Szkie│ko w oko

Komu rozum

Nic to, byle nie my╢leµ ¡ uporczywie powtarza│ w bajce Stanis│awa Lema Elektrycerz Kwarcowy. Stawianie na bezmy╢lno╢µ by│o w jego sytuacji uzasadnione, bowiem w trakcie my╢lenia elektrycerzowy m≤zg wydziela│ ciep│o, a ┐e rzecz dzia│a siΩ w krainie lodowej, Elektrycerz obawia│ siΩ, ┐e mo┐e go poch│on▒µ stopiony na skutek my╢lenia lodowiec.

Ironiczn▒ dewizΩ z bajki o Elektrycerzu nale┐y wpisaµ Lemowi do rejestru udanych proroctw dotycz▒cych rozwoju informatyki ¡ najwiΩksze wziΩcie maj▒ te programy, kt≤rych sprzeda┐ podparta jest obietnic▒, i┐ s▒ one tak m▒dre, ┐e nie trzeba nic wiedzieµ, by ich u┐ywaµ. Jako╢ ma│o kto wierzy, ┐e mo┐na zostaµ kompozytorem muzyki (na przyk│ad powa┐nej) w jeden weekend, ale je╢li chodzi o tworzenie grafiki komputerowej, to dla niekt≤rych i jeden weekend to stanowczo za d│ugo. Mo┐na by rzec, ┐e wielkie pytanie informatyki "czy komputer mo┐e my╢leµ" zosta│o zast▒pione pytaniem "czy u┐ytkownik mo┐e nie my╢leµ".

NajczΩ╢ciej wysuwanym argumentem na rzecz tezy, ┐e komputer musi daµ siΩ bezmy╢lnie u┐ywaµ, jest por≤wnywanie obs│ugi komputera z obs│ug▒ urz▒dzenia w rodzaju pralki automatycznej lub telewizora. Gdyby por≤wnanie by│o zasadne, argument by│by nie do odparcia. Komputer jest wprawdzie narzΩdziem, ale narzΩdziem o tak szerokim wachlarzu zastosowa±, jak ┐adne inne. I chocia┐ systemy komunikacji wizualnej, udostΩpniaj▒ce u┐ytkownikom sko±czone zestawy mo┐liwych operacji, s▒ krokiem w kierunku sprowadzenia komputera do roli w▒sko specjalizowanego urz▒dzenia, takiego jak pralka czy telewizor, to jednak komputery na razie dzielnie siΩ broni▒ przed degrengolad▒, sw▒ uniwersalno╢ci▒ zmuszaj▒c producent≤w do wyposa┐ania program≤w w "zaawansowane mo┐liwo╢ci". Przyk│adem mog▒ tu byµ jΩzyki makr arkuszy kalkulacyjnych czy edytor≤w tekstu. A przecie┐ makra to nic innego jak powr≤t do programowania, kt≤re jako wymagaj▒ce my╢lenia mia│o zostaµ wyegzorcyzmowane przez systemy myszoidalne.

Ale nawet gdyby machn▒µ rΩk▒ na programowanie, to i tak architektura wsp≤│czesnych komputer≤w nie pozwala nie wiedzieµ o tym, jak dzia│a komputer. Od p≤│ wieku zasada budowy siΩ nie zmieni│a: komputer sk│ada siΩ z procesora, pamiΩci, z kt≤rej procesor odczytuje i do kt≤rej zapisuje ci▒gi zer i jedynek, oraz urz▒dze± zewnΩtrznych, z kt≤rymi procesor komunikuje siΩ za pomoc▒ przerwa±. Programy nie s▒ w stanie ukryµ tej struktury przed u┐ytkownikiem i dlatego, aby sprawnie korzystaµ z komputera, nale┐y rozumieµ, co siΩ w jego wnΩtrzu dzieje.

We╝my na przyk│ad grafikΩ komputerow▒ ¡ trzeba wiedzieµ, ┐e dane graficzne mog▒ byµ reprezentowane na dwa sposoby ¡ b▒d╝ jako mapa bitowa, b▒d╝ jako zbi≤r obwiedni. Sporej wprawy wymaga trafny dob≤r sposobu reprezentacji w konkretnym zastosowaniu, a niezdawanie sobie z tego sprawy wr≤┐y k│opoty.

Oto sytuacja z ┐ycia wziΩta: znajomy plastyk mia│ zaprojektowaµ dla pewnego wydawnictwa ok│adkΩ ksi▒┐ki, zawieraj▒c▒ kilka miniaturek innych ok│adek tego┐ wydawnictwa. Sprawa zda│a mu siΩ banalna, gdy┐ owe ok│adki by│y zaprojektowane komputerowo. Pobra│ wiΩc pliki z projektami ok│adek, rozmie╢ci│ miniaturki na stronie z artystycznym wdziΩkiem i wszystko by│oby dobrze, gdyby nie to, ┐e ╢wietny sk▒din▒d program graficzny dzia│a│ potwornie wolno, a do tego co jaki╢ czas zg│asza│ brak zasob≤w. Znajomy plastyk by│ nieprzyjemnie zdziwiony. Tymczasem wyja╢nienie jest proste: ok│adki by│y przygotowane jako kolorowe mapy bitowe, maj▒ce po oko│o 30 megabajt≤w ka┐da. Przy dziesiΩciu ok│adkach daje to w sumie 300 megabajt≤w ¡ wystarczaj▒co du┐o, ┐eby przytkaµ nawet niez│ej klasy komputer.

Czy wraz z rozwojem software'u i zwiΩkszaniem mo┐liwo╢ci hardware'u sytuacja mo┐e siΩ poprawiµ w przysz│o╢ci? PozwolΩ sobie wdepn▒µ na u╢wiΩcone tradycj▒ poletko Stanis│awa Lema i zabawiµ siΩ w prognozowanie: nie liczy│bym na to, ┐e kiedykolwiek rozumne programy bΩd▒ w stanie skompensowaµ nierozumne poczynania u┐ytkownik≤w.

(c) Copyright LUPUS