WAHADúOWCE


STS 41B
Ten lot, dziesi╣ty w og≤le lot wahad│owca, a czwarty z kolei lot wahad│owca Challenger, rozpocz╣│ siΩ 3 lutego 1984 roku. Zgodnie z nowym systemem kodowania przyjΩtym przez NASA lot ten mia│ oznaczenie 41B. Liczba "4" oznacza│a rok 1984; by│ to rok finansowy, w kt≤rym mia│ miejsce start; liczba "1" oznacza│a miejsce wystrzelenia, tzn. O£rodek Kosmiczny im. Kennedy'ego; a litera "B" m≤wi│a o tym, ┐e by│ to drugi lot w roku finansowym 1984. (W miarΩ up│ywu czasu ten system kodowania stawa│ siΩ coraz bardziej zagmatwany, poniewa┐ rok finansowy nie pokrywa│ siΩ z rokiem kalendarzowym, a ponadto ustalona kolejno£µ lot≤w bywa│a zmieniana. Od czasu wznowienia lot≤w po katastrofie wahad│owca Challenger, kolejne wyprawy otrzymywa│y kod STS wraz z dodatkow╣ liczb╣. Jednak kolejno£µ w nadawaniu liczb nie zawsze by│a przestrzegana!) Lot STS-41B zosta│ pocz╣tkowo opisany przez prasΩ codzienn╣, sk│onn╣ do totalnej krytyki wszystkiego, co dotyczy│o wahad│owc≤w, jako nieudany. Jednak fakt, i┐ dw≤m satelitom: Westar VI i Palapa B2 nie uda│o siΩ osi╣gn╣µ w│a£ciwej orbity geostacjonarnej, nie by│ ┐adnym b│Ωdem systemu wahad│owca. B│╣d tkwi│ w rakietach pomocniczych modu│u wspomagania │adunku u┐ytecznego (PAM), kt≤re nie wykona│y zadania wyniesienia satelit≤w na wysok╣ orbitΩ. Zatem, gdy za│oga podejmowa│a realizacjΩ nastΩpnego zadania wyprawy, kt≤rym by│ lot pr≤bny za│ogowego urz╣dzenia manewruj╣cego (MMU), potrzeba osi╣gniΩcia sukcesu by│a wyraƒnie odczuwalna. To urz╣dzenie o napΩdzie odrzutowym, umieszczane na plecach, zosta│o zaprojektowane tak, aby umo┐liwiµ astronautom, wychodz╣cym na spacer w kosmos, swobodne poruszanie siΩ w przestrzeni. 7 lutego Bruce McCandless wdzia│ za│ogowe urz╣dzenie manewruj╣ce (MMU) i, operuj╣c silnikami steruj╣cymi urz╣dzenia na zasadzie odrzutu, pop│yn╣│ │agodnie w przestrze± z komory │adunku u┐ytecznego wahad│owca Challenger. Sta│ siΩ w ten spos≤b pierwszym ludzkim satelit╣ i pierwszym astronaut╣, kt≤ry odwa┐y│ siΩ na dzia│alno£µ poza statkiem kosmicznym bez liny zabezpieczaj╣cej. Opuszczaj╣c komorΩ powiedzia│: "Dla Neila by│ to mo┐e ma│y krok, ale dla mnie jest to, do diaska, du┐y skok!", nawi╣zuj╣c do s│ynnych s│≤w wypowiedzianych przez Neila Armstronga przy schodzeniu z l╣downika LM statku Apollo 11 na powierzchniΩ KsiΩ┐yca w lipcu 1969 roku. Zdobywaj╣c coraz wiΩksz╣ pewno£µ siebie, McCandless stopniowo oddali│ siΩ od wahad│owca na odleg│o£µ 45 metr≤w, a nastΩpnie powr≤ci│ do niego. Potem dosta│ pozwolenie na poszybowanie na dwukrotnie wiΩksz╣ odleg│o£µ i by│ widzialny z wahad│owca jako ma│a bia│a plamka na tle atramentowej czerni kosmosu. Kiedy podlecia│ z powrotem do wahad│owca, przefrun╣│ przed przedni╣ szyb╣ Challengera, pytaj╣c dow≤dcΩ Vance'a Branda: "Hej, jak ju┐ wylaz│em tutaj, to mo┐e umyµ wam te okna?" P≤ƒniej McCandless przekaza│ za│ogowe urz╣dzenie manewruj╣ce swojemu koledze Robertowi Stewartowi, kt≤ry oddali│ siΩ od cz│onu orbitalnego na odleg│o£µ 93 metr≤w. W tym czasie McCandless kontrolowa│ element zwany "ruchom╣ umocowan╣ stop╣", bΩd╣cy platform╣ przymocowan╣ do ko±ca ramienia systemu zdalnego manipulowania (RMS). Zadaniem tego urz╣dzenia, zwanego potocznie "zbieraczem wi£ni", by│o zapewnienie astronautom mo┐liwo£ci przemieszczania siΩ w komorze │adunku u┐ytecznego przy wykonywaniu takich prac, jak naprawianie satelit≤w, kt≤re by│o zaplanowane dla nastΩpnej wyprawy wahad│owca Challenger (naprawa satelity Solar Max). Pierwsze loty za│ogowego urz╣dzenia manewruj╣cego (MMU) stanowi│y wyraƒnie dostrzegalny sukces. McCandless oraz Stewart, kt≤rzy 9 lutego ponownie latali tym urz╣dzeniem, znajdowali w tym wielk╣ przyjemno£µ. Dow≤dca wahad│owca Brand informowa│: "Oni tytu│uj╣ siΩ nawzajem Flash Gordon i Buck Rogers", nawi╣zuj╣c do fikcyjnych postaci bohater≤w podr≤┐y kosmicznych. Wahad│owiec Challenger mia│ odnie£µ jeszcze jeden sukces. Dnia 11 lutego w O£rodku Kosmicznym im. Kennedy'ego panowa│a idealna pogoda dla podjΩcia przez cz│on orbitalny pr≤by pierwszego l╣dowania na d│ugim l╣dowisku dla wahad│owc≤w. Po zej£ciu z orbity ponad Oceanem Spokojnym wahad│owiec przelecia│ nad P≤│wyspem Baja, Meksykiem i Teksasem i wlecia│ w obszar nad Floryd╣ kieruj╣c siΩ dok│adnie na wsch≤d. Nad tym stanem lecia│ z prΩdko£ci╣ dwa razy wiΩksz╣ ni┐ prΩdko£µ dƒwiΩku, a zbli┐aj╣c siΩ do O£rodka im. Kennedy'ego wyhamowa│ do prΩdko£ci ni┐szej ni┐ prΩdko£µ dƒwiΩku. Po wykonaniu ko±cowego zwrotu w stronΩ morza wahad│owiec Challenger ustawi│ siΩ do ko±cowego podej£cia i dokona│ bezb│Ωdnego przyziemienia na piΩciokilometrowym pasie startowym. By│ to pierwszy przypadek powrotu statku kosmicznego do miejsca startu. Dawa│o to nie tylko oszczΩdno£µ czasu, ale r≤wnie┐ oszczΩdno£ci finansowe rzΩdu 1 miliona dolar≤w na kosztach transportu z innych miejsc l╣dowania.
STS 51L
Start wahad│owca orbitalnego Discovery z wyrzutni rakietowej 8 listopada 1984 roku by│ pocz╣tkiem jednej z najbardziej £mia│ych wypraw. Zadaniem za│ogi, po wykonaniu rutynowego zadania, jakim by│o wys│anie dw≤ch satelit≤w │╣czno£ciowych, by│a pr≤ba przechwycenia dw≤ch satelit≤w │╣czno£ciowych znajduj╣cych siΩ ju┐ na orbicie i dostarczenia ich na ZiemiΩ w celu naprawienia ich. Do tamtej pory nikt nie pr≤bowa│ wykonaµ takiego zadania. Dwa satelity │╣czno£ciowe, o kt≤rych jest tu mowa, Palapa B2 i Westar 6 - ka┐dy o warto£ci oko│o 75 milion≤w dolar≤w -zosta│y umieszczone na orbicie podczas wyprawy STS-41B w lutym 1984 roku. Jednak w wyniku awarii zespo│u napΩdowego - (PAM), satelity te znalaz│y siΩ na nieprzydatnych niskich orbitach, zamiast zostaµ wyniesione na wy┐sze orbity geostacjonarne. Przed startem wahad│owca Discovery oba satelity zosta│y umieszczone na dostΩpne dla wahad│owca orbity o wysoko£ci oko│o 340 km. Zbli┐enie siΩ wahad│owca do satelit≤w nie stanowi│o ┐adnego problemu, by│a to czynno£µ o charakterze rutynowym. Problemem by│o uchwycenie satelit≤w. Przechwycony z powodzeniem podczas jednej z wcze£niejszych wypraw inny satelita Solar Max by│ wyposa┐ony w specjalnie skonstruowany uchwyt mocuj╣cy, kt≤ry m≤g│ byµ uchwycony przez ramiΩ systemu zdalnego manipulowania (RMS). Niestety, te dwa satelity nie posiada│y takich uchwyt≤w. Zastanawiaj╣c siΩ nad tym problemem, Dale Gardner - jeden z astronaut≤w zaanga┐owanych p≤ƒniej w operacjΩ odzyskania satelity, wpad│ na pomys│owe rozwi╣zanie. Zaproponowa│ on wykorzystanie skonstruowanego specjalnie do tego celu przyrz╣du, kt≤ry m≤g│ byµ wprowadzony do silnika pomocniczego ka┐dego z satelit≤w i nastΩpnie zablokowany. Ten przyrz╣d mia│ posiadaµ uchwyt mocuj╣cy, mo┐liwy do uchwycenia przez ramiΩ systemu zdalnego manipulowania (RMS). Przyrz╣d ten zosta│ nazwany äostrog╣ö. W pi╣tym dniu wyprawy, 12 listopada, wahad│owiec Discovery do£cign╣│ jako pierwszego satelitΩ Palapa i zbli┐y│ siΩ do niego. Joseph Allen oraz Gardner wyszli na zewn╣trz wahad│owca, aby podj╣µ pr≤bΩ uchwycenia satelity. Podczas gdy Gardner zakotwiczy│ siΩ w komorze │adunku u┐ytecznego, Allen podlecia│ do satelity w za│ogowym urz╣dzeniu manewruj╣cym (MMU). Zaklinowa│ on äostrogΩö w odpowiednim miejscu, a nastΩpnie uruchomi│ rakietowe silniki steruj╣ce urz╣dzenia (MMU) tak, aby przed od│╣czeniem siΩ od satelity zahamowaµ wirowanie obiektu. Anna Fisher, kieruj╣ca systemem zdalnego manipulowania (RMS), uchwyci│a pewnie uchwyt mocuj╣cy na äostrodzeö i przenios│a satelitΩ ponad komorΩ │adunku u┐ytecznego. W≤wczas Gardner usun╣│ antenΩ umieszczon╣ na g≤rze satelity i pr≤bowa│ za│o┐yµ na± kolejn╣ ramΩ z uchwytami mocuj╣cymi. Jednak rama ta nie pasowa│a i dlatego Fisher nie by│a w stanie stabilizowaµ satelity przy pomocy manipulatora (RMS) podczas dalszych operacji. Zadanie trzymania satelity Palapa przy pomocy r╣k spad│o zatem na Allena; Gardner w tym czasie usun╣│ äostrogΩö i przygotowywa│ satelitΩ do umieszczenia go w ko│ysce w komorze │adunku u┐ytecznego. Allen ustanowi│ oryginalny rekord w kosmosie: pe│ne okr╣┐enie Ziemi po orbicie trzymaj╣c siΩ satelity! NastΩpnie obaj astronauci przesunΩli rΩcznie satelitΩ Palapa do ko│yski w komorze │adunku u┐ytecznego i przymocowali go. NastΩpnego dnia astronauci odpoczywali, a Discovery nie ustawa│ w pogoni za satelit╣ Westar 6, znajduj╣cym siΩ na tej samej orbicie, ale o 1100 km dalej. Po do£cigniΩciu satelity Allen i Gardner opu£cili wahad│owiec w celu przechwycenia satelity, zdecydowawszy siΩ na tak╣ sam╣ procedurΩ jak uprzednio. Jednak tym razem to Gardner polecia│ z äostrog╣ö do satelity na za│ogowym urz╣dzeniu manewruj╣cym. Allen powt≤rzy│ swoje dokonanie polegaj╣ce na trzymaniu satelity i w ko±cu satelita Westar znalaz│ siΩ bezpiecznie we w│a£ciwym miejscu. Dow≤dca wyprawy Frederick Hauk przekaza│ w≤wczas wiadomo£µ do o£rodka kierowania lotem: äDwa satelity s╣ zamkniΩte w komorzeö. Towarzystwo ubezpieczeniowe Lloyda z Londynu, bΩd╣ce ubezpieczycielem satelit≤w, nie posiada│o siΩ z rado£ci. Uderzono w s│ynny dzwon äLutineö, tradycyjnie dzwoni╣cy po szczΩ£liwym uratowaniu statku, chocia┐ zwykle bywa│y to statki na morzu. Towarzystwo ubezpieczeniowe Lloyda przyzna│o p≤ƒniej Srebrny Medal Lloyda za│odze wahad│owca Discovery za tΩ niezwyk│╣ operacjΩ ratunkow╣. Triumfowa│a r≤wnie┐ NASA, mog╣c poszczyciµ siΩ niezwyk│ymi umiejΩtno£ciami astronaut≤w w przestrzeni kosmicznej i uniwersalno£ci╣ zastosowa± wahad│owca.
STS 7
Drugi lot wahad│owca Challenger; pierwsza kobieta-Amerykanka w kosmosie; wys│anie satelit≤w Anik C2 i Palapa B2; pierwsze fotografie wahad│owca na orbicie uzyskane z satelity paletowego SPAS.
STS 29
Umieszczenie trzeciego satelity £ledz╣cego i przekazuj╣cego dane (TDRS 4), wyniesionego na orbitΩ geostacjonarn╣ przez silnik pomocniczy bezw│adno£ciowy wy┐szego stopnia (IUS); eksperymenty przeprowadzone na pok│adzie obejmowa│y wzrost kryszta│≤w bia│kowych oraz podzia│ chromosom≤w i kom≤rek ro£linnych.
STS 44
Start w porze nocnej; wyprawa zarezerwowana przez Departement Obrony, czΩ£ciowo utajniona, jednym z zada± utajnionych by│o wys│anie satelity, zadania jawne dotyczy│y │adunk≤w u┐ytecznych w komorze │adunku u┐ytecznego i na pok│adzie £rodkowym.
STS 28
Pierwszy lot wahad│owca Columbia po przesz│o trzech latach. Wyprawa zarezerwowana przez Departament Obrony po raz czwarty w historii lot≤w wahad│owc≤w; g│≤wne zadanie: wys│anie satelity szpiegowskiego o masie 10 ton.
STS 49
Pierwszy lot cz│onu orbitalnego Endeavour; widowiskowe spacery w kosmosie podczas pr≤b przechwycenia porzuconego satelity │╣czno£ciowego Intelsat 6; akcja trzech astronaut≤w, z rekordowym spacerem w kosmosie trwaj╣cym 8 godzin i 29 minut, zako±czona powodzeniem; podczas czwartego spaceru w kosmosie µwiczenie technik monta┐u stacji kosmicznej, zwanych ASEM. Zaplanowany lot przed│u┐ono o dwa dni; pierwsze u┐ycie spadochronu hamuj╣cego przy l╣dowaniu.