Nie s▒dzΩ, by prezesi zarz▒dzaj▒cy funduszami emerytalnymi spodziewali siΩ, ┐e ju┐ w maju bΩd▒ mieli po milionie uczestnik≤w i ┐e od razu otrzymaj▒ od nich 100 proc. sk│adki. Zagraniczni udzia│owcy tych towarzystw emerytalnych maj▒ do╢wiadczenie i wiedz▒, ┐e czas realizacji takiego przedsiΩwziΩcia jest d│ugi. Do wrze╢nia musimy siΩ uporaµ z zaleg│o╢ciami w przekazywaniu sk│adek, powsta│ymi w maju i czerwcu. Dotychczas przekazali╢my ok. 10 proc. tych sk│adek. Wiem, ┐e jest to ma│o, ale ZUS nie ma ┐adnego interesu, by nie przekazywaµ pieniΩdzy do funduszy.
Zdaniem Sebastiana Bojemskiego, rzecznika prasowego UrzΩdu Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi, nie powinni jednak traciµ cz│onkowie funduszy. Towarzystwa emerytalne musia│y bowiem przedstawiµ trzyletni plan finansowy, uwzglΩdniaj▒cy m.in. zabezpieczenie siΩ przed sytuacjami kryzysowymi. Problemem jest to, ┐e choµ sk│adki nie znikaj▒, przekazywane s▒ z op≤╝nieniem, czyli mniej "zarabiaj▒".
- Podobnie jak wiΩkszo╢µ funduszy emerytalnych, otrzymali╢my dotychczas od ZUS 5-7 proc. nale┐nych sk│adek - m≤wi Agnieszka Jaworska, dyrektor ds. public relations w OFE Ego. Przy tak ma│ych ╢rodkach fundusze nie mog▒ prowadziµ rozs▒dnej polityki inwestycyjnej. Obecnie nie mog▒ wrΩcz prowadziµ ┐adnej polityki. - Spodziewali╢my siΩ, ┐e pieni▒dze bΩd▒ sp│ywa│y systematycznie od maja i na moment startu przygotowali╢my strategiΩ inwestycyjn▒. Zbudowanie portfela funduszu przy tak niskich aktywach i trudnych do przewidzenia terminach wp│at nie jest spraw▒ │atw▒. Z pewno╢ci▒ odbije siΩ to na wynikach - dodaje Izabela Sarnoci±ska z biura public relations Zurich Solidarni OFE. - Mimo ┐e za op≤╝nienia powsta│e z winy ZUS nale┐▒ siΩ odsetki, nie we wszystkich okresach bΩd▒ one przynosiµ zysk r≤wny lub przewy┐szaj▒cy zwrot z inwestycji w otwartym funduszu emerytalnym. - Zak│adaj▒c, ┐e pod koniec kwietnia mieli╢my 800 tys. klient≤w, za ten miesi▒c powinni╢my otrzymaµ ok. 80 mln z│. Nasze aktywa wynosz▒ w tej chwili 12 mln z│: brakuje 68 mln z│ za kwiecie±, a do tego trzeba dodaµ majow▒ sk│adkΩ od miliona klient≤w, czyli ok. 100 mln z│. Nale┐no╢ci za czerwiec s▒ jeszcze wy┐sze - m≤wi Zygmunt Kostkiewicz, prezes zarz▒du Commercial Union . R≤wnie┐ Pioneer PTE otrzyma│ do po│owy lipca tylko 8 proc. kwoty, jaka powinna wp│yn▒µ do kasy. Zdaniem Barbary Skrobeckiej, rzecznika prasowego Pioneer PTE, klienci nie musz▒ tego jeszcze bole╢nie odczuµ. Problemem jest to, ┐e op≤╝nienia s▒ - paradoksalnie - szczeg≤lnie dotkliwe dla tych funduszy, kt≤re pozyska│y najwiΩcej klient≤w.
W pierwszym roku dzia│alno╢ci towarzystwa emerytalne ponosz▒ du┐e koszty, zwi▒zane g│≤wnie z rozwojem sieci dystrybucji. Ka┐demu akwizytorowi p│ac▒ ╢rednio 100 z│ od umowy podpisanej z klientem. Urz▒d Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi zarejestrowa│ dotychczas 400 tys. akwizytor≤w, kt≤rzy zwerbowali do funduszy 4,5-5 mln os≤b. Koszty zwi▒zane z pozyskaniem takiej liczby klient≤w wynios│y wiΩc ok. 470 mln z│. Na ka┐de towarzystwo przypadaj▒ ╢rednio wydatki w wysoko╢ci kilkudziesiΩciu milion≤w z│otych. Sporo wydano na reklamΩ: ╢rednio towarzystwa przeznaczy│y na ten cel 10-20 mln USD (40-80 mln z│).
Jakim╢ wyj╢ciem z tej trudnej sytuacji mog│oby byµ przekazywanie przez ZUS do funduszy emerytalnych zaliczek na sk│adki. Tak▒ propozycjΩ przygotowa│a Izba Gospodarcza Towarzystw Emerytalnych. Korzystne by│oby r≤wnie┐ ulokowanie pieniΩdzy na oprocentowanym rachunku. Urz▒d Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi przedstawi│ minister Ewie Lewickiej propozycjΩ, by sk│adki, kt≤re nie wp│ynΩ│y do funduszy emerytalnych, umie╢ciµ na rachunkach oprocentowanych, naliczaj▒c odsetki od pierwszego kwietnia tego roku. Koszty tej operacji wzi▒│by na siebie Narodowy Bank Polski, prowadz▒cy konta ZUS. Zdaniem ekspert≤w, propozycja UNFE jest jednak ma│o realistyczna. Narzucenie NBP oprocentowania sk│adek jest niezgodne z prawem. Wywo│a│oby to dodatkowe niepotrzebne zamieszanie i to zar≤wno w ZUS, jak i w funduszach.
Zdaniem kierownictwa ZUS, k│opoty wynikaj▒ z b│Ωd≤w w przyjΩtych na pocz▒tku reformy rozwi▒zaniach prawno-organizacyjnych. Rozporz▒dzenie Rady Ministr≤w dotycz▒ce zasad i trybu postΩpowania w sprawie rozliczania sk│adek i kolejno╢ci zaliczania wp│at ╢rodk≤w do funduszy emerytalnych przewidywa│o, ┐e nie mo┐na przekazaµ pieniΩdzy ZUS do funduszy, je╢li globalne raporty p│atnik≤w zawieraj▒ b│Ωdy. Zak│ad nie m≤g│ przy tym sam dokonywaµ korekt. Odsy│a│ wiΩc funduszom i p│atnikom umowy i raporty do poprawek.
Rozporz▒dzenie zmieniono w czerwcu na wniosek ZUS i resortu pracy. Potrzebna by│a jednak zmiana oprogramowania. Z wypowiedzi pracownik≤w ZUS wynika, ┐e zmiana rozporz▒dzenia nie rozwi▒┐e wszystkich problem≤w z identyfikacj▒ dokument≤w. ZUS bΩdzie wprawdzie korygowa│ b│Ωdy w deklaracjach rozliczeniowych i imiennych raportach miesiΩcznych, jednak tylko wtedy, gdy uzna, ┐e mo┐na je we w│asnym zakresie poprawiµ. Ponadto system informatyczny nie odr≤┐nia podobno samog│oski "▒" od "Ω", za╢ czΩ╢µ personelu nie potrafi obs│ugiwaµ skanera i wczytuje dokumenty "rΩcznie".
W maju tylko w ci▒gu dw≤ch dni ZUS przela│ na konta funduszy 20 mln z│. Zapowiada│o to szybkie odblokowanie sk│adek le┐▒cych w NBP. Okaza│o siΩ jednak, ┐e wyp│acono prawie piΩµ razy wiΩcej pieniΩdzy, ni┐ nale┐a│o. AIG PTE powinno na przyk│ad otrzymaµ 8533,59 z│, a otrzyma│o 43 717,14 z│. CU PTE zamiast nale┐nych 43 536,80 z│ otrzyma│o 223 037,11 z│. R≤wnie┐ PTE Skarbiec Emerytura dosta│o prawie piΩµ razy wiΩcej ╢rodk≤w, ni┐ powinno. Generalnie, tylko przez dwa dni ZUS przekaza│ dziesiΩciokrotnie wiΩcej sk│adek ni┐ w ci▒gu ca│ego dotychczasowego okresu transfer≤w. Niestety, przez nastΩpnych siedem dni roboczych przes│ano ju┐ tylko 12 mln z│. Zdaniem przedstawicieli PTE, przyczyn▒ hojno╢ci ZUS musia│ byµ b│▒d w oprogramowaniu. Najprawdopodobniej fundusze nie bΩd▒ zwracaµ tych pieniΩdzy - zostan▒ one zaliczone na poczet przysz│ych przekaz≤w.
Kr≤tkotrwa│y, nag│y przyp│yw pieniΩdzy stanowi jednak problem dla funduszy. Ju┐ pod koniec czerwca wiΩkszo╢µ z nich przekroczy│a tzw. ustawowe limity inwestycyjne. Przepisy okre╢laj▒ bowiem, ┐e w depozytach bankowych i bankowych papierach warto╢ciowych nie mo┐e lokowaµ wiΩcej ni┐ 20 proc. aktyw≤w. Tymczasem na przyk│ad Pioneer, PZU Z│ota Jesie±, Ego czy Pocztylion maj▒ w papierach bankowych i depozytach nawet do 80 proc. aktyw≤w. Trudno, aby by│o inaczej, skoro w kr≤tkim czasie musia│y one bezpiecznie ulokowaµ szybko nap│ywaj▒ce ╢rodki. Sytuacja zmieni siΩ dopiero wtedy, gdy fundusze bΩd▒ dysponowaµ wiΩkszymi sumami, pozwalaj▒cymi na bardziej intratne, ale te┐ ryzykowniejsze inwestycje.
Wydaje siΩ, ┐e wiΩkszo╢µ obecnych k│opot≤w wynika z informatyczno-organizacyjnej niewydolno╢ci ZUS. Trudno powiedzieµ, kiedy system przekazywania sk│adek zacznie sprawnie funkcjonowaµ. W umowie z Prokomem, zajmuj▒cym siΩ informatyczn▒ obs│ug▒ ZUS, znajduje siΩ klauzula, wedle kt≤rej w wypadku zmian firma ta ma trzy miesi▒ce na ich wprowadzenie do systemu komputerowego. Czas liczy siΩ od nowa po ka┐dorazowej zmianie przepis≤w. Na uwzglΩdnienie poprawek zwi▒zanych z rozporz▒dzeniem Rady Ministr≤w z 22 czerwca tego roku Prokom ma czas do ko±ca wrze╢nia. W istocie niewiele mo┐na wiΩc obecnie zrobiµ. - Budujemy od podstaw najwiΩkszy na ╢wiecie system informatyczny. Ponadto brakuje nam czasu na jego testowanie, wiΩc odbywa siΩ ono podczas funkcjonowania. System obejmie 13 mln obywateli, z tego ok. 2 mln p│atnik≤w, 5 mln cz│onk≤w OFE, kasy chorych, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych ªwiadcze± Pracowniczych. Do tego dochodz▒ pa±stwowe bazy danych (NIP, regon) oraz banki. Nie wszyscy zdaj▒ sobie sprawΩ, jak bardzo skomplikowane jest to zadanie - m≤wi prezes ZUS Stanis│aw Alot.
Prezes ZUS twierdzi, ┐e do ko±ca wrze╢nia problem zaleg│o╢ci w przekazywaniu sk│adek do funduszy zostanie rozwi▒zany, a od pa╝dziernika bΩd▒ one przelewane na bie┐▒co. ZUS musi p│aciµ karne odsetki (34 proc. w skali roku), je┐eli z jego winy pieni▒dze nie zostan▒ w terminie przekazane do funduszu. W gruncie rzeczy zap│aci jednak za to bud┐et pa±stwa, czyli sami przyszli emeryci. Jakby tego by│o ma│o, w ustawie bud┐etowej na 1999 r. nie przewidziano, ┐e zmiana terminu wp│acania sk│adek oznacza w praktyce, i┐ w tym roku do kasy ZUS wp│yn▒ sk│adki za 11, a nie za 12 miesiΩcy. Oznacza to niedob≤r w wysoko╢ci ok. 2,3 mld z│. Aby temu zaradziµ, w pierwszych dw≤ch miesi▒cach 1999 r. ZUS wykorzysta│ 2,9 mld z│ dotacji (30 proc. funduszy na ten cel przewidzianych w tegorocznym bud┐ecie). Zasilanie to okaza│o siΩ jednak niewystarczaj▒ce, skoro w marcu ZUS zwr≤ci│ siΩ do Ministerstwa Finans≤w o dodatkowe dofinansowanie z bud┐etu w wysoko╢ci 5,8 mld z│ (r≤wnowarto╢µ 1 proc. PKB).
Na pokrycie bie┐▒cych wydatk≤w ZUS zaci▒gn▒│ w dw≤ch najwiΩkszych polskich bankach kredyt w wysoko╢ci 790 mln z│. Nie wiadomo przy tym do ko±ca, kto w│a╢ciwie ma sp│aciµ tΩ po┐yczkΩ. ZUS uwa┐a, ┐e powinien otrzymaµ dotacjΩ, gdy┐ jest to zobowi▒zanie bud┐etu. Nie jest to jednak takie oczywiste: w Ministerstwie Finans≤w twierdz▒, ┐e to ZUS powinien sp│aciµ kredyt z w│asnych ╢rodk≤w, gdy┐ niedopuszczalne jest przerzucanie przez tΩ instytucjΩ k│opot≤w na bud┐et pa±stwa i podatnik≤w. ZUS otrzyma│ natomiast zgodΩ banku PKO BP na przed│u┐enie do ko±ca stycznia 2000 r. sp│aty 730 mln z│ kredytu (oprocentowanego na 13 proc.).
Ustawa bud┐etowa na 1999 r. przewiduje, ┐e ZUS ma "przypilnowaµ", by p│atnicy wp│acili co najmniej 98,9 proc. sk│adek. Zdaniem prezesa Alota, ten wsp≤│czynnik nigdy jednak nie by│ i nie bΩdzie realny. W minionym roku sp≤│ki wΩglowe nie p│aci│y na przyk│ad wiΩcej ni┐ 10-20 proc. sk│adek miesiΩcznie. W tym roku, mimo ustawy o restrukturyzacji g≤rnictwa wΩgla kamiennego, sektor ten nie zap│aci│ w ci▒gu pierwszych piΩciu miesiΩcy prawie 200 mln z│. Ostateczno╢ci▒ jest z│o┐enie przez ZUS wniosku o upad│o╢µ firmy nie p│ac▒cej sk│adek. Dotychczas ZUS nie zastosowa│ jednak tego ╢rodka wobec ┐adnego podmiotu. Popar│ jedynie wniosek o upad│o╢µ cementowni Nowa Huta, z│o┐ony przez jej pracownik≤w. Rzeczywista efektywno╢µ egzekwowania sk│adek wynosi nieco ponad 96,1 proc. Ka┐dy punkt procentowy to za╢ 700 mln z│.
Do k│opot≤w z "zasilaniem" ZUS zd▒┐yli╢my siΩ ju┐ niemal przyzwyczaiµ. Straty, jakie od kwietnia wynikaj▒ z op≤╝nie± w przekazywaniu sk│adek do funduszy emerytalnych, nie s▒ na razie zbyt wielkie. Wyznacza je g│≤wnie r≤┐nica miΩdzy hipotetycznym zyskiem z inwestycji funduszy a zerowym oprocentowaniem kont w NBP, na kt≤rych sk│adki te spoczywaj▒. Tych pieniΩdzy nie otrzymaj▒ ju┐ przyszli emeryci - cz│onkowie funduszy. Koszty odsetek karnych (podobnie jak sp│aty kredytu zaci▒gniΩtego przez ZUS i dotacji bud┐etowej) ponios▒ natomiast wszyscy podatnicy. Zgoda na taki stan rzeczy oznacza - w d│u┐szej perspektywie - pogodzenie siΩ z tykaniem bomby z op≤╝nionym zap│onem, kt≤ra mo┐e zagroziµ finansom pa±stwa.
Piotr Andrzejewski
Wsp≤│praca: Zofia Le╢niewska
Grzegorz Pawelczyk
Jacek SzczΩsny

Nasz adres http://samisobie.clan.pl
Data umieszczenia na stronie SaSo 31.07.99 r. A.A.