Optymalizacja Windows

BIOS

Bezpo╢rednio po uruchomieniu pierwszy do g│osu dochodzi BIOS (Basic Input Output Software) komputera. Wbudowany w p│ytΩ g│≤wn▒ uk│ad pamiΩci niekasowalnej (ROM, EPROM, FlashROM) zawiera oprogramowanie steruj▒ce wszystkimi urz▒dzeniami wej╢cia/wyj╢cia w naszym PC. Opr≤cz parametr≤w dysk≤w twardych czy stacji dyskietek w BIOS-ie ustawiane s▒ specyficzne dane dotycz▒ce pamiΩci operacyjnej, obs│ugi kart rozszerze± itp. Ju┐ na tym etapie mo┐emy sprawdziµ i zoptymalizowaµ pewne ustawienia, kt≤re mog▒ nieco przy╢pieszyµ pracΩ naszego komputera, b▒d╝ te┐ wyeliminowaµ wystΩpuj▒ce w nim b│Ωdy. Zanim jednak zaczniemy wprowadzaµ jakiekolwiek modyfikacje nale┐y bezwglΩdnie wynotowaµ sobie aktualne ustawienia, aby w razie k│opot≤w m≤c do nich wr≤ciµ. W zasadzie na naszym rynku najpopularniejszymi s▒ AwardBIOS oraz AmiBIOS (nazwa jest zale┐na od producenta oprogramowania BIOS-u). Nasz przegl▒d zasob≤w warto zacz▒µ od zmiany ustawienia dotycz▒cego kontroli antywirusowej w BIOS-ie. Zabezpieczenie antywirusowe wprowadzone w BIOS-ie mo┐e staµ siΩ kul▒ u nogi w przypadku instalacji niekt≤rych program≤w narzΩdziowych, a zw│aszcza system≤w operacyjnych.

Ponadto je┐eli zale┐y nam na skutecznej ochronie antywirusowej, lepszym rozwi▒zaniem jest poleganie na odpowiednim oprogramowaniu ani┐eli na BIOS-ie. Dlatego te┐, je┐eli zauwa┐ymy w parametrach BIOS-u opcjΩ "Virus Warning", ustawmy j▒ raczej w pozycji "Disabled". Kolejne dzia│anie dotyczy pamiΩci. W zale┐no╢ci od rodzaju pamiΩci, jaka jest zainstalowana w naszym komputerze odpowiednie ustawienie jej parametr≤w w BIOS-ie mo┐e byµ bardzo istotne dla pracy komputera. Jednym z istotniejszych parametr≤w jest "DRAM Timing" (AwardBIOS) okre╢laj▒cy szybko╢µ uk│ad≤w pamiΩci. Parametr ten powinien byµ r≤wny szybko╢ci odczytu oferowanej przez zainstalowane modu│y pamiΩci (70 ns dla pamiΩci typu FastPage, 60 ns dla pamiΩci typu EDO). Generalnie warto╢µ ni┐sza oznacza szybsz▒ pracΩ, ale nie mo┐na przesadziµ (czyli ustawiµ warto╢ci ni┐szej ni┐ na to pozwalaj▒ modu│y pamiΩci). Kolejne ustawienia, kt≤rych nie nale┐y pomijaµ dotycz▒ pamiΩci Cache.

Wszystkie wsp≤│czesne procesory (od 486 pocz▒wszy) posiadaj▒ wewnΩtrzn▒ pamiΩµ Cache, kt≤ra ¡ choµ o niewielkiej pojemno╢ci ¡ jest nadzwyczaj wydajna pracuj▒c z czΩstotliwo╢ci▒ procesora (a nie p│yty g│≤wnej). W BIOS-ie ustawieniem odpowiedzialnym za uaktywnienie tej pamiΩci jest opcja "CPU Internal Cache" w menu "BIOS Features Setup" (AwardBIOS). W AmiBIOS-ie analogiczn▒ opcjΩ powinni╢my znale╝µ w menu "Advanced System Setup". Ostatni etap konfiguracji pamiΩci to sprawdzenie, czy w BIOS-ie jest uaktywniona pamiΩµ Cache drugiego poziomu (tzw. Cache Level 2 b▒d╝ Cache zewnΩtrzny) znajduj▒ca siΩ na p│ycie g│≤wnej (wyj▒tek stanowi procesor Pentium II posiadaj▒cy wbudowan▒ pamiΩµ tego typu). Dokonujemy tego poprzez opcjΩ "External Cache" lub analogiczn▒ w zale┐no╢ci od producenta BIOS-u. W pewnych przypadkach, gdy np. pamiΩµ cache znajduj▒ca siΩ na p│ycie jest uszkodzona, konieczne jest jej wy│▒czenie w BIOS-ie. DziΩki temu komputer bΩdzie mimo uszkodzenia dalej pracowa│, choµ nieco wolniej.

Odno╢nie bardziej szczeg≤│owych ustawie± BIOS-u, polecam zapoznanie siΩ z zawarto╢ci▒ strony na naszej witrynie internetowej:
www. enter.pol.pl/ent98.03/bios.htm
(StronΩ tΩ zamie╢cili╢my r≤wnie┐ na naszym kr▒┐ku #1 do│▒czonym do tego numeru).

Dysk twardy

Ten program powinni╢my uruchomiµ przynajmniej raz w miesi▒cu

Stanowi drugi po pamiΩci RAM najbardziej eksploatowany komponent komputera. Ze wzglΩdu na fakt, ┐e przechowuje stale efekty naszej pracy, tym bardziej powinni╢my zwracaµ szczeg≤ln▒ uwagΩ na jego sprawno╢µ. Jednym z podstawowych dzia│a±, jakie powinni╢my co jaki╢ czas wykonywaµ na dysku twardym jest jego defragmentacja. Pliki i katalogi znajduj▒ce siΩ fizycznie na dysku twardym ulegaj▒ po pewnym czasie fragmentacji. Proces ten polega na tym, ┐e struktura dysku zaraz po jego sformatowaniu jest uporz▒dkowana.

Je┐eli na taki dysk za│adujemy jakiekolwiek dane, aplikacje czy zainstalujemy system, wszystkie pliki bΩd▒ pocz▒tkowo uporz▒dkowane fizycznie.

Zanim zaczniemy, pamiΩtajmy, ┐e proces defragmentacji mo┐e byµ d│ugotrwa│y

Je┐eli jednak przyk│adowo wykasujemy jaki╢ plik znajduj▒cy siΩ dotychczas gdzie╢ "w ╢rodku" istniej▒cego zape│nionego obszaru dysku, to powstanie dziura o objΩto╢ci r≤wnej wielko╢ci skasowanego pliku. Takich dzia│a± w codziennej pracy komputera mog▒ byµ setki, czΩsto zreszt▒ do tworzenia siΩ takich dziur przyczynia siΩ sam system operacyjny. Po pewnym czasie fizyczne zape│nienie dysku przypomina przestrze± pe│n▒ dziur. Owe dziury to nic innego jak wolne miejsce, na kt≤re zapisywane s▒ nowe pliki. Jednak je┐eli plik nie mie╢ci siΩ w takim pojedynczym, wolnym bloku, zostaje on podzielony i fizycznie rozrzucony po ca│ym wymaganym dla± wolnym obszarze, mimo tego, ┐e logicznie ¡ dla u┐ytkownika ¡ stanowi jedn▒ ca│o╢µ. Ten proces to w│a╢nie fragmentacja. Zaniedbanie dzia│a± defragmentacyjnych powoduje, ┐e odczyt pojedynczych plik≤w czy uruchamianie program≤w trwa znacznie d│u┐ej, a ponadto ¡ co znacznie istotniejsze ¡ uk│ad mechaniczny dysku twardego musi siΩ znacznie bardziej "nabiegaµ" po ╢cie┐kach i sektorach, zanim odczyta wszystkie wchodz▒ce w sk│ad danego pliku sektory. Skraca siΩ tym samym ┐ywotno╢µ dysku twardego. W ekstremalnych przypadkach fragmentacja mo┐e owocowaµ b│Ωdnym odczytem lub strat▒ danych. Na szczΩ╢cie bez wzglΩdu na system, jakiego u┐ywamy dysponujemy narzΩdziami defragmentuj▒cymi zawarto╢µ dysku twardego.

Ustawienie "typowej roli" komputera decyduje o buforowaniu nazw plik≤w i ╢cie┐ek w pamiΩci

W Windows 95/98 narzΩdziem defragmentuj▒cym zawarto╢µ dysku twardego jest "Defragmentator dysk≤w" wywo│ywany z menu Start α Akcesoria α NarzΩdzia systemowe (rys. 1). Bezpo╢rednio po uruchomieniu pojawia siΩ okno dialogowe zawieraj▒ce listΩ rozwijaln▒, z kt≤rej wybieramy dysk do zdefragmentowania (rys. 2). Program, zanim rozpocznie proces defragmentacji, bada dysk pod k▒tem wystΩpowania na nim b│Ωd≤w.

W przypadku, gdy je wykryje, informuje u┐ytkownika o konieczno╢ci uruchomienia Scandiska ¡ programu tesuj▒cego i naprawiaj▒cego zaistnia│e na dysku b│Ωdy. Scandisk jest wywo│ywany z tego samego miejsca co defragmentator. Je┐eli chcemy u┐yµ narzΩdzia defragmentuj▒cego innego producenta (np. programu Speedisk, bΩd▒cego sk│adnikiem pakietu Norton Utilities) pamiΩtajmy o tym, ┐e musi on byµ dostosowany do systemu.

Przyk│adowo w Windows 98 (a tak┐e w Windows 95 OSR2) mo┐e byµ u┐ywany nowy system plik≤w: FAT32. Je┐eli u┐yjemy programu niezgodnego z systemem operacyjnym, to musimy pogodziµ siΩ ze strat▒ danych. W przypadku 32-bitowych Windows 95 i 98 system operacyjny sam rezerwuje pewien obszar pamiΩci na operacje dyskowe (disk cache). Mo┐emy jednak wp│yn▒µ na warto╢µ ustawian▒ przez system poprzez uruchomienie w Panelu sterowania modu│u "System". W oknie, kt≤re siΩ pojawi wybierzmy zak│adkΩ "Wydajno╢µ", a nastΩpnie w polu "Ustawienia zaawansowane" kliknijmy przycisk "System plik≤w". Z listy "Typowa rola tego komputera:" wybierzmy dla wolno stoj▒cego komputera opcjΩ "Komputer typu Desktop". System sam zoptymalizuje ustawienia pamiΩci disk cache. W tym samym oknie znajduje siΩ te┐ suwak pozwalaj▒cy ustawiµ odczytywanie z wyprzedzeniem. Warto╢µ najwiΩksza jest optymalna (rys. 3). W przypadku pamiΩci wirtualnej Windows 95/98 sam zarz▒dza obszarem dysku ¡ pamiΩci▒ wirtualn▒ w zale┐no╢ci od potrzeb.

W pewnych sytuacjach lepiej samemu zdecydowaµ gdzie ma siΩ znajdowaµ plik wymiany

W pewnych sytuacjach mo┐e zaj╢µ jednak konieczno╢µ zmiany domy╢lnych ustawie± pamiΩci wirtualnej. Fizycznie pamiΩµ wirtualna znajduje siΩ na dysku w postaci pliku wymiany (swap file) o nazwie win386.swp. Domy╢lnie Windows zak│ada plik wymiany na dysku, na kt≤rym sam jest zainstalowany.

Je┐eli jednak dysponujemy kilkoma dyskami lub dyskiem podzielonym na partycje, lepszym rozwi▒zaniem mo┐e byµ za│o┐enie pliku wymiany na innym ¡ ni┐ systemowy ¡ dysku. Zw│aszcza w sytuacji, gdy na systemowym zosta│o niewiele wolnego miejsca. Wszelkich zmian pamiΩci wirtualnej dokonujemy klikaj▒c modu│ "System" w Panelu sterowania i klikaj▒c przycisk "PamiΩµ wirtualna" znajduj▒cy siΩ pod zak│adk▒ "Wydajno╢µ" (rys. 4).

Za miesi▒c bΩdziemy kontynuowaµ ten temat, zajmiemy siΩ m.in. porz▒dkowaniem sterownik≤w sprzΩtowych, naprawianiem Rejestru, a tak┐e overclockingiem nie tylko procesor≤w.

Szybszy start

Defragmentator w Windows 98 wygl▒-dem nie r≤┐ni siΩ od swego poprzednika z Windows 95, ale ma wbudowan▒ do╢µ istot-n▒ funkcjΩ monitoruj▒c▒ jak czΩsto uruchamiamy poszczeg≤lne aplikacje. Je┐eli bΩdziemy doko-nywaµ defragmentacji regularnie powinni╢my zauwa┐yµ, ┐e ulubione programy uruchamiaj▒ siΩ znacznie szybciej.

Gdy mamy Windows 3.1x

U┐ytkownicy Windows 3.1x s▒ skazani (o ile nie chc▒ zakupiµ komercyjnego pakietu narzΩdziowego, jak np. Norton Utilities) na DOS-owy program defrag.exe. Aby go uruchomiµ, trzeba zamkn▒µ Windowsy i w linii polece± DOS-a wpisaµ "defrag". Program ten zaraz po uruchomieniu przeprowadza test integralno╢ci danych na dysku twardym, a nastΩpnie na podstawie otrzymanego wyniku sugeruje rozwi▒zanie, czyli defragmentacjΩ pe│n▒ lub czΩ╢ciow▒. Mo┐emy pozostaµ przy proponowanych ustawieniach, jak r≤wnie┐ je zmodyfikowaµ wybieraj▒c opcjΩ "Configure", a nastΩpnie "Optimization Method" z menu "Optimize". R≤wnie istotnym dzia│aniem jest sprawdzenie co jaki╢ czas, czy na dysku nie wystepuj▒ b│Ωdy mog▒ce powodowaµ utratΩ danych.

U┐yjmy w tym celu DOS-owego programu Scandisk. Opr≤cz dzia│a± typowo serwisowych, zabezpieczaj▒cych nas przed utrat▒ danych, mo┐emy te┐ spr≤bowaµ nieco przy╢pieszyµ wykonywanie operacji dyskowych na naszym komputerze poprzez utworzenie i ustawienie parametr≤w cache'u dysku twardego. Disk cache to nic innego, jak wydzielony obszar pamiΩci operacyjnej, w kt≤rym s▒ przechowywane najczΩstsze odwo│ania siΩ do zawarto╢ci dysku twardego. Polega to na tym, ┐e w wypadku odczytu jakiego╢ pliku zostaje on najpierw za│adowany do pamiΩci disk cache, a nastΩpnie stamt▒d pobierany do dalszych dzia│a± (kopiowania, uruchomienia, itp.). Efektem jest zwiΩkszenie wydajno╢ci komputera, o ile dysponujemy wystarczaj▒c▒ pamiΩci▒ RAM. W celu przeznaczenia obszaru pamiΩci operacyjnej operacjom dyskowym wystarczy u┐yµ dostarczanego wraz z DOS-em programu "smartdrv.exe". Polecenie wywo│uj▒ce ten program najlepiej wprowadziµ w plik startowy "autoexec.bat" za pomoc▒ notatnika Windows lub DOS Edit-a. Linia inicjuj▒ca disk cache'a mog│aby wygl▒daµ np. tak:

c:/windows/smartdrv.exe 2048 2048

Widoczne po nazwie programu dwie liczby okre╢laj▒ wielko╢µ pamiΩci przydzielonej jako disk cache w kB (tu 2048, czyli 2 MB). Pierwsza liczba okre╢la wielko╢µ pamiΩci RAM zarezerwowan▒ dla program≤w DOS-owych, natomiast druga - dla Windows 3.1x. Warto╢ci te nie dodaj▒ siΩ (np. w powy┐szym przyk│adzie warto╢µ 2048 2048 nie oznacza, ┐e │▒cznie przeznaczamy na disk cache 4 MB), lecz jedynie informuj▒ system, jaki obszar pamiΩci przeznaczyµ w zale┐no╢ci od ╢rodowiska (DOS lub Windows 3.1x).

Warto╢µ 2 MB jest najlepsza w przypadku, gdy komputer jest wyposa┐ony │▒cznie w 8 MB pamiΩci RAM. PowiΩkszenie tej warto╢ci bez fizycznego rozszerzenia pamiΩci mo┐e paradoksalnie spowodowaµ obni┐enie wydajno╢ci, gdy┐ system nie bΩdzie dysponowa│ dostateczn▒ pamiΩci▒ dla uruchamianych program≤w. Przyjmijmy jako zasadΩ, ┐e najlepsze wyniki mo┐na uzyskaµ przeznaczaj▒c na obszar disk cache jedn▒ czwart▒ ca│ej pamiΩci RAM w komputerze.

Kolejnym dzia│aniem mo┐e nie tyle zwiΩkszaj▒cym wydajno╢µ komputera, co umo┐liwiaj▒cym uruchamianie wiΩkszych program≤w jest odpowiednie ustawienie pamiΩci wirtualnej. PamiΩµ wirtualna jest odwrotno╢ci▒ disk cache'a. Jest to po prostu obszar dysku twardego u┐ywany przez system, jako pamiΩµ operacyjna. Oczywi╢cie ze wzglΩdu na szybko╢µ dysku twardego w por≤wnaniu z szybko╢ci▒ uk│ad≤w pamiΩci, pamiΩµ wirtualna dzia│a znacznie wolniej, ale te┐ jest jedynym wyj╢ciem w sytuacji, gdy program nie chce siΩ uruchomiµ i pokazuje komunikat o braku pamiΩci. Aby ustawiµ czy te┐ powiΩkszyµ objΩto╢µ pamiΩci wirtualnej w Windows 3.1x, z Mened┐era Program≤w otwieramy GrupΩ g│≤wn▒, a nastΩpnie uruchamiamy Panel sterowania.

Otwieramy element "Tryb rozszerzony 386" i w otwartym oknie klikamy przycisk "PamiΩµ wirtualna", a nastΩpnie "Zmie±".

W pole "Nowy rozmiar" wprowadzamy now▒ warto╢µ, jednak pamiΩtajmy, ┐e nie ma sensu wpisywaµ warto╢ci wiΩkszej ni┐ sugerowana w polu "Maksymalny rozmiar". Ponadto w tym oknie mamy mo┐liwo╢µ uaktywnienia opcji "U┐yj 32-bitowego dostΩpu do dysku" (patrz rys.) oraz "U┐yj 32-bitowego dostΩpu do plik≤w" (tylko Windows 3.11 for Workgroups).

Opcje te zwiΩksz▒ wydajno╢µ komputera.

(c) Copyright LUPUS