre£lonego wycinka historii, tak i ca│y zesp≤│ budowli w Stonehenge stanowi dorobek. kilku kolejnych stuleci.W wyniku bada± wykopaliskowych wyodrΩbniono kolejne fazy rozwoju sanktuarium Stonehenge, zamykaj╣ce siΩ w granicach od oko│o 1800 do 1400 roku p.n.e. i r≤wnocze£nie uzyskano podstawy dla rekonstrukcji jego wygl╣du. Od oko│o 1400 roku p.n.e. sanktuarium to ulega│o powolnej dewastacji, kt≤ra nabra│a szczeg≤lnego rozmachu w £redniowieczu, gdy Stonehenge sta│o siΩ dla okolicznej ludno£ci ƒr≤d│em kamiennego budulca. Zreszt╣ jeszcze ca│kiem niedawno temu okoliczni rolnicy │upali zabytkowe kamienie, wznosz╣c z nich zabudowania gospodarcze lub brukuj╣c nimi drogi.Przed wieloma ju┐ laty zauwa┐ono, ┐e zawsze, 22 grudnia, s│o±ce wschodz╣c staje dok│adnie pomiΩdzy jedn╣ z par kamieni budowli w Stonehenge. Zjawiska tego potrafiono wyt│umaczyµ, dop≤ki brytyjski astronom - G. T. Hawkins nie wysun╣│ interesuj╣cej hipotezy, kt≤rej s│uszno£µ udowodni│ przy pomocy komputera. Zebra│ on mianowicie dok│adne dane o najwa┐niejszych zjawiskach astronomicznych, kt≤re wyst╣pi│y oko│o 1500 roku p.n.e., takich jak zaµmienie s│o±ca i ksiΩ┐yca, poszczeg≤lne fazy ksiΩ┐yca itp.
NastΩpnie z konfiguracji kamieni Stonehenge u│o┐y│ zwarty kod i ca│╣ tΩ informacjΩ, kt≤ra tworzy│a a┐ 27 060 kombinacji, da│ do przeanalizowania komputerowi typu IBM 7090.Maszyna poda│a w odpowiedzi 32 r≤┐ne sposoby, na jakie m≤g│ byµ wykorzystany taki uk│ad kamieni. Okaza│o siΩ na przyk│ad, ┐e mo┐na by│o dziΩki niemu przewidywaµ zaµmienie ksiΩ┐yca, wyznaczaµ dok│adnie daty przesilenia dnia z noc╣, a nawet mierzyµ przesuwanie siΩ s│o±ca wzglΩdem gwiazd itp.Tak wiΩc Stonehenge by│o jednym z najstarszych na £wiecie obserwatori≤w astronomicznych, zbudowanych przez ludzi z epoki kamiennej. Popar│ j╣ niezwykle gor╣co brytyjski astrofizyk i kosmolog F. Hoyle, powo│uj╣c siΩ na argument, ┐e mieszka±cy "mglistego Albionu" byli jeszcze lepszymi astronomami, ni┐ przypuszcza│ tw≤rca rewolucyjnej teorii. Jedno z k≤│ bowiem - utworzonych przez wykopane w ziemi otwory o metrowych, a nawet wiΩkszych £rednicach - sk│ada siΩ dok│adnie z 56 otwor≤w.
|
Przek│adaj╣c co roku niewielki kamie± z jednego otworu do nastΩpnego, mo┐na by│o obliczyµ daty zaµmienia ksiΩ┐yca. Jak wiadomo, zaµmienia wystΩpuj╣ cyklicznie w odstΩpach 19, 19, a potem 18 lat, co tworzy razem pe│ny cykl trwaj╣cy w│a£nie 56 lat: a taka liczba odpowiada liczbie otwor≤w!Pierwsze obserwatorium astronomiczne w Europie - Stonehenge - mog│o byµ r≤wnocze£nie miejscem kultu religijnego, w owych czasach bowiem charakter u┐ytkowy monumentalnych budowli │╣czy│ siΩ z ich funkcjami sakralnymi. Ludy prahistoryczne, szczeg≤lnie na p≤│nocy, obawia│y siΩ nadchodz╣cej ka┐dego roku pory zimowej. Widok s│o±ca, zakre£laj╣cego na niebie coraz ni┐szy │uk, sugerowa│, ┐e kt≤rego£ dnia w og≤le siΩ ono nie podniesie.
Jednak wykszta│ceni kap│ani - astronomowie £ledzili dok│adnie z obserwatorium w Stonehenge te niepokoj╣ce zmiany, wiedz╣c, ┐e pewnego dnia nast╣pi przesilenie dnia z noc╣. Przyjmowali hojne dary dla przeb│agania Boga S│o±ca, a kiedy znowu nadchodzi│a wiosna, wszyscy oddychali swobodniej, a obserwatorium zmienia│o siΩ w £wi╣tyniΩ, w kt≤rej lud zanosi│ mod│y dziΩkczynne i sk│ada│ ofiary.
Opracowano na podstawie: "îwit kultury europejskiej" - Z.Bukowski i K.D╣browski
Autor jest tw≤rc╣ serwisu Mini Encyklopedia îredniowiecza
