1961


Alan Bartlett Shepard
Jako jeden z Pierwszej Si≤demki, Shepard by│ pierwszym Amerykaninem, kt≤ry polecia│, co prawda na kr≤tko, w przestrze± kosmiczn╣. W roku 1971 r. chodzi│ po KsiΩ┐ycu (Apollo 14).
Explorer 11
Pierwszy satelita astronomiczny z serii Explorer, pierwszy satelita do badania promieni gamma. Jego odkrycia nasunΩ│y nowe w╣tpliwo£ci co do teorii stanu ustalonego Wszech£wiata.
Merkury
Jednoosobowy statek kosmiczny u┐ywany do pierwszych ameryka±skich lot≤w za│ogowych; po raz pierwszy u┐yty w suborbitalnym locie statku Merkury 3 w maju 1961 r., po raz ostatni w locie statku Merkury 9 w maju 1963 r.
Merkury 2
Pr≤bny lot suborbitalny statku kosmicznego Merkury (rakieta no£na Redstone) w ramach przygotowa± do pierwszego suborbitalnego za│ogowego lotu statku Merkury.
Merkury 3
Lot suborbitalny po torze balistycznym z Shepardem na pok│adzie.
Merkury 5
Pr≤bny lot statku kosmicznego Merkury przy pomocy rakiety no£nej Atlas przed pierwszym za│ogowym lotem suborbitalnym statku Merkury; dwukrotne okr╣┐enie orbity (wadliwe dzia│anie urz╣dze± statku nie pozwala na zaplanowane trzykrotne okr╣┐enie Ziemi).
Oscar 1
Pierwszy Oscar (orbituj╣cy satelita dla radia amatorskiego) wys│any na orbitΩ razem z satelit╣ rozpoznawczym Discoverer 36; inne satelity z tej trwaj╣cej serii dostaj╣ siΩ na orbitΩ w taki sam spos≤b.
Projekt Apollo
Program Apollo, kt≤rego ukoronowaniem by│o postawienie przez cz│owieka stopy na KsiΩ┐ycu, narodzi│ siΩ osiem lat wcze£niej. 25 maja 1961 roku prezydent Stan≤w Zjednoczonych John F. Kennedy, wystΩpuj╣c w Kongresie, przekonywa│, ┐e Amerykanie powinni wyruszyµ w kierunku KsiΩ┐yca i wyl╣dowaµ na nim äprzed up│ywem obecnej dekadyö. Powo│ana do ┐ycia trzy lata wcze£niej NASA zd╣┐y│a ju┐ w≤wczas zrealizowaµ znaczn╣ czΩ£µ programu Merkury, maj╣cego na celu wys│anie ameryka±skiego astronauty na orbitΩ. W NASA zdawano sobie sprawΩ z tego, ┐e przej£cie bezpo£rednio od programu Merkury do programu Apollo by│oby zbyt du┐ym krokiem, i dlatego zainicjowano program po£redni - Gemini. Sze£µ udanych lot≤w statk≤w Merkury oraz dziesiΩµ zako±czonych powodzeniem lot≤w Gemini, zrealizowanych do ko±ca 1966 roku, dostarczy│o informacji i do£wiadcze±, kt≤re dawa│y du┐e szanse na l╣dowanie Apollo na KsiΩ┐ycu pod koniec tamtej dekady. W czasie, gdy astronauci z program≤w Merkury i Gemini przesuwali coraz dalej granice za│ogowych lot≤w kosmicznych, posuwa│y siΩ naprz≤d prace nad skomplikowanymi elementami konstrukcyjnymi urz╣dze± potrzebnych do l╣dowania na KsiΩ┐ycu. Na p│ycie wyrzutni rakietowej znajdowa│a siΩ, po pierwsze, olbrzymia rakieta no£na Saturn V, najpotΩ┐niejsza rakieta w ca│ej historii - o wysoko£ci 111 metr≤w. Na przyl╣dku Canaveral zamontowano nowy zesp≤│ urz╣dze± wyrzutni rakietowej 39, nad kt≤rym g≤rowa│ budynek monta┐u rakiet, gdzie czΩ£ci rakiety Saturn V by│y montowane w jedn╣ ca│o£µ. By│ tam oczywi£cie sam statek Apollo, zaprojektowany dla trzyosobowej za│ogi i sk│adaj╣cy siΩ z trzech czΩ£ci. Statek o konstrukcji modularnej by│ konieczny ze wzglΩdu na manewry konieczne przy podr≤┐y na KsiΩ┐yc, l╣dowaniu na nim i powrocie na ZiemiΩ. Technika ta jest znana jako zamierzone spotkanie na orbicie oko│oksiΩ┐ycowej. Za│oga podr≤┐owa│a w przedziale za│ogowym (sterowniczym, CM), kt≤ry by│ po│╣czony z przedzia│em napΩdowym (us│ugowym, SM). Taki uk│ad okre£lany by│ mianem zespo│u za│ogowo-napΩdowego (CSM). W trakcie podr≤┐y na KsiΩ┐yc do przedzia│u za│ogowego (CM) by│ do│╣czony statek do l╣dowania na KsiΩ┐ycu - l╣downik LM. Ca│y statek wchodzi│ na orbitΩ oko│oksiΩ┐ycow╣, a nastΩpnie dw≤ch astronaut≤w opuszcza│o siΩ w l╣downiku LM na powierzchniΩ KsiΩ┐yca . Po dokonaniu bada± na jego powierzchni, przy u┐yciu g≤rnej czΩ£ci l╣downika LM, powracali oni na orbitΩ i spotykali siΩ tam z trzecim astronaut╣, kt≤ry kr╣┐y│ ponad nimi w zespole za│ogowo-napΩdowym (CSM).
Projekt Gemini
Gemini to nazwa ameryka±skiego programu za│ogowych lot≤w kosmicznych opracowanego w celu wype│nienia luki pomiΩdzy nieskomplikowan╣ technik╣ i technologi╣ programu Merkury a zaawansowanymi urz╣dzeniami i oprogramowaniem niezbΩdnymi w programie Apollo. Podczas gdy kabina statku Merkury by│a przewidziana dla jednego astronauty, kabina statku Gemini (co znaczy äBliƒniΩtaö) zosta│a zaprojektowana dla dw≤ch os≤b. Posiada│a ona r≤wnie┐ w│az pozwalaj╣cy na wychodzenie na äspacer w kosmosieö. Innymi celami programu by│y: przeµwiczenie manewrowania na orbicie, zamierzonego │╣czenia siΩ statk≤w na orbicie, oraz zbadanie oddzia│ywania niewa┐ko£ci na astronaut≤w podczas d│ugotrwa│ych wypraw. Zrealizowanie tych wszystkich zamierze± by│o warunkiem powodzenia kolejnego programu Apollo. Loty za│ogowe statk≤w Gemini, a by│o ich │╣cznie dziesiΩµ, rozpoczΩ│y siΩ od lotu Gemini 3 w marcu 1965 roku, a zako±czy│y lotem Gemini 12 w listopadzie 1966 roku. Wszystkie statki z tej serii by│y wynoszone w przestrze± przez rakiety Titan. Na statku Gemini 3 sw≤j pierwszy lot wykona│ astronauta John Young, rozpoczynaj╣c w ten spos≤b swoj╣ wybitn╣ karierΩ trwaj╣c╣ przez kolejne fazy program≤w Gemini, Apollo oraz lot≤w wahad│owc≤w kosmicznych. W trakcie lotu Gemini 4 (czerwiec 1965) Edward White, jako pierwszy Amerykanin, odby│ spacer w kosmosie. Podczas lot≤w Gemini 5 (sierpie± 1965), a nastΩpnie Gemini 7, kt≤ry znajdowa│ siΩ na orbicie przez dwa tygodnie, pada│y rekordy d│ugo£ci przebywania w przestrzeni kosmicznej. W trakcie lotu Gemini 8 (marzec 1966) dosz│o do pierwszego po│╣czenia sztucznych obiekt≤w kosmicznych na orbicie; w locie tym uczestniczy│ Neil Armstrong, kt≤ry trzy lata p≤ƒniej zosta│ pierwszym cz│owiekiem stawiaj╣cym stopΩ na KsiΩ┐ycu. Podczas kolejnych lot≤w mia│y miejsce zako±czone powodzeniem inne po│╣czenia sztucznych obiekt≤w kosmicznych na orbicie oraz spacery w kosmosie. Szczytowym osi╣gniΩciem ostatniej wyprawy - Gemini 12 (listopad 1966) - by│ trwaj╣cy 51 godzin pobyt Edwina Aldrina poza statkiem kosmicznym. E. Aldrin by│ p≤ƒniej towarzyszem N. Armstronga w czasie pierwszego l╣dowania na KsiΩ┐ycu. Pe│na realizacja wszystkich za│o┐e± wypraw z programu Gemini przygotowa│a solidne pod│o┐e dla programu Apollo i umo┐liwi│a lot na KsiΩ┐yc.
Projekt Merkury
Program Merkury by│ pierwszym ameryka±skim programem za│ogowych lot≤w kosmicznych. Jego cele, wygl╣daj╣ce skromnie z perspektywy czasu, by│y nastΩpuj╣ce: umieszczenie za│ogowego statku kosmicznego na orbicie, zbadanie zdolno£ci cz│owieka do przebywania w przestrzeni kosmicznej, oraz bezpieczny powr≤t cz│owieka i statku kosmicznego na ZiemiΩ. NASA og│osi│a program Merkury w paƒdzierniku 1958 roku, w kilka dni po jego zatwierdzeniu. Wiosn╣ 1959 roku wybrano siedmiu pierwszych astronaut≤w, kt≤rzy p≤ƒniej byli znani jako äPierwszych Siedmiuö. Byli to: Scott Carpenter, Gordon Cooper, John Glenn, Virgil Grissom, Walter Schirra, Alan Shepard oraz Donald Slayton. Wszyscy oni byli wojskowymi oraz do£wiadczonymi pilotami-oblatywaczami i pilotami samolot≤w my£liwskich. Po udanych lotach pr≤bnych z udzia│em szympans≤w, Alan Shepard odby│ 5 maja 1961 roku kr≤tki (15 minut), ale zako±czony powodzeniem lot balistyczny - lot wysokim │ukiem w przestrze±. Jego ciasny statek kosmiczny, a raczej kabina, w kt≤rej lecia│, nosi│a nazwΩ Freedom 7 (Wolno£µ 7). (Na ko±cu wszystkich nazw kabin Merkury wystΩpowa│a liczba 7, kt≤ra nawi╣zywa│a do äPierwszych Siedmiuö astronaut≤w). Virgil Grissom jako drugi odby│ lot balistyczny na statku Liberty Bell 7 (Dzwon Wolno£ci 7) w lipcu 1961 roku. Obie kabiny zosta│y wyniesione w przestrze± przez rakiety Redstone. To utorowa│o drogΩ pierwszemu lotowi orbitalnemu Johna Glenna 20 lutego 1962 roku. W kabinie Friendship 7 (Przyjaƒ± 7), wyniesionej w przestrze± przez rakietΩ no£n╣ Atlas, okr╣┐y│ on trzykrotnie ZiemiΩ. By│ on pierwszym Amerykaninem, kt≤ry przebywa│ na orbicie satelitarnej, i trzecim cz│owiekiem na orbicie w og≤le, przed nim dokonali tego jedynie Jurij Gagarin i German Titow. NastΩpnym astronaut╣, kt≤ry powt≤rzy│ wyczyn J.Glenna by│ Scott Carpenter na statku Aurora 7 (Zorza 7) w maju 1962 roku. Po nim w paƒdzierniku tego samego roku w kosmos polecia│ Walter Schirra i na statku Sigma 7 okr╣┐y│ ZiemiΩ sze£µ razy . Program Merkury dobieg│ ko±ca, kiedy Gordon Cooper spΩdzi│ na statku Faith 7 (Wiara 7) prawie p≤│torej doby na orbicie oko│oziemskiej. Zamierzenia programu zosta│y zrealizowane, zgromadzono cenne do£wiadczenie. Przygotowano w ten spos≤b grunt pod nastΩpny krok w przestrze± kosmiczn╣ - program Gemini.
Ranger
NASA wys│a│a seriΩ sond Ranger na KsiΩ┐yc pomiΩdzy sierpniem 1961 a marcem 1965 roku. Celem by│o doprowadzenie do ich twardego l╣dowania na KsiΩ┐ycu po wykonaniu przez nie serii zdjΩµ powierzchni z bliskiej odeg│o£ci. Wcze£niejsze wys│anie przez NASA sond Pioneer na KsiΩ┐yc zako±czy│o siΩ niepowodzeniem. Pocz╣tkowo powodzenia nie osi╣gnΩ│y r≤wnie┐ misje sond kosmicznych typu Ranger. Pierwszy trafi│ w KsiΩ┐yc Ranger 4, ale nie wykona│ zdjΩµ. Ranger 6 r≤wnie┐ dolecia│ do celu ale tak┐e nie przes│a│ zdjΩµ, dopiero Ranger 7 zdo│a│ przes│aµ ponad 4000 zdjΩµ zanim rozbi│ siΩ przy twardym l╣dowaniu na Morzu Ob│ok≤w w 1964 roku. Po nim polecia│y Ranger 8 (luty 1965) i 9 (marzec 1965), kt≤re razem przes│a│y prawie 13 000 zdjΩµ. Sukces sond Ranger rozpocz╣│ pomy£ln╣ dla NASA sekwencjΩ lot≤w ksiΩ┐ycowych, kt≤rej kulminacj╣ by│y efektowne l╣dowania Apollo przy ko±cu dekady.
Saturn 1
Pierwsza ze zbudowanych przez Wernhera von Brauna ciΩ┐kich rakiet pomocniczych; rakieta pr≤bna s│u┐╣ca w pracach nad budow╣ rakiety ksiΩ┐ycowej Saturn V. 27 paƒdziernika 1961 roku ma miejsce pierwszy z 10 udanych lot≤w.
Scout
Rakieta no£na o niewielkiej sile no£nej. Pierwszego satelitΩ (Explorer 9) umieszcza na orbicie w lutym 1961 r.; nadal w u┐yciu. Dane dotycz╣ pierwszego modelu, d│ugo£µ najnowszej wersji (Scout G) wynosi 22,9 m.
Sputnik 10
Ostateczny test statku Wostok przed lotem za│ogowym. Zwiezdoczka szczΩ£liwie powr≤ci│a na ZiemiΩ po wykonaniu jednego okr╣┐enia wok≤│ Ziemi.
Venera 1
Pierwsza sonda wystrzelona w stronΩ Wenus, z kt≤r╣ │╣czno£µ zosta│a zerwana dwa tygodnie po wystrzeleniu, gdy by│a 23 miliony km od Ziemi.
Wostok
Pierwszy radziecki statek kosmiczny do lot≤w za│ogowych. 12 kwietnia 1961 r. Wostok 1 z Jurijem Gagarinem na pok│adzie osi╣ga orbitΩ oko│oziemsk╣, zapocz╣tkowuj╣c erΩ za│ogowych lot≤w kosmicznych; w czerwcu 1963 r. Walentyna Tiereszkowa, jako pierwsza kobieta w Kosmosie, bierze udzia│ w ostatnim z sze£ciu udanych lot≤w Wostoka.
Wostok 1
Pierwszy w historii za│ogowy lot kosmiczny. Gagarin jednokrotnie okr╣┐a ZiemiΩ, osi╣gaj╣c maksymaln╣ wysoko£µ oko│o 325 km. Powraca na ZiemiΩ na spadochronie. L╣duje w rejonie Saratowa. Kabina kosmonauty - aparat l╣duj╣cy wszystkich statk≤w serii Wostok I Woschod ma kszta│t kuli.
Wostok 2
Drugi cz│owiek na orbicie, pierwszy, kt≤ry spa│ w kosmosie w czasie 17 okr╣┐e± wok≤│ Ziemi pierwszy, kt≤ry cierpia│ na chorobΩ kosmiczn╣. Do dzi£ najm│odszy cz│owiek, kt≤ry by│ w kosmosie (mia│ jedynie 25 lat).