Najpopularniejszymi programami do zapisu danych na no╢nikach optycznych s▒ produkty firm Adaptec oraz CeQuadrat. Dlatego te┐ skupili╢my siΩ na praktycznym zastosowaniu tych program≤w. Zanim jednak przejdziemy do nagrywania, kilka s│≤w o tym, w jakiej postaci dane mog▒ znale╝µ siΩ na kr▒┐ku, czyli

Tryby zapisu

P│ytΩ CD-R mo┐na zapisaµ tylko raz. Dlatego te┐ lepiej zawczasu zaplanowaµ, jakie dane maj▒ siΩ na niej znale╝µ i w jaki spos≤b je przygotowaµ, tak aby by│y czytelne w zale┐no╢ci od celu, do jakiego nagrywane pliki s▒ przeznaczone. Kwestia wcze╢niejszego zaplanowania jest o tyle istotna, ┐e w momencie gdy ju┐ uruchomimy proces nagrywania, nic nie mo┐e go przerwaµ. Je┐eli pope│nimy b│Ωdy, to najlepszym miejscem dla tak nagranej p│yty jest najbli┐szy kosz na ╢mieci (zastrzegam, ┐e ca│y czas m≤wimy o p│ytach CD-R). Tak wiΩc, mimo ┐e wydatek na tak▒ p│ytΩ jest niewielki, to szkoda cennego czasu i nerw≤w na bezu┐yteczn▒ pracΩ.

W wypadku, gdy dysponujemy pe│nym zasobem 650 MB danych przeznaczonym do zapisu (650 MB to pojemno╢µ p│yty CD-R, a tak┐e CD-RW), sprawa jest raczej prosta. Zapis na p│ycie bΩdzie stanowi│ pojedyncz▒ sesjΩ, co jest odpowiednikiem p│yt gotowych (t│oczonych, zawieraj▒cych ju┐ dane). Je┐eli jednak nie dysponujemy zawczasu przygotowanym zasobem danych o wymaganej pojemno╢ci, to korzystamy z innego trybu zapisu. Wyobra╝my sobie, ┐e dysponujemy ok. np. 300 MB plik≤w, kt≤re chcieliby╢my zamie╢ciµ na kr▒┐ku. W takim przypadku p│ytΩ nale┐y zapisaµ w trybie wielosesyjnym (multisession). Oznacza to, ┐e p│yta taka po zapisaniu naszych przyk│adowych 300 MB plik≤w nadaje siΩ jeszcze do u┐ycia i mo┐na zape│niµ pozosta│▒ woln▒ przestrze±, gdy tylko bΩdziemy dysponowali dodatkowymi danymi.

Nale┐y jednak pamiΩtaµ o tym, ┐e ka┐da sesja zawiera - opr≤cz naszych danych - w│asne obszary wprowadzaj▒ce (tzw. Lead-In sectors) oraz zamykaj▒ce (Lead-Out). Obszary te w przypadku pierwszej sesji poch│aniaj▒ ok. 20 MB przestrzeni p│yty CD-R, a dla ka┐dej nastΩpnej sesji - ok. 13 MB. Tak wiΩc w przypadku zapisu na p│ycie zbyt wielu, np. 30 sesji, zapis wielosesyjny traci sens. Same obszary wprowadzaj▒ce i zamykaj▒ce poszczeg≤lnych sesji zajmuj▒ ok. 29╫14 + 20 = 426 MB! úatwo wiΩc zauwa┐yµ, ┐e istotne dane mog▒ w takiej sytuacji nie zmie╢ciµ siΩ, gdy┐ dla plik≤w pozosta│oby w tym konkretnym przypadku zaledwie ok. 226 MB z ca│ych 650 MB.

Rozwi▒zaniem tego problemu jest jeszcze jedna metoda zapisu, zwana zapisem pakietowym (IPW - Incremental Packet Writing). Zapis na p│ycie jest dokonywany przy u┐yciu znacznie mniejszych blok≤w ni┐ w przypadku zapisu jedno- i wielosesyjnego. Ponadto taki typ zapisu pozwala nam u┐ywaµ dysku CD-R (lub CD-RW), umieszczonego w nagrywarce na takiej samej zasadzie jak dyskietki, czy dysku twardego.

Pliki na takiej p│ycie mo┐emy zapisywaµ bezpo╢rednio z program≤w z jakimi pracujemy, zapisuj▒c dokument opcj▒ "Zapisz" (Save)), czy te┐ przenosz▒c pliki myszk▒ w Eksploratorze. Jedyn▒ rzecz▒, jaka odr≤┐nia w takim przypadku p│ytΩ od dyskietki, jest fakt, ┐e przeniesionego/skopiowanego na p│ytΩ pliku nie mo┐emy skasowaµ. Nawet w przypadku kasowalnych p│yt CD-RW operacja usuniΩcia nie jest dostΩpna dla pojedynczego pliku. Jednak w│a╢nie ze wzglΩdu na mo┐liwo╢µ skasowania zawarto╢ci p│yty CD-RW ten typ no╢nika wydaje siΩ najbardziej odpowiedni dla zapisu pakietowego.

Sposoby i tryby zapisu

W przypadku p│yt jedno- i wielosesyjnych zapis mo┐emy przeprowadziµ na kilka sposob≤w. Pierwszy, najbezpieczniejszy, ale te┐ najbardziej wymagaj▒cy dla zasob≤w dyskowych, polega na nagrywaniu z tzw. pliku lustra czy obrazu (image file). Polega na tym, ┐e przed nagraniem p│yty tworzymy z przygotowanych uprzednio danych plik w formacie RAW-Data (format ten jest odbiciem binarnego zapisu, jaki p≤╝niej znajdzie siΩ na p│ycie, st▒d te┐ nazwa "obraz" - image).

Dopiero ten plik zostaje nagrany na docelowym no╢niku, czyli p│ytce CD-R lub CD-RW. úatwo zauwa┐yµ, ┐e w takim przypadku musimy dysponowaµ woln▒ przestrzeni▒ na dysku twardym - no╢niku, z kt≤rego nagrywamy p│ytΩ - odpowiadaj▒c▒ podwojonej pojemno╢ci przygotowanych danych (pliki danych oraz plik obrazu). Mo┐na wyliczyµ, ┐e gdy chcemy zape│niµ ca│▒ p│ytkΩ danymi, musimy dysponowaµ co najmniej 1300 MB wolnej przestrzeni na dysku twardym (650 MB to pliki do przegrania, za╢ drugie 650 MB to plik image stworzony z tych┐e danych).

Bezpiecze±stwo tej metody polega na tym, ┐e uprzednio przygotowany plik obrazu odzwierciedla dok│adnie zapis na p│ycie, zatem program, z kt≤rego korzystamy oraz nagrywarka nie musz▒ wykonywaµ konwersji na odpowiedni format.

Je┐eli nie mamy takiej wolnej przestrzeni na dysku twardym lub je╢li mamy wystarczaj▒co szybki komputer (wg naszych spostrze┐e± jednostka wyposa┐ona w procesor klasy Pentium oraz 16 MB RAM jest wystarczaj▒ca), mo┐na nagrywaµ p│yty w tzw. trybie on-the-fly, czyli "w locie". W takim przypadku nie jest konieczne tworzenie pliku lustra (oszczΩdzamy zatem miejsce na dysku), gdy┐ program sam zajmuje siΩ t│umaczeniem danych ╝r≤d│owych na odpowiedni dla danego zapisu format. Mimo korzy╢ci wynikaj▒cych z mniejszego zape│nienia dysku metoda ta jest o tyle mniej bezpieczna, ┐e wymaga sta│ego, nieprzerwanego dop│ywu danych do nagrywarki czΩsto z r≤┐nych miejsc na dysku. Dane te │adowane s▒ do bufora nagrywarki, a stamt▒d przekazywane do g│owicy zapisuj▒cej.

Je┐eli dysk twardy zawieraj▒cy ╝r≤d│owe pliki bΩdzie zbyt powolny lub zbyt sfragmentowany (efekt jest ten sam: wolniejsze przesy│anie danych), to bufor nagrywarki przechowuj▒cy dane przeznaczone do zapisu mo┐e zostaµ opr≤┐niony na skutek powolnego wp│ywania do± danych. Skutek jest taki, ┐e na ekranie wy╢wietla siΩ zmora wszystkich nagrywaj▒cych p│yty: komunikat "Buffer Underrun" oznaczaj▒cy, ┐e nagrywarka nie ma sk▒d pobieraµ danych i proces zostaje przerwany. Je┐eli w takim momencie w nagrywarce znajdowa│a siΩ p│yta CD-R, to od tej chwili nadaje siΩ ona jedynie do kosza na ╢mieci (lub jako ozdoba). Na szczΩ╢cie, jak wykazuj▒ nasze testy, wsp≤│czesne dyski twarde s▒ na tyle szybkie, ┐e w praktyce zapis w trybie on-the-fly jest najczΩ╢ciej wykorzystywany.

Formaty p│yt

Jedn▒ z najwiΩkszych zalet nagrywarek jest fakt, ┐e pozwalaj▒ one tworzyµ nie tylko p│yty bΩd▒ce, od strony zapisanych na nich danych, odpowiednikami p│yt CD-ROM, ale tak┐e p│yty CD-DA (Compact Disk-Digital Audio - odpowiedniki p│yt muzycznych), Photo CD (p│yty zawieraj▒ce profesjonalnie przygotowane zdjΩcia zapisane z wykorzystaniem standardu firmy Kodak), Video CD (format do zapisu film≤w w formacie MPEG) oraz Mixed CD (p│yty zawieraj▒ce jednocze╢nie pliki - dane komputerowe - oraz ╢cie┐ki audio).
Mimo to, nagrywarki najczΩ╢ciej wykorzystuje siΩ do tworzenia p│yt zawieraj▒cych dane (CD-ROM) oraz muzykΩ (CD-DA). Ewentualnie, co jest ju┐ rzadziej spotykane, mo┐emy mieszaµ ze sob▒ te dwa rodzaje tworz▒c p│ytΩ Mixed-CD. Prezentujemy kr≤tki przewodnik tworzenia tego typu p│yt za pomoc▒ program≤w Adaptec Easy CD Creator 3.01a oraz CeQuadrat WinOnCD 3.5 OEM, kt≤re, co stwierdzili╢my empirycznie, najczΩ╢ciej s▒ do│▒czane do nowo zakupionych CD-Rekorder≤w, a tak┐e najpe│niej potrafi▒ wykorzystaµ mo┐liwo╢ci nagrywarek.
ProcedurΩ tworzenia p│yty audio lub zawieraj▒cej pliki danych (CD-ROM) za pomoc▒ programu Adaptec Easy CD Creator 3.01a przedstawiamy w ramce. Zak│adamy, ┐e program jest ju┐ zainstalowany (jego instalacja nie odbiega od norm typowych dla Windows 95/98).

Za miesi▒c przedstawimy Pa±stwu kr≤tki przewodnik nagrywania za pomoc▒ WinOnCD oraz szczeg≤│y dotycz▒ce realizacji zapisu pakietowego.

Tworzenie p│yt CD-ROM

1. Program po uruchomieniu automatycznie otwiera okno kreatora (rys. 1) pozwalaj▒cego wybraµ, jaki typ p│yty nas interesuje. W tym przypadku wybieramy opcjΩ "Data CD", a nastΩpnie klikamy przycisk "Next".

2. W kolejnym oknie dokonujemy wyboru dysku, katalogu czy te┐ pliku, jaki ma docelowo zostaµ zapisany na p│ycie. Wystarczy zaznaczyµ myszk▒ interesuj▒cy nas element, a nastΩpnie klikn▒µ przycisk "Add Now". Program doda zaznaczone pliki i/lub foldery do uk│adu p│yty (CD Layout) bez ich fizycznego kopiowania. Po lewej stronie przycisku "Add Now" znajduje siΩ pasek informuj▒cy o wolnej przestrzeni na p│ycie - tej, kt≤r▒ chcemy zapisaµ (rys. 2). Gdy ju┐ dodamy wszystkie interesuj▒ce nas dane, klikamy przycisk "Next". Uwaga, je┐eli przypadkowo przekroczyli╢my pojemno╢µ p│yty (co sygnalizuje pasek wy╢wietlaj▒cy napis "OVERTIME") oraz nadmiarow▒ pojemno╢µ w MB, bΩdziemy mogli p≤╝niej usun▒µ nadmiarowe elementy.

3. NastΩpne okno kreatora wy╢wietla pytanie (rys. 3), czy program ma przeprowadziµ zapis testowy przed dokonaniem w│a╢ciwego zapisu. Je┐eli wybierzemy opcjΩ "Perform the test", program bΩdzie tylko udawa│, ┐e zapisuje p│ytΩ, zanim zacznie faktyczny proces nagrywania. DziΩki temu, w przypadku gdy wyst▒pi b│▒d w fazie testowej, czysta p│yta umieszczona w nagrywarce nie ulegnie uszkodzeniu (czyt. bezwarto╢ciowemu, niepe│nemu zapisowi), a my bΩdziemy mogli usprawniµ proces przez przeniesienie wybranych plik≤w (za pomoc▒ np. Eksploratora) w jedno miejsce (jeden dysk), a nastΩpnie defragmentacjΩ dysku (np. za pomoc▒ standardowego programu "Defragmentator Dysk≤w" (Disk Defragmenter)) i ponowienie operacji.

4. Ostatnie okno kreatora pozwala nam zdecydowaµ, czy chcemy, by program natychmiast rozpocz▒│ proces nagrywania (z zapisem testowym lub bez, w zale┐no╢ci od dokonanego wyboru w poprzednim oknie), czy te┐ chcemy jeszcze wprowadziµ kilka modyfikacji do uk│adu plik≤w na p│ycie (CD Layout), co ma sens w przypadku, gdy do zapisu przeznaczyli╢my dane o zbyt du┐ej, jak na pojemno╢µ p│yty, objΩto╢ci (rys. 4, na kolumnie obok). Je┐eli wybrali╢my opcjΩ "Create CD Now", pozostaje nam poczekaµ ok. p≤│ godziny (w zale┐no╢ci od szybko╢ci, z jak▒ zapisuje dany model nagrywarki) na gotow▒ do u┐ycia p│ytΩ CD-ROM.

5. W przypadku gdy wybrali╢my opcjΩ "Create CD Later", program zamyka okno kreatora ods│aniaj▒c g│≤wne okno aplikacji. W g≤rnej czΩ╢ci wy╢wietlona jest lista dysk≤w i katalog≤w (po lewej stro- nie) oraz ich zawarto╢µ (strona prawa). Dolna czΩ╢µ ekranu prezen-tuje wirtualn▒ zawarto╢µ przysz│ej p│yty w analogiczny spos≤b (katalogi po lewej, pliki po prawej). Zawarto╢µ tΩ mo┐emy dowolnie modyfikowaµ, kasuj▒c nadmiarowe elementy (nie oznacza to fizycznego usuniΩcia danych z dysku twardego, lecz tylko z CD-Layoutu), b▒d╝ te┐ dodaj▒c nowe - przeci▒gaj▒c je myszk▒ z g≤rnej czΩ╢ci okna. (rys. 5).

6. Gdy ju┐ przygotujemy w ten spos≤b zawarto╢µ przysz│ej p│yty, mo┐emy przej╢µ do procesu nagrywania klikaj▒c ikonΩ "Create CD" (pi▒ta od lewej w pasku narzΩdzi w g≤rnej czΩ╢ci okna programu).

7. Okno, kt≤re siΩ pojawi (rys. 6), umo┐liwia wyb≤r rodzaju zapisu, jaki chcemy przeprowadziµ wykorzystuj▒c przygotowany uprzednio uk│ad p│yty (CD-Layoutu). Je┐eli jeste╢my pewni no╢nik≤w ╝r≤d│owych (czyt. dysku/dysk≤w twardych) i zale┐y nam na czasie, polecam wyb≤r opcji "Create CD".

8. Je┐eli wybierzemy zak│adkΩ "Advanced" (rys. 7), bΩdziemy mieli mo┐liwo╢µ wyboru, w jaki spos≤b progam ma zapisaµ przygotowane dane. Opcja "Close Session and :eave Disc Open" zapisuje dysk pozostawiaj▒c "furtkΩ" dla przysz│ych sesji. Ma ona sens jedynie wtedy, gdy przygotowane przez nas dane nie zape│niaj▒ w znacz▒cym stopniu (co najmniej 80%) objΩto╢ci p│yty CD-R (lub CD-RW). Opcja "Close Disc" tworzy zwyk│y CD-ROM jednosesyjny - najlepszy wyb≤r w przypadku, gdy dysponujemy gotowym do nagrania zestawem 650 MB danych. Wy╢wietlona poni┐ej opcja "Disk-at-Once" ma znaczenie w przypadku nagrywania p│yt w formacie CD-DA (muzycznych).

Tworzenie p│yt CD-DA (muzycznych)

1. Po uruchomieniu Easy CD Creatora z otwartego kreatora (patrz rys. 1, na poprzedniej stronie) wybieramy opcjΩ Audio-CD i klikamy przycisk "Next".

2. Tym razem okno wyboru danych (rys. 8) ma nieco inn▒ postaµ i pozwala nam na dodawanie poszczeg≤lnych ╢cie┐ek audio. Charakterystyczne jest, ┐e pasek, kt≤ry w przypadku tworzenia p│yt CD-ROM wy╢wietla│ pojemno╢µ w MB, teraz wy╢wietla pozosta│y do zagospodarowania czas p│yty. Uwaga, je┐eli ╝r≤d│em ╢cie┐ek z muzyk▒ jest p│yta audio (CD-DA) w│o┐ona do czytnika CD-ROM, to wymagane jest, aby napΩd CD-ROM potrafi│ wyekstrahowaµ te ╢cie┐ki do postaci cyfrowej (RAW-Data). Zreszt▒ program sam poinformuje nas o niemo┐no╢ci dodania ╢cie┐ki bezpo╢rednio z napΩdu CD-ROM wy╢wietlaj▒c odpowiedni komunikat. W takiej sytuacji musimy pos│u┐yµ siΩ sam▒ nagrywark▒ do dodania tych ╢cie┐ek.

3. Kolejne okno kreatora umo┐liwia podanie tytu│u p│yty oraz nazwiska artysty (rys. 9).

4. NastΩpnie kreator pozwala na wyb≤r, czy sesja zawieraj▒ca ╢cie┐ki audio ma byµ zamkniΩta (opcja "Close the session"), czy te┐ bΩdziemy zamierzali dodawaµ jeszcze inne elementy (opcja "Leaving the session open"). W naszym przypadku polecana jest opcja zamykaj▒ca sesjΩ (rys. 10).

5. Kolejne dwa okna kreatora s▒ analogiczne do pojawiaj▒cych siΩ w przypadku tworzenia p│yt CD-ROM. Pierwsze pozwala zdecydowaµ o przeprowadzeniu zapisu testowego (patrz rys. 3, na stronie 94) za╢ drugie o samej operacji nagrania (patrz rys. 4, na stronie 94).

6. Podobnie jak w przypadku tworzenia p│yty CD-ROM, tak┐e i tu mamy mo┐liwo╢µ od│o┐enia procesu nagrywania "na p≤╝niej" w celu edycji wprowadzonych ustawie±. Poszczeg≤lne ╢cie┐ki mo┐emy usuwaµ, dodawaµ nowe czy te┐ ods│uchiwaµ (za pomoc▒ opcji "Play" wybieranej przez klikniΩcie prawym klawiszem myszy na konkretnej ╢cie┐ce).

7. Sam proces zapisu zaczynamy za pomoc▒ wspomnianej ju┐ ikony "Create CD".

(c) Copyright LUPUS