Czym s╣ mg│awice???
Mg│awica to skupisko miΩdzygwiazdowego gazu i py│u. Mg│awice jasne s╣ ob│okami lub k│aczkami gazu, £wiec╣cymi £wiat│em w│asnym lub odbitym. Mg│awice ciemne nie £wiec╣ i mo┐na je zobaczyµ tylko wtedy, gdy przes│aniaj╣ £wiat│o p≤l gwiezdnych lub jasnych mg│awic. Wielu obiekt≤w, uwa┐anych przez dawnych astronom≤w za mg│awice, obecnie siΩ do nich nie zalicza. Przy pomocy wsp≤│czesnych teleskop≤w stwierdzono, ┐e "mg│awice" te s╣ w istocie galaktykami lub gromadami gwiazd.
Mg│awice ciemne.
Mg│awica ciemna jest ob│okiem gazu i py│u, poch│aniaj╣cym £wiat│o jasnej mg│awicy lub pola gwiazdowego le┐╣cego za nim. Mg│awica taka nie £wieci w│asnym £wiat│em, mo┐e jednak emitowaµ poch│oniΩt╣ energiΩ w postaci promieniowania podczerwonego lub fal radiowych. Masa ciemnych mg│awic dochodzi do kilku tysiΩcy mas S│o±ca. Gdy masa mg│awicy ciemnej jest dostatecznie du┐a, rozpoczyna siΩ proces kondensacji, prowadz╣cy do powstania gwiazd. Pod wp│ywem wysokiej temperatury gor╣cych, m│odych gwiazd staje siΩ ona wtedy jasn╣ mg│awic╣ emisyjn╣.
Mg│awice jasne.
G│≤wne rodzaje jasnych mg│awic to mg│awice refleksyjne i emisyjne. Mg│awica refleksyjna rozprasza £wiat│o m│odych gwiazd, po│o┐onych wewn╣trz lub w pobli┐u niej. Gazy tworz╣ce mg│awicΩ emisyjn╣ £wiec╣, najczΩ£ciej w czerwonym lub zielonym obszarze widma, pod wp│ywem wysokiej tempe-ratury gor╣cych, m│odych gwiazd znajduj╣cych siΩ w jej wnΩtrzu. Do jasnych mg│awic zalicza siΩ te┐ pozosta│o£ci supernowych oraz tzw. mg│awice planetarne.
Mg│awice planetarne.
Czerwone olbrzymy odrzucaj╣ zewnΩtrzne warstwy gazu pod koniec cyklu ewolucyjnego. Warstwy te tworz╣ ekspanduj╣c╣, £wiec╣c╣ otoczkΩ, zwan╣ mg│awic╣ planetarn╣. NazwΩ stworzy│ niemiecki astronom William Herschel (1738-1822), kt≤ry uzna│, ┐e otoczki, kt≤re przybieraj╣ kszta│t klepsydry, pΩcherza lub pier£cienia, przypominaj╣ planety. Otoczka rozszerza siΩ z prΩdko£ci╣ oko│o 20 km/s, by ostatecznie rozproszyµ siΩ w o£rodku miΩdzygwiazdowym po 35 000 lat.
Pozosta│o£ci supernowych.
Gdy gwiazda eksploduje w postaci supernowej, jej zewnΩtrzne warstwy tworz╣ £wiec╣c╣ mg│awicΩ, kt≤ra oddala siΩ od j╣dra z du┐╣ prΩdko£ci╣. Niekt≤re wybuchy supernowych s╣ tak gwa│towne, ┐e zniszczone zostaje tak┐e samo j╣dro. Oko│o 90 % pozosta│o£ci supernowych ma kszta│t w przybli┐eniu sferyczny, czΩ£µ ulega jednak rozerwaniu na pojedyncze gazowe w│≤kna, nie uk│adaj╣ce siΩ w regularne struktury. Wewn╣trz pozosta│o£ci supernowych zaobserwowano pulsary.
Fale uderzeniowe.
Fale uderzeniowe, powsta│e przy wybuchu supernowej, rozchodz╣ siΩ z prΩdko£ci╣ rzΩdu tysiΩcy kilometr≤w na sekundΩ. Wywo│uj╣c lokalne zagΩszczenia materii miΩdzygwiazdowej, mog╣ zapocz╣tkowaµ proces grawitacyjnego zapadania, prowadz╣c do powstawania nowych gwiazd wewn╣trz ob│ok≤w miΩdzygwiazdowych. Od czasu wynalezienia teleskopu nie by│o supernowej w naszej Galaktyce. Gdyby kt≤ra£ z nale┐╣cych do niej gwiazd rozb│ys│a jako supernowa, przez wiele miesiΩcy £wieci│aby na niebie r≤wnie jasno jak KsiΩ┐yc w pe│ni. Gdyby to by│a bliska gwiazda, mog│aby nawet "zdmuchn╣µ" atmosferΩ Ziemi. Drobiny py│u w mg│awicy refleksyjnej po prostu rozpraszaj╣ £wiat│o. Ob│ok py│u staje siΩ niebieskawy, gdy┐ £wiat│o niebieskie trudniej przez niego przechodzi i jest rozpraszane w wiΩkszym stopniu ni┐ £wiat│o czerwone. Ten sam efekt sprawia, ┐e niebo widziane z Ziemi jest niebieskie - drobiny powietrza rozpraszaj╣ £wiat│o s│oneczne. Nie patrz╣c bezpo£rednio w kierunku S│o±ca, obserwator widzi g│≤wnie £wiat│o rozproszone barwy niebieskiej.