Koncepcja duszy w wierzeniach lud≤w Syberii
»ycie po ╢mierci. Czy istnieje ? Pytanie to nie opuszcza my╢li cz│owieka od pocz▒tk≤w istnienia ludzko╢ci. We wszystkich epokach, u wszystkich plemion, lud≤w, narod≤w zawsze pada│y podobne pytania. Czy ╢mierµ jest definitywnym ko±cem, czy te┐ jest to tylko zgon naszego pierwiastka materialnego ? A w zwi▒zku z tym, czy istnieje pierwiastek duchowy, kt≤ry bΩdzie trwa│ dalej ? ...w niesko±czono╢µ ? Wiemy, ┐e ju┐ Neandertalczycy chowali swoich zmar│ych i wyposa┐ali ich w przedmioty codziennego u┐ytku, by s│u┐y│y swym w│a╢cicielom w Krainie Umar│ych. W ci▒gu nastΩpnych tysiΩcy lat na Ziemi zapanowa│ Homo Sapiens. Powsta│y pierwsze o╢rodki miejskie, pierwsze cywilizacje, o╢rodki naukowe, szko│y filozoficzne, powstawa│y i umiera│y kolejne pa±stwa, religie... Jednak┐e pytanie, czy ╢mierµ jest ostatecznym kresem istnienia nieodmiennie towarzyszy ludzko╢ci, a proponowane koncepcje nie r≤┐ni▒ siΩ od siebie zasadniczo. Nawet w chrze╢cija±stwie, mimo szeroko rozbudowanej warstwie mistycyzmu, koncepcja dualizmu ╢wiata ┐ywych i ╢wiata zmar│ych nie odbiega zasadniczo od wizji towarzysz▒cej ju┐ poprzednikom naszego gatunku Neandertalczykom.
Na tle tego zasadniczego problemu kszta│towa│y siΩ r≤┐ne wizje ludzkiej duszy, ka, psyche, czy jakkolwiek ludzka pomys│owo╢µ kaza│a nazwaµ ≤w nie╢miertelny pierwiastek cz│owiecze±stwa. NieczΩsto jednak kuszono siΩ o szczeg≤│ow▒ jego analizΩ. Albo zostawa│o to poza krΩgiem zainteresowa± filozof≤w, albo te┐ religijne dogmaty d│awi│y w zal▒┐ku wszystkiego pr≤by zg│Ωbienia tej tajemnicy. W╢r≤d staro┐ytnych takich pr≤b podejmowali siΩ staro┐ytni Egipcjanie wyr≤┐niaj▒c pierwiastki zwane: ka i ba, du┐o wysi│ku w zg│Ωbienie tajnik≤w ludzkiej duszy w│o┐y│y cywilizacje Wschodu. O dziwo szczeg≤lnie wnikliw▒ analizΩ tego zagadnienia odnajdziemy na zapomnianej przez bog≤w i ludzi... Syberii, w╢r≤d Szor≤w, Buriat≤w, Jakut≤w i innych lud≤w, kt≤rych wierzenia w zakresie problematyki duszy i jej los≤w po ╢mierci cia│a s▒ nies│ychanie rozwiniΩte.
Wszelka wiedza na ten temat pochodzi wed│ug lud≤w Syberii od szaman≤w. W tradycji pe│nili oni r≤┐norak▒ rolΩ, od bajarzy, kuglarzy, czarownik≤w, nauczycieli, po lekarzy. Lekarzy cia│a, ale i duszy. Ju┐ pierwsze spojrzenie na wierzenia tych nacji pozwalaj▒ stwierdziµ zaskakuj▒cy fakt - nie mamy do czynienia z mitologi▒, z legendami wymy╢lonymi w czasie d│ugich syberyjskich zim. Jest to fachowa wiedza, niezwykle rzeczowa, a przede wszystkim... oparta na do╢wiadczeniu ! Szaman wzywany do chorego zajmowa│ siΩ nie tylko organizmem pacjenta podaj▒c zio│a i medykamenty, ale i dusz▒. Potrafi│ wypΩdziµ z│e duchy likwiduj▒c zaburzenia psychiczne, u╢mierzaµ b≤l wp│ywaj▒c na ╢wiadomo╢µ chorego, by│ nawet wstanie, je╢li wierzyµ opowie╢ciom sprowadziµ dusze zmar│ego z powrotem do cia│a ! Oczywi╢cie rozmowy ze zmar│ymi, wnikanie w ╢wiadomo╢µ chorego r≤wnie┐ nie stanowi│y dla niego problemu. W ten spos≤b szaman - praktyk zdobywa│ coraz wiΩksz▒ wiedzΩ nie tylko na temat duch≤w, Za╢wiat≤w ale r≤wnie┐ zg│Ωbia│ tajniki duszy. Jak tego dokonywa│ ? Mo┐emy przypuszczaµ, i┐ stosowa│ techniki zbli┐one do tych, kt≤re znamy obecnie pod nazw▒ OOBE. We wprowadzenie siΩ w ten stan s│u┐y│y zabiegi zwane kam│aniem, dziΩki kt≤rym szaman wprowadza│ siΩ w trans. Szczeg≤│y dotycz▒ce praktyk szama±skich to jednak┐e temat na inny artyku│, w tym chcia│em zaj▒µ siΩ przedstawieniem syberyjskiego spojrzenia na ludzkiego ducha.
Pierwszym zaskoczeniem dla badaj▒cego mity syberyjskie jest fakt, i┐ cz│owiek jest w nich przewa┐nie wyposa┐ony w kilka dusz. Oczywi╢cie taka koncepcja pojawi│a siΩ i w innych rejonach ╢wiata, czΩsto o wiele wcze╢niej, jednak┐e syberyjskie dusze dziel▒ siΩ na szereg kolejnych element≤w, tak ┐e ca│o╢µ tworzy misternie zorganizowany wielopoziomowy schemat. Nigdzie nie znajdziemy przyk│adu tak szczeg≤│owego opracowania budowy naszego pierwiastka niematerialnego. Poszczeg≤lne elementy [bΩdΩ tu u┐ywa│ okre╢lenia - dusze, lecz nale┐y pamiΩtaµ o tym, i┐ dopiero ca│y ich zesp≤│ odpowiada potocznemu znaczeniu tego s│owa] maj▒ zr≤┐nicowane formy, cele, zadania; zar≤wno za ┐ycia, jak i po ╢mierci cz│owieka. Jedne w≤wczas zanikaj▒, inne odradzaj▒ siΩ w innej istocie ludzkiej, a jeszcze inne kontynuuj▒ swe istnienie w Za╢wiatach. Poszczeg≤lne dusze maj▒ mo┐liwo╢µ opuszczania cia│a, podr≤┐owania w ╢wiecie niematerialnym, kontaktu ze zmar│ymi, s▒ r≤wnie┐ nara┐one na niebezpiecze±stwa ze strony z│ych duch≤w. Osoba zorientowana w tej tematyce bez trudu dostrze┐e, ┐e plemiona zamieszkuj▒ce bezkresne po│acie tajgi i tundry doskonale zna│y zjawiska, kt≤re cywilizacja europejska dopiero na nowo odkrywa, a mianowicie LD, OOBE, NDE, przekazy channelingowe, zmory senne...
W ogromnym bogactwie mit≤w syberyjskich wystΩpuje wiele r≤┐nych koncepcji opisuj▒cych genezΩ, naturΩ i zasady funkcjonowania duszy. PozwolΩ sobie przedstawiµ w skr≤cie kilka najistotniejszych.
Szorowie [Syberia po│udniowa]
Szorowie wyr≤┐niaj▒ cztery dusze bez kt≤rych ┐ycie by│oby niemo┐liwe. Dwie z nich maj▒ charakter biologiczny i s▒ odpowiedzialne za ┐ycie cz│owieka. Po jego ╢mierci zanikaj▒. S▒ to tyn - nadzoruj▒ca procesy ┐yciowe [konkretnie oddychanie, jednak┐e analizuj▒c zadania poszczeg≤lnych pierwiastk≤w duchowych uzasadnionym wydaje siΩ twierdzenie, i┐ tyn jest dusz▒ odpowiedzialn▒ za ca│o╢µ proces≤w biologicznych] i kut stanowi▒c▒ o zdrowiu i samopoczuciu cz│owieka. ChorobΩ Szorowie przedstawiali w postaci z│ych duch≤w wysy│anych przez demona Erlika, kt≤re os│abia│y i nastΩpnie porywa│y kut z cia│a. Tu z pomoc▒ przychodzi│ szaman, kt≤ry lecz▒c cia│o i prowadz▒c negocjacje ze z│ymi duchami sprowadza│ duszΩ z powrotem do cia│a. Gdyby zawi≤d│ kut zosta│aby po┐arta, a ┐e (cytuj▒c z Matrixa) cia│o nie mo┐e istnieµ bez duszy r≤wnie┐ i ono by umiera│o, a za nim i dusza tyn. Wkroczyli╢my tu na niebezpieczny teren mistycyzmu, jednak┐e nale┐y pamiΩtaµ o zachowaniu odpowiedniego spojrzenia na mitologiΩ, kt≤ra nagminnie pos│uguje siΩ metaforami, alegoriami. Tyn i kut wydaj▒ siΩ odpowiadaµ za ┐yciow▒ stronΩ cz│owieka - specjalnie nie u┐y│em s│owa fizyczn▒, albowiem ludom syberyjskim nieobce by│y i schorzenia psychiczne, a zdrowie umys│owe sk│ada│o siΩ stan kut w r≤wnym stopniu jak stan zdrowia cia│a. Tyn jest za╢ niezale┐n▒ od woli dusz▒ kontroluj▒c▒ wszelkie procesy ┐yciowe. Bez trudu odnajdziemy analogiΩ tej duszy w biologii i medycynie. To jedna grupa, mo┐na by rzec biologiczna. Druga ma za╢ charakter czysto duchowy, niematerialny. Istnieje wiΩc sⁿrⁿn-eze, niezwykle ciekawa dusza, kt≤r▒ mo┐na by r≤wnie dobrze okre╢liµ mianem wspomnienia po zmar│ym. Dusza ta pozostaje po ╢mierci (przewa┐nie oko│o roku) w pobli┐u miejsc, gdzie przebywa│a za ┐ycia budz▒c niepok≤j bliskich. Czemu uwa┐am akurat ten pierwiastek za niezwykle zajmuj▒cy? Niemal ka┐dy, kto straci│ kogo╢ bliskiego do╢wiadczy│ wra┐enia obecno╢ci zmar│ego w miejscach, gdzie spΩdza│ za ┐ycia du┐o czasu. CzΩsto jest to tylko niejasne prze╢wiadczenie, niepok≤j, kt≤rego ╝r≤d│a nie potrafimy okre╢liµ. CzΩsto jednak jest to co╢ bardziej wyrazistego: niezwykle realistyczne sny o zmar│ym, s│yszany g│os wo│aj▒cy nasze imiΩ, czasem nawet mo┐na dostrzec zjawΩ kr▒┐▒ca po domu. Zjawisko to jest powszechne, czΩsto jednak je bagatelizujemy, b▒d╝ nie zdajemy sobie sprawy z jego rzeczywistego znaczenia. Dalej pow▒tpiewacie ? Niech przem≤wi▒ wiΩc liczby. Dr Raymond Moody, kt≤ry przez lata zajmowa│ siΩ mo┐liwo╢ciami kontakt≤w ze zmar│ymi podaje, i┐ co najmniej 1/4 Amerykan≤w i 1/3 Europejczyk≤w przynajmniej raz w ┐yciu do╢wiadczy│a obecno╢ci ducha. 66% wd≤w widzia│o zjawy zmar│ych mΩ┐≤w, a┐ 75% rodzic≤w, kt≤rzy stracili dziecko do╢wiadcza ich ci▒g│ej obecno╢ci. Im tragiczniejsza ╢mierµ i bolesna strata tym d│u┐ej odnosimy wra┐enie, ┐e zmar│y znajduje siΩ w pobli┐u. R≤┐nie pr≤buje siΩ t│umaczyµ to zjawisko. CzΩsto bagatelizuje siΩ ca│▒ sprawΩ i sprowadza li tylko do wspomnie± i obsesyjnej niemo┐no╢ci pogodzenia siΩ ze strat▒, co ma ponoµ wywo│ywaµ halucynacje d╝wiΩkowe i wizualne. Bardziej otwarci na zjawiska okre╢lane mianem paranormalnych (choµ jak na ironiΩ wszystko wskazuje na to, i┐ s▒ one ze wszech miar naturalne i powszechne) szukaj▒ wyja╢nienia w ╢ladach zostawionych przez aurΩ zmar│ego. Tymczasem wyja╢nienie odnajdujemy w mitach zagubionego w lasach tajgi ludu. Koncepcja Szur≤w doskonale pasuje do wynik≤w bada± Moodyego. Czas pozostawania sⁿrⁿn-uze na Ziemi zale┐y od podobnych czynnik≤w, jakie wymienia Amerykanin, a wiΩc tragiczno╢ci zgonu, pamiΩci bliskich itd. Ten ziemski pierwiastek niematerialnej duszy rozp│ywa siΩ w niebycie dopiero, gdy pogodzi siΩ ze swoj▒ ╢mierci▒ on, jak i jego bliscy.
Zasadnicz▒ dusz▒, kt≤ra mniej wiΩcej odpowiada chrze╢cija±skiemu pojΩciu nie╢miertelnej duszy jest dopiero ostatni element zwany ⁿzⁿt. To ta w│a╢nie dusza po ╢mierci nosiciela udaje siΩ do ╢wiata zmar│ych, gdzie kontynuuje sw≤j ┐ywot. Ten etap pozosta│ dla Szor≤w niezbadan▒ tajemnic▒, kt≤r▒ zg│Ωbi│y jednak inne ludy Syberii. ⁿzⁿt mo┐e jednak powr≤ciµ na ZiemiΩ, zw│aszcza, gdy nie mo┐e pogodziµ siΩ ze swoim odej╢ciem. W≤wczas do akcji ponownie wkracza szaman, kt≤ry dziΩki swym umiejΩtno╢ci▒ rozmowy ze zmar│ym nak│ania j▒ do pogodzenia siΩ ze swym losem. Wtedy to ostatecznie zaczyna siΩ dla duszy nowy etap egzystencji - w Za╢wiatach.
Jakuci [Syberia wschodnia]
Zjawisko powrotu istoty zmar│ej do ╢wiata ┐ywych Jakuci t│umaczyli w spos≤b odmienny. Takiego powrotu mog│y dokonaµ jedynie dusze u│omne. Chodzi│o tu o duchy ludzi niew│a╢ciwie pochowanych [bez dope│nienia specjalnego rytua│u], tragicznie zmar│ych, upo╢ledzonych psychicznie, szaman≤w i szamanek. Jedna z dusz - kut [uwaga - nie odpowiada ona kut u Szor≤w] mo┐e siΩ w≤wczas zmieniµ w z│ego ducha ⁿor. Zacznijmy jednak od pocz▒tku. Struktura duszy u Jakut≤w jest bowiem do╢µ skomplikowana. Mamy wiΩc podstawowe dusze: kut i sⁿr. Pierwsza z nich sk│ada siΩ z trzech element≤w. Cz│owiek jest wiΩc wyposa┐ony w buor-kut (dusza-ziemia / ziemska dusza), kt≤ra jest ╢ci╢le zwi▒zana z cia│em, lecz egzystuje poza nim, kr▒┐y wok≤│ cz│owieka. Jest przez to wystawiona na zagro┐enie ze strony z│ych duch≤w. Opis ten jak ula│ pasuje do aury otaczaj▒cej ka┐dego z nas, a owe z│e duchy atakuj▒ce buor-kut powoduj▒ chorobΩ zwan▒ dzi╢ zak│≤ceniami aury. Drugi element to sa│gyn-kut zamieszkuj▒cy cia│o, kt≤re jednak opuszcza w czasie snu, funkcjonuj▒c w≤wczas niezale┐nie od cia│a (czy┐by zn≤w pojawia│o nam siΩ LD ?). Trzeci to ije-kut, odpowiadaj▒ca w przybli┐eniu kut u Szor≤w, a wiΩc zajmuj▒ca siΩ kwestiami czysto biologicznymi. Jakucka kut jest wiΩc dusz▒ fizyczn▒. Dusz▒ za╢ nie╢mierteln▒, niezwi▒zan▒ z cia│em i ┐yciem nosiciela jest odpowiedzialna za psychikΩ sⁿr.
Ewenekowie [Syberia wschodnia]
Ewenekowie skupili z kolei swoj▒ uwagΩ na problematyce wΩdr≤wki dusz. Z tego te┐ powodu jedynie pobie┐nie przyjrzymy siΩ mitom tego ludu. Wed│ug nich cz│owiek posiada trzy dusze: bejen (cielesn▒), hanian (cie±) i main (duszΩ - los). Bejen jest dusz▒ ╢ci╢le zwi▒zan▒ z nosicielem, nie opuszcza go przez ca│y okres jego ┐ycia i umiera wraz z nim. Jej przeznaczenie jest analogiczne do jakuckiej kut, jest to wiΩc dusza, jak to okre╢lamy, fizyczna - biologiczna. DuszΩ hanian mo┐emy zaklasyfikowaµ do kategorii nie╢miertelnych dusz duchowych bΩd▒cych w gruncie rzeczy tym, co wsp≤│cze╢nie nazywamy bytami niematerialnymi, potocznie ni mniej ni wiΩcej tylko dusz▒, ╢wiadomo╢ci▒. Posiada ona umiejΩtno╢µ opuszczania cia│a i to zar≤wno na ┐yczenie cz│owieka, co praktykuj▒ szamani by m≤c porozmawiaµ z istotami z Za╢wiat≤w (odpowiada to w zasadzie OOBE), jak i samodzielnie, podczas snu (LD). Po ╢mierci hanian przekszta│ca siΩ w duszΩ zwan▒ omi, kt≤ra wyrusza w drogΩ do miejsca, gdzie bierze sw≤j pocz▒tek mityczna rzeka rodowa. Tam te┐ stale przebywa trzecia zagadkowa dusza - main. W omiruku (tak zwie siΩ bowiem ªwiat Zmar│ych u Ewenek≤w) duch Mangi odprowadza duszΩ omi (dawna hanian) do miejsca ostatecznego spoczynku, gdzie szaman w czasie obrz▒dku pogrzebowego odprowadzi│ symbolicznie duszΩ bejen. Gdy omi ucieka Mangiemu trafia z powrotem na ZiemiΩ i daje pocz▒tek nowemu ┐yciu. Skomplikowane ? A wiΩc po kolei: nie╢miertelna dusza zmar│ego (omi - hanian) trafia po ╢mierci nosiciela do ªwiata Zmar│ych (omiruk), tam pod opiek▒ ducha Mangi stara siΩ d▒┐yµ do miejsca bez powrotu, co pozwoli jej wyzwoliµ siΩ z tryb≤w reinkarnacji. Do tego miejsca szaman symbolicznie odprowadza fizyczn▒ duszΩ bejen. Ta bowiem odpowiada ┐yciu ziemskiemu cz│owieka, a to sko±czy│o siΩ nieodwo│alnie i bejen nie wraca ju┐ do ╢wiata ┐ywych - jej rola sko±czy│a siΩ z chwil▒ ╢mierci nosiciela. W tym miejscu, opisywanym jako raj, kraina wiecznej szczΩ╢liwo╢ci znajduje siΩ te┐ main - dusza, kt≤rej obecno╢µ symbolizuje zwi▒zek z ca│o╢ci▒ Wszech╢wiata. Gdy w tym miejscu spotkaj▒ siΩ ponownie wszystkie trzy dusze cykl dobiegnie ko±ca i dusza nie stanie siΩ zal▒┐kiem nowego ┐ycia, nie dozna nowego wcielenia, wyzwoli siΩ z ko│owrotu reinkarnacji, rozpocznie egzystencjΩ w niematerialnej rzeczywisto╢ci. W tym miejscu chcia│bym ponownie nawi▒zaµ do bada± Raymonda Moodyego, a tak┐e Roberta Monoroea, a tak┐e relacji z NDE, ludzi, kt≤rzy do╢wiadczywszy ╢mierci klinicznej zostali przywr≤ceni ┐yciu, lecz przez chwilΩ ich uwolniona dusza znajdowa│a siΩ ju┐ w Za╢wiatach. W tego typu opisach mamy do czynienia ze ╢wietlist▒ postaci▒, swego rodzaju przewodnikiem, kt≤ry pomaga odnale╝µ nam siΩ w nowych warunkach i rozpocz▒µ egzystencjΩ w nowym, niematerialnym wymiarze.
Moment ╢mierci
Za╢wiaty
Moody, Monroe, relacje z NDE
Byt niematerialny uwalnia siΩ z cia│a.
ªwietlista istota pomaga nam rozpocz▒µ "nowe" ┐ycie.
Wierzenia Ewenek≤w
Hanian opuszczaj▒c cia│o staje siΩ samodzielnym bytem - omi
Mangi zabiera nas w podr≤┐ w Za╢wiaty, gdzie rozpoczniemy "nowe" ┐ycie.
WystΩpuje tu pewna sfera przej╢ciowa, do kt≤rej trafiamy po ╢mierci, a w kt≤rej decyduj▒ siΩ nasze losy, czy powr≤cimy na ZiemiΩ jako kolejna inkarnacja, czy te┐ rozpoczniemy ┐ycie wieczne w Za╢wiatach. Moody sferΩ t▒ okre╢la jako Kr≤lestwo Po╢rednie, gdzie przebywaj▒ duchy niedawno zmar│ych, z kt≤rymi mo┐na siΩ niemal swobodnie kontaktowaµ. Gdy odniesiemy to do koncepcji Ewenek≤w uzyskamy zamieszczony obok.
Wed│ug Monroe'a, a tak┐e koncepcji Alexianizmu mo┐liwo╢µ rozpoczΩcia egzystencji na p│aszczy╝nie niematerialnej zale┐y od stopnia rozwoju indywidualnego bytu. W przeciwnym razie po ╢mierci powr≤ci on na ZiemiΩ w postaci nowego wcielenia. R≤wnie┐ t▒ zasadΩ odnajdziemy u Ewenek≤w - omi, kt≤ra nie jest wstanie pod▒┐yµ za duchem Mangi powraca do ªwiata »ywych jako zal▒┐ek nowego ┐ycia.
Nie±cy [Syberia zachodnia]
Nie±cy podobnie jak Szorowie i Selkupowie du┐o uwagi po╢wiΩcali z│ym duchom nΩkaj▒cym duszΩ, kt≤rych atakom mia│ zapobiegaµ szaman. W mitologii tego ludu duchy te wysy│a│o b≤stwo choroby i ╢mierci - Na. Wed│ug r≤┐nych ╝r≤de│ Nie±cy wyr≤┐niali 2, b▒d╝ 3 dusze. By│y to oddech - fizyczna dusza umieraj▒ca wraz z nosicielem, jej po┐arcie przez z│e duchy oznacza│o ╢mierµ, krew - nie╢miertelna dusza udaj▒ca siΩ po ╢mierci nosiciela do ªwiata Zmar│ych i cie±, o kt≤rej to duszy brak bli┐szych informacji. Wiadomo jednak┐e, i┐ w kwestii nawiedzania ╢wiata ┐ywych przez zmar│e dusze Nie±cy stosowali ludzkie figurki podobnie jak Ketowie.
Nganasanie [Syberia zachodnia]
Nganasanie opracowali szczeg≤lnie charakterystyczn▒ koncepcjΩ dusz, kt≤rych czΩ╢µ zwi▒zana by│a z konkretnymi organami i funkcjami ┐yciowymi organizmu. Mamy wiΩc sejmy - oczy, dije - m≤zg, sa - serce, kam -krew, battiu - oddech oraz sedangka - cie±. Battiu jest szczeg≤lnie istotn▒ dusz▒, kt≤rej obecno╢µ r≤wnoznaczna jest z ┐yciem nosiciela. W chwili jego ╢mierci jako pierwsza opuszcza cia│o, lecz przez pewien czas pozostaje w pobli┐u, dziΩki czemu sprawna akcja reanimacyjna szamana mo┐e przywr≤ciµ ┐ycie. Je╢li szamanowi siΩ nie powiedzie pozosta│e dusze odchodz▒ do bodyrbo-moj - ªwiata Zmar│ych. Battiu jednak┐e pod▒┐a inn▒ drog▒ [odpowiada ona w zasadzie nie╢miertelnym dusz▒ wierze± innych lud≤w], udaje siΩ mianowicie do G≤rnego ªwiata, gdzie jest odsy│ana na ZiemiΩ, by w rozpocz▒µ nowy cykl reinkarncacji.
Na tym ko±czΩ ten kr≤tki przegl▒d syberyjskich koncepcji ludzkiej duszy. Nawet je╢li ze sceptycyzmem do nich podejdziemy warto zwr≤ciµ uwagΩ na pojawiaj▒ce siΩ na ka┐dym kroku ╢lady ╢wiadcz▒ce o zaawansowanej wiedzy tych plemion na temat takich zjawisk jak LD, OOBE, NDE, channeling, kontakty ze zmar│ymi. Z drugiej strony je╢li sw▒ wiedzΩ na temat duszy ludy Syberii opar│y na tych w│a╢nie, gruntownie poznanych zjawiskach, kt≤re nasza cywilizacja musi dopiero na nowo odkrywaµ, to czy nie warto jeszcze raz siΩ nad tym zastanowiµ ?
Bibliografia:
Maria Magdalena Ko╢ko - Mitologia lud≤w Syberii
Raymond Moody - Odwiedziny z Za╢wiat≤w
Materia│ pochodzi z zasob≤w AHO Zapraszamy!