Neptun jest ≤sm╣ planet╣ od S│o±ca, czwart╣ z gazowych planet-olbrzym≤w. Wielko£ci╣ i budow╣ przypomina swego s╣siada - Urana. Jaskrawo b│Ωkitny kolor jego atmosfery pochodzi od metanu. Na Neptunie wiej╣ najszybsze wichry Uk│adu S│onecznego - ich prΩdko£µ dochodzi do 2200 km/godz. W warstwie chmur wystΩpuje kilka formacji, z kt≤rych najwyraƒniejsza jest Wielka Ciemna Plama, olbrzymi huragan wielko£ci Ziemi. Pod pokryw╣ chmur znajduje siΩ p│aszcz lodowo-gazowy oraz niewielkie skalne j╣dro. Neptun jest przedostatni╣ planet╣, licz╣c od S│o±ca, czwart╣ pod wzglΩdem wielko£ci w Uk│adzie S│onecznym. Jest najmniejsz╣ z gazowych planet-olbrzym≤w i podobnie jak inne planety tej grupy, posiada pier£cienie z py│u i innych cz╣stek. Wielka Ciemna Plama i Ma│a Ciemna Plama s╣ owalnego kszta│tu antycyklonami w atmosferze Neptuna. Najszybsze wichry w Uk│adzie S│onecznym gnaj╣ je w kierunku odwrotnym do kierunku rotacji planety, Niewielka chmura pierzasta, zwana Hulajnog╣, le┐y na innej szeroko£ci, gdzie wiatry nie s╣ tak gwa│towne; pozostaje ona w tym samym po│o┐eniu wzglΩdem j╣dra Neptuna, a rotacja planety unosi j╣ w kierunku przeciwnym do ruchu plam. Wielka Ciemna Plama jest olbrzymim ob│okiem gazowym, kt≤ry przemieszcza siΩ po Neptunie z prΩdko£ci╣ rzΩdu 1000 km/h - prawie dor≤wnuj╣c╣ prΩdko£ci dƒwiΩku. PrΩdko£µ wiatr≤w jest dwukrotnie wy┐sza, osi╣ga mniej wiΩcej dziesiΩciokrotn╣ prΩdko£µ huragan≤w na Ziemi. Z o£miu ksiΩ┐yc≤w Neptuna, jedynie Tryton i Nereida by│y znane, zanim Voyager 2 dokona│ bada± planety w 1989 roku. Tryton, kt≤rego temperatura powierzchniowa wynosi -235 ░C, jest najzimniejszym ze znanych cia│ w Uk│adzie S│onecznym. Otacza go rzadka atmosfera azotowa. Tryton - 8. ksiΩ┐yc Neptuna - przekroczy granicΩ Roche'a (najmniejsz╣ odleg│o£µ, w jakiej cia│o o mniejszej masie mo┐e kr╣┐yµ wok≤│ cia│a o wiΩkszej masie) przed up│ywem 100 milion≤w lat. Satelity, kt≤re znajd╣ siΩ wewn╣trz tej strefy, mog╣ ulec rozerwaniu przez si│y przyp│ywowe. Tryton rozpadnie siΩ zatem prawdopodobnie na drobne kawa│eczki, kt≤re utworz╣ wspania│y pier£cie± wok≤│ planety. Cztery pier£cienie Neptuna le┐╣ od oko│o 40 000 km do 63 000 km od planety. Jeden z nich jest szeroki, a trzy w╣skie. Wszystkie posiadaj╣ bardzo ciemn╣ barwΩ. Pier£cienie Adamsa i Leverriera zosta│y nazwane na cze£µ astronom≤w, kt≤rzy przewidzieli istnienie i po│o┐enie Neptuna, za£ pier£cie± Galle'a nosi nazwisko odkrywcy Neptuna, niemieckiego astronoma Johanna Gotfrieda Galle'a (1812-1910). Sonda Voyager 2 odkry│a w pier£cieniu Adamsa skupienia materii, kt≤rych wystΩpowania naukowcy nie s╣ w stanie wyja£niµ. Znamy dziewiΩµ planet Uk│adu S│onecznego, lecz czy jest ich wiΩcej? Niekt≤rzy astronomowie sugeruj╣, ┐e nieregularno£ci orbity Neptuna wywo│uje dziesi╣ta, nieznana dotychczas planeta o du┐ej masie, obiegaj╣ca S│o±ce poza orbit╣ Plutona. Ta hipotetyczna planeta okre£lana jest jako Planeta X. Przeciwnicy tej teorii argumentuj╣, ┐e w pocz╣tkach istnienia Uk│ad S│oneczny zawiera│ zbyt ma│o materii, by mo┐liwe by│o utworzenie 10 planety, oraz ┐e Uk│ad S│oneczny jest zbyt m│ody, by w tak znacznej odleg│o£ci od S│o±ca zd╣┐y│a siΩ uformowaµ planeta. Nieregularno£ci w ruchu Urana zainteresowa│y r≤wnie┐ angielskiego astronoma i matematyka Johna C. Adamsa, kt≤ry niezale┐nie od Leverriera doszed│ do wniosku, ┐e wywo│uje je nie znana dot╣d planeta. Adams obliczy│ orbitΩ nieznanej planety o osiem miesiΩcy wcze£niej ni┐ Leverrier i zwr≤ci│ na ni╣ uwagΩ dyrektor≤w obserwatorium w Cambridge i Greenwich. Obydwaj jednak nie dowierzali m│odemu Adamsowi i jego obliczeniom. W ten spos≤b planeta musia│a poczekaµ a┐ do ukazania siΩ pracy Leverriera w czerwcu 1846 roku i do zainteresowania siΩ ni╣ przez Gallego. Odkrycie ≤smej planety by│o wielkim triumfem teorii grawitacji Newtona i nale┐y do czo│owych odkryµ naukowych w historii ludzko£ci. Pod wzglΩdem rozmiar≤w Neptun nale┐y do planet olbrzym≤w. Jego £rednica jest 3,81 razy wiΩksza od £rednicy Ziemi, masa 17,24 razy wiΩksza. Na biegunach Neptun jest nieco sp│aszczony. îrednicΩ r≤wnikow╣, kt≤ra wynosi 48 600 km, ma o 1000 km d│u┐sz╣ ni┐ £rednicΩ biegunow╣. Neptun obiega S│o±ce w £redniej odleg│o£ci 30 AU po niemal ko│owej orbicie, w ci╣gu 164,79 roku. Orbita Neptuna tworzy z ekliptyk╣ k╣t 1,8░. O£ obrotu, wok≤│ kt≤rej Neptun dokonuje obrotu w ci╣gu 17 h 50 min, jest nachylona do p│aszczyzny jego orbity pod k╣tem 61,2░. Obserwacja Neptuna nie jest mo┐liwa go│ym okiem. Chocia┐ jest du┐y, jego jasno£µ nigdy nie przekracza 7,6m, a £rednica k╣towa 2,5". Neptuna jednak mo┐emy obserwowaµ nawet w niewielkiej lunecie. Jest on lekko niebieskawy. Ale nawet w najwiΩkszych teleskopach nie dostrze┐emy na nim ┐adnych szczeg≤│≤w, gdy┐ znajduje siΩ zbyt daleko, w maksymalnym zbli┐eniu jego odleg│o£µ wynosi 4309 x 106 km. Neptun bardzo przypomina Urana. Obie te olbrzymie planety s╣ do siebie podobne nie tylko pod wzglΩdem rozmiar≤w, ale i budowy. Atmosfera Neptuna sk│ada siΩ g│≤wnie z wodoru cz╣steczkowego; chmury tworzy metan i amoniak. Wydaje siΩ, ┐e zachmurzenie na planecie zale┐y od pory roku. Zmiany p≤r roku na Neptunie, zwi╣zane z nachyleniem jego osi obrotu do p│aszczyzny orbity planety wok≤│ S│o±ca, przejawiaj╣ siΩ tak┐e zmianami w natΩ┐eniu jego promieniowania podczerwonego. Powierzchnia planety jest pokryta lodem i zestalonym amoniakiem. Temperatura powierzchni wynosi -200░C. WnΩtrze Neptuna zawiera prawdopodobnie niewielkie j╣dro kamienne o masie r≤wnej 1 - 2 masom Ziemi i £rednicy nie przekraczaj╣cej 1000 km. GΩsto£µ j╣dra oceniamy na 4,5 - 5 g/cm3. Ci£nienie we wnΩtrzu planety siΩga mniej wiΩcej 7 - 8 x 106 MPa, a temperatura przekracza 12000 K. Powierzchnia Neptuna wypromieniowuje 2,3 - 3,5 razy wiΩcej ciep│a, ni┐ go otrzymuje od S│o±ca, musi zatem mieµ w│asne ƒr≤d│o ciep│a, podobnie jak Jowisz, Saturn i Uran. Neptuna obiegaj╣ dwa ksiΩ┐yce: Tryton i Nereida. B≤g morza Neptun ma w ten spos≤b i na niebie swoich towarzyszy. Syna Trytona i nimfy morskie Nereidy, z kt≤rych jedn╣, AmfitrytΩ, poj╣│ za ┐onΩ. Tryton jest najprawdopodobniej jednym z najwiΩkszych ksiΩ┐yc≤w w Uk│adzie S│onecznym. Warto£µ jego £rednicy, 3500 km, obarczona jest jednak znacznym b│Ωdem, siΩgaj╣cym 50%. Tryton obiega Neptuna w kierunku wstecznym, w odleg│o£ci 347 500 km, po orbicie ko│owej o nachyleniu 160░ wzglΩdem ekliptyki. Niewykluczone, ┐e ma atmosferΩ sk│adaj╣c╣ siΩ g│ownie z metanu. Jasno£µ Trytona, +13,6m, ulega niewielkim zmianom w czasie r≤wnym po│owie okresu jego obrotu. Te zmiany jasno£ci ksiΩ┐yca obja£niamy istnieniem na jego powierzchni dw≤ch jasnych obszar≤w po│o┐onych naprzeciw siebie. Tryton mo┐e byµ obserwowany w £redniej wielko£ci teleskopie. Odkry│ go astronom angielski William Lassell w 1846 roku, wkr≤tce po odkryciu Neptuna. Drugi z ksiΩ┐yc≤w Neptuna, Nereida, zosta│ odkryty przez astronoma ameryka±skiego Gerarda P. Kuipera w roku 1949. Jest to ksiΩ┐yc bardzo s│aby, ma jasno£µ zaledwie +19,5m. Nereida w odr≤┐nieniu od Trytona obiega Neptuna po znacznie sp│aszczonej elipsie, nachylonej do p│aszczyzny r≤wnika planety pod k╣tem 27,5░. Nereida jest niemal sze£µ razy mniejsza ni┐ Tryton. Od Neptuna dzieli j╣ odleg│o£µ 225 jego promieni. Obserwacje zakryµ gwiazd przez Neptuna, przeprowadzone 24 maja 1981 roku i 22 lipca 1984 roku, wskazuj╣, ┐e wok≤│ planety, w odleg│o£ci 76 400 km od jej £rodka, znajduje siΩ bardzo nieregularny pier£cie±. Je£li on rzeczywi£cie istnieje, to charakteryzuje siΩ zmienn╣ szeroko£ci╣ i r≤┐n╣ gΩsto£ci╣ materii.