Na pocz▒tku by│o s│owo

W erze wielkich komputer≤w mainframe monitory stanowi│y sk│adnik prostych terminali alfanumerycznych - oznacza│o to pracΩ jedynie w monochromatycznym trybie znakowym. Istnia│o jeszcze pojΩcie monitor≤w graficznych, kt≤re stanowi│y raczej skrzy┐owanie oscyloskopu z... ploterem, kre╢l▒c na ekranach o d│ugim czasie po╢wiaty matematycznie opisane krzywe.
Inwazja komputer≤w osobistych nast▒pi│a w chwili, gdy telewizory (i to kolorowe) dawno przesta│y byµ symbolem luksusu, nic wiΩc dziwnego, ┐e wiΩkszo╢µ wczesnych komputer≤w osobistych (dzi╢ powiedzieliby╢my domowych) konstruowano w│a╢nie z my╢l▒ o wsp≤│pracy z telewizorem.
Sukces IBM PC, komputera pomy╢lanego przede wszystkim do prac biurowych, oznacza│ pocz▒tek prawdziwej kariery monitor≤w w ich obecnym kszta│cie - dedykowanych do wsp≤│pracy z komputerem poprzez specjalne z│▒cze (wcze╢niej bywa│y stosowane monitory ze z│▒czami typu telewizyjnego, np. composite).

Cyfrowe czy analogowe?

Pocz▒tkowo by│y to proste monitory monochromatyczne, najpierw pracuj▒ce w trybie znakowym (choµ to zale┐a│o ju┐ tylko od karty graficznej); mo┐liwo╢µ pracy graficznej i w kolorze pojawi│a siΩ stosunkowo szybko. Warto powiedzieµ, ┐e pierwsze monitory (wsp≤│pracuj▒ce z kartami MDA, Hercules, CGA) by│y monitorami cyfrowymi - sygna│ wizyjny by│ doprowadzany do monitora w postaci binarnej: punkt zapalony lub zgaszony, kolor sk│adowy obecny lub nieobecny. Zalet▒ takiego rozwi▒zania by│a │atwa do uzyskania ostro╢µ obrazu przy prostocie konstrukcji urz▒dze±. Wad▒ - ograniczona liczba mo┐liwych do przedstawienia kolor≤w (16 w przypadku CGA). Stanowi▒ce obecnie standard z│▒cze monitorowe VGA jest z│▒czem analogowym, intensywno╢µ kolor≤w sk│adowych zale┐y tu od p│ynnie zmieniaj▒cego siΩ napiΩcia, dziΩki czemu na ekranie mo┐na uzyskaµ praktycznie nieograniczon▒ liczbΩ kolor≤w.
Dzi╢ okre╢lenie "monitor cyfrowy" rozumiane jest nieco inaczej i jest odzwierciedleniem "dualizmu graficzno-znakowego" wynikaj▒cego z konieczno╢ci zachowania zgodno╢ci ze standardami sprzed ponad 15 lat. Przej╢cie z trybu graficznego w znakowy i odwrotnie zwi▒zane jest ze zmian▒ m.in. rozdzielczo╢ci i oznacza dla monitora zupe│nie inne warunki pracy, co w starszych konstrukcjach wyposa┐onych w tradycyjne, analogowe obwody wej╢ciowe objawia│o siΩ np. przesuniΩciem obrazu, zmian▒ jego rozmiar≤w itp. i k│opotliw▒ konieczno╢ci▒ ka┐dorazowej regulacji. Aby temu zapobiec, do monitor≤w wprowadzono cyfrowe (wyposa┐one w mikroprocesor) uk│ady sterowania obwodami wej╢ciowymi, samoczynnie rozpoznaj▒ce charakterystykΩ doprowadzonych sygna│≤w wizyjnych i automatycznie przywracaj▒ce ustawione wcze╢niej dla danego trybu parametry obrazu. Miejsce licznych (czterech, sze╢ciu, o╢miu) pokrΩte│ regulacyjnych charakterystycznych dla monitor≤w analogowych zajΩ│y przyciski; w niekt≤rych konstrukcjach pozostawiono pokrΩt│a do regulacji jasno╢ci i kontrastu.

Zdalne sterowanie

Liczba i dzia│anie przycisk≤w regulacyjnych w monitorach zale┐y chyba wy│▒cznie od pomys│u projektanta. Czasem przycisk≤w jest kilkana╢cie (po dwa dla ka┐dego regulowanego parametru), czasem tylko cztery (wtedy do dyspozycji mamy obowi▒zkowo wy╢wietlane na ekranie menu, tzw. OSD), czasem... nie ma ich wcale (jak np. w monitorach Philips Brilliance 105, 107 itp.) - w≤wczas sterowanie wszystkimi funkcjami monitora odbywa siΩ zdalnie, za pomoc▒ uruchomionego na komputerze programu. Kt≤re z tych rozwi▒za± jest najlepsze? To z kolei kwestia upodoba± u┐ytkownika; menu OSD to z pewno╢ci▒ metoda najbardziej elastyczna, za to bogata "klawiatura" pozwala unikn▒µ przedzierania siΩ przez labirynt menu. Najbardziej kontrowersyjne jest rozwi▒zanie Philipsa, choµ z drugiej strony, sam bΩd▒c u┐ytkowniem Brilliance 105A, nie odczu│em, aby by│o ono w jakimkolwiek stopniu uci▒┐liwe. Je╢li ju┐ jeste╢my przy zdalnym sterowaniu, warto wspomnieµ o tym, jak jest ono realizowane bez ┐adnego dodatkowego po│▒czenia monitora z komputerem. WiΩkszo╢µ wsp≤│czesnych monitor≤w wykorzystuje dwie wcze╢niej nie u┐ywane linie z│▒cza VGA - stanowi▒ one przyjΩty przez VESA jako standard prosty, dwukierunkowy szeregowy interfejs DDC (Display Data Channel). DziΩki zapewnionej w ten spos≤b komunikacji z komputerem monitor mo┐e realizowaµ funkcje PnP (Plug and Play): system operacyjny mo┐e t▒ drog▒ uzyskaµ informacje o dostΩpnych rozdzielczo╢ciach, zakresie czΩstotliwo╢ci odchylania itd., u┐ytkownik za pomoc▒ odpowiedniego oprogramowania mo┐e dokonywaµ regulacji parametr≤w obrazu. Oczywi╢cie, aby by│o to mo┐liwe opr≤cz monitora ze standardem DDC, musi byµ r≤wnie┐ zgodna karta graficzna, jednak obecnie jest to ju┐ standard.

Kolorowe maski

Czasy, gdy monitory komputer≤w osobistych ╢wieci│y jednostajn▒, mi│▒ dla oka zielon▒ lub bursztynow▒ po╢wiat▒ nale┐▒ ju┐ do przesz│o╢ci - choµ monitory monochromatyczne s▒ jeszcze produkowane i u┐ywane s▒ w pewnych profesjonalnych zastosowaniach (choµby w bankach), to ze wzglΩdu na wymagan▒ "multimedialno╢µ" typowy komputer osobisty musi byµ wyposa┐ony w monitor kolorowy.
O tym, jak uzyskiwane jest wra┐enie koloru na ekranie monitora, pisali╢my ju┐ wielokrotnie i tym razem pominiemy szczeg≤│y zwi▒zane z technik▒ i fizjologi▒ ludzkiego postrzegania. Do╢µ powiedzieµ, ┐e wykorzystywana jest tu pewna w│a╢ciwo╢µ ludzkiego wzroku, dziΩki kt≤rej odpowiednio dobrana mieszanka ╢wiat│a o trzech barwach podstawowych (czerwonej, zielonej i niebieskiej, po angielsku red, green, blue, czyli w skr≤cie RGB) postrzegana jest tak samo, jak jedna z barw tΩczy.
Gdy przyjrzymy siΩ z bliska kineskopowi monitora (mo┐e byµ do tego potrzebna lupa...), ujrzymy powtarzaj▒cy siΩ regularnie wz≤r z│o┐ony z punkt≤w we wspomnianych wy┐ej trzech kolorach podstawowych.
Plamki owe u│o┐one s▒ tr≤jkami, z kt≤rych ka┐da mo┐e pe│niµ rolΩ pojedynczego punktu obrazu - piksela - o dowolnym kolorze. ªrednica takiej tr≤jki okre╢la zatem wielko╢µ piksela; z tego, i z fizycznej wielko╢ci ekranu, wynika jednoznacznie maksymalna wielko╢µ wy╢wietlanego obrazu wyra┐ona w pikselach (zwana czΩsto niezbyt szczΩ╢liwie rozdzielczo╢ci▒). Ekran mojego monitora - "piΩtnastki" - ma szeroko╢µ oko│o 28 centymetr≤w, za╢ ╢rednica plamki to 0,28 mm; nietrudno policzyµ, ┐e szeroko╢µ obrazu mo┐e wynosiµ najwy┐ej oko│o 1000 pikseli. Poniewa┐ stosunek bok≤w ekranu typowego kineskopu to 4:3, wysoko╢µ obrazu wyniesie odpowiednio oko│o 750, zatem m≤j monitor, od biedy, bΩdzie m≤g│ pracowaµ jeszcze w trybie 1024╫768, choµ stanowi to g≤rn▒ granicΩ jego mo┐liwo╢ci.
Trybem zalecanym przy pracy na monitorze 15-calowym jest 800╫600 pikseli. Wielu u┐ytkownik≤w zapewne powie, ┐e ich "piΩtnastki" wy╢wietlaj▒ nawet obraz o rozmiarach 1280╫1024 - owszem, m≤j te┐, jednak po pierwsze trudno w≤wczas m≤wiµ o szczeg≤│ach rysunku, a po drugie, obwody monitora s▒ wtedy przeci▒┐one i urz▒dzenie po pewnym czasie po prostu siΩ zepsuje. Wracaj▒c do s│owa "rozdzielczo╢µ" - w ╢cis│ym znaczeniu termin ≤w oznacza gΩsto╢µ upakowania pikseli na jednostkΩ d│ugo╢ci; wielko╢µ ta jest zwykle wyra┐ana w punktach na cal, w skr≤cie dpi. W przypadku kineskopu o ╢rednicy plamki 0,28 mm i optymalnie dobranych wymiarach obrazu by│oby to oko│o 91 dpi. W potocznym jΩzyku jednak przez rozdzielczo╢µ obrazu na monitorze rozumiane s▒ jego rozmiary, czyli np. 1024 na 768 punkt≤w.
W dyskusji o wadach i zaletach r≤┐nych modeli monitor≤w czΩsto padaj▒ okre╢lenia "maska szczelinowa", "CromaClear", "delta", "Trinitron". Co to znaczy, co jest lepsze i dlaczego? Tymi nazwami okre╢lane s▒ r≤┐ne rodzaje maski, elementu stanowi▒cego niezbΩdn▒ czΩ╢µ kineskopu kolorowego. Maska typu delta, zwana tak┐e dot trio, okr▒g│e otworki umieszczone na planie tr≤jk▒t≤w r≤wnobocznych, tworz▒cych wz≤r plastra miodu; maska ta charakteryzuje siΩ najwy┐sz▒ rozdzielczo╢ci▒ i precyzj▒ szczeg≤│≤w. Faworyzowana przez niekt≤rych maska typu Trinitron wykonana jest z cienkich drucik≤w; kieneskopy z tak▒ mask▒ daj▒ obraz o wysokiej jasno╢ci, minusem Trinitrona s▒ cieniutkie poziome kreseczki (jedna lub dwie) na ╢rodku ekranu - ╢lad drucik≤w stabilizuj▒cych. Trinitron jest nazw▒ zastrze┐on▒ przez firmΩ Sony, dlatego te┐ inni producenci zmuszeni s▒ stosowaµ inne nazwy (np. NEC - Diamondtron). Istnieje jeszcze maska CromaClear, opracowana przez firmΩ NEC, │▒cz▒ca - wed│ug producenta - zalety maski delta i maski szczelinowej, natomiast pozbawiona ich wad; plamki luminoforu maj▒ w tym przypadku postaµ r≤wnoleg│ych paseczk≤w. Dyskusja o przewadze tego czy innego rozwi▒zania przypomina dyskusjΩ o wy┐szo╢ci ╢wi▒t Wielkiej Nocy nad ╢wiΩtami Bo┐ego Narodzenia, wyb≤r i tu zale┐y od osobistych preferencji.
CzΩsto przytaczanym argumentem na korzy╢µ maski typu Trinitron jest fakt, ┐e powierzchnia kineskopu jest wycinkiem walca, za╢ kineskopu delta - wycinkiem kuli. Istotnie, w pierwszym przypadku kszta│t powierzchni pozwala znacznie zmniejszyµ mo┐liwo╢µ wyst▒pienia dokuczliwych odblask≤w. Z drugiej strony patrz▒c, wsp≤│czesne kineskopy delta maj▒ ekran niemal p│aski, wiΩc jest to argument z lekka naci▒gany. Jednak radykalnym rozwi▒zaniem jest pokazany przed ponad rokiem kineskop firmy Panasonic z ca│kowicie p│askim ekranem, z mask▒ zbli┐on▒ do CromaClear.

Pojedynek na herce

Opr≤cz dostΩpnych tryb≤w graficznych czy te┐ - jak kto woli - wspomnianych rozdzielczo╢ci, czΩsto podawanym parametrem s▒ czΩstotliwo╢ci synchonizacji albo odchylania; w rzeczywisto╢ci parametry te s▒ ze sob▒ ╢ci╢le powi▒zane. Aby zrozumieµ, co one oznaczaj▒, wystarczy zdaµ sobie sprawΩ ze sposobu w jaki obraz jest przesy│any do monitora i wy╢wietlany na jego ekranie. Ot≤┐ sterownik graficzny wysy│a do monitora sygna│ opisuj▒cy intensywno╢µ ╢wiecenia kolejnych pikseli pierwszej linii, potem nastΩpnej i tak dalej, synchronicznie z odchylaniem wi▒zki elektron≤w pobudzaj▒cej poszczeg≤lne plamki luminoforu do ╢wiecenia. Wi▒zka odchylana za pomoc▒ zmiennego pola magnetycznego przemieszcza siΩ od jednego boku ekranu do drugiego, potem przesuwa siΩ liniΩ ni┐ej i zn≤w powtarza sw≤j poziomy ruch, a┐ do do│u ekranu, po czym powraca do pierwszej linii, ca│y czas modulowana zgodnie z docieraj▒cym z komputera sygna│em. Liczba takich poziomych przej╢µ w ci▒gu sekundy odpowiada czΩstotliwo╢ci synchronizacji poziomej (odchylania poziomego), liczba przej╢µ z g≤ry na d≤│ to czΩstotliwo╢µ od╢wie┐ania obrazu (synchonizacji pionowej lub odchylania pionowego).
Nietrudno u╢wiadomiµ sobie, ┐e czΩstotliwo╢µ od╢wie┐ania obrazu decyduje o jego migotaniu (je╢li jest zbyt ma│a; za ergonomiczn▒ przyjmuje siΩ ok. 75 Hz i wiΩcej). CzΩstotliwo╢µ odchylania poziomego zale┐y z kolei od liczby linii i czΩstotliwo╢ci od╢wie┐ania obrazu. Je╢li teraz wyobrazimy sobie wy╢wietlan▒ na ekranie "pikselow▒ szachownicΩ" - co drugi piksel innego koloru - liczba zmian intensywno╢ci sygna│u odpowiada liczbie pikseli. Pomn≤┐my to przez liczbΩ linii i przez czΩstotliwo╢µ od╢wie┐ania obrazu... Przy rozmiarach obrazu 1280 na 1024 punkty i czΩstotliwo╢ci od╢wie┐ania 75 Hz, uzyskamy niemal 100 milion≤w zmian sygna│u na sekundΩ, a to oznacza 100 MHz - je╢li przepustowo╢µ obwod≤w monitora jest mniejsza, nie bΩdzie on w stanie poprawnie wy╢wietliµ obrazu o tych parametrach (nasze obliczenia s▒ zani┐one - nie uwzglΩdnili╢my czas≤w powrotu promienia).
W kontek╢cie powy┐szych rozwa┐a± jasne staj▒ siΩ tak┐e przyczyny powstawania p≤l elektromagnetycznych wok≤│ monitora. Dodatkowo elektrony bombarduj▒ce nieustannie wewnΩtrzn▒ powierzchniΩ ekranu tworz▒ przecie┐ pole elektryczne - w│os siΩ na g│owie je┐y... Na szczΩ╢cie zmartwienia te dotycz▒ ju┐ tylko bardzo starych urz▒dze±. O│owiowe szk│o kineskopu nie przepusz-cza promieniowania, odpowiednia konstrukcja uk│ad≤w odchylania minimalizuje pole elektromagnetyczne, specjalne pow│oki ekranu likwiduj▒ │adunki elektrostatyczne i eliminuj▒ odblaski. Trudno dzi╢ znale╝µ monitor nie spe│niaj▒cy szwedzkich norm ergonomicznych MPR-II, rzadko╢ci▒ s▒ monitory nie spe│niaj▒ce jeszcze ostrzejszych wymaga± TCO'92. Zagro┐eniem dla zdrowia u┐ytkownika pozostaje jednak wci▒┐ konieczno╢µ ci▒g│ego skupienia wzroku na ekranie, dlatego te┐ warto przynajmniej zadbaµ o odpowiednie o╢wietlenie miejsca pracy i... daµ czasem oczom odpocz▒µ.

Jest dobrze?

Czy┐by wiΩc wsp≤│czesny monitor by│ urz▒dzeniem doskona│ym? Ale┐ sk▒d! Sp≤jrzmy tylko: nawet niedu┐a "piΩtnastka" zajmuje p≤│ biurka i zu┐ywa kilkadziesi▒t wat≤w mocy. Na domiar z│ego wydziela wiΩkszo╢µ zu┐ytej energii w postaci ciep│a, co w przypadku wiΩkszej liczby monitor≤w (najczΩ╢ciej przytaczanym przyk│adem s▒ pomieszczenia gie│d) oznacza dodatkowe wydatki na klimatyzacjΩ... Czy wiΩc w epoce mikroprocesor≤w, mieszcz▒cych na male±kiej p│ytce krzemu miliony tranzystor≤w, musimy u┐ywaµ przedpotopowej lampy pr≤┐niowej?
Oczywi╢cie nie, istniej▒ i s▒ wykorzystywane r≤wnie┐ inne rodzaje wy╢wietlaczy. Najpowszechniej spo╢r≤d nich stosowane s▒ wy╢wietlacze ciek│okrystaliczne (LCD), spotykane choµby w notebookach. Wyrazem postΩpu w technologii wy╢wietlaczy LCD s▒ choµby ich coraz wiΩksze rozmiary - kiedy╢ 9-10 cali by│o typow▒ przek▒tn▒ ekranu notebooka, dzi╢ 12 cali to standard, a s▒ ekrany 14-calowe, oczywi╢cie wy╢wietlaj▒ce pe│nokolorowy obraz. Ju┐ dawno wyeliminowano bezw│adno╢µ obrazu charakterystyczn▒ dla pasywnej matrycy STN, dzisiejsze LCD reaguj▒ na tyle szybko, ┐e mo┐na na nich ogl▒daµ nawet filmy odtwarzane z DVD lub tunera tv.
W miarΩ postΩpu technologii zaczΩ│y siΩ pojawiaµ r≤wnie┐ wolno stoj▒ce, stacjonarne monitory LCD. Najnowsze konstrukcje pozbawione s▒ ju┐ najdokuczliwszych wad poprzednich generacji wy╢wietlaczy. Takim "dojrza│ym" monitorem LCD jest np. NEC MultiSync LCD2000 o przek▒tnej 20 cali i wymiarach obrazu 1280 na 1024 punkty.
DziΩki ulepszonej technologii TFT, obraz wy╢wietlany na ekranie mo┐na ogl▒daµ nawet pod k▒tem 160 stopni, za╢ obrazy o mniejszych rozmiarach (np. 640╫480 czy obraz w trybie tekstowym DOS) s▒ rozci▒gane poprzez interpolacjΩ do pe│nego ekranu (na wcze╢niejszych konstrukcjach by│y wy╢wietlane jako ma│y prostok▒cik otoczony czarnym marginesem). Wad▒ wy╢wietlaczy LCD wci▒┐ pozostaje cena - LCD2000 wart jest tyle, co niez│y samoch≤d...
LCD nie jest oczywi╢cie jedyn▒ technologi▒, s▒ tak┐e imponuj▒ce rozmiarami ekrany plazmowe - przy przek▒tnej 42 i wiΩcej cali maj▒ grubo╢µ zaledwie paru centymetr≤w. A mo┐e dobrym rozwi▒zaniem by│by rzutnik wy╢wietlaj▒cy obraz na wielkim na p≤│ ╢ciany ekranie? To wszystko ju┐ prawie tera╝niejszo╢µ, a w ka┐dym razie przysz│o╢µ zupe│nie nieodleg│a. Na razie jednak wci▒┐ jeszcze do peceta do│▒czamy klasyczny monitor z kineskopem.

Autor Micha│ Setlak jest pracownikiem firmy konsultingowej 4C, kt≤ra zajmuje siΩ m.in. obserwacj▒ i analiz▒ rynku informatycznego.

Jak najwiΩkszy?

Monitory o przek▒tnej 14 cali praktycznie zniknΩ│y z rynku, wyparte przez 15-calowe. Zjawisko jest o tyle ciekawe, ┐e przeciΩtna piΩtnastka oferuj▒ca u┐ytkownikowi efektywny rozmiar ekranu, por≤wnywalny z przyzwoitym monitorem 14-calowym, kosztuje sporo wiΩcej.
Sk▒d zatem popularno╢µ piΩtnastek? Przede wszystkim st▒d, ┐e nieznacznie wiΩkszy obszar roboczy kineskopu 15-calowego zapewnia u┐ytkownikowi niepor≤wnanie wy┐szy komfort pracy. Ma tu znaczenie zar≤wno sp│aszczenie ekranu, eliminuj▒ce konieczno╢µ zastanawiania siΩ, czy linia na ekranie jest prosta, czy nie jest, jak r≤wnie┐ mo┐liwo╢µ stosowania wiΩkszej rozdzielczo╢ci, pozwalaj▒cej na r≤wnoczesne wy╢wietlenie wiΩkszej ilo╢ci informacji. Ten ostatni czynnik staje siΩ coraz istotniejszy - wsp≤│czesne aplikacje biurowe pozwalaj▒ na tworzenie dokument≤w o du┐ych rozmiarach, a chocia┐ wprowadzane s▒ rozmaite rozwi▒zania umo┐liwiaj▒ce wygodne przewijanie takich dokument≤w, to jednak praca z nimi jest w pewnym stopniu prac▒ "przez dziurkΩ od klucza". Nic dziwnego, ┐e ka┐dy chcia│by mieµ tak▒ dziurkΩ mo┐liwie du┐▒. Wynikiem tej tendencji jest wzrastaj▒ca popularno╢µ monitor≤w 17-calowych - do niedawna u┐ywane prawie wy│▒cznie do grafiki, obecnie coraz czΩ╢ciej s▒ spotykane r≤wnie┐ w co zamo┐niejszych biurach. Monitory 17-calowe przewa┐nie maj▒ przewagΩ nad mniejszymi jeszcze pod jednym wzglΩdem - zwykle ich parametry u┐ytkowe, takie jak pasmo sygna│u i czΩstotliwo╢µ od╢wie┐ania, s▒ nieco lepsze. W po│▒czeniu z wy┐sz▒ rozdzielczo╢ci▒ stwarza to niepor≤wnanie wy┐szy komfort pracy, okupiony jednak do╢µ wysok▒ cen▒ - monitor 17-calowy jest w przybli┐eniu dwukrotnie dro┐szy od 15.
Je╢li jednak CiΩ staµ - zr≤b przyjemno╢µ swoim oczom.

RS

Jak testowali╢my monitory

Celem RAPORTU jest przedstawienie najnowszych trend≤w w rozwoju monitor≤w 15- i 17-calowych. Do test≤w otrzymali╢my modele stanowi▒ce przekr≤j od tzw. monitor≤w popularnych, bΩd▒cych na wyposa┐eniu biura, poprzez tzw. monitory multimedialne, a sko±czywszy na modelach dla grafik≤w.

Dokonuj▒c oceny jako╢ci wy╢wietlanego obrazu, korzystali╢my z programu Nokia Monitor Test for Windows, kt≤ry dziΩki du┐ej liczbie funkcji testowych pozwala m.in. wy│apaµ zniekszta│cenia obrazu i nieprawid│owo╢ci zbie┐no╢ci. Ka┐dy z monitor≤w by│ wygrzewany minimum 15-20 min, a w przypadku mo┐liwo╢ci wykorzystania funkcji Degauss rozmagnesowywano maskΩ monitora zgodnie z zaleceniami producenta (raz na 20 minut). Oceniali╢my funkcjonalno╢µ regulacji, dopracowanie przyjaznego (czytelnego) interfejsu systemu OSD (wy╢wietlania funkcji na ekranie) oraz ergonomiΩ (maksymaln▒ czΩstotliwo╢µ od╢wie┐ania ekranu). Dodatkowo dokonali╢my pomiaru rzeczywistego poboru mocy ka┐dego modelu watomierzem model LW-1(ERA) z dok│adno╢ci▒ ▒0,5 W dla r≤┐nych stan≤w (pocz▒wszy od poboru maksymalnego (bia│e t│o) do stanu programowego wy│▒czenia monitora.

Komputer, na kt≤rym dokonywali╢my analizy sprawno╢ci monitor≤w, wyposa┐ony by│ w p│ytΩ g│≤wn▒ P55TU firmy IWILL z kontrolerem Ultra Wide SCSI Adaptec AIC7880 on board, pamiΩµ RAM 64 MB SIMAMI EDO, procesor AMD K5 PR133, kartΩ grafiki Jazz Adrenallin 3D PCI z 6 MB VRAM. Jako dysk systemowy zastosowali╢my napΩd Samsung WN32543A o pojemno╢ci 2,6 GB, systemem operacyjnym by│ MS Windows 95 OSR2 PL ver.4.00.1111. Podstawowym trybem dla monitor≤w 15" by│a rozdzielczo╢µ 800╫600 z 32-bitowym kolorem, dla monitor≤w 17" rozdzielczo╢µ 1024╫768 r≤wnie┐ z 32-bitowym kolorem.

Miar▒ oceny by│a sprawno╢µ regulacji, jako╢µ odwzorowania kolor≤w i precyzja utrzymania geometrii, liczba dostΩpnych funkcji kontrolnych oraz og≤lna estetyka wykonania - wszystko odnoszone do ceny prezentowanego modelu. Dla u╢rednienia i obiektywizmu oceny pomiar≤w dokonywali╢my w ma│ych zes-po│ach, po kilku pracownik≤w redakcji.

MW

Ergonomia pracy z monitorem

Schemat w│a╢ciwej pozycji przy pracy z monitorem przedstawia powy┐szy rysunek.

PojΩciem ergonomii operuje siΩ najczΩ╢ciej maj▒c na uwadze wszystkie czynniki wp│ywaj▒ce na poprawΩ ca│okszta│tu dzia│a±, by praca by│a jak najmniej uci▒┐-liwa. Jest to zatem przede wszystkim od-powiednia pozycja siedz▒ca na wygodnym fotelu (krze╢le), by zminimalizowaµ niekorzystne obci▒┐enia krΩgos│upa. Najwa┐niejsz▒ ocen▒ w│a╢ciwej pozycji jest po│o┐enie monitora wzglΩdem oczu u┐ytkownika: prosta prostopad│a do po-wierzchni ekranu powinna znajdowaµ siΩ ok. 20 stopni poni┐ej linii wzroku wyprostowanej sylwetki cz│owieka. Nale┐y tak┐e zachowaµ odpowiedni▒ od-leg│o╢µ oczu od powierzchni ekranu - naj-w│a╢ciwsz▒ zalecana odleg│o╢ci▒ jest ok. 30 cm. Coraz czΩ╢ciej podkre╢lan▒ cech▒ wp│ywaj▒c▒ na ergonomiΩ pracy z moni-torem jest ustawienie odpowiedniej czΩstotliwo╢ci od╢wie┐ania obrazu przy danej rozdzielczo╢ci. Najbardziej po┐▒dan▒ jest warto╢µ 75 Hz, a im wy┐sza, tym lepsza, gdy┐ szybko migaj▒ce obrazy nie powoduj▒ takiego zmΩczenia wzroku, jak obrazy migaj▒ce z czΩstotliwo╢ci▒ poni┐ej 75 Hz.

AM

Mutlimedialny monitor?

Prawie ka┐dy z producent≤w monitor≤w ma obecnie w swojej ofercie modele multimedialne. R≤┐ni▒ siΩ one od klasycznych modeli wbudowanymi g│o╢nikami, a czΩsto r≤wnie┐ mikrofonem. Rozwi▒zanie takie ma dla wielu u┐ytkownik≤w niezaprzeczalny urok, a uzyskiwana jako╢µ d╝wiΩku jest por≤wnywalna z oferowan▒ przez przeciΩtne popularne g│o╢niczki. Takie rozwi▒zanie ma jednak r≤wnie┐ swoje wady - je╢li zale┐y nam na d╝wiΩku o wy┐szej jako╢ci, multimedialny monitor nie ma szans. Przede wszystkim dlatego, ┐e umieszczenie w jego obudowie g│o╢nik≤w o wiΩkszej mocy wi▒┐e siΩ z powa┐nymi trudno╢ciami technicznymi - silne pola magnetyczne wytwarzane przez takie g│o╢niki s▒ w stanie skutecznie zak│≤caµ dzia│anie kineskopu, a efektywne ekranowanie by│oby do╢µ kosztowne. Zatem, je╢li wymagasz d╝wiΩku HiFi, wybierz raczej klasyczny monitor i wysokiej klasy zestaw g│o╢nikowy. Je╢li jednak nie jeste╢ melomanem, monitor multimedialny uwolni CiΩ od k│opotliwych ma│ych g│o╢niczk≤w, kt≤re nie wiadomo gdzie postawiµ.

RS

S│ownik

• Analogowy monitor - monitor, w kt≤rym sygna│y wizyjne maj▒ charakter analogowy, tj. warto╢µ ich zmienia siΩ w spos≤b bezstopniowy od najmniejszej (oznaczaj▒cej minimalne nasycenie koloru - czer±) do najwiΩkszej (reprezentuj▒cej maksymalne nasycenie koloru). Pozwala to przedstawiµ praktycznie nieograniczon▒ liczbΩ odcieni. Wszystkie monitory VGA/SVGA s▒ monitorami analogowymi, w odr≤┐nieniu np. od cyfrowego Herculesa czy EGA (nie nale┐y tego myliµ z monitorami STEROWANYMI cyfrowo b▒d╝ analogowo).
• BNC - koncentryczne z│▒cze dla przewod≤w ekranowanych, pozwalaj▒cych minimalizowaµ zak│≤cenia przy przesy│aniu sygna│≤w.
• Composite - sygna│ z│o┐ony, zawieraj▒cy np. zsumowane sygna│y synchronizacji poziomej i pionowej lub wrΩcz kompletny sygna│ wizyjny.
• CromaClear - nowy rodzaj maski szczelinowej kineskopu opracowany przez firmΩ NEC. CRT (cathode ray tube) - tradycyjne okre╢lenie monitora z lamp▒ obrazow▒ (kineskopem).
• Cyfrowy monitor - monitor, w kt≤rym sygna│y wizyjne maj▒ charakter cyfrowy, tj. ich warto╢µ mo┐e przybraµ tylko dwa stany, oznaczaj▒ce obecno╢µ lub brak koloru. Pozwala to przedstawiµ do 16 kolor≤w (z dodatkowym bitem intensywno╢ci). Monitorami cyfrowymi s▒ np. monitory monochromatyczne klasy Hercules lub kolorowe CGA. (nie nale┐y tego myliµ z monitorami STEROWANYMI cyfrowo b▒d╝ analogowo).
• DDC (Display Data Channel) - zintegrowany z kablem sygna│owym monitora szeregowy interfejs umo┐liwiaj▒cy realizacjΩ Plug-And-Play oraz zdalne sterowanie parametrami pracy monitora.
• Delta - kineskop delta; kineskop kolorowy, w kt≤rym triady luminofor≤w zgrupowane s▒ w uk│adzie tr≤jk▒t≤w r≤wnobocznych. Kineskopy takie pozwalaj▒ uzyskaµ najwiΩksz▒ rozdzielczo╢µ (ostro╢µ) obrazu.
• Degauss - funkcja rozmagnesowania maski kineskopu, maj▒ca na celu zmniejszenie lokalnych przebarwie± obrazu, z regu│y uruchamiana automatycznie przy w│▒czeniu monitora, czasem (w wiΩkszych monitorach) dostΩpna r≤wnie┐ dla u┐ytkownika.
• DPMS (Display Power Management System) - specyfikacja sygnalizowania za pomoc▒ sygna│≤w synchronizacji pionowej i poziomej przez sterownik graficzny r≤┐nych tryb≤w oszczΩdzania energii.
• D-sub - z│▒cze szufladowe; w kartach VGA/SVGA stosowane jest z│▒cze o 15 stykach u│o┐onych w trzy rzΩdy.
• Energy Star - emblemat oznaczaj▒cy, ┐e urz▒dzenie spe│nia wymagania dotycz▒ce oszczΩdno╢ci energii okre╢lone przez ameryka±sk▒ agencjΩ ochrony ╢rodowiska EPA.
• FST (Flat Square Tube) - kineskop z (niemal) p│askim ekranem o (niemal) nie zaokr▒glonych rogach.
• Interlace - przeplot, wybieranie miΩdzyliniowe; technika pozwalaj▒ca uzyskaµ wy┐sz▒ rozdzielczo╢µ ze sprzΩtem ni┐szej klasy, charakteryzuje siΩ jednak dokuczliwym migotaniem obrazu.
• Konwergencja (kolor≤w) - b│Ωdy konwergencji, czyli zbie┐no╢ci kolor≤w podstawowych na ekranie kineskopu, objawiaj▒ce siΩ czerwonym, zielonym lub niebieskim "cieniem" na krawΩdzi, np. bia│ych powierzchni.
• Low Emission, Low Radiation - obni┐ony poziom emisji elektromagnetycznych, g│≤wnie w zakresie bardzo niskich (VLF) i jeszcze ni┐szych (ELF) czΩstotliwo╢ci radiowych; wa┐ny parametr ergonomiczno╢ci monitora.
• MPR II - norma ergonomiczna dla monitor≤w, dotycz▒ca m.in. emisji elektromagnetycznych, ustalona przez szwedzkie organizacje pracy.
• OSD (On Screen Display) - regulacja parametr≤w obrazu z uwidocznieniem na ekranie zmienianych warto╢ci w postaci graficznej, czasem w postaci menu (OSM, On Screen Menu).
• Piksel (picture element, picture cell) - pojedynczy punkt obrazu.
• Refresh rate - czΩstotliwo╢µ, z jak▒ od╢wie┐any jest obraz na monitorze (zwykle czΩstotliwo╢µ odchylania pionowego, czΩstotliwo╢µ ramki).
• Rozdzielczo╢µ (Resolution) - termin powszechnie u┐ywany dla okre╢lenia (w pikselach) rozmiar≤w obrazu wy╢wietlanego na monitorze.
• SVGA - Super VGA; sterownik VGA posiadaj▒cy mo┐liwo╢µ wy╢wietlania obrazu o rozdzielczo╢ciach 800 na 600 punkt≤w i wiΩkszych, tak┐e o poszerzonych paletach kolor≤w, czasem te┐ stosowane s▒ (nie do ko±ca uprawnione - dotycz▒ one konkretnych produkt≤w) nazwy XGA, EVGA.
• TCO - szwedzka konfederacja pracownik≤w; ustala m.in. wymagania dotycz▒ce ergonomii pracy, w szczeg≤lno╢ci normy emisyjne i energetyczne dla monitor≤w (TCO'91, TCO'92, TCO'95).
• Temperatura barwowa (bieli) - odcie± koloru bia│ego, przyjmowanego jako punkt odniesienia dla innych barw, biel "zimniejsza" (np. 9300░ K) jest bardziej b│Ωkitna, "cieplejsza" (np. 6550░ K) - bardziej czerwona. Podane liczby (w kelwinach) odpowiadaj▒ temperaturze, do jakiej trzeba rozgrzaµ cia│o doskonale czarne, aby emitowa│o ╢wiat│o bia│e o danej temperaturze barwowej.
• Trinitron - opracowany przez Sony kineskop z mask▒ wykonan▒ w postaci r≤wnoleg│ych drucik≤w; pozwala osi▒gn▒µ najwiΩksz▒ jasno╢µ ╢wiecenia.
• VESA (Video Electronics Standard Association) - stowarzyszenie standaryzacyjne producent≤w kart i monitor≤w komputerowych, powo│ane przez nich dla zachowania zgodno╢ci produkowanego sprzΩtu.

AM

BELINEA 10 50 76

BELINEA 10 55 96

CHUNTEX ELECTRONIC CTX-1569 SE

CHUNTEX ELECTRONIC CTX-1569 UA Future

CHUNTEX ELECTRONIC CTX-1792 SE

CHUNTEX ELECTRONIC CTX-1792 UA Future

DAEWOO CMC-1509B

DTK DA-570

IIYAMA MF-8617T Vision Master 17

NEC MultiSync A500

NEC MultiSync E700

PANASONIC PanaSync/Pro P70

PANASONIC TX-D1563PE1

PHILIPS Brilliance 105A

PHILIPS Brilliance 107A

ROYAL DH-1570M

ROYAL DH-1764UX

SAMSUNG SyncMaster 500b

SAMSUNG SyncMaster 700p

SONY Multiscan CPD-100ES

ViewSonic 15GA

ViewSonic GT775

ViewSonic PT775

Dwa │yki statystyki

W Raporcie wziΩ│y udzia│ 23 monitory: dwana╢cie 15-calowych i jedena╢cie 17-calowych. Sze╢µ z nich (4 "piΩtnastki" i 2 "siedemnastki") to modele wyposa┐one w zestawy g│o╢nik≤w, czyli okre╢lane mianem multimedialnych. Tylko jeden z nich mia│ maksymaln▒ rozdzielczo╢µ na poziomie 1024╫768 punkty, 14 mog│o wy╢wietlaµ obrazy maksymalnie w rozdzielczo╢ci 1280╫1024, a 8 pozosta│ych w 1600╫1200. ªrednice plamki w prezentowanych monitorach waha│y siΩ od 0,25 mm (7 modeli) przez 0,26 mm (5), 0,27 mm (3), a┐ do 0,28 mm (8 monitor≤w). Najl┐ejszym monitorem okaza│ siΩ Panasonic TX-D1563PE1 (13 kg), a najciΩ┐szym - Belinea 105596 (22,3 kg). Wszystkie urz▒dzenia deklarowane by│y jako "plug & play", ale tylko monitory Philipsa i Samsunga mia│y najnowsze specyfikacje sterowania (DDC 2+) w ramach tego standardu.

AM

(c) Copyright LUPUS