Czy mia│e╢ kiedykolwiek do czynienia z pecetem wielko╢ci miniakt≤wki, kt≤ry z braku dobrej polskiej nazwy nadal jest okre╢lany angielskim mianem "notebook"? Je╢li wydaje Ci siΩ, ┐e jest to zabawka niegodna twojego stacjonarnego peceta, to jeste╢ w du┐ym b│Ωdzie. Raport otworzy Ci oczy i zrozumiesz wtedy, ┐e ma│e jest nie tylko piΩkne, ale tak┐e potrafi byµ silne (i co tu ukrywaµ - kosztowne)

Komputery przeno╢ne to zupe│nie odrΩbna kategoria komputer≤w osobistych.
Kategoria ta wyodrΩbni│a siΩ u zarania powstania standardu komputera PC, a wiΩc istnieje ju┐ od dobrych kilkunastu lat. Wtedy to producenci starali siΩ przekonaµ potencjalnych klient≤w, ┐e mobilno╢µ stanowiska pracy mo┐e byµ handicapem w ╢wiecie biznesu.
Dzisiaj tezy tej nie kwestionuje ju┐ nikt, a komputery przeno╢ne sta│y siΩ nieodzownym elementem krajobrazu w niemal ka┐dej licz▒cej siΩ dziedzinie zawodowej. Do niedawna te┐ wyznacza│y one presti┐ danego stanowiska czy te┐ podkre╢la│y zamo┐no╢µ firmy. Obecnie spowszednia│y i, tak jak telefony kom≤rkowe, sta│y siΩ narzΩdziem do zarabiania pieniΩdzy.

Aby jednak skutecznie spe│niaµ oczekiwania swoich u┐ytkownik≤w (czyli nad▒┐aµ za rozwojem oprogramowania), komputery przeno╢ne w ╢lad za swoimi stacjonarnymi "braµmi" s▒ nieustannie modernizowane. Prowadzi to do ci▒g│ego "wy╢cigu zbroje±", nie notowanego w ┐adnej innej dziedzinie przemys│u. Z drugiej strony powoduje nies│ychanie szybkie starzenie siΩ ka┐dego nowego urz▒dzenia i drastyczny spadek jego warto╢ci w kr≤tkim czasie. Zostawiaj▒c emocje na boku sp≤jrzmy ch│odnym okiem na komputery przeno╢ne w wydaniu z roku 1998.

Mocniej, mocniej, mocniej

Zaczynamy od serca ka┐dego komputera, kt≤re bije z roku na rok coraz szybciej. Procesory, bo o nich tu mowa, pracuj▒ z coraz wiΩkszymi czΩstotliwo╢ciami. W ╢lad za pojawianiem siΩ nowych generacji procesor≤w dla komputer≤w stacjonarnych projektowane s▒ ich energooszczΩdne odpowiedniki dla maszyn przeno╢nych. W tej chwili najsilniejsze z nich to Pentium II 266 MHz. W prezentowanym Raporcie spo╢r≤d 24 komputer≤w a┐ 5 wyposa┐onych by│o w ten najlepszy procesor. Jednak najwiΩcej, bo 9 komputer≤w mia│o procesor Pentium 233 MMX. Og≤│em w testowanych maszynach naliczyli╢my a┐ 10 r≤┐nych odmian procesor≤w. I wszystkie one pochodzi│y z fabryk Intela. W najbli┐szym czasie do notebook≤w zawitaj▒ zapewne procesory Pentium II 333 MHz i 400 MHz, a tak┐e procesory Pentium MMX2 z rozszerzon▒ list▒ 70 instrukcji uwzglΩdniaj▒cych m.in. graficzne funkcje 3D.

Czy pamiΩtasz?

Z pamiΩci▒ nie ma ┐adnych k│opot≤w - dominuj▒ modele z 32 MB RAM, przy czym coraz ╢mielej zamiast modu│≤w EDO instalowane s▒ szybkie pamiΩci SDRAM. Oferowane s▒ te┐ notebooki z 64 MB RAM-u przydatne do zastosowa± graficznych, a i Windows NT mo┐na bez obaw na tym zainstalowaµ.

Maszyny z 16 MB RAM-u to ju┐ resztki w ofertach. Przy okazyjnych zakupach takich komputer≤w warto dowiedzieµ siΩ, ile kosztuj▒ dodatkowe modu│y pamiΩci i ile maksymalnie RAM-u mo┐na w danym modelu zainstalowaµ. PamiΩµ do notebook≤w jest jednak znacznie dro┐sza od RAM-u do zwyk│ych pecet≤w.

Warto te┐ zwr≤ciµ uwagΩ na pamiΩµ podrΩczn▒ (cache). Pojawia siΩ ju┐ znacznie wiΩcej komputer≤w z wbudowanym cache'em o rozmiarze 512 kB zamiast dotychczasowych 256 kB. Nale┐y oczekiwaµ dalszego wzrostu wielko╢ci pamiΩci operacyjnej - za rok zapewne standardem bΩdzie 64 MB SDRAM.

Niedu┐y, ale pojemny

Dysk twardy notebooka IBM Thinkpad o pojemno╢ci 4 GB w por≤wnaniu z typow▒ zapalniczk▒

Mowa oczywi╢cie o dysku twardym. W komputerach przeno╢nych montowane s▒ dyski twarde o ╢rednicy talerzy 2,5 cala. Mniejsze od typowych 3,5-calowych "twardzieli" dla komputer≤w stacjonarnych. Mimo to ich pojemno╢µ z roku na rok jest coraz wiΩksza. Obecnie najczΩ╢ciej mo┐na spotkaµ dyski o pojemno╢ci od 2 do 4 GB (a zdarzaj▒ siΩ i 5-gigabajtowe). Ale obfito╢µ, a zw│aszcza objΩto╢µ, wsp≤│czesnego oprogramowania jest tak znaczna, ┐e dysk twardy nigdy nie jest za du┐y. NajwiΩkszymi producentami dysk≤w twardych do notebook≤w s▒ Toshiba i IBM. Od czasu do czasu mo┐na spotkaµ te┐ dyski Fujitsu. Dla u┐ytkownika nie ma to istotnego znaczenia, gdy┐ i tak ewentualne naprawy b▒d╝ wymiana dysku na wiΩkszy musz▒ odbywaµ siΩ w odpowiednich punktach serwisowych. Nadal zapewne obserwowaµ bΩdziemy zwiΩkszanie siΩ pojemno╢ci dysk≤w twardych.

Ma│a, p│aska, aktywna

Rozmiary wy╢wietlaczy ciek│okrystalicznych zwiΩkszaj▒ siΩ z roku na rok. W tym sezonie mo┐na spotkaµ modele wyposa┐one w ekrany o przek▒tnej 15,1 cala. Ale najwiΩcej oferowanych maszyn ma ekrany 12,1 cala.

Przygniataj▒ca wiΩkszo╢µ z nich to ekrany z aktywn▒ matryc▒ (TFT). Standardow▒ rozdzielczo╢ci▒ jest 800╫600 punkt≤w. Ekrany wiΩksze od 12-calowych potrafi▒ wy╢wietlaµ obrazy w rozdzielczo╢ci 1024╫768 punkt≤w.

Oznaczane s▒ wtedy parametrem XGA (eXtended Graphics Array). Obrazy wy╢wietlane na ekranach LCD nie s▒ jednak skalowalne. Oznacza to, ┐e je╢li np. maksymaln▒ rozdzielczo╢ci▒ jest 1024╫ 768 punkt≤w, to obraz w tej rozdzielczo╢ci zajmuje ca│▒ powierzchniΩ ekranu, a w rozdzielczo╢ci 800╫600 punkt≤w proporcjonalnie mniejsz▒ jej czΩ╢µ, w rozdzielczo╢ci za╢ 640╫480 punkt≤w - jeszcze mniejsz▒. Sterowniki graficzne we wsp≤│czesnych notebookach maj▒ zwykle 2 MB w│asnej pamiΩci. Mimo to jednak maksymalnie mo┐emy uzyskaµ na wy╢wietlaczu tylko 65 tys. kolor≤w. Wynika to z technicznych ogranicze± ekran≤w ciek│okrystalicznych. Dalsze powiΩkszanie rozmiar≤w wy╢wietlaczy ponad 15 cali nie jest raczej spodziewane.

Akcesoria w akt≤wce

Znaczna wiΩkszo╢µ komputer≤w przeno╢nych (a wszystkie obecne w naszym Raporcie) wyposa┐ana jest w sterowniki d╝wiΩkowe oraz ma wbudowane g│o╢niki i mikrofon. Podobnie jest z napΩdami CD-ROM, obecnie najczΩ╢ciej 20-krotnymi. NapΩdy te mog▒ byµ wbudowane na sta│e, mog▒ stanowiµ modu│ zamienny z napΩdem dyskietek elastycznych albo mog▒ byµ do│▒czane z zewn▒trz przewodem do specjalnego portu. Najwygodniejszym pod wzglΩdem obs│ugi jest napΩd wbudowany na sta│e, ale zwiΩksza to masΩ ca│ego komputera. Z kolei napΩd do│▒czany z zewn▒trz trudno jest obs│ugiwaµ w warunkach "polowych", z komputerem na kolanach. Pojawi│y siΩ ju┐ tak┐e modele z napΩdami DVD, a zatem otwieraj▒ siΩ przed u┐ytkownikami niespotykane dot▒d mo┐liwo╢ci posiadania przeno╢nego kina o cyfrowej jako╢ci obrazu.

Je╢li za╢ chodzi o jako╢µ d╝wiΩku oferowanego przez notebooki, to - m≤wi▒c oglΩdnie - jest co najwy┐ej ╢rednia. Wynika to przede wszystkim z nΩdznej jako╢ci wbudowanych g│o╢niczk≤w. Je╢li jednak zdecydujemy siΩ na pod│▒czenie zewnΩtrznych kolumn lub dobrych s│uchawek, to mo┐emy oczekiwaµ niez│ej jako╢ci d╝wiΩk≤w jedynie w notebookach ze sterownikami d╝wiΩkowymi np. Yamaha OPL3 Sax, wykorzystuj▒cych protok≤│ DLS (│adowanie pr≤bek wave table do pamiΩci komputera). Natomiast sterowniki takie, jak np. ESS18xx odpowiadaj▒ poziomem 16-bitowym kartom d╝wiΩkowym standardu FM i nie zapewniaj▒ zbyt wyrafinowanych wra┐e± s│uchowych.

Palcem go, palcem

Chocia┐ to podobno nie│adnie pokazywaµ co╢ palcem, ale wsp≤│czesne komputery przeno╢ne zmuszaj▒ nas do takich zachowa±. Wszystko przez to, ┐e standardem urz▒dzenia wskazuj▒cego sta│a siΩ czu│a na dotyk p│ytka zwana "touchpad". Wypar│a ona stosowan▒ dawniej obrotow▒ kulkΩ (trackball), choµ wygoda stosowania sensorowej p│ytki nie zawsze jest zgodna z oczekiwaniami u┐ytkownik≤w.

Obecnie jedyn▒ alternatyw▒ urz▒dzenia wskazuj▒cego dla touchpada jest mikrojoystick stosowany w komputerach IBM (okre╢lany mianem trackpoint) i Toshiba (nazywany mouse point). Ulokowany jest on po╢rodku klawiatury i reaguje na si│Ω i kierunek nacisku palca. I on jednak wymaga do╢µ du┐ej wprawy w sprawnym kierowaniu kursora w ┐▒dane miejsce ekranu.

W tej dziedzinie nie pojawi│y siΩ w ci▒gu ostatniego roku ┐adne nowinki.
Byµ mo┐e dopiero sterowanie g│osem zast▒pi te niezbyt zrΩczne urz▒dzenia wskazuj▒ce, a mo┐e upowszechni▒ siΩ rΩkawice wirtualne?

Jestem na│adowana

Tak mog│aby powiedzieµ bateria akumulator≤w, gdyby potrafi│a m≤wiµ. P≤ki co akumulatory sygnalizuj▒ sw≤j stan za pomoc▒ diod ╢wietlnych. Zdecydowana wiΩkszo╢µ notebook≤w jest wyposa┐ana w akumulatory Li-Ion (litowo-jonowe), najwydajniejsze ze stosowanych obecnie ╝r≤de│ zasilania komputer≤w przeno╢nych. Mniej popularne s▒ akumulatory NiMH (niklowo-wodorkowo-metalowe).

W walce o przed│u┐anie czasu pracy bez zasilania z sieci energetycznej producentom udaje siΩ zachowaµ status quo. Oznacza to, ┐e mimo znacznego wzrostu mocy obliczeniowej oraz powszechnego stosowania dodatkowych komponent≤w poch│aniaj▒cych energiΩ (CD-ROM, d╝wiΩk, du┐e matryce TFT), wsp≤│czesny komputer przeno╢ny potrafi wytrzymaµ 2 godz. ci▒g│ej pracy przy zasilaniu z akumulator≤w. Oczywi╢cie zdarzaj▒ siΩ i chlubne wyj▒tki, jak Fujitsu LifeBook 675 Tx, kt≤ry pracowa│ nieprzerwanie przez 6 godz. Jest on jednak standarowo wyposa┐ony w dwa akumulatory.

Ile i dlaczego tak drogo?

Ceny komputer≤w przeno╢nych by│y i s▒ (i prawdopodobnie d│ugo jeszcze bΩd▒) wrΩcz niebotyczne dla przeciΩtnego cz│owieka. Najta±szy z testowanych w niniejszym Raporcie komputer (Pablo 983) mo┐na nabyµ za 6 tys. z│, a najdro┐szy (IBM 600 CDTS) wart jest ponad 26 tys. z│. ªrednia cena obecnych w Raporcie notebook≤w wynios│a ponad 13 tys. z│ (brutto).

Tak wysokie ceny podyktowane s▒ z jednej strony wy┐szymi kosztami opracowania zminiaturyzowanych i energooszczΩdnych komponent≤w, a z drugiej mniejsz▒ liczb▒ produkowanych urz▒dze± w stosunku do komputer≤w stacjonarnych.

Jedynym lekarstwem na te zab≤jcze ceny jest szybka integracja naszej gospodarki z krajami zachodnimi i wyr≤wnywanie zarobk≤w miΩdzy nami. Wtedy takie "luksusy" jak m.in. komputery stan▒ siΩ │atwiej osi▒galne.

Dop≤ki to nie nast▒pi, szczΩ╢liwymi (?) u┐ytkownikami ma│ych, lecz mocarnych pececik≤w s▒ pracownicy zamo┐nych firm oraz wszelkiej ma╢ci biznesmeni.

Jednak czy rzeczywi╢cie czerpi▒ oni rado╢µ obcowania z tak wyrafinowanymi technologicznie urz▒dzeniami? Wszak wolno╢µ wyboru miejsca i czasu pracy nie zawsze dzia│a na ich korzy╢µ i │atwo mo┐e obr≤ciµ siΩ przeciwko nim.

Autorzy RAPORTU:
Andrzej Majkowski
Marek Winter

Praktyczne rady dla w│a╢cicieli notebook≤w

• Nie trzymaj notebooka pod pach▒ przechodz▒c po terenie firmy - zdziwisz siΩ, jak sprawnie dzia│a ziemska grawitacja, gdy odruchowo wyci▒gniesz rΩkΩ, aby przywitaµ siΩ z koleg▒.
• PamiΩtaj, gdzie k│adziesz d│ugopis czy o│≤wek. Zostawiony na klawiaturze notebooka mo┐e zostaµ w nim zatrza╢niΩty. D│ugopisowi to nie zaszkodzi, ale popΩkanej matrycy wy╢wietlacza LCD ju┐ nie uratujesz.
• Nie k│ad╝ torby z notebookiem na siedzeniu pasa┐era w czasie jazdy samochodem. Kr≤tkie zatrzymanie siΩ na czerwonych ╢wiat│ach lub w korku mo┐e byµ ostatni▒ chwil▒ posiadania takiego "pasa┐era" - z│odzieje s▒ bezlito╢ni dla nieostro┐nych.
• Je╢li u┐ywasz notebooka "wahad│owo" w firmie oraz w domu, zaopatrz siΩ w port dokuj▒cy (docking station), ╢wietnie sprawdzaj▒cy siΩ na s│u┐bowym biurku. DziΩki niemu mo┐esz korzystaµ z du┐ego monitora, typowej klawiatury i komputerowej sieci, a komputer wyjmowaµ i wk│adaµ jednym ruchem rΩki, bez ingerowania w pl▒taninΩ kabli.
• Mo┐esz u┐ywaµ telefonu kom≤rkowego do transmisji danych przez faksmodem dostΩpny jako karta PCMCIA (PC Cards), ale musi mieµ ona przewody z ko±c≤wkami zgodnymi z typem twojego telefonu (inna sprawa, ile CiΩ takie transmisje bΩd▒ kosztowaµ).
• Nawet je╢li wytrwale µwiczysz na si│owni, staraj siΩ wybieraµ jak najl┐ejszy model komputera przeno╢nego (urz▒dzenie o masie poni┐ej 3 kg jest idealne, a maszyna o masie powy┐ej 4 kg musi siΩ wyt│umaczyµ specjalnymi cechami za swoj▒ "nadwagΩ").
• U┐ywaj▒c notebooka na terenie firmy zabezpiecz go link▒ antykradzie┐ow▒ (np. Kensington Lock) - nie wszyscy ludzie odwiedzaj▒cy wasz▒ firmΩ s▒ anio│ami.
• Wybierz notebook o jak najd│u┐szym czasie pracy przy zasilaniu z akumulator≤w - nawet nasilniejsze podzespo│y komputera nie pomog▒ Ci, gdy nie bΩdziesz mia│ z czego ich zasilaµ. " Nie musisz mieµ du┐ego, 15-calowego wy╢wiatlacza TFT czy procesora najnowszej generacji, ale pamiΩci operacyjnej RAM i przestrzeni na dysku twardym nigdy nie jest za du┐o.
• Nawet je╢li kupisz najnowszy model notebooka w najsilniejszej obecnie konfiguracji, to za dwa lata bΩdzie to i tak ju┐ tylko "emeryt".

  (AM)

Przyk│adowy komputer przeno╢ny w r≤┐nych wariantach

NapΩd dyskietek 3,5" 1,44 MB; istniej▒ modu│y do monta┐u wewn▒trz notebooka, do dedykowanego z│▒cza lub z│▒cza portu LPT (drukarkowego)

Akumulator NiMH lub Li-ion; pojemno╢µ od 2Ah do 7 Ah

CD-ROM (w innych modelach opcjonalnie DVD, MO Drive, ZIP Drive, LS-120, drugi akumulator lub dysk twardy)

	PC Cards jako fax/modem, karta sieciowa lub dodatkowy HDD
	HDD pojemno╢µ od 1,3 GB do 5,0 GB wielko╢µ 2,5" standard: E-IDE, Ultra DMA
	Procesor od Intel Pentium 133 MHz a┐ do Intel Pentium II 266 MHz
	Ekran przek▒tna od 11,3 do 15,1 cala. Istniej▒ trzy kategorie wy╢wietlaczy: najs│abszy - DSTN - kontrast 30:1, op≤╝nienie 300 ms; przeciΩtny - ADS - kontrast 70:1, op≤╝nienie 150 ms; najlepszy - TFT - kontrast 150:1, op≤╝nienie 50 ms.
	Modu│y RAM od 16 MB EDO do 128 MB SDRAM

S│ownik

APM (Advanced Power Managment)
- system zarz▒dzania oszczΩdzaniem energii opracowany wsp≤lnie przez Intela i Microsoft. Docking station - stacja dokuj▒ca pozwalaj▒ca po pod│▒czeniu notebooka na pracΩ z nim, jak z komputerem stacjonarnym. Zawiera interfejsy i z│▒cza rozszerze±, czasami te┐ napΩd CD-ROM.
DSTN (Dual Scan Twistle Nematic) - kolorowy wy╢wietlacz ciek│okrystaliczny z pasywn▒ matryc▒.
ECP, EPP (Extebded Capabilities Parallel Port, Enhanced Parallel Port) - tryby funkcjonowania portu r≤wnoleg│ego o rozszerzonych lub ulepszonych mo┐liwo╢ciach (szybszy, dwukierunkowy transfer).
FLASH - programowalna, kasowalna pamiΩµ nieulotna, stosowana jako karty pamiΩci zamiast HDD albo w celu uaktualnienia BIOS-u.
IrDA (Infrared Data Association) - z│▒cze do bezprzewodowej komunikacji za pomoc▒ promieniowania podczerwonego.
LCD (Liquid Crystal Display) - wy╢wietlacz ciek│okrystaliczny.
Li-Ion - akumulatorki litowo-jonowe pozbawione efektu pamiΩciowego, o du┐ym pr▒dzie │adowania i du┐ej pojemno╢ci.
MMO (Mobile Module) - p│ytka zawieraj▒ca procesor wraz ze zintegrowanymi: zewnΩtrznym cache'em oraz sterownikiem dysku twardego.
MMX (Multi Media eXtensions) - zestaw 57 instrukcji wspomagaj▒cych obr≤bkΩ aplikacji multimedialnych.
NiMH - akumulatory niklowo-wodorkowo-metalowe.
PC Card - karta (dawniej PCMCIA) rozszerzaj▒ca mo┐liwo╢ci notebooka. Mo┐e zawieraµ np. fax/modem, interfejs sieciowy, dysk twardy, sterownik CD-ROM.
Port replikator - sprzΩtowe rozszerzenie zawieraj▒ce dodatkowe porty interfejs≤w.
Standby, suspend, sleep - tryby oszczΩdzania energii (zatrzymanie, zawieszenie, u╢pienie) spowalniaj▒ce zegar taktuj▒cy procesor, wy│▒czaj▒ce wy╢wietlacz, zatrzymuj▒ce dysk twardy, a┐ po ca│kowite "u╢pienie" komputera z mo┐liwo╢ci▒ szybkiego powrotu do pracy.
TFT (Thin Film Transistor) - kolorowy wy╢wietlacz ciek│okrystaliczny sterowany cienkowarstwowymi tranzystorami z aktywn▒ matryc▒, pozwalaj▒cy na uzyskanie obraz≤w o najwy┐szej jako╢ci.
Touchpad - urz▒dzenie wskazuj▒ce w postaci sensorowej p│ytki reaguj▒cej na przesuwanie i nacisk palca.
Trackpoint - urz▒dzenie wskazuj▒ce w postaci minijoysticka umieszczonego miΩdzy klawiszami, reaguj▒cego na si│Ω i kierunek nacisku.
VGA (Video Graphics Array) - standard sterownika graficznego opracowany przez IBM o rozdzielczo╢ci 640╫480 punkt≤w i 256 kolorach.
XGA (eXtended Graphics Array) - rozszerzony standard sterownika graficznego pozwalaj▒cy na wy╢wietlenie obrazu w rozdzielczo╢ci 1024╫768 punkt≤w i 256 kolorach.

(AM)

(c) Copyright LUPUS