|
Potyczki z bios-em |
|||
| J. Filip Fronczak | |||
O dpowiednie skonfigurowanie Setupu mo┐e znacznie zwiΩkszyµ wydajno╢µ komputera, ale je┐eli z czym╢ przesadzimy albo w│▒czymy niepotrzebnie jakie╢ opcje, nasz komputer mo┐e w og≤le nie wystartowaµ lub zawieszaµ siΩ co kwadrans. ProponujΩ wiΩc rozpoczynanie "zabawy" z BIOS-em z du┐▒ ostro┐no╢ci▒ - zapisanie pocz▒tkowych ustawie± jest niezbΩdne. W tym tek╢cie postaram siΩ zwr≤ciµ szczeg≤ln▒ uwagΩ na opcje Setupu, maj▒ce bezpo╢redni wp│yw na wydajno╢µ pracy komputera. Mo┐na je odnale╝µ w trzech podgrupach:
Tak wiΩc w naszym komputerze znajduje siΩ procesor (CPU) taktowany jak▒╢ czΩstotliwo╢ci▒ wyra┐on▒ w megahercach (MHz). Mo┐e to byµ tzw. 286, 386, 486, Pentium, Pentium Pro, Pentium II itd. CzΩstotliwo╢µ ta przyjmuje warto╢ci 25, 33, 40 b▒d╝ 50 MHz w przypadku 486 oraz 60 i 66 w przypadku Pentium (niekt≤re procesory, jak np. Cyrix stosuj▒ r≤wnie┐ czΩstotliwo╢µ 75 MHz). CzΩstotliwo╢µ ta mo┐e byµ wewnΩtrznie przez procesor podwojona, potrojona b▒d╝ pomno┐ona w│a╢ciwie przez dowoln▒ liczbΩ. Mamy wtedy do czynienia z takimi procesorami jak np. 486DX2/66, 486DX4/100... W przypadku 486DX2/66: 2 oznacza iloczyn, przez kt≤ry zosta│a pomno┐ona podstawa, tj. 33 MHz, a 66 to wynik tego mno┐enia. WewnΩtrzna czΩstotliwo╢µ procesor≤w 486DX4 jest mno┐ona tak naprawdΩ przez 3. WiΩkszo╢µ obecnie sprzedawanych procesor≤w Pentium ma czΩstotliwo╢µ bΩd▒c▒ wielokrotno╢ci▒ 66 MHz (Pentium 166 to 66 MHz╫ 2,5). Procesor "siedzi sobie" w p│ycie g│≤wnej (MotherBoard), kt≤ra jest oparta na jednej magistrali - ISA, EISA, VESA LB b▒d╝ PCI. W du┐ym uproszczeniu magistrala to rodzaj z│▒cz na p│ycie (tzw. slot≤w), w kt≤re wk│adane s▒ karty rozszerzenia (graficzna itd.). Magistrale te r≤┐ni▒ siΩ przepustowo╢ci▒ mierzon▒ w MBit/s oraz czΩstotliwo╢ci▒ taktowania - pochodn▒ czΩstotliwo╢ci procesora, co w sumie okre╢la wydajno╢µ magistrali. Procesor przetwarza informacje zgromadzone w pamiΩci operacyjnej (RAM). Poniewa┐ pamiΩµ ta jest za wolna dla procesora, dane, nim do niego trafi▒, wΩdruj▒ do szybkiej pamiΩci cache (SRAM) drugiego poziomu (L2), umieszczonej na p│ycie g│≤wnej (EXTERNAL - wyj▒tek stanowi Pentium II, gdzie cache L2 jest zintegrowany z procesorem), a stamt▒d do pamiΩci cache pierwszego poziomu (L1), znajduj▒cej siΩ wewn▒trz ko╢ci procesora (INTERNAL). To podw≤jne buforowanie ma spory wp│yw na prΩdko╢µ przetwarzania danych przez procesor. Czasem jednak istnieje potrzeba "przytrzymania" danych b▒d╝ to w pamiΩci DRAM, b▒d╝ te┐ L2 cache za pomoc▒ tzw. waitstate'≤w. Informacje ju┐ przetworzone przez procesor czasem warto zapisaµ na dysku twardym (HDD), kt≤ry mo┐e wsp≤│pracowaµ z "reszt▒" komputera poprzez kontroler SCSI (raczej rzadko) lub IDE. Nas bΩdzie interesowa│ jedynie drugi przypadek. Kontroler znajduje siΩ albo na samej p│ycie, albo "wetkniΩty" jest w jeden z jej slot≤w. K≤│ko siΩ zamyka - prΩdko╢µ dysku zale┐y od prΩdko╢ci magistrali. Na og≤│ pracuj▒c na komputerze wykorzystujemy interfejs graficzny (MS Windows, OS/2), kt≤ry musi wyrzucaµ na nasz monitor setki megabit≤w informacji na sekundΩ. To, czy i jak nasza karta graficzna poradzi sobie z tym zadaniem, zale┐y od prΩdko╢ci magistrali, z kt≤r▒ wsp≤│pracuje (dana karta mo┐e wsp≤│pracowaµ tylko z magistral▒, dla kt≤rej jest zaprojektowana). I zn≤w "jeste╢my w domu". Wp│yw na to wszystko daje nam Setup. W zasadzie stopie± zaawansowania ka┐e ograniczyµ mi siΩ do opcji dotycz▒cych p│yt Pentium i wy┐ej. Nale┐y dodaµ, ┐e czΩ╢µ opcji Setupu jest specyficzna dla chipsetu naszej p│yty - czyli zestawu ko╢ci steruj▒cych jej dzia│aniem. Dla procesora Pentium w│a╢ciwe s▒ chipy Intel 430FX, HX, VX oraz TX. Dla Pentium Pro i Pentium II - chipset Intel 440FX oraz 440LX (wy│▒cznie Pentium II). Rzadziej stosuje siΩ obecnie ko╢ci innych producent≤w, takich jak SiS, VIA, OPTi, ETEQ. W ramkach przedstawiam zestawienie opcji wystΩpuj▒cych w BIOS-ach wraz z ich kr≤tkimi opisami. Je┐eli mamy p│ytΩ, na kt≤rej znajduje siΩ port drukarki, to na og≤│ mo┐emy go za pomoc▒ Setupu ustawiµ jako Normal, EPP lub ECP. Je╢li dysponujemy do tego odpowiedni▒ drukark▒ (np. HP LJ 4), mo┐emy przyspieszyµ komunikacjΩ w│▒czaj▒c tryb EPP. Tryb ECP pozwala przydzieliµ drukarce kana│ DMA, zwalniaj▒c w ten spos≤b procesor od zajmowania siΩ wydrukiem. Trzeba jednak zwr≤ciµ uwagΩ, by nie wyst▒pi│ konflikt kana│u DMA z innym urz▒dzeniem, np. kart▒ d╝wiΩkow▒. Na koniec parΩ s│≤w o FLASH BIOS-ach. Mo┐na je uaktualniµ "z dyskietki", czyli poprzez zaprogramowanie (za pomoc▒ specjalnych narzΩdzi) nowszej wersji BIOS-u na nasz▒ p│ytΩ g│≤wn▒. Podczas tego manewru nale┐y zachowaµ szczeg≤ln▒ ostro┐no╢µ. Po pierwsze, w przypadku niekt≤rych p│yt (i tu chyba przoduje Intel) jest to nadzwyczaj skomplikowana operacja. Na og≤│ nie jest jednak tak ╝le - w przypadku AWARD BIOS-u jest to dziecinnie proste. Po drugie, do ka┐dego modelu p│yty pasuje BIOS stworzony specjalnie dla niej. Mo┐na wprawdzie zaryzykowaµ wgranie BIOS-u z p│yty konstrukcyjnie identycznej na p│ytΩ innego producenta, ale pomijaj▒c ograniczon▒ liczbΩ przypadk≤w mija siΩ to z celem. Po trzecie, nale┐y zwr≤ciµ uwagΩ, czy mamy BIOS 128kB, czy 256kB. Niekt≤rzy producenci p│yt wypuszczaj▒ te same modele z r≤┐nymi BIOS-ami. A wiΩc nale┐y mieµ siΩ na baczno╢ci. Po czwarte, wy│▒czenie komputera w trakcie programowania BIOS-u ko±czy siΩ jego uszkodzeniem i konieczno╢ci▒ oddania p│yty do serwisu. Po pi▒te, BIOS nale┐y uaktualniaµ wtedy, gdy mamy problemy z obecn▒ wersj▒. Najnowsz▒ wersjΩ naszego BIOS-u najpro╢ciej znale╝µ na stronie WWW producenta naszej p│yty (zawsze kupujmy firmowe) albo sprzedawcy, b▒d╝ wzi▒µ j▒ od niego na dyskietce. BIOS Features SETUP
External Cache - podobnie jak poprzednia, ta uruchamia cache zewnΩtrzny (drugiego poziomu). Wy│▒czenie jej mo┐e byµ zasadne jedynie w przypadku uszkodzenia tej pamiΩci. IDE HDD Block Mode - w│▒czenie transferu blokowego powoduje, ┐e komputer wczytuje z dysku do pamiΩci bloki po kilka sektor≤w naraz, co zwiΩksza wydajno╢µ twardego dysku. Trzeba jednak uwa┐aµ - starsze modele dysk≤w nie radz▒ sobie z t▒ opcj▒. IDE 32-Bit Transfer Mode - transfer 32-bitowy powoduje dalsze zwiΩkszenie prΩdko╢ci przesy│ania danych do i z twardego dysku, ale tak┐e ta opcja nie jest tolerowana przez niekt≤re modele HDD. Gate A20 Option - pozwala na dostΩp do pamiΩci powy┐ej 1 MB poprzez szybk▒ liniΩ adresow▒ 20. Video BIOS Shadow - w│▒czenie tej opcji powoduje skopiowanie BIOS-u karty graficznej z pamiΩci typu ROM do szybkiej pamiΩci RAM, co pozwala na szybszy dostΩp i ma wp│yw na dzia│anie program≤w i system≤w graficznych (MS Windows). ChipSet Features SETUP
DRAM Timing - okre╢la prΩdko╢µ pracy pamiΩci RAM. Im ni┐sza warto╢µ, tym szybciej, ale trzeba bardzo uwa┐aµ, ┐eby nie przesadziµ. DRAM RAS# Precharge Time - patrz DRAM Timing DRAM R/W Leadoff Timing - liczba cykli procesora przed ka┐dym zapisem i odczytem do/z pamiΩci (podobnie jak wy┐ej - im mniej tym lepiej). Fast RAS# to CAS# Delay - czas miΩdzy adresowaniem wierszy pamiΩci (RAS) i kolumn (CAS). DRAM Read Burst (EDO/FPM) - podobnie jak DRAM Timing okre╢la prΩdko╢µ odczytu pamiΩci RAM (EDO b▒d╝ Fast Page). DRAM Write Burst Timing - okre╢la prΩdko╢µ zapisu do pamiΩci RAM. Turbo Read Leadoff - ustawienie tej opcji w pozycji ENABLED zwiΩksza wydajno╢µ system≤w bez pamiΩci cache. DRAM Speculative Leadoff - w│▒czenie tej opcji skraca czas potrzebny na odczyt danych z pamiΩci. SDRAM CAS Lat/RAS-to-CAS - (i430VX/TX, i440LX) Timingi dla pamiΩci SDRAM. Podobnie jak w przypadku pamiΩci EDO czy FP, im mniej, tym szybciej - r≤wnie┐ nie nale┐y w zasadzie tych ustawie± zmieniaµ. SDRAM Speculative Read - (i430TX, i440LX) podobnie jak w przypadku pamiΩci konwencjonalnej w│▒czenie tej opcji skraca czas potrzebny na odczyt danych z pamiΩci. ISA Bus (AT Bus) Clock Option - je┐eli konfiguracja automatyczna jest wy│▒czona, to mo┐emy tΩ i nastΩpne opcje ustawiµ rΩcznie. Zalecana jest jednak du┐a ostro┐no╢µ (szczeg≤lnie w przypadku AMI BIOS-u) i spisanie "zastanych" parametr≤w na wypadek katastrofy. Szyna ISA jest standardowo taktowana czΩstotliwo╢ci▒ 7.159 MHz. Mo┐liwe jest jednak "podci▒gniΩcie" tej czΩstotliwo╢ci do 11, a nawet (na dobrej p│ycie VLB) 13.3 MHz. BΩdzie to mia│o du┐y wp│yw na wielko╢µ transferu HDD, pod│▒czonego do kontrolera ISA, ale mo┐e spowodowaµ, ┐e niekt≤re karty ISA przestan▒ dzia│aµ poprawnie (VGA, modem). CzΩstotliwo╢µ szyny jest okre╢lana przez czΩstotliwo╢µ zewnΩtrzn▒ procesora podzielon▒ przez liczbΩ, np.: CPUCLK/3 dla procesora o zewnΩtrznej czΩstotliwo╢ci 33 MHz daje 11 MHz. PCI Clock Frequency - opcja ta pojawia siΩ rzadko i jest na og≤│ ustawiana automatycznie. Dzia│a podobnie jak poprzednia, tyle tylko, ┐e czΩstotliwo╢µ szyny PCI mo┐e przybieraµ warto╢ci 25, 30 b▒d╝ 33 MHz. Peer Concurency - je┐eli jest w│▒czona umo┐liwia aktywno╢µ kilku urz▒dze± PCI w tym samym czasie. Chipset Special Features - (i430HX) wy│▒czenie tej opcji powoduje, ┐e chipset pracuje jak i430FX; lepiej nie wy│▒czaµ. DRAM ECC/PARITY Select - (i430HX) wyb≤r kontroli parzysto╢ci: ECC albo standard. Memory Parity/ECC Check - (i430HX) w│▒czenie b▒d╝ wy│▒czenie kontroli parzysto╢ci. W pozycji AUTO BIOS w│▒cza odpowiedni tryb po wykryciu pamiΩci 36bit lub ECC. L2 Cache Cacheable Size - (i430HX) zakres buforowania pamiΩci operacyjnej - nale┐y ustawiµ na 512 w przypadku pamiΩci powy┐ej 64 MB. Chipset NA# Asserted - umo┐liwia chipsetowi poinformowanie procesora o nowym adresie pamiΩci przed dokonaniem wszystkich transfer≤w dla danego cyklu, co podnosi wydajno╢µ systemu. CPU Memory Access to A0000/B0000 - te opcje tak┐e s▒ w Setupie rzadko╢ci▒. Ich ustawienie na PCI mo┐e zwiΩkszyµ wydajno╢µ karty VGA. CPU Burst Write - w│▒czenie tej opcji w przypadku procesor≤w Pentium, P24D oraz Cyrix M7 zwiΩksza wydajno╢µ systemu. Przy innych procesorach opcja ta musi byµ wy│▒czona. (L1) Internal Cache Update Mode - tutaj dokonujemy wyboru pomiΩdzy dwoma trybami buforowania danych przez cache wewnΩtrzny. Do wyboru mamy Write Through (WT) lub Write Back (WB). Opcja WB jest szybsza. (L2) External Cache Mode (L2 Cache Policy) - podobnie jak wy┐ej, tylko dla cache zewnΩtrznego. IDE PIO Mode - ta opcja pojawia siΩ jedynie w Setupach p│yt ze zintegrowanym kontrolerem dysk≤w IDE. Czasem mo┐emy j▒ odnale╝µ w grupie PCI Configuration Setup. Do wyboru mamy tryby 0 -> 4 programowanego wej╢cia/wyj╢cia. Im wy┐szy tryb, tym szybsza obs│uga dysku. Najlepiej jednak pozostawiµ te opcje w pozycji AUTO. Komputer wtedy sam bada, z jakim dyskiem ma do czynienia. Czasem jednak dysk melduje gotowo╢µ pracy w trybie, kt≤rego tak naprawdΩ nie obs│uguje, i wtedy nale┐y "rΩcznie" ustawiµ w│a╢ciwy tryb. System BIOS Cacheable - powoduje buforowanie BIOS-u i, co za tym idzie, zwiΩkszenie prΩdko╢ci systemu. Video BIOS Cacheable - buforuje BIOS karty graficznej i przez to przyspiesza jej dzia│anie. UWAGA! CzΩ╢µ kart graficznych wymaga, aby ta opcja by│a wy│▒czona (np. karta STB Velocity 128). PCI Configuration SETUP
Master Arbitration Protocol - (486) tutaj do wyboru mamy WEAK albo STRONG. Je┐eli wybierzemy opcjΩ WEAK, najwy┐szy priorytet w naszym systemie ma procesor, drugi magistrala PCI, a trzeci urz▒dzenie MASTER (dysk, karta sieciowa). Ustawienie tego parametru zale┐y w du┐ej mierze od zada±, jakie wykonuje komputer. Ustawienie STRONG ma du┐y sens w przypadku serwera z kart▒ sieciow▒ PCI BUS MASTER, np. 3COM 3C590. CPU->PCI Memory Post Write Buffer - (486) ustawienie tej opcji na ENABLED mo┐e przy╢pieszyµ pracΩ urz▒dze± PCI. PCI Master Burst Read/Write - (486) podobnie jak poprzednia, ta opcja przy╢piesza pracΩ urz▒dze± PCI. Informacje o BIOS-ach
Szczeg≤│owe informacje na temat BIOS-≤w
i ich konfiguracji mo┐na znale╝µ w Internecie
pod adresami:
Uaktualnione BIOS-y mo┐na skopiowaµ z serwer≤w producent≤w p│yt g│≤wnych oraz ich dystrybutor≤w:
SOYO
ASUS
(c) Copyright LUPUS |
